ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ [ BD ]

[Θρηνωδός]

 

 

-Bonjour, συμφορουμίτισσες και συμφορουμίτες! Είμαι εδώ με τον mon ami GeoTrou και σας παρουσιάζουμε μια μελέτη πάνω στη γαλλοβελγική σκηνή των κόμικς. Η ιδέα μου ήρθε την άνοιξη του 2016. Ήθελα να κάνω κάτι αντίστοιχο με την έρευνα για τα manga, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Οπότε το κουβέντιασα με τον GeoTrou, που το έπαιξε λίγο δύσκολος, και βουαλά! Πολλοί μήνες διαβάσματος βιβλίων και άρθρων, μετάφρασης από τα γαλλικά... 

 

-Ε να μιλήσω κι εγώ; 

-Όχι, να περιμένεις. 

 

-Μα...    !!!!!!!

 

- ... και σήμερα κάνουμε την αρχή της παρουσίασης. Και λέω αρχή, γιατί αποφασίσαμε να μην ποστάρουμε τα πάντα εξαρχής, αλλά σταδιακά να ανεβαίνουν όλα αυτά τα όμορφα πράγματα που σας έχουμε ετοιμάσει. Άντε πες τώρα. 

 

-Χρμπφ... το αφιέρωμα λοιπόν θα ξεκινήσει με μια ιστορική αναδρομή της γαλλοβελγικής σκηνής, μια βασική τεχνική ορολογία και μια ματιά (ή και δύο) σε στοιχεία όπως οι εκδοτικοί οίκοι και η οικονομία των BD. Θ’ ακολουθήσουν κείμενα για τα βασικά είδη, συνοδευόμενα μάλιστα από λίστες τίτλων που θεωρούνται σημαντικοί. Για το τέλος αφήσαμε κάποια ποστ με πιο ειδικά θέματα, όπως οι μεταφορές γαλλοβελγικών κόμικς στη μεγάλη οθόνη. Και πριν σου δώσω τον λόγο Θρηνωδέ, πρέπει να σου πω ότι τα ψάρια σου είναι μπαγιάτικα. 

 

-Τα ψάρια μου είναι ολόφρεσκα κύριε! Μυρίζουν θάλασσα! 

 

-Καλά καλά... 

 

-Συνεχίζω. Όπως και με τον οδηγό για τα manga, έτσι κι εδώ θα υπάρχει ένα ξεχωριστό θέμα για οποιεσδήποτε παρατηρήσεις, σχόλια ή εκδηλώσεις θαυμασμού. Τα λινκ παρακάτω θα σας οδηγούν και στο αντίστοιχο ποστ-κεφάλαιο. Δεν θα μπορούσαμε βέβαια να ξεχάσουμε το αφιέρωμα που μας προσέφερε o XIII 9 χρόνια πριν και τον ευχαριστούμε. Είχε ήδη θέσει τον πήχη ψηλά αλλά σκοπό μας είναι αυτό το φόρουμ να φτάνει όλο ψηλότερα και δεν είναι υπερβολή αν πούμε πως η παρούσα μελέτη είναι από τις καλύτερες δουλειές που θα δείτε μέχρι στιγμής στην κοινότητα. 

 

-Δεν είμαστε γνώστες, παρά μόνο θαυμαστές. Σίγουρα θα υπάρχουν λάθη και παραλείψεις. Όμως περάσαμε ωραία, συνεννοούμαστε άψογα και αυτό βγαίνει προς τα έξω, όπως μπορείτε να δείτε κι εσείς. Οπότε, από εμένα και τον Θρηνωδό... 

 

-Καλή ανάγνωση και καλές γιορτές! Αυτό είναι το Χριστουγεννιάτικο δώρο μας στο GreekComics!

 

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

 

1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ - ΜΕΡΟΣ Α'  [ 1500 μ.Χ. ~ 1920 μ.Χ. ]

2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ - ΜΕΡΟΣ Β' [ 1920 μ. Χ. ~ 1945 μ. Χ. ]

3. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ - ΜΕΡΟΣ Γ' [ 1945 μ. Χ. ~ 1969 μ. Χ.: Η ΧΡΥΣΗ ΕΠΟΧΗ, ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ ]

4. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ - ΜΕΡΟΣ Δ' [ 1945 μ. Χ. ~ 1969 μ. Χ.: Η ΧΡΥΣΗ ΕΠΟΧΗ, ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ]

5. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ - ΜΕΡΟΣ Ε' [1970 μ. Χ. ~ 1979 μ. Χ. ]

6. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ - ΜΕΡΟΣ ΣΤ' [ 1980 μ.Χ. ~ 1989 μ.Χ.]

7. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ - ΜΕΡΟΣ Ζ' [ 1990 μ.Χ. ~ 1999 μ.Χ. ]

8. ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ

9. ΒΑΣΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

10. ΒΑΣΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΟΒΕΛΓΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ

11. ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΝΑ BD

12. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 1^ο: ΧΙΟΥΜΟΡ

13. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 2^ο: ΤΡΟΜΟΥ

14. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 3^ο: ΟΥΕΣΤΕΡΝ

15. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 4^ο: ΝΟΥΑΡ

16. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 5^ο: FANTASTIQUE

17. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 6^ο: TEMOIGNAGES (ΡΕΠΟΡΤΑΖ/ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ)

18. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 7^ο: ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ/SLICE OF LIFE

19. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 8^ο: ΙΣΤΟΡΙΚΑ

20. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 9^ο: ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

21. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 10^ο: ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ

22. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 11^ο: ΕΡΩΤΙΚΑ

23. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 12^o: ΦΑΝΤΑΣΙΑ

24. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 13^ο: ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

25. ΕΙΔΗ - ΜΕΡΟΣ 14^ο: ΠΑΙΔΙΚΑ

26. Η ΛΕΓΕΩΝΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ

27. ΤΑ BD ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

28. ΟΙ ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ

29. Η ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ BD ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

30. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

 

 

[GeoTrou]

Η Προϊστορία των Bande Dessinée

Το να προσπαθήσει κανείς να βρει το νήμα της αρχής του γαλλοβελγικού κόμικ είναι σαν να ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου. Είναι τόσα πολλά τα μονοπάτια που μπορεί να ακολουθήσει και να πάει πολύ μακριά μέσα στους αιώνες ανάπτυξης της εικονογραφημένης τέχνης. Ένας όρος που θα μας βοηθούσε αρκετά θα ήταν «η προϊστορία των BD», έχοντας στο μυαλό ότι το «bande dessinée» δεν χρησιμοποιούνταν πριν την δεκαετία του 1950. Οτιδήποτε πριν από αυτό θα το θεωρούμε προϊστορικό. 

 

Αν και θα το δούμε αναλυτικότερα στο κεφάλαιο της ορολογίας, προς στιγμήν μας είναι αρκετό να ξέρουμε πως το bande dessinée, που από εδώ και πέρα θα αναφέρεται χάριν συντομίας ως BD, στην πρώιμη μορφή του ήταν «μια μείξη εικόνων και γραπτού κειμένου στη γαλλική γλώσσα που μαζί δημιουργούν αφήγηση». Λέω στην πρώιμη μορφή, γιατί υπό αυτή την ομπρέλα συμπεριλαμβάνονται χειρόγραφα του Μεσαίωνα, αναγεννησιακά βιβλία καθώς και χαράξεις πριν την Γαλλική Επανάσταση. Συγκεκριμένα, σε πλήθος θρησκευτικών ως επί το πλείστον γαλλικών βιβλίων η αναλογία σχεδίου/κειμένου ήταν 1 προς 3-4 σελίδες, με μερικά παραδείγματα να είναι το Le Champion des Dames του Martin Le Franc (γύρω στα 1488) και το Grandes Chroniques de France των μοναχών του Saint-Denis. Από τα μέσα του 15^ου αιώνα μέχρι και το τέλος του 18^ου είναι χιλιάδες τα προϊόντα εικονογραφήσεων στη γαλλική τέχνη, αλλά εμείς δεν είμαστε εδώ για να κάνουμε μάθημα ιστορίας.   Πάντως, σε κάθε πολιτισμό θα δούμε ότι η εικόνα πλαισιωμένη από κείμενο ήταν η πρώτη επιλογή για ένα βιβλίο άπαξ και βοηθούσε στην κατανόηση και αποδοχή του. Αυτό βέβαια αν υπήρχε ικανός εικονογράφος, που τότε ήταν εξαιρετικά δυσεύρετοι.

 

 

Αριστερά: Le Champion des Dames, δεξιά: Grandes Chroniques de France

 

Ίσως πει κάποιος ότι το παρατραβήξαμε πηγαίνοντας τόσο πίσω αλλά είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση της όλης κουλτούρας και της σύνδεσης που έχουν οι γαλλόφωνοι με τα κόμικς, να αντιληφθούμε ότι είναι ένας λαός που εκφράζεται μέσω της δημιουργίας. Άλλωστε, ένας από τους γνωστότερους καταλόγους της high-profile έκθεσης για τα BD, το Bande Dessinée et Figuration Narrative του 1967, κάνει ακριβώς το ίδιο, να πηγαίνει μέχρι τον Μεσαίωνα και ακόμα νωρίτερα για να βρει τα χαμένα ίχνη της γαλλικής εικονογράφησης στο χρόνο. Όμοια προσέγγιση είχε και η έκθεση του 2005 με τίτλο Origines et Avenirs de la Bande Dessinée, που έλαβε χώρα στο μεγαλύτερο φεστιβάλ για τα BD, αυτό της Angouleme. 

 

Το Λυκαυγές των Bande Dessinée

Τα πρώτα στάδια των BD είναι δύσκολο να μελετηθούν χωρίς να λάβουμε υπόψη τα γεγονότα που συνέβαιναν στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς το ίδιο το μέσο των κόμικς βρισκόταν ακόμα στα σπάργανα. Παρόλα αυτά, θα προσπαθήσουμε να περιορίσουμε τις αναφορές εκτός της γαλλόφωνης Ευρώπης.

 

Στριπάκι του Töpffer από το 1830

 

Φιγούρα-κλειδί στην εξέλιξη όχι μόνο των BD, αλλά και του σύγχρονου κόμικ γενικώς, θεωρείται ο Rodolphe Töpffer. Γαλλόφωνος Ελβετός παρά το γερμανικό του επίθετο, ο Töpffer δημιούργησε ανάλαφρες ιστορίες (histoires en images), σε μια περίοδο από το 1830 περίπου μέχρι το 1845. Χρησιμοποιούσε βινιέτες και περιθώρια πλαισίων, «γεννώντας» έτσι για πρώτη φορά έναν αλληλένδετο συνδυασμό λέξεων και εικόνων. Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Töpffer είχε επηρεαστεί καθοριστικά από τους σύγχρονους Άγγλους καρικατουρίστες, όπως ο William Hogarth και ο Thomas Rowlandson. Άλλοι καλλιτέχνες των «πρώτο-BD» με αναγνωρισμένη συνεισφορά στην ανάπτυξη του μέσου, ήταν ο μεγάλος Gustave Doré, ο Amédée de Noé, γνωστός με το ψευδώνυμο Cham, και ο Jacques-Juliean Dubochet, ξάδελφος του Töpffer.

 

Η επιτυχία του Max und Moritz (1865), του Γερμανού Wilhelm Busch, ανέδειξε τη δυναμική των σύντομων εικονογραφημένων ιστοριών (στριπάκια θα τα ονομάζαμε σήμερα)  ως παιδικά, χιουμοριστικά αναγνώσματα και η χρήση έμμετρου λόγου έγινε «κανόνας» στην ηπειρωτική Ευρώπη. Επηρεασμένοι τόσο από τον Töpffer, όσο και από τον Busch, μια νέα γενιά Γάλλων καλλιτεχνών έκανε την εμφάνισή της: οι Gabriel Liquier, Léonce Petit και πολλοί άλλοι σχεδίαζαν για σατιρικά περιοδικά που στόχευαν στο ενήλικο κοινό, όπως το Le Chat Noir (1882) και το Le Rire (1894).

 

 

Η αφελής Bécassine και οι ταραξίες Pieds Nickelés

 

Κατά τον εικοστό αιώνα, τα histoires en images συνέχισαν να ανθούν, κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, μέσα από σελίδες παιδικών αναγνωσμάτων, παίρνοντας σταδιακά τη μορφή που ορίζουμε σήμερα ως κόμικς ή bande dessinée, αν προτιμάτε. Ένα από τα κλασικότερα παραδείγματα τέτοιων εντύπων είναι το La Semaine de Suzette (1905), περιοδικό που απευθυνόταν σε κορίτσια. Μέσα από τις σελίδες του ξεπήδησε η Bécassine, δημοφιλής μορφή των πρώιμων BD και η πρώτη γυναίκα πρωταγωνίστρια σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 1908 έκανε την εμφάνισή της στο περιοδικό L'Épatant η παρέα των Croquignol, Ribouldingue και Filochard. Οι ιστορίες τους ξεφεύγουν από το τυπικό παιδικό BD της εποχής, καθώς στο πρώτο κιόλας επεισόδιο, τους βλέπουμε να μπαινοβγαίνουν στη φυλακή για μέθη. Ο Louis Forton, δημιουργός των επονομαζόμενων Pieds Nickelés (=νικελωμένα πόδια), δεν παράτησε την πρακτική «μπουκώματος» των καρέ με μακροσκελείς λεζάντες, αλλά ήταν ο πρώτος γαλλόφωνος καλλιτέχνης που ενέταξε συστηματικά τα μπαλονάκια στα έργα του. Το Zig et Puce του Alain Saint-Ogan, το οποίο εμφανίστηκε το 1925 στο Le Dimanche Illustré, γνώρισε μαζική επιτυχία και το σχέδιο θεωρείται πρόδρομο του ligne claire, που ανέπτυξε μερικά χρόνια αργότερα ο Hergé.

[Θρηνωδός]

Από τον Hergé μέχρι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ξεκίνησε μια μαζική εισαγωγή αμερικανικών στριπ. Ήρωες όπως ο Tarzan, ο Flash Gordon και ο Mickey Mouse «εισέβαλαν» στη Γαλλία, με αποτέλεσμα πολλά έντυπα να διακόψουν την κυκλοφορία τους. Ειδικά το περιοδικό Le Journal de Mickey, που περιείχε κατεξοχήν Αμερικανικές ιστορίες, από την αρχή της κυκλοφορίας του το 1934 κέρδισε πολύ έδαφος και γρήγορα, παραγκωνίζοντας μεγάλο ποσοστό της τοπικής παραγωγής κόμικς. Εκτός από ιστορίες του Mickey και του Donald, περιείχε ήρωες όπως οι Brick Bradford, Jungle Jim και Pete the Tramp, ενώ μετά το τέλος του πολέμου εισήγαγε και γαλλικές σειρές όπως το Titeuf και το Les Profs. Το γαλλικό κόμικ βίωσε δύσκολα χρόνια στα 30's, με μοναδικό φωτεινό παράδειγμα το μεγάλης ιστορικής σημασίας sci-fi Futuropolis (1937) του René Pellos. Η αναβίωση των BD, ωστόσο, δεν άργησε και ήρθε από το Βέλγιο.

 

Το 1929 έκανε την εμφάνισή του ο Τεντέν. Μελέτες επί μελετών και αναρίθμητα βιβλία έχουν γραφτεί για τον χαρακτήρα αυτό και τον δημιουργό του, τον Hergé (κατά κόσμο Georges Remi), αλλά εμείς θα μείνουμε στα βασικά. Οι πρώτες περιπέτειες του τσουλουφάτου δημοσιογράφου κυκλοφόρησαν στο Le Petit Vingtième, παιδικό ένθετο της συντηρητικής βελγικής εφημερίδας Le Vingtième Siècle, της οποίας εκδότης ήταν ο Αβάς Wallez. Η πρώτη ιστορία, Tintin au Pays des Soviets, γνώρισε άμεση επιτυχία, όπως και η επόμενη, Tintin au Congo, που κυκλοφόρησε μεταξύ 1930 και 1931. Η ανταπόκριση του κοινού μπορεί, σε μεγάλο βαθμό, να πιστωθεί στο ότι ο Hergé κατάφερε να κάνει το κόμικ του ρεαλιστικό. Οι νεαροί αναγνώστες ήθελαν να πιστέψουν ότι ο Τεντέν υπάρχει και ο Hergé τους έπεισε. Βέβαια και το μάρκετινγκ έπαιξε το ρόλο του, καθώς όταν ολοκληρώθηκε η πρώτη ιστορία, στις 8 Μαΐου 1930, πραγματοποιήθηκε μια αναπαράσταση του φινάλε της: ένας νεαρός που έμοιαζε στον Τεντέν, ντυμένος με ρωσικά ρούχα, κατέφθασε στον σιδηροδρομικό σταθμό Gare du Nord των Βρυξελλών, όπου τον περίμενε ένα ενθουσιώδες κοινό. Το δίχως άλλο ευφυής κίνηση.

 

- Και μετά;

- Μετά ο Χάντοκ άρχισε να βρίζει. Ξέρεις, "βαζιβουζούκοι" και "σαλτιμπάγκοι" και...

 

Σιγά-σιγά, το απλοϊκό σχέδιο του Hergé άρχισε να βελτιώνεται και τελικά μεταμορφώθηκε στο ligne claire (=καθαρή γραμμή), ένα στυλ που επηρέασε ολόκληρες γενιές σχεδιαστών και χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Βέβαια, η καινοτομία του Hergé δεν αφορά μόνο το σχέδιό. Ο συνδυασμός εικόνας και κειμένου δεν κινείται στα μοτίβα παλαιότερων κόμικς: τα πλαίσια περιορίζονται και απαιτείται η φαντασία του αναγνώστη για να συνδέσει τα καρέ μεταξύ τους και να βγάλει νόημα η ιστορία. Τεχνικά, δηλαδή, ο Hergé κάνει ένα τεράστιο βήμα προς τη σύγχρονη μορφή των κόμικς. Μόνο και μόνο για το Les Aventures de Tintin, ο Hergé έχει μπει στο πάνθεον των κόμικς και θεωρείται η πιο επιδραστική μορφή της γαλλοβελγικής σκηνής. Οι άλλες γνωστές σειρές του, Les Aventures de Jo, Zette et Jocko (1936-1957) και Quick et Flupke (1930-1941), διαθέτουν επίσης μια κάποια ιστορική αξία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ανταγωνίζονται τις περιπέτειες του Τεντέν.

 

Les Aventures de Jo, Zette et Jocko και Quick et Flupke, τα «αδέρφια» του Τεντέν

 

Βλέποντας την επιτυχία του Le Journal de Mickey στη Γαλλία και του Le Petit Vingtième στο Βέλγιο, ο Jean Dupuis ξεκίνησε το περιοδικό Spirou. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1938 στη Βαλλωνία, δηλαδή τη γαλλόφωνη περιοχή του Βελγίου. Εκτός από τις μεταφράσεις αμερικανικών στριπ, όπως ο Superman, εισήγαγε δύο σειρές. Η μία ήταν το Spirou του Rob-Vel, η οποία μέχρι και σήμερα αποτελεί το σύμβολο του εκδοτικού οίκου Dupuis. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το 1943, ο Rob-Vel πούλησε τα δικαιώματα της σειράς στην εταιρία, κίνηση σπάνια στη γαλλοβελγική παράδοση. Η άλλη σειρά, Les Aventures de Tif (πλέον γνωστή ως Tif et Tondu) σχεδιάστηκε από τον Fernand Dineur και παρότι στις μέρες μας έχει ουσιαστικά περιέλθει στη λήθη, η ιστορική της σημασία δεν είναι αμελητέα.

 

 

Η εξέλιξη του Σπιρού δια μέσου των δεκαετιών: Rob-Vel (1938-1942), Jijé (1942-1946), André Franquin (1946-1968), Jean-Claude Fournier (1969-1979), Raoul Cauvin & Nic (1982-1984), Philippe Tome & Janry (1984-1998), Jean-David Morvan & José Luis Munuera (2004-2008) και Fabien Vehlmann & Yoann (2010-σήμερα).

 

 

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ανέκοψε την ανοδική τάση των BD. Το Βέλγιο περιήλθε σε γερμανική κατοχή τον Μάιο του 1940, ενώ τον Ιούνιο του ίδιου έτους, τα ναζιστικά στρατεύματα είχαν μπει στο Παρίσι. Η εισαγωγή αμερικανικών τίτλων απαγορεύτηκε το 1941 και πολλά έντυπα αναγκάστηκαν να διακόψουν την κυκλοφορία τους. Πάντως, μια μικρή παραγωγή υπήρχε. Αρκετοί σκιτσογράφοι ανέλαβαν να «ολοκληρώσουν» στριπάκια όπως ο Superman ή ο Flash Gordon. Γρήγορα, βέβαια, απαγορεύτηκε και αυτό.

 

Μερικά τεράστια ονόματα ξεκίνησαν την καριέρα τους την εποχή εκείνη. Αυτός που ίσως αναδείχθηκε περισσότερο, ήταν ο Edgar P. Jacobs. Το 1943 δημιούργησε για το περιοδικό Bravo, το Le Rayon U, ένα από τα πρώτα BD επιστημονικής φαντασίας. Σύντομα, έγινε φίλος και συνεργάτης του Hergé, ο οποίος κατά την κατοχή, σε μια κίνηση που έγειρε πολλές κουβέντες για την ιδεολογία του, συνεργάστηκε με την ελεγχόμενη από τους Γερμανούς εφημερίδα Le Soir. Την ίδια περίπου περίοδο, οι André Franquin, Morris και Peyo έκαναν τα πρώτα τους καλλιτεχνικά βήματα μαζί, στον χώρο του animation.

 

Το Le Rayon U εκτυλίσσεται σε έναν φανταστικό πλανήτη και διηγείται τις περιπέτειες μιας ομάδας ερευνητών που αναζητά ένα πολύτιμο ορυκτό.

 

Στη Γαλλία, η δημιουργία ήταν επίσης περιορισμένη, αλλά όχι μηδαμινή. Το 1942 όλα τα περιοδικά της κατεχόμενης ζώνης σταμάτησαν την κυκλοφορία, με εξαίρεση το προπαγανδιστικό περιοδικό Le Téméraire. Προηγουμένως όμως, ένας νέος που θα έγραφε σκίτσαρε ιστορία, είχε προλάβει να δει το πρώτο του έργο τυπωμένο. Ήταν ο Albert Uderzo, του οποίου ένα σύντομο κόμικ βγήκε το 1941 στο ένθετο Boum. Στη Γαλλία του Βισύ, αντιθέτως, φιλοξενούνταν αρκετά έντυπα. Ένα από αυτά, είναι το περιοδικό Cœurs Vaillants-Âmes vaillantes, το οποίο προέκυψε από την συγχώνευση των δύο βασικών τίτλων των εκδόσεων Fleurus. Στο διμηνιαίο αυτό οκτασέλιδο συστήνονται, τον Αύγουστο του '41, ο Sylvain και οι Sylvette, δύο αδελφάκια από το πενάκι του Maurice Cuvillier. Πρόκειται για ένα από τα μακροβιότερα κόμικς της γαλλοβελγικής σκηνής, καθώς οι ιστορίες τους στο δάσος με τα διάφορα ζωάκια συνεχίζονται μέχρι και τις μέρες μας.

 

 

Μετά τον πόλεμο, η σκηνή των κόμικς στην Ευρώπη θύμιζε πράγματι καμένη γη. Υπήρχαν πυρήνες καλλιτεχνών που ήρθαν στην επιφάνεια αλλά, όπως συμβαίνει μετά από κάθε πόλεμο μεγάλης κλίμακας, ο κοινωνικός συντηρητισμός άπλωσε τα πλοκάμια του και με τον νόμο της 16^ης Ιουλίου του 1949 εφαρμόστηκε έντονη λογοκρισία στα γαλλοβελγικά κόμικς. Απαγορεύτηκε η έκδοση οποιουδήποτε jeunesse (παιδικού) κόμικ που περιείχε «ανήθικη» ή εγκληματική συμπεριφορά καθώς και όποιο στοιχείο μπορεί να πλήξει την ηθική ακεραιότητα των παιδιών. Το χειρότερο όμως ήταν η εφαρμογή του νόμου και στα έντυπα ενηλίκων στα οποία είχαν πρόσβαση παιδιά, λογοκρίνοντας με αυτό τον τρόπο πρακτικά ότι κυκλοφορούσε. Αυτό και παρόμοια μέτρα επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την κατεύθυνση των σεναρίων και των ιστοριών με τους δημιουργούς να έπρεπε να περιμένουν αρκετά χρόνια ακόμα για να αγγίξουν πιο σοβαρά και ευαίσθητα θέματα. Παραδόξως, τα αμερικάνικα κόμικς, για τα οποία υπήρχε μεγάλη ζήτηση στα σκοτεινά χρόνια της κατοχής, δεν ήταν πλέον ελκτικά στους γαλλόφωνους αναγνώστες και θα περνούσαν πολλά χρόνια για να κεντρίσουν ξανά το ενδιαφέρον τους. Η απελευθέρωση όμως όσο κι αν περιορισθεί, δεν καταπνίγεται και η  χρυσή εποχή των BD ήταν στο κατώφλι.

[GeoTrou]

Το προοίμιο της δεκαετίας του 1950 - Η έκρηξη ετοιμάζεται

Η έναρξη της έκτης δεκαετίας του 20^ού αιώνα συνέπλευσε με τη μεγαλύτερη έκρηξη στην ιστορία των κόμικς: τα επόμενα 20 χρόνια θα ονομαστούν εκ των υστέρων «Η Χρυσή Εποχή των BD», αφού περνώντας μέσα από διάφορες φάσεις, είτε θεματολογικά, είτε αφηγηματικά, θα προκύψουν τίτλοι-ορόσημα που έμελλε να αγαπηθούν από δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Τίτλοι που άντεξαν στο πέρασμα το χρόνου χωρίς ψεγάδια και έστρωσαν τον μέχρι πρότινος δύσβατο δρόμο για χιλιάδες που ακολούθησαν.

 

Στις αρχές του 1950 εμφανίζονται δεκάδες τίτλοι από το Βέλγιο και τη Γαλλία που ήρθαν για να μείνουν. Το Coq Hardi ήταν ένα παιδικό περιοδικό κόμικς που ξεκίνησε να εκδίδεται λίγο πριν το τέλος του πολέμου και αναδείχθηκε ως ένας από τους δημοφιλέστερους τίτλους το 1948. Εκδότης και σκιτσογράφος των περισσότερων ιστοριών ήταν ο Marijac (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Jacques Dumas), μαζί με τον Étienne Le Rallic, με τον δεύτερο να είναι πολύ γνωστό όνομα στην εικονογράφηση παιδικών παραμυθιών και ιστοριών φαντασίας τις δεκαετίες του '30 – '40. Οι ιστορίες του περιοδικού αντλούσαν την θεματολογία τους κυρίως από τους πειρατές και τους ρομαντικούς εξερευνητές που ζούσαν περιπέτειες στις τέσσερις γωνιές της γης. Σεναριογράφος, ο Yves Dermèze.

 

 

Αντίπαλο δέος του Coq Hardi και συνοδοιπόρος του στην προετοιμασία της χρυσής εποχής, ήταν η εφημερίδα Vaillant. Το Vaillant γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1942 ως Le Jeune Patriote, μια σαφώς πιο πολιτικοποιημένη πρώιμη εκδοχή που είχε την στήριξη διάφορων γαλλικών αντιστασιακών, κομμουνιστικών ομάδων και εξέδιδε κόμικ ενάντια στο Ναζισμό. Την 1^η Ιουνίου του 1945 άλλαξε όνομα, άρχισε να εκδίδεται εβδομαδιαίως (hebdomadaire) και παρόλο που κράτησε τον αντιστασιακό του χαρακτήρα τα πρώτα χρόνια, στις αρχές της επόμενης δεκαετίας θα μεταβληθεί σε περιοδικό χιουμοριστικών κόμικς και περιπετειών. Φιλοξένησε μεγάλους τίτλους της εποχής, από το Yves le Loup (1947) των Jean Ollivier/René Bastard και το A. Bâbord et Père O.K. (1949) του Eugène Gire, μέχρι το πασίγνωστο Pif le Chien (1952) του José Cabrero Arnal και το Arthur le Fantome Justicier (1953) του Jean Cézard. Στη συνέχεια και μέχρι το 1969, όταν άλλαξε για δεύτερη φορά όνομα στο γνωστό μας Pif Gadget, δημοσίευσε υλικό από θρύλους του χώρου, όπως ο Gotlib, ο Nikita Mandryka και ο Jean Tabary.

 

 

Εξώφυλλα του Vaillant, από το 1946 (αριστερά) και το 1952 (δεξιά)

 

Οι Βέλγοι δείχνουν τον δρόμο και η Χρυσή Εποχή Ξεκινά

Πέρα από αυτά τα μικρότερης έκτασης περιοδικά, τα δύο ονόματα που τάραξαν πραγματικά τα νερά και έσκασαν σαν κεραυνός εν αιθρία ήρθαν από την χώρα των γλυκών. Το 1946 ο Βέλγος Raymond Leblanc ιδρύει τις εκδόσεις Éditions du Lombard στις Βρυξέλλες και ξεκινά την έκδοση του περιοδικού Le Journal de Tintin. Ο Leblanc ήταν αντιστασιακός κατά την κατοχή και έπαιξε τον μεγαλύτερο ρόλο ώστε να αρθεί η απαγόρευση της δημοσίευσης έργων του Hergé. Οι εκδόσεις Dargaud έβγαλαν το περιοδικό στη Γαλλία το 1948 και μια λαμπρή πορεία ξεκινούσε. Με υπότιτλο «Το περιοδικό για παιδιά από 7 έως 77 ετών», το Le Journal de Tintin κυκλοφόρησε εβδομαδιαίως για σχεδόν μισό αιώνα. Ήταν η μεγαλύτερη πλατφόρμα της βελγικής σκηνής και παράλληλα με τον κύριο τίτλο του Les Aventures de Tintin, μέσα από τις σελίδες του έλαμψαν αγαπημένες σειρές, με πιο χαρακτηριστικές το Blake et Mortimer (1946) του Edgar P. Jacobs και το Alix (1948) του Jacques Martin.

 

Αριστερά, το πρώτο τεύχος του Tintin και δεξιά ο ιδρυτής του με τον διασημότερο συνεργάτη του

 

Το Le Journal de Tintin γέννησε τη λεγόμενη Σχολή των Βρυξελλών (École de Bruxelles), που είχε ως κύριο χαρακτηριστικό την αισθητική της καθαρής γραμμής (ligne claire), το ρεαλιστικό στις αναλογίες και λεπτομερές σχέδιο με τα αυστηρώς οριοθετημένα καρέ και τις ελάχιστες σκιές. Εκτός από τον πατέρα Hergé, η Σχολή των Βρυξελλών αποτελούνταν από τους Paul Cuvelier, Jacques Martin, Willy Vandersteen και τον αξιότερο διάδοχο όλων, τον Edgar P. Jacobs. Η σειρά Blake et Mortimer ξεκίνησε να εκδίδεται στο Le Journal de Tintin το 1946 με την ιστορία Le Secret de l'Espadon και σήμερα είναι η νo. 1 κατασκοπική περιπέτεια BD σε πωλήσεις παγκοσμίως. Οι πρωταγωνιστές της, ο πράκτορας Blake και ο φίλος του και καθηγητής φυσικής Mortimer, μπλέκουν σε περιπέτειες εναντίον της νέμεσης τους, του αδίστακτου Συνταγματάρχη Olrik. Είναι αξιοσημείωτη η ακρίβεια και η φινέτσα με την οποία ο Jacobs σχεδίασε τη σειρά στα πρότυπα της ligne claire, ενώ το στιλ αφήγησης είναι μια ένωση στοιχείων από τους Arthur Conan Doyle, George Wells και Jules Verne. Δύο χρόνια αργότερα έκανε την εμφάνισή του το Alix του Jacques Martin. Μέσα από τις περιπέτειες ενός νεαρού Γαλάτη σκλάβου των Ρωμαίων, οι αναγνώστες έρχονταν σε επαφή με προσεκτικά μελετημένα ιστορικά περιβάλλοντα. Ο παραγωγικός Willy Vandersteen προσέφερε το επιτυχημένο παιδικό Bob et Bobette που πρωτοεμφανίστηκε το 1945 και μέχρι σήμερα έχει πάνω από 330 άλμπουμ.

 

Οι Μπλέικ και Μόρτιμερ τα λένε στα μπαλκόνια τους, στην πόλη της Ανγκουλέμ

 

Ο έτερος τιτάνας ήταν το επίσης βελγικό περιοδικό Le Journal de Spirou της Dupuis. Παρόλο που κυκλοφόρησε 8 χρόνια πριν το Le Journal de Tintin, και συγκεκριμένα το 1938, ήταν αφού συνέχισε την λειτουργία του μετά την απελευθέρωση του Βελγίου που γιγαντώθηκε. Γιγαντώθηκε σε φήμη και μίκρυνε σε μέγεθος, όντας το πρώτο περιοδικό μεγάλης εμβέλειας που υιοθέτησε το μικρό φορμά εκτύπωσης. Από τις σελίδες του πέρασαν θρύλοι της γαλλοβελγικής σκηνής, που «ίδρυσαν» με τη σειρά τους τη Σχολή του Σαρλερούα (École de Charleroi), η οποία έχει κύριο χαρακτηριστικό το πιο πληθωρικό και εξατομικευμένο σχέδιο, χωρίς περιορισμούς ή συμβάσεις (style atome).

 

Το πρώτο τεύχος του Le Journal de Spirou

 

Ο πρώτος ήρωας που φιλοξένησε το περιοδικό και του οποίου το όνομα πήρε, ήταν ο Spirou από το δίδυμο Spirou et Fantasio, δύο δαιμόνιοι ρεπόρτερ που έμπλεκαν σε χιουμοριστικές περιπέτειες παρόμοιες με αυτές του Τεντέν. Πίσω από τις ιστορίες τους  βρέθηκαν κατά καιρούς πολλοί αντιπρόσωποι της Σχολής του Σαρλερουά. Ο Jijé ήταν αυτός που συνέχισε, μετά τον Rob-Vel, να γράφει τον χαρακτήρα, ενώ δημιούργησε την σειρά Blondin et Cirage το 1947 και το Jerry Spring το 1954. Η δεύτερη θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος των western BD, επηρεάζοντας πολλούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και ο μεγάλος Moebius. Την διετία 1946-1947 την ομάδα δημιουργίας του περιοδικού άρχισαν να συμπληρώνουν οκτώ δημιουργοί που εγκαθίδρυσαν την Σχολή του Σαρλερουά. O André Franquin, γνωστός για τις δημιουργίες του Marsupilami (1952) και Gaston (1957), αναλαμβάνει το 1946 το τιμόνι του Spirou et Fantasio από τον Jijé και οδηγεί τον τίτλο στις καλύτερες ιστορίες του. Ο νεαρός σκιτσογράφος Victor Hubinon κάνει τα πρώτα του βήματα στο περιοδικό με την σειρά Buck Danny (1947), παρέα με τον σεναριογράφο Jean-Michel Charlier, και ο Will (Willy Maltaite) μας προσφέρει την συνέχεια του Tif et Tondu το 1947. Ο Will αποτελεί ιδρυτικό μέλος της σχολής Marcinelle (άλλο όνομα για την Σχολή του Σαρλερουά) και έναν από τους τέσσερις της Bande des Quatre (=συμμορία των τεσσάρων) μαζί με τους Franquin, Jijé και Morris.

 

    

Από αριστερά προς δεξιά: Franquin, Jijé, Morris, Will και Hubinon

 

Καλά διαβάσατε. Μέσα από τις σελίδες του Le Journal de Spirou αναδύθηκε ο διασημότερος καουμπόης. Ο Morris δημιούργησε μια χιουμοριστική σειρά western με τίτλο Lucky Luke, με πρωταγωνιστή έναν καουμπόη που πυροβολεί πιο γρήγορα από τη σκιά του. Εκδόθηκε πρώτη φορά στο περιοδικό το 1946, αποτελεί στα πρώτα του άλμπουμ το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της style atome και μαζί με τον Τεντέν και τον Αστερίξ, που θα έρθει λίγο αργότερα, είναι οι πιο γνωστοί τίτλοι στην ιστορία των ευρωπαϊκών κόμικς.

 

Αργότερα, από το περιοδικό του Spirou θα περάσουν άξιοι συνεχιστές των προκατόχων τους. Μερικοί από αυτούς είναι οι Peyo με τα Johan et Pirlouit (1947) και Les Schtroumpfs (1958), ο Yvan Delporte που συνεργάστηκε με τον Peyo στα Στρουμφάκια και με τον Franquin στο Gaston, ενώ ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικού από το 1955 έως το 1968, ο Jean Roba με το Boule et Bill (1959), ο Maurice Tillieux με το Gil Jourdan (1956) και πολλοί άλλοι.

 

Λεπτομέρεια από την πρώτη ιστορία των Στρουμφακίων

 

Στα 15 χρόνια από το 1945 έως το 1960 κυριαρχούσαν παντού οι Βέλγοι. Τα δύο προαναφερθέντα, αντίπαλα περιοδικά, αντιπροσώπευαν τις δύο κυρίαρχες σχεδιαστικές τάσεις των BD, καθώς και δύο πυρήνες ανθρώπων, των μαθητών του Hergé και των μαθητών του Jijé. Η ligne claire και η style atome «κοντράρονταν» συνεχώς, με τους δημιουργούς τους να παράγουν ασταμάτητα πολλούς εξαιρετικούς τίτλους, οι οποίοι έμειναν στην ιστορία ως οι πλέον κλασικοί, και τους αναγνώστες να έχουν μόνιμα ένα χαμόγελο μέχρι τ’ αυτιά που έπαιρναν μέρος σε αυτό το καλλιτεχνικό κομφούζιο των κόμικς. Η δεκαπενταετία αυτή ονομάστηκε από τους κριτικούς «Η Χρυσή Εποχή των Βελγικών κόμικς» και αποτελεί το πρώτο και μεγαλύτερο κομμάτι της χρυσής εποχής των γαλλοβελγικών κόμικς, που συνεχίστηκε με το γαλλικό περιοδικό Pilote το 1959.

[Θρηνωδός]

Οι Γάλλοι απαντούν - Η Γενιά του Pilote

 

Το Pilote ήταν ο τίτλος που παρουσίασαν οι Γάλλοι ως αντίπαλο δέος των Spirou και Tintin. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 29 Οκτωβρίου 1959 και φιλοξένησε όλους τους μεγάλους τίτλους της δεύτερης γενιάς των «Χρυσών BD», οι οποίοι έκλεισαν την χρυσή εποχή. Ιδρυτές του δεν θα μπορούσαν να είναι άλλοι από το δίδυμο της επιτυχίας René Goscinny και Albert Uderzo, μαζί με τον σεναριογράφο Jean-Michel Charlier και άλλους.

 

Το εξώφυλλο του τεύχους No.0 με την dream team

 

Το Pilote ήταν η κοιτίδα, ο τόπος γέννησης της πιο αναγνωρίσιμης φιγούρας των κόμικς (εκτός των Disney) παγκοσμίως, του Αστερίξ. Ο Αστερίξ γεννήθηκε από τις πένες των Goscinny και Uderzo, συγκλόνισε με τις περιπέτειες του την ευρωπαϊκή σκηνή κόμικς και σήμερα αποτελεί το πρώτο σε πωλήσεις BD, με μεγάλη διαφορά από το εκάστοτε δεύτερο. Ο Goscinny πολύ σοφά ταύτισε την έναρξη λειτουργίας του περιοδικού με την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους Αστερίξ, με αποτέλεσμα τον Οκτώβριο του 1959 να δει ο κόσμος για πρώτη φορά τις παροιμιώδεις και χιουμοριστικές προσπάθειες του Αστερίξ, του Οβελίξ και των συγχωριανών τους να προστατέψουν το τελευταίο ανυπότακτο γαλατικό χωριό από τους Ρωμαίους. Η σειρά αγαπήθηκε από το πρώτο κιόλας τεύχος και η επιτυχία του περιοδικού ήταν δεδομένη. Εξαιρετική ανάλυση για παραπάνω πληροφορίες μας προσφέρει ο Kurdy Malloy. 

 

Αχώριστοι τόσο στη ζωή όσο και στο χαρτί

 

Βέβαια μαζί με το «αστέρι» του περιοδικού, ο Goscinny ήξερε πως έπρεπε να βάλει αξιόλογα συνοδευτικά πιάτα για να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον. Από το περιοδικό παρέλασαν τίτλοι-θρύλοι όπως το Barbe-Rouge (1959) των Jean-Michel Charlier και Victor Hubinon, το καλύτερο σύμφωνα με πολλούς western κόμικ Blueberry (1963) των Charlier και Jean “Moebius” Giraud, το Achille Talon (1963) του Greg (Michel Regnier), το θρυλικό sci-fi  Valerian et Laureline (1967) των Pierre Christin και Jean-Claude Mézières, τα Valentin le Vagabond (1960) και Iznogoud (1968) του Jean Tabary, ενώ το 1967 αγόρασε και τα δικαιώματα έκδοσης του Lucky Luke.

 

Ο Goscinny είναι ο Βασιλιάς του Pilote. Αριστερά κάθετε πρώτος στο μαγικό χαλί του Iznogoud, δεξιά στο θρόνο του ενώ πλαισιώνεται από τους υπόλοιπους δημιουργούς

 

Τα υπόλοιπα περιοδικά

 

Πλάι στο Pilote, στέκεται δυναμικά το Vaillant. Κατά τη δεκαετία του 1950 κυκλοφορούσε ακόμα στο μεγάλο φορμά, το τελευταίο κομιξο-έντυπο που το διατηρούσε, και έφτασε στο σημείο να πουλάει 210.000 αντίτυπα εβδομαδιαίως. Η ανοδική του πορεία συνεχίστηκε και στα 60's. Το 1962 ο ανταγωνισμός με τα άλλα περιοδικά της εποχής το ανάγκασαν να υιοθετήσει το μικρό μέγεθος. Το ίδιο έτος δημοσιεύτηκε η πρώτη σελίδα του Nanar, Jujube et  Piette, τουτέστιν ένα από τα πρώτα κόμικς του Gotlib.

Καυστικός και αλλοτριωμένος Gai-Luron

 

Από αυτή τη σειρά αναδείχθηκε ο ίσως γνωστότερος χαρακτήρας του μεγάλου χιουμορίστα, ο Gai-Luron, ο οποίος το 1967 απέκτησε τον δικό του τίτλο (και είδαμε στο περιοδικό Δίκαιος του Ανεμοδουρά) . Και παρότι ο Gotlib γρήγορα μετακόμισε στο Pilote και στο πλευρό του Goscinny, με τον οποίο δημιούργησαν το εξαιρετικό Les Dingodossiers (1963), συνέχισε να σκιτσάρει για το Vaillant. Μέσα από το ίδιο έντυπο, έκανε τα πρώτα του βήματα και ο Nikita Mandryka, με το Le Concombre Masqué (1965), ένα από τα γνωστότερα έργα του. Το 1965 ο τίτλος του περιοδικού άλλαξε σε Le Journal de Pif.

 

Hara-Kiri: εφημερίδα ηλίθια και κακιασμένη 

 

Στον αντίποδα των Pilote και Vaillant, από άποψη target group, βρίσκεται το καθαρά ενήλικο Hara-Kiri. Ήταν το πρώτο μεγάλο γαλλικό σατιρικό έντυπο, δημιουργώντας έτσι μια παράδοση χρόνων, που συνεχίζεται (δυστυχώς σε κατάπτωση) μέχρι τις μέρες μας. Κύριοι εμπνευστές του εγχειρήματος ήταν ο δημοσιογράφος και χιουμορίστας Georget Bernier, γνωστός ως Professeur Choron, και ο σκιτσογράφος François Cavanna. Το περιοδικό ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 1960, κυκλοφορούσε σε μηνιαία βάση και δεν περιείχε μόνο κόμικς, μολονότι αυτά ήταν ο πυλώνας του. Το πλήθος και η σπουδαιότητα των ονομάτων που συνεργάστηκαν με το Hara-Kiri στα πρώτα του βήματα προκαλούν θαυμασμό: Fred, Georges Wolinski, Reiser, Moebius, Gébé, Cabu, Willem... Τα κόμικς του Hara-Kiri επιτίθονταν σε κάθε ταμπού, καθώς στις σελίδες του μπορούσες να βρεις από παρωδίες του Τεντέν, μέχρι ιστορίες με τολμηρά θηλυκά, όπως το Les Adventures de Jodelle (1966) των Pierre Bartier και Guy Peellaert. Απ' ότι φαίνεται, κάτι έκαναν σωστά, αφού η γαλλική κυβέρνηση ανέστειλε δύο φορές την κυκλοφορία του, μία το 1961 και μία το 1966, χρησιμοποιώντας το νόμο του 1949. Μάλιστα, στη δεύτερη απαγόρευση, που διήρκεσε επτά μήνες, προσωπικότητες όπως η Simone de Beauvoir, ο Jean-Paul Sartre και ο Alain Resnais υπέγραψαν δημόσια αίτηση, ζητώντας την άρση της απαγόρευσης.

 

Χιουμοριστική αυτοπαρουσίαση των συντελεστών του Hara-Kiri, από κάποιο τεύχος του 1966, ένας πρωτότυπος τρόπος για το σπάσιμο του τέταρτου τοίχου.  

 

Αρκετά περιοδικά που είχαν εμφανιστεί τα προηγούμενα χρόνια συνέχισαν την πορεία τους κατά τη δεκαετία του 1960 ή έστω σε μέρος της. Για παράδειγμα, το προπολεμικό Cœurs Vaillants συνέχισε με μικρότερη επιτυχία (και δύο αλλαγές ονόματος), μέχρι και το 1981, ενώ το ιστορικό Coq Hardi σταμάτησε το 1963. Τέτοια έντυπα είχαν ελάχιστη συνεισφορά στη λάμψη της εποχής εκείνης, αλλά ακόμη κι έτσι, παρέμεναν μέρος της γαλλικής σκηνής.

 

Τα BD στο μικροσκόπιο

 

Ενώ τα πιο τολμηρά BD αντιμετώπιζαν τη λογοκρισία, παρατηρήθηκε μια τάση για ανατροπή της άποψης ότι τα κόμικς αποτελούν ευτελές πολιτιστικό προϊόν. Κατά τη δεκαετία αυτή, δηλαδή, άτομα από των χώρο των κόμικς και όχι μόνο, προσπαθούν ποικιλοτρόπως να αναδείξουν τα bandes dessinées στο ευρύ κοινό ή έστω τα πήραν πιο σοβαρά. 

 

Το αντίστοιχο NewsLetter της εποχής, Bulletin du Club des bandes dessinees Μαρτίου 1964

 

Το 1962 σχηματίστηκε το Club des Bandes Dessinées («Λέσχη των Κόμικς» ελληνιστί), μια ομάδα που αποσκοπούσε στην ανάδειξη του κόμικ σε μορφή τέχνης. Το εντυπωσιακό είναι ότι στα μέλη της, πέρα από δημιουργούς, συγκαταλέγονταν πνευματικές μορφές, όπως συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιοί και φιλόσοφοι. Παραδόξως, δεν επικεντρώνονταν στα γαλλοβελγικά κόμικς, αλλά στα αμερικανικά στριπάκια του 1930 και 1940. Το 1962 έβαλαν μπρος την έκδοση του περιοδικού Giff-Wiff, στο οποίο δημοσιεύονταν ως επί το πλείστο άρθρα. Ο μεγάλος συγγραφέας και φιλόσοφος Umberto Eco είχε συνεισφέρει στο περιοδικό. Το 1965, σε συνεργασία με Ιταλούς, το Club des Bandes Dessinées συν-διοργάνωσε το πρώτο διεθνές φεστιβάλ κόμικς στην ιταλική πόλη Bordighera, το οποίο σύντομα εξελίχθηκε στο παγκοσμίου φήμης Φεστιβάλ της Λούκκα.   Το 1966 πραγματοποιήθηκε μια διάσπαση, από την οποία προέκυψε το Société Civile d'Étude et de Recherche des Littératures Dessinées (Πολιτιστικός Σύλλογος για τη Μελέτη και Έρευνα της Εικονογραφημένης Λογοτεχνίας) ή SOCERLID για συντομία. Ο σύλλογος αυτός άρχισε να εκδίδει το δικό του περιοδικό μελέτης των κόμικς, το Phénix, που κυκλοφόρησε μέχρι το 1977. Η σημαντικότερη συνεισφορά του SOCERLID, ωστόσο, είναι η διοργάνωση της έκθεσης Bande Dessinée et Figuration Narrative. Διοργανώθηκε το 1967 στο Μουσείο Διακοσμητικής Τέχνης του Παρισιού και την επισκέφτηκαν γύρω στα 500.000 άτομα, αριθμός αληθινά εντυπωσιακός.

 

Ο κατάλογος της προαναφερθείσας έκθεσης. Στο εξώφυλλο διακρίνουμε δυο καρέ από το Little Nemo in Slumberland του Winsor McCay

 

Από τα μέσα της δεκαετία περίπου, έκαναν την εμφάνισή τους και τα πρώτα βιβλία-μελέτες πάνω στα κόμικς. Δεν ήταν όλες οι προσεγγίσεις ενθουσιώδεις, αλλά αρκετές, αν όχι όλες, κατέληγαν ότι τα BD και γενικά τα κόμικς έχουν τη δυνατότητα να φτάσουν σε υψηλά ποιοτικά επίπεδα. Κυριότερο είναι το βιβλίο Histoire des Bandes Dessinée (1969) του ακαδημαϊκού και καθηγητή Gérard Blanchard που θεωρείται το πρώτο που κοιτάζει το μέσο από ιστορικής πλευράς και όχι από τη νοσταλγική οπτική του συλλέκτη. Ακόμη και ο όρος «ένατη τέχνη» (neuvième art), που πλέον χρησιμοποιείται ευρέως σε Γαλλία και Βέλγιο, «γεννήθηκε» στα 60s. Βέβαια, η πατρότητά του δεν είναι σίγουρη. Άλλοι λένε ότι εμπνευστής της ήταν ο Morris, που την ανέφερε σε ένα άρθρο του στο περιοδικό Spirou, ενώ κάποιοι ισχυρίζονται ότι πρωτακούστηκε λίγα χρόνια πριν, στην πρώτη συνέλευση του Club des Bandes Dessinées.

 

Αυλαία για την "L'Age D'Or"

 

Η εικοσιπενταετία 1945-1969 δικαίως ονομάστηκε L'Age d'Or de BD. Τα περιοδικά Tintin, Spirou και Pilote έβγαλαν τίτλους που χαρακτήρισαν τη γαλλοβελγική σκηνή και τη διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό σε αυτό που είναι σήμερα. Μέσα από τις σελίδες του ξεπήδησαν αμέτρητες κλασικές σειρές, χιουμοριστικές ή περιπετειώδεις, και δημιουργοί που πλέον αποκαλούνται ιερά τέρατα. Παράλληλα με αυτά, ή μάλλον κάτω από αυτά, υπήρχε ένα άλλο ρεύμα, που θα έσκαγε σαν κύμα στην ακτή των BD. Ήταν το «αναρχικό» Hara-Kiri, αλλά και ορισμένοι τίτλοι που θ' αναφερθούν σε λίγο. Αυτά αποτέλεσαν το σπόρο της ωρίμανσης, ο οποίος θα ποτιζόταν με τον Μάη του '68, θα φύτρωνε στα 70s και θ' αναπτυσσόταν σε ένα ακόμα εντυπωσιακό δέντρο, μέσα στο δάσος των γαλλοβελγικών κόμικς.

[GeoTrou]

Δεκαετία του 1970 - Μια εποχή πειραματισμού και ωρίμανσης

 

Αν τα προηγούμενα χρόνια είδαν την εκτίναξη των BD, τα 70s ήταν η περίοδος «ενηλικίωσής» τους. Η θεματολογία άρχισε να ξεφεύγει από το χιούμορ και την απλή περιπέτεια, ενώ το σχέδιο πολλών δημιουργών απομακρύνθηκε από τα συνηθισμένα. Ουσιαστικά, κατά τη δεκαετία αυτή, υπήρξε μια μαζική προσπάθεια για απόκτηση πραγματικής καλλιτεχνικής ελευθερίας. Όπως έχει ειπωθεί «στη δεκαετία του 1970, τα πάντα επιτρέπονταν... εφόσον ήταν απαγορευμένα».

 

Προτού ξεκινήσουμε, καλύτερα να πάμε μερικά βήματα πίσω, ξανά στη δεκαετία του 1960 και συγκεκριμένα στο 1962. Το έτος αυτό εμφανίστηκε στο V Magazine, ένα μικρό περιοδικό που περιείχε κυρίως κόμικς επιστημονικής φαντασίας, μια νέα σειρά που επρόκειτο να ταρακουνήσει τον καθωσπρεπισμό της εποχής. Ήταν το Barbarella του Jean-Claude Forest, ένας τίτλος που συνδύαζε το sci-fi με τον ερωτισμό. Όταν το 1964 κυκλοφόρησε υπό τη μορφή άλμπουμ, θεωρήθηκε ιδιαίτερα προκλητικό, η ξανθιά καλλονή έφαγε και μετά επανεκδόθηκε με μια πιο ευπρεπή ένδυση.

 

Τρεις διαφορετικές εκδοχές από το πρώτο καρέ της σελίδας 53 του Barbarella. Αριστερά προς τα δεξιά: από το άλμπουμ του 1964, από την επανέκδοση του 1968 (λίγο μετά την κυκλοφορία της ταινίας) και από τον τόμο της Les Humanoïdes Associés το 1994.

 

Το κόμικ αυτό, αν και τις έχει τις «ρυτίδες» του πλέον, είναι μεγάλης ιστορικής σημασίας. Ήταν ένα από τα πρώτα BD με πιο αισθησιακό περιεχόμενο και ακολούθησαν τίτλοι όπως το Les Aventures de Jodelle (1966) των Pierre Bartier/Guy Peellaert και Epoxy (1968) των Jean Van Hamme/Paul Cuvelier. Δεν ήταν αμιγώς ερωτικά αναγνώσματα, αλλά χαστούκισαν το νόμο περί ανηθικότητας και κατ' επέκταση βοήθησαν στην αποδέσμευση της γαλλόφωνης σκηνής από την παιδικότητα εκείνων των ημερών. Δίπλα σε αυτά, προσθέστε την επίδραση του περιοδικού Hara-Kiri, που αναλύθηκε παραπάνω, καθώς και τη γενικότερη απελευθέρωση που έφεραν σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα γεγονότα του Μάη του '68. Και εγένετο μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εποχές των BD.

 

Καινούργια σατιρικά περιοδικά

Η νέα δεκαετία έφερε μια τάση φυγής από το Pilote. Η αρχή έγινε με τους Gotlib, Nikita Mandryka και Claire Bretécher, μεγάλα ονόματα του περιοδικού, που το 1972 ίδρυσαν το L'Écho des Savanes. Επηρεασμένοι από το αμερικανικό underground και ιδιαίτερα την αισθητική του Mad, στόχευαν αποκλειστικά στο ενήλικο κοινό και το χιούμορ τους ήταν συχνά σεξουαλικού και σκατολογικού περιεχομένου. Αρχικά, το ιδρυτικό τρίο ήταν και οι αποκλειστικοί συντελεστές του περιοδικού, αλλά σταδιακά προστέθηκαν και πολλοί άλλοι, μεταξύ των οποίων ο Carali, ο Solé, ο Georges Pichard, ο René Pétillon και ο Philippe Vuillemin. Για αρκετούς, το L'Écho des Savanes δεν ήταν παρά μια κακόγουστη φυλλάδα, αλλά η αλήθεια είναι ότι πολλά από τα στριπάκια του έκαναν εύστοχη κοινωνική σάτιρα και έσπαζαν τα ταμπού της εποχής.

 

Οι ιδρυτές του L'Écho des Savanes σχεδιασμένοι από τον Gotlib

 

Το 1975, ο Gotlib εγκατέλειψε και το L'Écho des Savanes.  Μαζί με τον συντάκτη Jacques Diament και τον πρώην Pilote-ικό σκιτσογράφο Alexis έβαλε μπρος την εκδοτική Audie και το περιοδικό Fluide Glacial. Μέσα από τις σελίδες του «αναγεννήθηκαν» ο Superdupont των Gotlib και Jacques Lob (είχε πρωτοεμφανιστεί στο Pilote) και μας συστήθηκαν οι Bidochon (1977) του Binet. Γενικά, στο Fluide Glacial ξεδίπλωσαν το ταλέντο τους όχι μόνο νεαροί δημιουργοί σαν τον Daniel Goossens ή τον Max Cabanes, αλλά και φτασμένα ονόματα, με κυριότερο τον Franquin. Το Fluide Glacial είχε εν πολλοίς, το ίδιο σκωπτικό ύφος με το L'Écho des Savanes.

 

  

Εξώφυλλα του Fluide Glacial από τους Gotlib, Alexis και Goossens

 

Κοντά στα προαναφερθέντα περιοδικά, ήρθε να σταθεί και το γνωστό μας Charlie Hebdo. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1970, ως αντικαταστάτης Hara-Kiri, μετά την απαγόρευση που του επιβλήθηκε από τη γαλλική κυβέρνηση λόγω χλευασμού του θανάτου του Charles de Gaulle. Το δυναμικό του αποτελούνταν από την παλιά φρουρά των Wolinski, Cabu, Reiser και άλλων δημιουργών. Η κυκλοφορία του διεκόπη το 1981, αλλά επανήλθε έντεκα χρόνια μετά και συνεχίζει μέχρι σήμερα.

 

Τα Pif Gadget, Charlie Mensuel και (À suivre)

Σε διαφορετικό μήκος κύματος κινούνταν τα Charlie Mensuel, Pif Gadget και (À suivre), των οποίων η ύλη δεν περιοριζόταν στα χιουμοριστικά κόμικς. Η κοινή τους ομαδοποίηση δε βασίζεται τόσο στο target group, που δεν ήταν άλλωστε το ίδιο και για τα τρία. Η σημασία των περιοδικών αυτών έγκειται στο ότι έφεραν το γαλλόφωνο κοινό σ' επαφή με νέους καλλιτέχνες από το εξωτερικό, πολλοί από τους οποίους θ' αφομοιώνονταν σταδιακά στη γαλλοβελγική σκηνή.

 

Το Pif Gadget ήταν το τέως Vaillant, που άλλαξε όνομα το 1969. Λίγο-πολύ, οι σειρές που προϋπήρχαν συνεχίστηκαν και μετά την αλλαγή αυτή. Τα χιουμοριστικά κόμικς των Tabary, Greg, Gotlib και Moallic υπερείχαν αριθμητικά των πιο ενήλικων έργων, τα οποία όμως είχαν για μπροστάρη το δημοφιλέστατο Rahan (1969) των Roger Lecureux και André Chéret. Ωστόσο, έγινε και μια πολύ μεγάλη προσθήκη. Το Νοέμβριο του 1969, στο Φεστιβάλ της Λούκκα, ο αρχισυντάκτης Georges Rieu γνωρίστηκε με τον Hugo Pratt, στον οποίο πρότεινε συνεργασία. Έτσι, ο μεγάλος Ιταλός ξαναπιάνει τον Corto Maltese, τον ρομαντικό τυχοδιώκτη που είχε δημιουργήσει πριν λίγα χρόνια, και παρουσιάζει είκοσι μία σύντομες ιστορίες του, από το 1970 μέχρι το 1973. Με αυτό τον τρόπο ξεκίνησε μια σχέση αγάπης του Pratt με το γαλλόφωνο κοινό.

 

Το πρώτο τεύχος του Pif Gadget

 

Το Charlie Mensuel ιδρύθηκε το 1969, ως η γαλλική βερσιόν του ιταλικού περιοδικού Linus. Πήρε τ' όνομά του, όπως και το Linus, από χαρακτήρα του αμερικανικού Peanuts και εν προκειμένω από τον Charlie Brown. Δημοσίευε πολλούς ξένους τίτλους, όπως τα Valentina, Krazy Kat, Mafalda και (οποία έκπληξις!) Peanuts. Από εγχώρια κόμικς είχε δουλειές των Reiser, Cabu, Gébé και διαφόρων άλλων. Αυτά όμως που συνδέθηκαν περισσότερο με το Charlie Mensuel ήταν το κωμικοερωτικό Paulette (1970) των Wolinski/Pichard και το νουάρ Alack Sinner (1975) των Αργεντίνων Carlos Sampayo/José Muñoz. Οι δύο αυτοί τίτλοι, όπως και αρκετοί άλλοι, δημοσιεύονταν παράλληλα και στο Linus, οπότε ο καθορισμός της «εθνικότητάς» τους είναι μάλλον αδύνατος.

 

I saw what you did there Mr. Wolinski

 

Τον Οκτώβριο του 1977 κυκλοφόρησε το μηδενικό τεύχος του περιοδικού (À suivre), το οποίο εξέδιδε η Casterman. Το μηνιαίο αυτό έντυπο έγινε εξαρχής το όχημα πολλών σπουδαίων δημιουργών, μεταξύ των οποίων οι Claude Auclair, οι αδελφοί Schuiten, ο Comès, o F'murrr και ο Benoît Sokal. Ο πρώτος όμως που έκανε το «μπαμ» ήταν ο Jacques Tardi με το Ici Même (1978), σε σενάριο του Forest. Ωστόσο, αυτή ήταν μόνο η αρχή. Κατά τη δεκαετία του '80, το (À suivre) θα αναδεικνυόταν σε ηγετικό περιοδικό, απ' όπου θα ξεπηδούσαν σειρές-θρύλοι των BD.

 

«À suivre» όπως λέμε «συνεχίζεται»

 

Τα Tintin και Spirou ανανεώνονται

Ο ούριος άνεμος της εποχής φύσηξε και προς τη μεριά των Tintin και Spirou, που άρχισαν να μπαίνουν στο πνεύμα της εποχής. Αφαίρεσαν τα ηθοποιητικά από την ύλη τους και έδωσαν χώρο σε νέα ταλέντα, που με τη σειρά τους μας χάρισαν εξαιρετικά κόμικς. Συνέχισαν να δίνουν έμφαση στο χιούμορ, αλλά πλέον το παιδικό κοινό δεν ήταν ο μόνος στόχος τους.

 

Ήδη από το 1965, ο Greg ήταν αρχισυντάκτης του Tintin. Κατά τη θητεία του, που έληξε το 1974 εμφανίστηκαν πολλοί σημαντικοί τίτλοι, όπως το Bernard Prince (1966), σε σενάριο του ίδιου και σχέδιο του Hermann, το Buddy Longway (1972) του Ελβετού Derib και το Robin Dubois (1970) των Bob de Groot και Turk. Το περιοδικό είχε πλέον αλλάξει ριζικά και ένα νέο δίδυμο ήρθε να επικυρώσει με τον καλύτερο τρόπο τη μεταβολή αυτή. Ήταν οι Jean Van Hamme και Grzegorz Rosiński, οι οποίοι το 1977 ξεκίνησαν τη σειρά Thorgal. Οι περιπέτειες του νεαρού πολεμιστή αποτελούν έργο-σταθμό του είδους του fantasy στη γαλλοβελγική σκηνή και παραμένουν ακόμα και σήμερα τρομερά δημοφιλείς σε όλο τον κόσμο.

 

 

Ο Hermann, που πλέον συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες μορφές των γαλλοβελγικών κόμικς, έκανε τα πρώτα του βήματα στο Tintin, για το οποίο συχνά φιλοτεχνούσε τα εξώφυλλα

 

Στο Spirou εμφανίστηκαν επίσης αξιόλογοι τίτλοι. Στην αρχή ωστόσο, το περιοδικό δεν απομακρύνθηκε  πολύ από την παράδοση των περασμένων εποχών και επέμεινε σε χιουμοριστικές και νεανικές σειρές. Απ' όλους τους δημιουργούς αυτής της περιόδου ξεχωρίζει ο παραγωγικότατος Raoul Cauvin, σεναριογράφος πολλών αστείων BD, όπως των Les Tuniques Bleues (1968), Sammy (1973) και L'Agent 212 (1975). Προς το τέλος της δεκαετίας, έγινε μια προσπάθεια για προσέλκυση πιο ενήλικου κοινού με το ένθετο Le Trombone Illustré. Το εγχείρημα δεν είχε ιδιαίτερη απήχηση, αλλά μέσα από τις σελίδες του βγήκε το πιο «σκοτεινό» κόμικ του Αndré Franquin, το Idées Noires (1977).

 

Ο Cauvin, εν έτει 2009, μπροστά στο πάλαι ποτέ γραφείο του στα κεντρικά της Dupuis. Σε κάποια γενέθλιά του, το προσωπικό της εκδοστικής του έκανε έκπληξη διακοσμώντας το τζάμι. Μέχρι σήμερα, η ζωγραφιά δεν έχει σβηστεί. 

 

Τα ανθρωποειδή βγαίνουν παγανιά

Ίσως το περιοδικό που χαρακτηρίζει περισσότερο από κάθε άλλο τη δεκαετία του 1970 είναι το Métal Hurlant. Ιδρύθηκε τον Δεκέμβρη του 1974 από τους δημιουργούς Jean "Moebius" Giraud, Philippe Druillet, Jean-Pierre Dionnet και τον επιχειρηματία Bernard Farkas. Οι τέσσερίς τους ήταν γνωστοί ως Les Humanoïdes Associés (που μπορεί να μεταφραστεί ως «Τα Ενωμένα Ανθρωποειδή») και αυτό ήταν το όνομα που έδωσαν στην εκδοτική τους.

 

Από αριστερά προς δεξιά: Farkas, Dionnet, Druillet και Moebius

 

Το Métal Hurlant έκανε αίσθηση πολύ γρήγορα, για δύο λόγους. Ο ένας ήταν η ποιότητα έκδοσης. Σε μια εποχή που το έγχρωμο δεν ήταν δεδομένο, το Métal Hurlant περιείχε 84 ή 100 σελίδες μεγάλου μεγέθους, από τις οποίες οι εβδομηντακάτι ήταν έγχρωμες. Ο άλλος ήταν, βεβαίως-βεβαίως, το περιεχόμενο. Από το πρώτο κιόλας τεύχος του περιοδικού, την Πρωτοχρονιά του 1975, ξεπήδησαν τα σπουδαία Arzach του Moebius και Armées du Conquérant των Dionnet/Jean-Claude Gal. Σύντομα, οι αναγνώστες βυθίστηκαν σ' έναν πρωτόγνωρο κόσμο, χτισμένο από τους Druillet, Enki Bilal, Caza, Paul Gillon και πολλούς άλλους δημιουργούς. Οι ιστορίες ανήκαν κυρίως στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας και του fantasy, αλλά υπήρχαν και σημαντικές δόσεις χιουμοριστικές BD. Το γυμνό δεν έλειπε και ο σουρεαλισμός ήταν εμφανής σε πολλούς τίτλους, όπως εμφανής ήταν και η αδιαφορία αρκετών καλλιτεχνών, ιδιαίτερα του Moebius και του Druillet, για τις συμβάσεις της κομιξικής αφήγησης και τους «κανόνες» των genres.

 

  

Agorn (1975) του Druillet, The Long Tomorrow (1976) των Dan O'Bannon/Moebius και Exterminateur 17 (1976) των Dionnet/Bilal

 

Από το Métal Hurlant ξεκίνησε και η πρώτη συστηματική εξαγωγή BD στις ΗΠΑ. Αναφερόμαστε φυσικά στο Heavy Metal, το οποίο εμφανίστηκε το 1976. Χωρίς να λείπουν γηγενείς δουλειές, τα περιεχόμενα του Heavy Metal αποτελούνταν κυρίως από μεταφρασμένα κόμικς του Métal Hurlant. Γενικά, η επιρροή του περιοδικού σε παγκόσμια κλίμακα ήταν πρωτοφανής για ευρωπαϊκά δεδομένα: από τους Hayao Miyazaki και Katsuhiro Otomo στην Ιαπωνία, μέχρι τους Ridley Scott και George Lucas στις ΗΠΑ, το Métal Hurlant υπήρξε σημείο αναφοράς για τους εραστές της μυθοπλασίας.

 

Τα πρώτα φεστιβάλ των bande dessinée

Κατά την εν λόγω δεκαετία εμφανίστηκαν και τα πρώτα βραβεία και φεστιβάλ για κόμικς. Από αυτά, ξεχωρίζουν το Prix Saint-Michel και το Διεθνές Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ (Festival international de la bande dessinée d'Angoulême).

 

Το μεν ξεκίνησε το 1971 στις Βρυξέλλες και έδωσε το πρώτο του Grand Prix (βραβείο για το σύνολο του έργου) στον Edgar P. Jacobs. Το 1986 σταμάτησαν και επανήλθαν μετά από πολλά χρόνια, το 2002, ως μέρος του Comics Festival Belgium. Σήμερα, αυτοδιαφημίζεται ως ο παλαιότερος θεσμός βράβευσης κόμικς στην Ευρώπη, αλλά μάλλον ξεχνούν ότι τα σουηδικά Βραβεία Adamson υπάρχουν από το 1965. Όπως και να 'χει, αποτελεί τον σημαντικότερο κομιξοθεσμό του Βελγίου.

 

Το 1973 διοργανώθηκε το πρώτο εθνικό φεστιβάλ στην Τουλούζη, το οποίο είχε μεγάλη επιτυχία και συνέχισε για σχεδόν μια δεκαετία. Ένα χρόνο αργότερα, διοργανώθηκε το Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ με πρωτοβουλία του Francis Groux, δημοτικού σύμβουλου της πόλης, και τη συνδρομή του Αναπληρωτή Υπουργού Πολιτισμού Jean Madrikian και του ιστορικού των κόμικς Claude Moliterni. Το πρώτο Grand Prix, πλέον μια από τις πιο περίβλεπτες διακρίσεις στον χώρο, απονεμήθηκε στον André Franquin. Παρά τις όποιες δυσκολίες υπήρξαν στην αρχή, το Φεστιβάλ είχε άμεση ανταπόκριση και πλέον η πόλη της Ανγκουλέμ θεωρείται η «πρωτεύουσα» των BD. Περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να βρείτε στο ωραίο θέμα του akoli.

 

 

Αριστερά: η αφίσα του πρώτου φεστιβάλ στην Ανγκουλέμ, από τον Hugo Pratt
Δεξιά: φωτογραφία Γάλλων και ξένων δημιουργών σε αυτό το πρώτο φεστιβάλ
 

[Θρηνωδός]

80s - Μια μεταβατική περίοδος

 

Η δεκαετία του 1980 ήταν μια παράξενη εποχή για τα γαλλοβελγικά κόμικς. Τα περιοδικά, που τόσα χρόνια αποτέλεσαν τη βάση του όλου οικοδομήματος, άρχισαν να υποχωρούν μπροστά στα one shot και τις αυτόνομες σειρές. Ο αριθμός των νέων τίτλων αυξήθηκε εντυπωσιακά και άρχισαν ν' αναπτύσσονται και άλλα είδη. Το mainstream ανέκτησε το χαμένο έδαφος, καθώς εκδοτικοί κολοσσοί απορρόφησαν τους αυτόνομους δημιουργούς της προηγούμενης δεκαετίας. Το βασικό στοιχείο, όμως, ήταν άλλο: οι πωλήσεις των BD είχαν μεγάλη πτώση, της οποίας ο αντίκτυπος ήταν ορατός μέχρι και πριν λίγα χρόνια.

 

Σε γενικές γραμμές, η θέληση του κομίστα για δημιουργία επισκιάστηκε από το κυνήγι του κέρδους του εκδότη. Η βάση του προβλήματος ήταν οι κακές οικονομικές συνθήκες που επικράτησαν από τα μέσα της δεκαετίας κι ύστερα. Από το 1975 έως το 1983, το μερίδιο των BD στην αγορά των εντύπων είχε αυξηθεί από το 1,7 στο 3,5%. Ωστόσο, η κρίση που χτύπησε τον τομέα του βιβλίου εκείνη την περίοδο, έφερε και τα κόμικς σε βαθιά ύφεση. Αναζητώντας εναλλακτικές πηγές, οι εκδότες κατέκλυσαν τις βιτρίνες των μαγαζιών με μικρές φιγούρες και μπρελόκ και «πίεσαν» επιτυχημένες σειρές να συνεχίσουν πέρα από το προκαθορισμένο. Αυτή η «βιομηχανική λογική» κυριάρχησε στα 80s, αλλά χωρίς αμφιβολία υπάρχουν πολλοί τίτλοι μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας.

 

Λουκέτα και buy-outs

 

Το 1982, η Albin Michel, ιστορική και μεγάλη εκδοτική, μπήκε στο παιχνίδι των BD αγοράζοντας το L'Écho des Savanes. Επικεντρώθηκε έντονα στο ερωτικό κόμικ, δημοσιεύοντας έργα των Georges Pichard, Alex Varenne και άλλων, είτε αυτόνομα, είτε μέσω του περιοδικού. Ο σεναριογράφος Jean-Luc Fromental, με αφορμή αυτό το γεγονός, προειδοποίησε σε ένα άρθρο του: «Η κυριαρχία των ανδρών με τα κουστούμια έρχεται».

 

Το Le Parfum de l'Invisible, ένα από τα γνωστότερα έργα του Milo Manara, κυκλοφόρησε από την Albin Michel

 

Πράγματι, καταγράφηκε αληθινή επέλαση μεγάλων εταιρειών στον χώρο των κόμικς. Η Gallimard, ένας από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους στη Γαλλία, εξαγόρασε το 1988 την Futuropolis, εκδοτική που είχε ιδρυθεί το 1974 και έβγαζε κυρίως μεταφρασμένα κόμικς. Το 1986, ο όμιλος Média-Participations απέκτησε την Le Lombard και δύο χρόνια αργότερα την Dargaud. Όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, οι προτεραιότητες των νέων αφεντικών ήταν περισσότερο εμπορικές, παρά καλλιτεχνικές.

 

Το καινοτόμο Métal Hurlant συνέχισε να φιλοξενεί καλά κόμικς, όπως τα Fort Wheeling (1980) του Hugo Pratt, Freddy Lombard (1982) του Yves Chaland και Lucien (1979) του Frank Margerin. Βέβαια, αυτό που προκάλεσε περισσότερη εντύπωση ήταν η space opera L'Incal (1980) των Alejandro Jodorowsky και Moebius, ένα από τα πιο φημισμένα BD επιστημονικής φαντασίας. Παρόλα αυτά, οι εμβληματικότερες μορφές του περοδικού άρχισαν να αποχωρούν. Πρώτα ο Druillet, μετά ο Schuiten και ο Moebius, στο τέλος ο Dionnet. Το κλείσιμο ήταν αναπόφευκτο και ήρθε τον Ιούλιο του 1987, στο νούμερο 133. Η Les Humanoïdes Associés διατήρησε μια αξιόλογη παρουσία, εκδίδοντας τίτλους όπως τα Le Lama Blanc (1988-1993) των Alejandro Jodorowsky/Georges Bess και Le Monde d' Arkadi (1989-…) του Caza, αλλά είχε ήδη περάσει στα χέρια της Hachette, από το 1986.

 

Σελίδες από τα Lucien (αριστερά) και L'Incal (δεξιά)

 

 

Το 1989 είδε το τέλος του θρυλικού Pilote, καθώς τα προβλήματα είχαν ήδη εμφανιστεί από τη δεκαετία του 1970. Το 1986 είχε συγχωνευτεί με το Charlie Mensuel και μετονομάστηκε σε Pilote et Charlie, ενώ το 1988 επανήλθε στο προηγούμενο όνομα. Η παρουσία τίτλων όπως το Partie de Chasse (1981) των Pierre Christin/Enki Bilal δεν κατάφεραν να ανακόψουν την πτώση των πωλήσεων, οι οποίες έπεσαν στις 25.000/μήνα λίγο πριν κλείσει το περιοδικό. Το εξίσου ιστορικό Tintin αντιμετώπιζε κι αυτό προβλήματα. Το βελγικό κοινό στράφηκε σε μεγάλο βαθμό προς το (À suivre). Ούτε το αγαπητό Thorgal, ούτε το πρωτοποριακό Rork (1978) του Andreas κατάφεραν να αντιστρέψουν το κλίμα. Το 1988 ήταν η τελευταία χρονιά της βελγικής έκδοσης του Tintin, ενώ η γαλλική βερσιόν άντεξε μέχρι το 1993.

 

Επετειακό τεύχος του Pilote, για τα τριάντα χρόνια του περιοδικού. Η ειρωνεία της τύχης είναι πως αυτό ήταν το προτελευταίο τεύχος του...

 

Οι φωτεινές εξαιρέσεις

 

Το (À suivre) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το σημαντικότερο περιοδικό των 80s. Έδωσε μεγάλες ελευθερίες στους καλλιτέχνες και αυτοί τις αξιοποίησαν για να βγάλουν διαμάντια. Οι ιστορίες ανήκαν σ' ένα ευρύ φάσμα ειδών: ο Jacques Tardi δημοσίευσε εδώ το σπουδαίο νουάρ Nestor Burma (1981), το Les Cités Obscures (1982) των Benoît Peeters/François Schuiten αποτελεί σπουδαίο δείγμα του λεγόμενου fantastique, ενώ το γνωστό πια δίδυμο Jean Van Hamme/Grzegorz Rosiński συνέχισε να διαπρέπει στο fantasy με το Le Grand Pouvoir du Chninkel (1986). Άλλοι συνήθεις ύποπτοι ήταν ο Comès, ο Loustal, ο F'murrr, ο François Boucq και ο Jean-Claude Servais, ενώ μεταφράζονταν έργα των Altan, Hugo Pratt και Milo Manara. Η τάση του περιοδικού να ονομάζει «κεφάλαιο» κάθε κομμάτι μιας ιστορίας που δημοσιευόταν, έδινε λογοτεχνική εσάνς και προσέλκυσε πολλούς αναγνώστες.

 

Εξώφυλλα του (À suivre) από τους Comès, Tardi και Loustal

 

 

Το Spirou στέγασε ουκ ολίγους σημαντικούς τίτλους, κρατώντας μάλιστα σε ισορροπία τις ενήλικες και τις νεανικές σειρές. Έτσι, από τη μία είχαμε τα XIII (1984) των Jean Van Hamme/William Vance και Jeremiah (1979) του Hermann, ενώ από την άλλη τα Jojo (1983) του André Geerts, Le Petit Spirou (1987) των Tome/Janry και Cédric (1986) των Raoul Cauvin/Laudec.

 

Εξώφυλλα του Spirou από τους Vance και Tome

 

 

Το Fluide Glacial, ένα από τα λίγα περιοδικά που απέφυγε το κλείσιμο και την εξαγορά, συνέχισε την (παραπέουσα) παράδοση των ενήλικων χιουμοριστικών περιοδικών. Οι σελίδες του γέμιζαν με σκίτσα των γνωστών Gotlib, Goossens, Binet και λοιπών δημιουργών, αλλά δίπλα τους ήρθαν να σταθούν και νέα ταλέντα. Ο ένας ήταν ο Maëster, που με το Soeur Marie–Thérèse des Batignolles (1982) τσάντιζε τους θρησκόληπτους της Γαλλίας. Ο άλλος ήταν ο Édika, του οποίου οι θεότρελες ιστορίες τον ανέδειξαν σε έναν από τους σημαντικότερους συνεργάτες του περιοδικού. Θα είναι επίσης εκ των βασικών μελών του Psikopat, του περιοδικού που ίδρυσε ο αδελφός του, Carali, το 1982. Το εγχείρημα αυτό, που στην αρχή έμοιαζε περισσότερο με φανζίν παρά με επαγγελματικό περιοδικό, προσέλκυσε παλαιά και νεότερα ονόματα, όπως ο Willem, ο Kamagurka και ο Gébé. Και παρότι διεκόπη το 1984, επανήλθε το 1989 με καλύτερη ποιότητα έκδοσης και συνεχίζει σταθερά μέχρι σήμερα.

 

Αριστερά: αυτό το εξώφυλλο του Maëster εξόργισε τον εθνικιστή πολιτικό Bernard Antony, ο οποίος έκανε μήνυση στο περιοδικό. Plot twist: έχασε τη δίκη

Δεξιά: το δεύτερο εξώφυλλο του Psikopat, σε σχέδιο του Édika

 

Νέες τάσεις στα genres

 

Τα δύο κυριότερα ρεύματα στα γαλλοβελγικά ήταν το ιστορικό κόμικ και η ηρωική φαντασία. Όπως έχουν τονίσει αρκετοί μελετητές, τα είδη αυτά προσέφεραν στους αναγνώστες περιπετειώδεις διεξόδους από την καθημερινή ρουτίνα, συχνά χωρίς να θέτουν ερωτήματα ή να εκφράζουν τους φόβους της εποχής (όπως έγινε σε μεγάλο βαθμό στα 70s), ενώ η ματσό αισθητική σε πολλά από τα BD αυτών των κατηγοριών (και όχι μόνο) ήταν κάτι παραπάνω εμφανής.

 

Το ιστορικό BD μέχρι τότε αντιπροσωπευόταν σχεδόν αποκλειστικά από το Alix του Jacques Martin.  Αναζωογονήθηκε με πληθώρα κόμικς όπως το Les 7 Vies de l'Epervier (1983) των Patrick Cothias/André Juillard ή το Les Tours de Bois-Maury (1984) του Hermann. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, ιστορικά κόμικς βάσισαν τον ρεαλισμό τους στην απεικόνιση του σεξ και της βίας, στην ανηθικότητα των χαρακτήρων τους δηλαδή. Αλλά πάντα, όπως δίδαξε ο Martin, με πολύ καλή τεκμηρίωση.

 

 

Το fantasy, ή  héroïc fantasy όπως συνήθως αναφέρεται, είχε ουσιαστικά γεννηθεί μέσα από έργα της προηγούμενης δεκαετίας και κυριάρχησε με κόμικς που πλέον θεωρούνται κλασικά: La Quête de l'Oiseau du Temps (1983) των Serge Le Tendre/Régis Loisel, Les Compagnons du Crépuscule (1984) του François Bourgeon και Légendes des Contrées Oubliées (1987) των Bruno Chevalier/Thierry Ségur είναι μόνο λίγα εξ αυτών. Και βέβαια, το Thorgal των Jean Van Hamme/Grzegorz Rosiński συνέχισε να μεσουρανεί. Πολλοί από τους νέους τίτλους μάλιστα, όπως στα ιστορικά BD, είναι πιο βρώμικοι και λιγότερο ρομαντικοί.

 

 

Το αστυνομικό BD γίνεται κι αυτό πιο σκοτεινό, ξεκολλώντας από τις καθαρές ιστορίες του Gil Jourdan, του Ric Hochet και των άλλων ντετέκτιβ του παρελθόντος. Απευθυνόμενοι εξ ολοκλήρου στο ενήλικο κοινό, οι Jacques Tardi, Jacques Ferrandez, Chantal Montellier, Jean Dufaux, Jean-Claude Claeys και πολλοί άλλοι δημιουργοί χρησιμοποιούν τις συμβάσεις του νουάρ για να κάνουν εύστοχη κριτική πάνω σε πολιτικά και κοινωνικά θέματα. Το στυλ τους θα δημιουργήσει ουσιαστικά τις βάσεις για τα εξαιρετικά νουάρ BD που θα εκδίδονται από την επόμενη δεκαετία μέχρι και σήμερα.

 

Από αριστερά προς τα δεξιά: Odile et les Crocodiles της Chantal Montelier, Jessica Blandy των Jean Dufaux/Renaud και Magnum Song του Jean-Claude Claeys

 

Η δεκαετία του 1980 είδε και την άνθιση του ερωτικού BD. Ο αριθμός των εν λόγω κόμικς αυξήθηκε γεωμετρικά, ενώ πολλά έβγαιναν σε εξειδικευμένα περιοδικά (Bédé Adult’, SexBulles κ.ά.). Όπως προαναφέρθηκε άλλωστε, η εκδοτική Albin Michel έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα αυτό. Οι Gérard Leclaire, Robert Hugues και πολλοί άλλοι δημιούργησαν κλασικούς τίτλους και βέβαια ο «βασιλιάς» του είδους Georges Pichard συνέχισε να δείχνει τον δρόμο.

 

Προς το τέλος της δεκαετίας έκαναν δειλά-δειλά την εμφάνισή τους και κόμικς που ασχολούνταν με την καθημερινή ζωή. Από την αναπόληση των παιδικών χρόνων του Max Cabanes στο Colin-Maillard (1986) και τη χιουμοριστική ματιά στο teen angst μέσα από το Agrippine (1988) της Claire Bretécher, έως το μελαγχολικό Le Voyage en Italie (1988) του Cosey, αρκετά BD απεικόνισαν κομμάτια από τις ζωές απλών ανθρώπων και έβαλαν τις βάσεις για τα σπουδαία slice of life και αυτοβιογραφικά BD που θα ερχόντουσαν στα μετέπειτα χρόνια.

 

Tα εξώφυλλα του Le Voyage en Italie

 

Περαιτέρω αναγνώριση των κόμικς

 

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται και από ορισμένα πολύ σημαντικά γεγονότα σε επίπεδο κοινωνικής αποδοχής. Τα κόμικς βγαίνουν ακόμα περισσότερο από το περιθώριο, παύουν σε μεγάλο βαθμό να αποτελούν ένα υποπροϊόν. Ο λόγος; Το κράτος δίνει χρήματα και εκδίδονται νέες, σοβαρές μελέτες.

 

Το 1983, ο Jack Lang, τότε Υπουργός Πολιτισμού, επισκέφθηκε το Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ. Σίγουρα κίνηση που προσέδωσε κύρος, αλλά ο Lang δεν έμεινε εκεί, αφού ανακοίνωσε τα επονομαζόμενα «15 μέτρα για τα bande dessinée». Σε αυτά περιλάμβανε την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους του κόστους για τη συγκρότηση του Centre National de la Bande Dessinée et de l'Image (Εθνικό Κέντρο Κόμικς και Εικόνας), καθώς και την προσθήκη μαθημάτων για κόμικς στο τοπικό πανεπιστήμιο. Δύο χρόνια αργότερα, το φεστιβάλ επισκέφτηκε και ο Πρόεδρος της χώρας, François Mitterrand, μια κίνηση κυρίως με συμβολικό χαρακτήρα.

 

O Mitterand συναντάει τον Valerian και την Laureline. Πολλοί Γάλλοι σχεδίασαν τέτοια καρέ με αφορμή την επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ

 

Παρόμοιες κινήσεις γινόντουσαν και στο Βέλγιο. Το 1983, η πολιτεία αγόρασε στις Βρυξέλλες ένα κτίριο σχεδιασμένο από τον περίφημο art nouveau αρχιτέκτονα Victor Horta, με σκοπό να δημιουργήσει το Centre Belge de la Bande Dessinée (CBBD - Βελγικό Κέντρο των Κόμικς). Το CBBD άνοιξε τις πόρτες του το 1989, παρουσία μάλιστα του βασιλικού ζεύγους του Βελγίου. Στην περίπτωση αυτή, η χρηματική συμμετοχή του κράτους ήταν και παραμένει ελάχιστη, αλλά ακόμα κι έτσι, στο CBBD χτυπάει η καρδιά των βελγικών κόμικς.

 

Η είσοδος του κτηρίου του CBBD

 

Οι διάφορες σημειολογικές μελέτες πάνω στο μέσο των κόμικς αυξήθηκαν ραγδαία. Ο Bruno Lecigne συνέδεσε στα δοκίμιά του τις πρόσφατες εξελίξεις στον χώρο των κόμικς με τα ρεύματα που παρατηρούνται στην ζωγραφική, ενώ τον Απρίλιο του 1989 κυκλοφόρησε μια ειδική έκδοση του λογοτεχνικού περιοδικού Europe, αφιερωμένη στα BD. Παράλληλα, όμως, υπήρξαν και προσεγγίσεις από άλλη οπτική. Ο Benoît Peeters, ο οποίος σήμερα έχει αναδειχθεί σε κορυφαίο «Τεντενολόγο», καταπιάστηκε με την ιστορία των κόμικς και ήταν από τους πρώτους που εισήγαγε θέματα ψυχανάλυσης. Ο δε διάσημος Γάλλος ψυχίατρος Serge Tisseron έγραψε δύο βιβλία πάνω στον ψυχολογικό τομέα των κόμικς. Το εντυπωσιακότερο για τον Tisseron, είναι ότι η διδακτορική του διατριβή, πίσω στο 1975, σχετιζόταν με την ιστορία της ψυχιατρικής και ήταν σε μορφή στριπ.

 

Επίλογος

 

Σε γενικές γραμμές, η δεκαετία του 1980 χαρακτηρίστηκε από την επικράτηση συντηρητικών ιδεών στη γαλλοβελγική σκηνή. Λιγότερη σκέψη, φυγή από την πραγματικότητα, γυναικείο γυμνό σχεδόν παντού. Παρόλα αυτά, η συνολική εκτίμηση των υπογραφόντων είναι ότι πραγματοποιήθηκαν βήματα προς τα εμπρός, έστω και διστακτικά. Τα κόμικς έγιναν κατ' ουσίαν αποδεκτά ως μια μορφή τέχνης και μια νέα γενιά δημιουργών ετοιμαζόταν να αποτινάξει (έστω και μερικώς) την κυρίαρχη κερδοσκοπική λογική. Μια νέα εποχή οικονομικής ανάκαμψης και δημιουργικής ελευθερίας, με εξαιρετικά ενδιαφέρουσες αλλαγές, χάραζε ήδη.

[GeoTrou]

1990-2000 και κάτι ψιλά: Η Αναγέννηση του Ανεξάρτητου BD

 

Η κρίση του παραδοσιακού BD που έγινε εμφανής κατά τη δεκαετία του 1980 άνοιξε δρόμους για νέα μοντέλα έκφρασης και marketing. Η έκρηξη των μικρών εκδοτικών και η εμφάνιση πολλών νέων ταλέντων αποτελούν αναντίρρητα τα δύο βασικά χαρακτηριστικά της εποχής αυτής, καθώς έκαναν την εμφάνισή τους κόμικς διαφορετικού φορμά και περιεχομένου. Επιπροσθέτως, η δημοφιλία των manga, που έως τότε καταλάμβαναν μηδαμινό μέρος των εκδόσεων και συχνά αντιμετωπίζονταν εχθρικά, αυξήθηκε ραγδαία και σε αυτή την αύξηση οφείλεται μερικώς η εκ νέου ανάπτυξη του mainstream τομέα. Όσο για το status των κόμικς, εδραιώθηκε οριστικά στο συλλογικό νου ως μια μορφή τέχνης, μια θέση που απολαμβάνει μέχρι σήμερα.

 

Τα εναλλακτικά κόμικς ήρθαν για να μείνουν

 

Παρόλο που η πολιτική ήταν πάντα στο στόχαστρο των BD με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είχε καταφέρει να επηρεάσει εσωτερικά τον τομέα πολύ επιδερμικά. Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε σε μια εποχή που τα γαλλοβελγικά προσπαθούσαν να βρουν τον εαυτό τους μετά τις αναταραχές και τις αναδιατάξεις των ‘80s. Πολλοί λάτρεις θα έλεγαν πως οι Γάλλοι (και λιγότερο οι Βέλγοι) μέχρι τις αρχές του 1990 είχαν εξερευνήσει τους περισσότερους θεματολογικούς άξονες στα έργα τους. Κάνοντας ηχηρά περάσματα από την περιπέτεια, την σάτιρα, το μυστήριο, τα ερωτικά, τα παιδικά και κυρίως το χιούμορ, κάποιος που παρακολουθούσε την σκηνή *τότε* θα νόμιζε ότι επήλθε κορεσμός.

 

 

Επιλογή των καλύτερων bandes-dessinees alternatives για το 2013 και 2014 αντίστοιχα, από το φεστιβάλ της Ανγκουλέμ.

 

Σε μια κοινωνία η οποία εξελίσσεται διαρκώς και τα κόμικς είναι ζωντανό και αναπόσπαστο κομμάτι της, δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι δημιουργοί που θα τολμήσουν να βγουν εκτός ρεύματος. Το έκαναν το ’80 απενοχοποιώντας το σεξ και την κυβερνητική κριτική, οπότε η παρακαταθήκη ήταν εκεί. Και εδώ εισέρχεται το κομμάτι της αντίδρασης, ή καλύτερα της στάσης απέναντι στην κατευθυνόμενη πολιτική των μεγάλων εκδοτικών οίκων. Ο κόσμος ήθελε να μάθει για τα κακώς κείμενα του πλανήτη, ήθελε να ζήσει το δράμα που ζούσαν άνθρωποι στις τέσσερις γωνιές της Γης. Δεν το ήθελε όμως από τις εφημερίδες και την τηλεόραση, αλλά από το μέσο που έμαθε να αγαπάει από τα γεννοφάσκια του. Στις αρχές ήταν πολύ δύσκολο να μπει στο εκδοτικό παιχνίδι οποιοσδήποτε παρήγαγε κόμικ κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου. Η πίστη που χρέωναν στο έργο του ήταν μηδαμινή. Αλλά μια χούφτα άνθρωποι που δεν κουράστηκαν να συναντούν κλειστές πόρτες έμελλε να αλλάξουν τελείως το τοπίο στον ορίζοντα των κόμικς. Η θρυλική πλέον «Ομάδα του Συνασπισμού», όπως αποκαλούσαν τους εαυτούς τους, ιδρύει το 1990 την εκδοτική L’Association και το εναλλακτικό γαλλοβελγικό ήρθε για να μείνει.

 

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το 1985 τρεις τρελάρες, οι Jean-Christophe Menu, Mattt Konture και Stanislas, ιδρύουν την «Ένωση για την Υπεράσπιση της Ελευθερίας της Έννατης Τέχνης» ή αλλιώς AANAL (Association pour l’Apologie du Neuvieme Art Libre). Ο λόγος; Να εκδώσουν το ριζοσπαστικό φανζίν τους Le Lynx à tifs (το οποίο άλλαξε σε Le Lynx από το 6ο τεύχος), που έτρεξε από το 1981 έως το 1984 με χρήματα από τις τσέπες του Menu και του Stanislas, ενώ από το 1985 μέχρι και το 1987 που σταμάτησε ήταν κάτω από την ομπρέλα της AANAL. Από τις σελίδες του Lynx περάσανε πολλά υποσχόμενοι δημιουργοί που μεγαλούργησαν στα ‘90s, μεταξύ των οποίων οι Placid (Jean-Francois Duval), το δίδυμο Dupuy-Berberian αλλά και οι ίδιοι οι ιδρυτές. Το περιοδικό, πέρα από την φιλοξενία διάφορων δημιουργών και συνεντεύξεων (Edika, Yves Chaland), καινοτόμησε δομικά: αύξησε το φορμά στις 96 σελίδες εκ των οποίων οι 16 ήταν επίτηδες ασπρόμαυρες ή είχαν άλλες διχρωμίες.

 

 

Τα εξώφυλλα των τευχών 6 και 7 του Le Lynx, του φανζίν που κυκλοφορούσε η AANAL

 

Ο κύριος Menu, όπως θα διαπιστώσουμε ξανά παρακάτω, ήταν γενικά ασυμβίβαστος και μυστήριος χαρακτήρας. Εκ των υστέρων θα μπορούσαμε να πούμε ότι είχε στο μυαλό του μια πολύ ιδεατή κατάσταση σε εκδοτικό και ανταγωνιστικό επίπεδο και όποτε ένιωθε ότι παρέκκλινε ή ότι του έβαζαν τρικλοποδιές, απομακρυνόταν. Το 1988 κλείνει την AANAL αλλά η αρχή είχε γίνει. Η AANAL αποτέλεσε το σημείο έναρξης της εναλλακτικής σκηνής και ταυτόχρονα τον πρόγονο της L'Association, θέτοντας τα θεμέλια για την διαφορετική εννοιολογική και αντιπολεμική κατεύθυνση που θα είχαν τα κόμικ που θα εξέδιδε στο μέλλον.

 

Η  και... οι άλλοι

 

Η L'Association, παίρνοντας το όνομα της από την συνένωση ετερόκλητων δημιουργών και έργων, είναι ο καρπός της ωρίμανσης μεταξύ τριών βασικών ομάδων: η πρώτη ήρθε κατευθείαν μετά την διάλυση της AANAL, η δεύτερη ήταν υπεύθυνη για την δημιουργία του γκρουπ καλλιτεχνών εναλλακτικού κόμικ ονόματι LABO και η τρίτη ακολούθησε λίγο μετά αφού αποκολλήθηκε από το δημιουργικό τμήμα της εκδοτικής Futuropolis. Το Μάιο του 1990 ο Menu μαζί με τον Lewis Trondheim, τον David B., τον Mattt Konture, τον Patrice Killoffer, τον Stanislas και τον Mokeït ιδρύουν την Association και εισάγουν τον πρωταγωνιστή της εναλλακτικής σκηνής κόμικς για τουλάχιστον τα επόμενα 15 χρόνια.

 

      

Από αριστερά προς το δεξιά (περίπου ): Menu, Trondheim, David B., Konture, Killoffer, Stanislas και Mokeït

 

Αρχικά η εκδοτική λειτούργησε ως το «ασφαλές καταφύγιο» όποιου ήθελε να εκδώσει πράγματα υπερβολικά ριζοσπαστικά, προκλητικά ή πρωτοπόρα, σύμφωνα πάντα με τις νόρμες του mainstream ορίζοντα. Αλλαγές υπήρχαν στην δομή και στην διανομή, αφού τα κόμικ που κυκλοφορούν κάτω από την ομπρέλα της «ένωσης» δεν ακολουθούν κανένα κανόνα από τα ευαγγέλια της δημιουργίας της γαλλοβελγικής σχολής. Τα δικαιώματα διανομής και τιμολόγησης ανήκαν στους δημιουργούς οι οποίοι υπέγραφαν ελαστικά συμβόλαια με την εταιρία, έχοντας προκαθορίσει την τιμή, το τιράζ, το marketing καθώς και την συνέχεια ή μη των κόμικ τους, οι ίδιοι. Το φορμά άλλαξε, με το ασπρόμαυρο να κυριαρχεί (και όχι λόγω έλλειψης χρημάτων), ενώ αυξήθηκαν οι σελίδες και το μέγεθος έτεινε προς πιο digest επίπεδα.

 

Η L'Association, τουλάχιστον όταν ξεκίνησε και στα πρώτα της χρόνια, έβαζε την άνεση και την ευχαρίστηση του δημιουργού πάνω και από τον αναγνώστη, δίνοντας αέρα και χώρο σε πιο απελευθερωμένες και σουρεαλιστικές δημιουργίες. Οι καλλιτέχνες αποτίναξαν τον βραχνά του επαγγελματία εκδότη με τα χρονοδιαγράμματα, τα φανζίν απέκτησαν για πρώτη φορά χώρο στο προσκήνιο και σεβασμό από την κοινότητα. Βλέποντας την τεράστια αποδοχή του κόσμου, οι ίδιοι οι υπεύθυνοι του πιο «συντηρητικού» μέχρι τότε γαλλοβελγικού φεστιβάλ στήνουν μια από τις μεγαλύτερες εκθέσεις ως φόρο τιμής για τα 10 χρόνια λειτουργίας: Την L’Association Retrospective Exhibition στο φεστιβάλ της Ανγκουλέμ το 2000.

 

 

Μερικά από τα πρώτα έργα της L'Association: Billet SVP (1995) του Killoffer, Genèses Apocalyptiques (1995) του Trondheim και L'ascension du Haut Mal (1996) του David B.

 

Παράλληλα άρχισαν να ξεπηδούν και άλλες μικρότερες εκδοτικές βασισμένες σε ανεξάρτητες καλλιτεχνικές ομάδες. Το 1994 στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ ιδρύεται η Ego comme X που κυκλοφόρησε το ομότιτλο περιοδικό κόμικς την ίδια χρονιά. Ιδρυτές οι Xavier Mussat, Fabrice Neaud και Loïc Néhou (που παραμένει μέχρι σήμερα διευθυντής της). Η Ego comme X, όπως και οι περισσότερες μικρομεσαίες εκδοτικές, διατηρεί την αρχή της ποιότητας πάνω από την ποσότητα, έχοντας μέχρι σήμερα εκδώσει και στηρίξει μόνο 70 τίτλους. Παρόλα αυτά στο καρνέ της έχει μεγάλα βραβεία στην Ανγκουλέμ, όπως το Alph-Art Coup de Coeur που πήρε το Journal του Neaud το 1997 και το Meilleur Premier Album για το Le Val des Anes του Matthieu Blanchin το 2002. Από το 2006 και μετά επεκτάθηκε και στην λογοτεχνία εστιάζοντας την συντακτική της γραμμή σε εκδόσεις αυτοβιογραφιών, ημερολογίων, απομνημονευμάτων, μαρτυριών κλπ. Πολλοί δημιουργοί έχουν τιμήσει την Ego comme X με δουλειές τους: Frédéric Boilet, Pierre Druilhe, Gabriel Dumoulin, Simon Hureau, Olivier Josso, Pauline Martin, Pierre Maurel, Benoit Peeters, Frédéric Poincelet, Vincent Sardon, Jean Teulé είναι μερικοί από τους εγχώριους καλλιτέχνες (όπου εγχώριους εννοούμε του τριπτύχου Γαλλία-Βέλγιο-Ελβετία), ενώ κάμποσοι Αμερικάνοι με indie δημιουργίες και mangaka πέρασαν επίσης.

 

   

Κυρίαρχο στυλ; Όχι βέβαια. Ο κάθε δημιουργός υιοθέτησε τη δική του γραμμή, χωρίς περιορισμούς. Συμπτωματικά πάντως, το α/μ κυριαρχεί στα εναλλακτικά BD

 

Η πιο αναπάντεχη προσθήκη στην πρόσφατη *τότε* εναλλακτική σκηνή έγινε το 1991 από μια ετερόκλητη κολεκτίβα ανθρώπων από το Albi της νοτιοδυτικής Γαλλίας. Η εκδοτική Les Requins Marteaux, ή αλλιώς «Οι Σφυροκέφαλοι Καρχαρίες», ξεκίνησε την πορεία της το καλοκαίρι του 1991 από τους Guillaume Guerse, Marc Pichelin και Bernard Khatou. Από την αρχή πήρε μια πιο πολιτικοποιημένη ταυτότητα κινούμενη στον αναρχικό χώρο, ενώ θεωρούν τους εαυτούς τους ανεξάρτητη underground εκδοτική. Ειδικεύονται στα χιουμοριστικά και σατιρικά κόμικς, ενώ τις τελευταίες δύο δεκαετίες η εταιρία αποτελείται όχι μόνο από κομίστες αλλά και παραγωγούς ταινιών, σκηνοθέτες, υπεύθυνους εκθέσεων, διοργανωτές φεστιβάλ, των οποίων η προσέγγιση σε κάθε δουλειά που στηρίζουν είναι αντισυμβατική και καυστική, όπως ακριβώς και ο χαρακτήρας πολλών κόμικ τους. Γνωστά ονόματα πέρασαν και από δω, με πιο χαρακτηριστικά τον Winshluss με το Pinocchio, τον Killoffer και τον Lewis Trondheim. Η Les Requins Marteaux μαζί με την έτερη ιστορική εκδοτική Cornelius είναι οι δύο εκδοτικές εναλλακτικών BD που έχουν προσπαθήσει μέχρι και σήμερα να κρατήσουν τον χαρακτήρα και την κατεύθυνση με την οποία πρωτοξεκίνησαν 25 χρόνια πριν.

 

   

Το λογότυπο της Les Requins Marteaux και ένα ποστεράκι αφύπνισης όταν το 2011 είχε έρθει ένα βήμα πριν την πτώχευση («Το τέλος είναι κοντά! Αυτό θέλετε;»). Δεξιά, οι δύο σημαντικότεροι τίτλοι της εκδοτικής

 

Αρκετά χρόνια μετά, και συγκεκριμένα το 2002, θα εμφανιστεί η τελευταία από τις σχετικά μεγάλες εκδοτικές, η βελγική Frémok, που προέκυψε από την ένωση της βελγικής Fréon –δημιουργίας των Thierry Van Hasselt, Vincent Fortemps, Olivier Poppe, Olivier Deprez και Denis Deprez– και της γαλλικής Amok. Η έδρα της είναι στις Βρυξέλλες και θεωρείται από πολλούς δημιουργούς «η γη του πειραματισμού». Αποτελεί γέφυρα μεταξύ της κλασικής αφήγησης και της μοντέρνας τέχνης, ενώ μεταφράζει και τα φιλοσοφικά κόμικς του Martin Tom Dieck (Hi, Deleuze!). Είναι από τις εκδοτικές με τα πιο ακριβά και ιδιαίτερα προϊόντα μιας και δίνει μεγάλη βαρύτητα στα συνοδευτικά κείμενα και την ποιότητα της έκδοσης, με αποτέλεσμα ο κατάλογος της να απαριθμεί κάποιες λίγες δεκάδες υπερπολυτελών τίτλων.

 

Η απορρόφηση του bande dessinée alternative

 

Στις αρχές του 21^ου αιώνα το εναλλακτικό BD έχει αποκτήσει σταθερή παρουσία και όλο αυξανόμενο κοινό, με αποτέλεσμα να προσελκύσει την προσοχή των μεγάλων παικτών της βιομηχανίας. Όταν η L'Association κυκλοφόρησε το Persepolis, ένα πολιτικό αυτοβιογραφικό κόμικ της τότε άγνωστης Marjane Satrapi, σε 4 τόμους από το 2000 έως το 2003, κανείς δεν περίμενε ότι θα «έκοβε» 300.000 αντίτυπα στα πρώτα δύο χρόνια. Αριθμός άπιαστος ειδικά για άγνωστη δημιουργό και κόμικ που σίγουρα δεν το λες εύπεπτο. Η επιτυχία της συνεχίστηκε με το Poulet aux Prunes με 70.000 αντίτυπα μόνο στην πρώτη του έκδοση και το βραβείο καλύτερου τίτλου το 2004 στην Ανγκουλέμ, ενώ ταυτόχρονα οι μεγάλοι εκδότες άρχισαν να μπαίνουν στο παιχνίδι των υπογραφών με εναλλακτικούς δημιουργούς.

 

 

Έτσι άρχισε να αναπτύσσεται μια άτυπη κόντρα μεταξύ των κολοσσών (Dupuis, Dargaud, Casterman) και των μικρομεσαίων εκδοτικών (L’Association, Fremok, Cornelius) που κορυφώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’00 με την διάσπαση της L’Association και την απορρόφηση του μεγαλύτερου ποσοστού δημιουργών από τις μεγάλες εταιρίες. Από το 2003 και μετά οι μεγάλοι εκδοτικοί, αλλά και εκδότες βιβλίων, αρχίζουν να αντιγράφουν τις δημιουργικές καινοτομίες και τους νεωτερισμούς του εναλλακτικού τύπου, προσπαθώντας ταυτόχρονα να κλέψουν συμβόλαια καλλιτεχνών που αργότερα θα εκδώσουν οι ίδιοι αλλά και θα πασάρουν στους Αμερικάνους (Donjon των Sfar/Trondheim, Les Cosmonautes du Futur των Trondheim/Lacrenet, Le Combat Ordinaire του Larcenet κ.ά.).

 

Η έκρηξη έγινε μεταξύ 2003-2004 με την έκδοση της έκθεσης Plates-Bandes από τον αγανακτισμένο ιδρυτή της L'Association, Jean-Christophe Menu. Σε αυτή την έκθεση ο Menu επισκέπτεται τα προηγούμενα χρόνια της καινοτομίας και αφορίζει τους παραδοσιακούς εκδότες που, εντυπωσιασμένοι από τις πορείες στην αγορά τίτλων όπως το Persepolis, θα προσπαθήσουν να καταλάβουν την σκηνή αυτή και θα καταπνίξουν την αυθεντικότητα των ανεξάρτητων κόμικ φέρνοντας τα στα βιομηχανικά παραγωγικά τους μέτρα. Έχοντας ως κύριο στόχο την Soleil, γεγονός με το οποίο απόρησαν πολλοί μιας και η συγκεκριμένη εταιρία ήταν νέο-ιδρυθείσα τότε από τον Mourad Boudjellal, παιδί οικονομικών μεταναστών από την Αλγερία, κατακεραύνωσε τους εκδότες των «ψευδών εναλλακτικών άλμπουμ» ότι «παρήγαγαν BD που ήταν “Plates” (επίπεδα/επιφανειακά/μη ενδιαφέροντα) καθαρά για εμπορικούς λόγους με αποτέλεσμα να “marcher sur les plates-bandes” (καταπατούν τα λουλούδια) του αυθεντικού εναλλακτικού τύπου και να κλέβουν την πολύτιμη κληρονομιά της πραγματικής τέχνης και καινοτόμου έκδοσης που ειδικά η L’Association απορρόφησε από την ιστορία των πρώιμων γαλλόφωνων ευρωπαϊκών κόμικς και προσεκτικά ανέθρεψε τα τελευταία 15 χρόνια».

 

 

Το εξώφυλλο του «καταπέλτη» του Menu και ένα από τα λίγα σκίτσα που περιέχει, θίγοντας τον ευνουχισμό της εναλλακτικής σκηνής

 

Μετά το ξέσπασμα αυτό άρχισε η διαίρεση της L’Association. Είτε κάποιοι είχαν συμφέροντα που θίγονταν από την θέση της εταιρίας, είτε δυσαρεστήθηκαν κάποιοι που δεν έπρεπε να δυσαρεστηθούν, το αφήνουμε στην προσωπική κρίση του καθενός. Το γεγονός είναι πως από το 2005 ιδρυτικά μέλη άρχισαν να φεύγουν από την ένωση. Ο David B. αποχωρεί την άνοιξη του 2005 και ο Trondheim ομοίως το φθινόπωρο του 2006, ενώ τον ακολούθησαν λίγο αργότερα ο Stanislas και ο Killofer. Ο Joann Sfar ανακοινώνει πως δεν πρόκειται να υπογράψει ξανά συμβόλαιο με την Association και η επιτροπή, μετά την αποχώρηση όλων των ιδρυτικών μελών, διαλύεται. Οι περισσότεροι δημιουργοί που απέκτησαν φήμη και χρήμα μέσω της εκδοτικής την εγκαταλείπουν για τα παχυλά συμβόλαια των μεγαλοκαρχαριών και αρχίζει η κατηφόρα.

 

Το κλείσιμο της επιτροπής ακολούθησε η απόλυση κάποιων υπαλλήλων λόγω οικονομικών προβλημάτων ενώ τον Ιανουάριο του 2011 έγινε η πρώτη απεργία από τους εργαζόμενους. Ο Sfar συνέχισε την κόντρα του αποκαλώντας την συντακτική κατεύθυνση και την στάση της εταιρίας ως «δικτατορία». Τον Απρίλιο του ίδιου έτους γίνεται μια μεγάλη συνέλευση όπου παρευρίσκονται και τα προαναφερθέντα πρώην μέλη, στην οποία ο Menu ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από την L'Association για να ιδρύσει μια νέα εταιρία ονόματι L’Apocalypse. Μέχρι και σήμερα η επιτροπή που εγκρίνει ποια κόμικς θα εκδοθούν αποτελείται από πολλά ιδρυτικά μέλη που επέστρεψαν μετά την απομάκρυνση του Menu.

 

Ένα από τα γνωστότερα κόμικς αλά OuBaPo είναι το Politique étrangère (2000) των Lewis Trondheim και Jochen Gerner  

 

Ό,τι και αν συνέβη στους ανθρώπους που την έφεραν στο προσκήνιο και την συντήρησαν, αναντίρρητα η L'Association δημιούργησε την δική της καλλιτεχνική κληρονομιά, μεγάλο μέρος της οποίας είναι συνδεδεμένο με την ίδια την ιστορία των γαλλοβελγικών κόμικς τα τελευταία 30 χρόνια. Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά της είναι το OuBaPo και οι δραστηριότητες του, του Ouvroir de Bande Dessinee Potentielle (workshop γκρουπάκι για την δημιουργία νέων κόμικς και ανάδειξη νέων καλλιτεχνών) που βασίστηκε στο μοντέλο του OuLiPo, ενός αντίστοιχου πειραματικού γκρουπ λογοτεχνών του Παρισιού που ιδρύθηκε το 1960 (γνωστά μέλη ήταν οι Raymond Queneau, Georges Peric και Italo Calvino). Το παράδειγμα του OuBaPo αποτελεί μια θελκτική επίδειξη του πώς η παραγωγή γαλλόφωνων κόμικς συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη της μαθητείας πάνω στο αντικείμενο. Άλλωστε το θεωρητικό υπόβαθρο και η καλλιτεχνική καινοτομία που διδάσκονται σε αυτά τα σεμινάρια αποτελούν την ραχοκοκαλιά της δημιουργίας κόμικς σύμφωνα με τις εκθέσεις και τα κείμενα του Γαλλόφωνου Ελβετού καρτουνίστα Rodolphe Topffer (1799 - 1846), που από πολλούς θεωρείται ο ιδρυτής του μοντέρνου κόμικ.

[GeoTrou]

Κάπου εδώ τελειώνει και το κομμάτι της αναδρομής στην ιστορία της γαλλοβελγικής σκηνής. Μετά την άνοδο και την πτώση των bandes dessinées alternatives, δεν έχει υπάρξει κάποιο άλλο μαζικό εικαστικό ρεύμα ή εκ βάθρων οικονομικές αλλαγές. Το μέσο ανθεί από καλλιτεχνικής απόψεως και η αγορά τα πάει μια χαρά, όπως θα δούμε στο αντίστοιχο μέρος. Τα σημερινά BD έχουν ουσιαστικά ενσωματώσει τα γεγονότα των παλαιότερων εποχών κι έτσι έχουμε φτάσει στο μέγιστο της ποικιλίας. Δεν υπάρχει, δηλαδή, κάποια κυρίαρχη τάση που να χαρακτηρίζει την τρέχουσα δεκαετία, τουλάχιστον απ’ όσο μπορούν να διακρίνουν δύο αναγνώστες με ελάχιστες γνώσεις γαλλικών.

 

Οι πιστοί αναγνώστες αδημονούν για τη συνέχεια

 

Θα ακολουθήσει εν καιρώ το κομμάτι της ορολογίας. Τεχνικό μεν, αλλά έχει κι αυτό το ενδιαφέρον του, κυρίως για να δούμε τις διαφορές ή τις ομοιότητες από την ελληνική και την αμερικανική ορολογία. Ελπίζουμε να μη χάσετε το ενδιαφέρον σας και να πωρωθείτε λιγάκι περισσότερο.

[Θρηνωδός]

Βασικές λειτουργίες αφήγησης

 

Στην εισαγωγή της ιστορίας πήραμε ως δεδομένη την απλούστερη ερμηνεία για τον όρο BD. Σίγουρα θα χρησιμοποιήσαμε το ακρωνύμιο πολλές φορές στο παρελθόν χωρίς να ξέρουμε ακριβώς τι σημαίνει (εγώ το έκανα μπόλικες φορές), οπότε ας προσπαθήσουμε να αποσαφηνίσουμε μερικά βασικά σημεία για το Γαλλοβελγικό κόμικ. Όλοι ξέρουμε τι είναι κόμικ, αλλά το BD είναι και πολλά παραπάνω από αυτό. 

 

Τι εστί Bande Dessinee;

 

Αν πάει κάποιος και ψάχνει στις παλιότερες εκδόσεις του "Le Petit Robert", του πιο γνωστού Γαλλικού λεξικού, θα δει ότι ο όρος BD προσεγγίστηκε ετυμολογικά, δηλαδή ότι ακριβώς σημαίνουν τα αρχικά: Σχεδιασμένη (Dessinee) γραμμή χάρτου (Bande). Το Bande αναφέρεται σε ένα μακρύ και στενό κομμάτι υφάσματος, χαρτιού ή γης. Εξαιρετικά απλή αυτή η ερμήνευση, αφού το BD είναι ένα μακρόστενο κομμάτι χαρτιού με σκιτσάκια μέσα. Στο "Nouveau Petit Robert" θα δούμε το "Bande Dessinee" να πρωτο-εμφανίζεται στο "Journal De Mickey" του Paul Winckler, ο οποίος το αντιμετώπισε ως πολιτιστική έννοια (όπως λέμε Art Nouveau). Προχωρώντας λίγο στα χρόνια και καθώς η δημοφιλία του μέσου αυξανόταν εκθετικά ο όρος αυτός χρησιμοποιόταν όλο και συχνότερα για να ταυτοποιήσει ολόκληρη την κατηγορία των κόμικς. Η Elisabeth Gerin στο βιβλίο της "Tout sur la presse enfantine" ("Τα πάντα για τον παιδικό τύπο") το 1958, ψάχνει τον συσχετισμό ανάμεσα στα στοιχεία του λόγου (κείμενο-εικόνες και οι διάφοροι τρόποι τοποθέτησης τους σε σύνολα), ενώ στο Pilote 3 χρόνια αργότερα δημοσιεύθηκε μια σειρά strip του Remo Folrani με τίτλο "Le Roman vrai des bandes dessinees" ("Η πραγματική ιστορία των Bandes Dessinees").

 

 

Από αυτές και άλλες αναφορές - τα περί ονομασίας τα αναφέρει και ο ιστορικός των BD Claude Glasser σε σημείωμα του στο περιοδικό "Cahiers de la Bande Dessinee" το 1988 - η καταλληλότερη ερμηνεία του όρου είναι "μια ασαφής μεταπολεμική ορολογία που περιείχε φράσεις όπως "Histoires en images" ("Ιστορίες σε εικόνες"), ή "Histoires dessinees" ("εικονογραφημένες/σχεδιασμένες ιστορίες"), κατέληξε στον ορισμό "Bande Dessinee" κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του 1950,το 1960 ήταν ευρέως γνωστός και το 1970 υιοθετήθηκε επίσημα". Τελικά, τι είναι όμως ένα BD όπως το εννοούμε σήμερα; Ο δημοφιλέστερος ορισμός εκεί έξω αναφέρει πως "Το Bande Dessinee είναι ένας συνδυασμός εικόνων και γραπτού κειμένου στην Γαλλική γλώσσα που μαζί δημιουργούν μια μορφή αφήγησης. Οι Γαλλόφωνοι λαοί ονομάζουν BD τα κόμικς γενικά, ενώ οι μη-Γαλλόφωνοι BD ονομάζουν μόνο τα Γαλλοβελγικά κόμικς (και κάθε κόμικ που είναι από μη-Γάλλο δημιουργό αλλά κυκλοφόρησε αρχικά στη Γαλλία). "

 

 

Προσπαθώντας να αναλύσουμε ένα κόμικ, το οποιοδήποτε κόμικ, περνάμε από δύο βασικά στάδια - τον τρόπο με τον οποίο αφηγείται μια ιστορία και την ορολογία που χαρακτηρίζει τα δομικά υλικά. Όταν ο οικοδόμος λέει τσιμέντο, ο Γάλλος κομίστας λέει Planche. Όταν ο μαθηματικός λέει εξίσωση, ο Γάλλος κομίστας λέει Phylactere. Ας δούμε σε αυτό το κομμάτι το πρώτο στάδιο της διαδικασίας της αφήγησης και των συστατικών της. Είναι παραπάνω από προφανές ότι σε μεγάλο ποσοστό η αφήγηση ταυτίζεται με άλλων ειδών σχολές (όλοι χρησιμοποιούν μπαλονάκια και γραπτά ηχητικά εφέ παραδείγματος χάριν) απλά προσπαθούμε μέσω των βασικών να τσιμπήσουμε εκείνη την έξτρα ενδιαφέρουσα πληροφορία που ξεφεύγει. 

 

Γραπτό Κείμενο

 

Βασικά πράγματα. Υπάρχει κόμικ χωρίς κείμενο; Οι Γάλλοι την έννοια του γραπτού κειμένου την χρησιμοποιούν ως την ειδοποιό διαφορά από τα Dessin Anime (κινούμενα σχέδια) ή γενικά τις ταινίες. Το γραπτό κείμενο διαχωρίζει λοιπόν τα bande dessinee από όλα τα υπόλοιπα μέσα οπτικής αφήγησης - αυτό επεκτείνεται και σε άλλες μορφές τέχνης που κυριαρχούν τα οπτικά ερεθίσματα, όπως η ζωγραφική, το θέατρο και η γλυπτική. 

 

Εικονογράφηση

 

Το άλλο μισό του κάθε κόμικ, είναι οι σχεδιασμένες εικόνες οι οποίες πλαισιώνονται από τα κείμενα. Κάθε σχεδιαστής έχει το δικό του στιλ, αλλά μια διαφορετική τεχνοτροπία εικονογράφησης έχει ανθήσει μέσα από τα BD. Οι φωτογραφίες έχουν ενσωματωθεί πλήρως στην δημιουργία των Γαλλοβελγικών, ξεκινώντας από τα πρώτα περιοδικά του 1930-1940 (ήταν και φθηνότερο μερικές φορές να γεμίσεις μερικές σελίδες με φωτογραφίες παρά με σκίτσα, ειδικά αν κυκλοφορούσες πολυθεματικό) και το Pilote.

 

Η μείξη φωτογραφιών και σκίτσων είναι η ταυτότητα του Le Photographe

 

Πιο πρόσφατα έχουν κυκλοφορήσει υποδειγματικά κόμικ που χρησιμοποιούν την αφηγηματική αλληλουχία σκίτσο-φωτογραφία-κείμενο, με πιο χαρακτηριστικά το "Le Photographe" των Guibert/Lefevre/Lemercier, το φωτορεαλιστικό "L'echo des Cites" των Schuiten/Peeters και τις δουλειές του Jean Teule. Υποκατηγορία αυτής της τεχνοτροπίας είναι τα "romans photo", κόμικ που οι εικόνες είναι μόνο φωτογραφίες περασμένες από διάφορα φίλτρα χωρίς καθόλου σκίτσο, αν και υπάρχει η μερίδα αναγνωστών που αμφισβητεί το κατά πόσο είναι κόμικ με την κλασική έννοια του όρου. Τέλος με την παγκόσμια έκρηξη των web-comics την τελευταία δεκαετία, μπήκε για πρώτη φορά στην Γαλλοβελγική σκηνή το ψηφιακό σχέδιο. 

 

 

 Σύνδεση Κειμένου-Εικονογράφησης

 

Πολλές φορές έχει συζητηθεί το θέμα του τι είναι πιο σημαντικό σε ένα κόμικ, το σκίτσο ή το κείμενο. Προσοχή, δεν αναφερόμαστε στα προσωπικά γούστα του καθενός όταν επιλέγει να διαβάσει κάτι, αλλά σε τι δίνουν οι δημιουργοί μεγαλύτερη βαρύτητα. Στο "Systeme de la bande dessinee" του 1999 ο συγγραφέας Thierry Groensteen αναλύει το "M. Jabot" του Rodolphe Topffer και γράφει πάνω στο θέμα: 

 

"Ο Topffer είδε τόσο το κείμενο όσο και την εικόνα σαν δύο εξίσου σημαντικά μέρη του bande dessinee, το οποίο καθόρισε με όρους της σύνθετης φύσης του. Αυτή η οπτική ήταν ακόμα αποδεκτή στην εποχή του αλλά πλέον σήμερα δεν ισχύει. Όντως αυτοί που δίνουν την ίδια βαρύτητα στα λεκτικά στοιχεία της δημιουργίας του BD με τα εικονικά, δουλεύουν με την αρχή πως ο γραπτός λόγος σε γενική ομολογία είναι ο το προτιμώμενο «όχημα» για την αφήγηση. Στην πραγματικότητα το γεγονός ότι διαφορετικοί τύποι αφήγησης έχουν πολλαπλές εξηγήσεις σημαίνει πως αυτή η νόηση δεν είναι πλέον σωστή.

 

Το να σκεφτεί κανείς ότι το BD είναι ουσιαστικά ένα μέρος όπου ο λόγος και η εικόνα (iconique) ανταγωνίζονται το ένα το άλλο είναι, κατά την άποψη μου, ένα θεωρητικό λάθος και δεν οδηγεί πουθενά.”

 

 

Ο Groensteen επισημαίνει την διαφορά μεταξύ μιας γραπτής αφήγησης που περιέχει εικόνες και μιας βασισμένης σε εικόνες αφήγησης όπου το κείμενο λαμβάνει εσωτερικό και δευτερεύοντα ρόλο. Άλλωστε η διαφορά των κόμικ με τα βιβλία είναι η απουσία όσο το δυνατόν γίνεται κειμένου και αντικατάσταση αυτού με εικόνες. Έγκειται στην ικανότητα του εκάστοτε σχεδιαστή πόσο μπορεί να "μιλήσει" με τα σκίτσα του παρά με το στόμα του. Ο συγγραφέας πολύ σωστά επισημαίνει πως παρόλο που είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος ένα BD χωρίς εικόνες, τα BD χωρίς καθόλου κείμενο, αν και όχι συνήθη, είναι πολύ εύκολο να δημιουργηθούν - χαρακτηριστικά του είδους τα πάμπολα χιουμοριστικά των Sempe, Reiser, Trondheim ή το Arzach του Μοέμπιους, ένα κόμικ που με ελάχιστες λέξεις σπρώχνει το πειραματικό BD επιστημονικής φαντασίας στα όρια του. 

 

Ορίζοντας το BD θα ήταν αποπροσανατολιστικό να πει κάποιος ότι το γραπτό στοιχείο είναι προαιρετικό ή ότι μπορεί να εξαιρεθεί. Γι'αυτό όμως υπάρχουν και τα "σιωπηλά" BD που διαψεύδουν τις προσδοκίες και τονίζουν την σημασία του κειμένου δια της απουσίας του, αφού ο αναγνώστης εστιάζει στον τρόπο που οι εικόνες είναι προσαρμοσμένες για να υπερκεράσουν τις δυσκολίες που προκύπτουν από την εν λόγω αφαίρεση. Το κείμενο, σύμφωνα με τους κομίστες, δεν θα είναι ποτέ "vehicule privilegie du recite", είδος πολυτελείας στην διήγηση. 

 

Αφήγηση

 

Πέρα από την γνωστή και δοκιμασμένη μεθοδολογία της αφήγησης που συζητάμε παραπάνω, δηλαδή το κλασικό εικόνα-μπαλονάκι-εικόνα-μπαλονάκι, στα μοντέρνα BD (1970+) παρατηρήθηκε μια απομάκρυνση από αυτές τις συμβάσεις. Αυτός που πρωτοστάτησε (ποιος άλλος; ) ήταν ο Μοέμπιους που με δημιουργίες όπως το "Le Garage Hermetique" και το "Arzach" επέκτεινε την κλίση στην αντισύμβαση - η τέχνη και η φαντασία έχουν τον πρώτο λόγο στο πως θα ειπωθεί η ιστορία και όχι η λογική ακολουθία. Χαρακτήρες μεταμορφώνονται σε άλλους, ο χρόνος αντιστρέφεται και μεταβάλλεται κατά βούλησιν και διαφορετικοί κόσμοι/σύμπαντα αλληλεπιδρούν. Αυτά, και όλα τα υπόλοιπα κόμικ που εσκεμμένα χάνουν την υπόθεση τοποθετούν την αφηγηματική αλληλουχία στο επίκεντρο ακριβώς επειδή λείπει, όπως τα βιβλία του Alain Robbe-Grillet είναι "αντι-νουβέλες" αλλά παραμένουν, παρόλα αυτά, νουβέλες. 

 

 

Γαλλική Γλώσσα

 

Εδώ φτάνουμε σε αυτή την ιδιαιτερότητα, την σπέσιαλ λεπτομέρεια που διαφοροποιεί τα Γαλλοβελγικά κόμικς από όλα τα υπόλοιπα. Τα Γαλλικά είναι θεμελιώδες στοιχείο των BD όχι σε επίπεδο γραμματικής δομής ή λεξιλογίου, αλλά σαν δοχείο για το πολιτισμικό σύστημα και το γίγνεσθαι που κουβαλούν. Είναι τόσο σημαντική μια κουλτούρα που βασίζεται τόσο πολύ στην εικονογράφηση, από τον  Da Vinci και την θέση του στη Γαλλική αυλή μέχρι την επέκταση του σουρεαλισμού, ώστε εκ των πραγμάτων θα ανθίσει *και* μέσω της ένατης τέχνης. Η ίδια η Γαλλική γλώσσα, ο χειρισμός και η μελωδία της είναι από μόνη της μια μορφή τέχνης. 

 

Δεν είναι θέμα γεωγραφίας. Οι φραγκόφωνοι επικοινωνούν πιο αποτελεσματικά με εικόνες. Λέω φραγκόφωνοι γιατί είτε είναι στην Ελβετία, είτε στον Καναδά, είτε στο Βέλγιο ακολουθούν μια κοινή γραμμή ακόμα και αν δεν υπάρχει ενοποιητικός γεωγραφικός όρος (κάτι που δεν ισχύει για τους Αγγλόφωνους, οι Βρετανοί και οι Αμερικάνοι το μόνο κοινό που έχουν είναι η γλώσσα και τίποτα άλλο). Η Γαλλική γλώσσα έχει μενταλιτέ από πίσω της και φινέτσα. Αυτό μετράει και όχι η γλώσσα αυτή καθεαυτή, όχι τα γράμματα και το συντακτικό: Σε όσες μεταφράσεις και αν βγει το "Αστερίξ και το δώρο του Καίσαρα", θα παραμένει πάντα BD. 

 

 

Το θετικό με τα BD είναι πως ως μορφή τέχνης είναι εδώ και πολλά χρόνια καθόλα αποδεκτά. Βγαίνουν ένα κάρο μελέτες και αναλύσεις γύρω από αυτά, διάφοροι scholars τσακώνονται για τα χαρακτηριστικά τους - όπως είδαμε ο Groensteen κατηγοριοποιεί τα BD ως καθαρά οπτικό μέσο. Ο Benoit Peeters υπογραμμίζει τον ρόλο της σχέσης μεταξύ των επιμέρους μερών (θεωρεί ότι το πιο σημαντικό είναι πως συνδέονται τα καρέ μέσα στην σελίδα αλλά και η σελίδα συνολικά) ακόμα και στον τίτλο της διατριβής του "Case,planche, recit: Comment lire une bande dessinee" ("Frame, Plate, Narrative: How to Read a Bande Dessinee"). Ο Fremion πιστεύει πως τα κειμενάκια στα κενά μεταξύ των πάνελ (τα λεγόμενα κείμενα πλαισίου ή περιθωρίων) είναι αυτά που ξεχωρίζουν ένα BD από τα υπόλοιπα κόμικ. Ο Harry Morgan θεωρεί πως τα BD είναι κυρίως λογοτεχνία, γι'αυτό και τα ονομάζει LD "literature dessinee" ("σχεδιαστική λογοτεχνία"). Από την άλλη ο Henri Filippini λέει πως τα μπαλονάκια με το κείμενο είναι μακράν ο πιο καθοριστικός παράγοντας. 

 

Κείμενο ή εικόνα; Ανάλογα τον δημιουργό!

 

Οι διαφορετικές έννοιες που δίνονται στον τομέα αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές περιοχές που δίνουν έμφαση οι κριτικοί, και αυτές μπορούν να είναι ιστορικές, σημειολογικές, λογοτεχνικές, καλλιτεχνικές κ.ο.κ. Από το "Les Frustres" της Claire Bretecher που επαναπροσδιορίζει το διαλεκτικό χιούμορ βασισμένο εξ'ολοκλήρου σε κείμενο, και χρησιμοποιεί τις λίγες εικόνες ως έλλειψη δυναμικής των πρωταγωνιστών μέχρι το "Un ocean d'amour" των Lupano/Panaccione που δημιουργεί ατμοσφαιρική δράση χωρίς την ανάγκη κειμένου, τα BD είναι ένας ωκεανός ετερόκλητων δημιουργιών και ερεθισμάτων. Ποια είναι όμως τα τεχνικά χαρακτηριστικά που τα διέπουν; 

[GeoTrou]

Βασικοί Όροι των BD

 

Πριν ερευνήσουμε τους τρόπους που τα μέρη ενός BD αλληλεπιδρούν είναι χρήσιμο να εξηγήσουμε τους όρους που το διέπουν. Πολύ καλά εργαλεία για αυτή τη δουλειά είναι όλα τα making-of άλμπουμ που εκδίδονται παράλληλα με τις κανονικές δουλειές και εξηγούν ακριβώς αυτό: πως φτάνει από την αρχή του στην τελική μορφή ένα γαλλο-βελγικό κόμικ. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Astérix et Latraviata: L’Album des crayonnes (Ο Αστερίξ και η Λατραβιάτα: Το προπαρασκευαστικό άλμπουμ) του Albert Uderzo, όπου ο αναγνώστης μπορεί να ακολουθήσει όλα τα στάδια της παραγωγής από τα αρχικά σκίτσα μέχρι την ψηφιοποίηση και την εκτύπωση, το lettering, το μελάνωμα και τον χρωματισμό. Ας δούμε λοιπόν ένα χρήσιμο «λεξικό» των BD.

 

• Scénario / Decoupage / Storyboard

To scénario είναι το αρχικό σχεδιάγραμμα της πλοκής ενός BD, ενώ το decoupage (όρος που χρησιμοποιείται και στα ελληνικά) είναι μια πιο λεπτομερής εκδοχή του ή καλύτερα η μετατροπή σε οπτικό υλικό της σκηνοθεσίας και των σεκάνς του σεναρίου. Το storyboard είναι αντίστοιχα ένα σύνολο χοντροκομμένων, θα λέγαμε, σκίτσων που δημιουργήθηκαν για να δώσουν την κεντρική ιδέα της πλοκής.

 

Η χρήση τέτοιων όρων χαρακτηρίζει την χρονοβόρα διαδικασία βήμα-βήμα της δημιουργίας του άλμπουμ και αποτελεί ένα σημείο επαφής μεταξύ των μελών της ομάδας που το γράφει (εξαιρούνται περιπτώσεις που το κόμικ είναι εξ ολοκλήρου φτιαγμένο από ένα άτομο). Η ομάδα αυτή μπορεί να αποτελείται από τον σεναριογράφο (scénariste) και τον σκιτσογράφο (dessinateur), όπως στη συνεργασία των René Goscinny και Morris σε πολλά άλμπουμ του Lucky Luke ή μπορεί να είναι ένα ολόκληρο στούντιο που έχει πολλούς εργαζόμενους, ο καθένας με συγκεκριμένα καθήκοντα, όπως συμβαίνει με τις τελευταίες δημιουργίες του Hergé Productions Studio. Ο καλλιτέχνης που δουλεύει μόνος του, μπορεί να συμβαδίζει με την ακολουθία scénario-decoupage-storyboard ή μπορεί να βασίζεται σε προσωπικές μεθόδους.

 

Ένα BD που παράγεται από μια ομάδα/studio θα έχει σίγουρα διαφορετικό φινίρισμα από ένα που είναι ανεξάρτητη παραγωγή λίγων (ή ενός) ατόμων. Συνήθως τα studio βγάζουν δουλειές με μεγαλύτερο μπάτζετ και ένα πιο «όμορφο» προϊόν στο χέρι αλλά συνήθως απευθύνονται σε πιο mainstream κοινό. Αντίθετα μια ανεξάρτητη δουλειά μπορεί να χάνει σε τεχνική εξειδίκευση αλλά είναι πιο τολμηρή και παρεκκλίνει της πεπατημένης.

 

• Album / Journal

Εδώ πιστεύουμε πως είναι αρκετά κατανοητή η ορολογία. Όπως τα υπερηρωικά ή τα manga, ένα BD μπορεί να εκδοθεί είτε ως κεφάλαιο μια συνεχιζόμενης έκδοσης/περιοδικού (journal), είτε αυτόνομα ως βιβλίο (album). Γενικά, αλλά όχι απαραίτητα, η έκδοση album αποτελείται από πολύ περισσότερες σελίδες. Αξίζει να σημειωθεί ο όρος αυτός έχει περάσει και στην ελληνική ορολογία.

 

Ο τύπος της έκδοσης καθορίζει και τον τρόπο που διαβάζεται ένα BD. Η δουλειά που παρουσιάζεται σε ένα journal θα είναι πιο διακεκομμένη από ότι ένα ολοκληρωμένο album, παρόλο που ορισμένα journals της δεκαετίας του ’80, όπως το (À Suivre), εξέδιδαν συχνά ολοκληρωμένες δουλειές. Στο παρελθόν, που τα κόμικς δημοσιεύονταν σελίδα-σελίδα, οι περισσότεροι σεναριογράφοι είχαν υιοθετήσει τη συνήθεια να επιφυλάσσουν ένα σασπένς στο τέλος της σελίδας. Στις ημέρες μας, αυτό το στυλ έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί και μαζί του έχει εκλείψει και η αφηγηματική αυτή τεχνική.

 

• One-shot / Series

Το one-shot είναι ένα BD του οποίου οι χαρακτήρες και τα περιβάλλοντα εμφανίζονται μόνο στο συγκεκριμένο άλμπουμ. Είναι ένας ευρέως χρησιμοποιούμενος όρος, δανεισμένος από τα αγγλικά, για BD που θεωρούνται μικρά για να χαρακτηριστούν graphic novel. Ένα BD που είναι κομμάτι μιας σειράς, serie δηλαδή, περιέχει γνώριμους χαρακτήρες και μοτίβα και σε κάποιες περιπτώσεις η υπόθεση συνεχίζεται και σε άλλα άλμπουμ. Πολλές σειρές (Tintin, Astèrix, Les Aventures Extraordinaires d'Adèle Blanc-Sec κ.ά.), εκδίδονταν/-νται ως σειρά αυτοτελών ιστοριών με κοινούς χαρακτήρες ή/και μέρη, ενώ άλλες (π.χ. L'Incal, Blast), έχουν μια εσωτερική συνέχεια και συνήθως λιγότερα albums. Από τη δεκαετία του 1980 κι έπειτα, ένα μεγάλο μερίδιο της παραγωγής αποτελείται από one-shot εκδόσεις.

 

• Planche

Μια σελίδα του BD ονομάζεται planche και αποτελείται από πολλά bandes (μη βιάζεστε, δείτε λίγο παρακάτω ). Σήμερα, το φορμά που κυριαρχεί είναι το μέγεθος A4 για κάθε planche, με 48, 62 ή γενικά πολλαπλάσια του 16 planches ανά album. Προφανώς και υπάρχουν παραλλαγές, όπως το πολύ μεγάλο B3 μέγεθος στο L’Archiviste των Benoît Peeters και François Schuiten, το οποίο δίνει την εντύπωση τεράστιων τόμων που περικυκλώνουν τον χαρακτήρα, ή το μειωμένο για οικονομικούς λόγους μέγεθος πολλών γνωστών BD που επανεκδίδονται στη σειρά Livre de Poche.

 

Αυτό είναι ένα planche (καλά, μιλάμε, τρομερή η περιγραφή )

 

Η εγγενής φύση της planche δίνει στο BD το στοιχείο της αγωνίας που οι κινούμενες εικόνες δεν μπορούν να έχουν: πρέπει να γυρίσουμε την σελίδα για να δούμε τι συμβαίνει παρακάτω. Οι καλλιτέχνες για αυτό το λόγο σχεδιάζουν έτσι την κάθε σελίδα ώστε το σημείο-κλειδί να είναι κάτω δεξιά του planche. Αυτό το φαινόμενο χρονολογείται στην μεταπολεμική εποχή που οι εβδομαδιαίες κυκλοφορίες κυριαρχούσαν στην αγορά BD και τα στριπ παρουσιάζονταν σαν αυτόνομα planches. Ήταν καίριο να αφήνουν κάθε φορά την ιστορία σ’ ένα κρίσιμο σημείο για να παροτρύνει τους αναγνώστες να αγοράσουν το επόμενο τεύχος.  

 

Μέσα σε κάθε planche, οι δημιουργοί μπορούν να φτιάξουν οπτικά εφέ που παρακάμπτουν την διαδοχική κίνηση πάνω-κάτω και αριστερά-δεξιά που συσχετίζεται με τον δυτικό τρόπο ανάγνωσης. Η χρήση όλων των καρέ ενός planche για την δημιουργία μιας μεγάλης εικόνας στην σελίδα ή η συγχώνευση δύο planches για την αίσθηση του μεγέθους είναι μερικά ενδεικτικά παραδείγματα του πώς μπορεί να «παίξει» ο καλλιτέχνης. Κάποιες φορές το planche δεν διαβάζεται πάνω-κάτω και αριστερά-δεξιά για να αποπροσανατολίζει εσκεμμένα τον αναγνώστη και να μην εξελίσσεται η ιστορία όπως αναμένεται.

 

Εδώ θα μπορούσε να γίνει μια σύντομη σύγκριση με τον κινηματογράφο. Οι ομοιότητες είναι πολλές (οι τεχνικοί όροι που περιγράφουν την αλλαγή των πλάνων και τις «κινήσεις της κάμερας» είναι ίδιοι), αλλά στα κόμικς υπάρχει απόλυτος έλεγχος του χρόνου. Ο μεν σχεδιαστής μπορεί να περάσει από τη μια σκηνή στην άλλη με τον δικό του τρόπο, παίζοντας με το διάστημα ανάμεσα στα καρέ. Ο δε αναγνώστης, αντί να αποδέχεται τη συνεχή ροή των εικόνων όπως συμβαίνει σε μια ταινία, διαβάζει με τον δικό του ρυθμό, αργοπορώντας σε όποια εικόνα επιθυμεί. Αυτό το τελευταίο σημείο, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ήδη από τη στιγμή που γράφεται το σενάριο, ώστε ο δημιουργός να εναλλάσσει με σωστό τρόπο τις σκηνές δράσης με τις ήσυχες στιγμές, τις κωμικές με τις δραματικές καταστάσεις κ.λπ.

 

• Bande

Μια γραμμή από σκίτσα, το αντίστοιχο του αγγλικού strip. Το παραδοσιακό bande κατά τον Β' Π.Π. και την μεταπολεμική περίοδο αποτελούνταν συχνά από τρία cases  (πάνελ) ίδιου μεγέθους και κάθε planche αποτελούνταν από τέσσερα bandes. Υπήρχε βέβαια και η περίπτωση ένα bande να δημοσιευθεί αυτόνομα, όπως συνέβαινε με αγγλικά strips που κυκλοφορούσαν στο Journal de Mickey ή με bandes από περιπέτειες του Τεντέν που τυπώνονταν σε εφημερίδες.

 

 

Η πρώτη σελίδα από το Tintin en Amérique, σε σύγκριση με την πρώτη σελίδα του δεύτερου τόμου του Murena. Είναι εμφανής η διαφορετική χρήση των bandes

 

Το μοντέρνο BD σιγά-σιγά απομακρύνεται από το παραδοσιακό 3x4 σύστημα. Το bande που αποτελείται από ένα πάνελ παρέχει ένα πανόραμα που θέτει το περιβάλλον της σκηνής, ή ένα bande που περιέχει πολλά μικρά cases και δίνει την εντύπωση συνεχούς κίνησης, όπως π.χ. στα μάτια ενός στεναχωρημένου χαρακτήρα. Αυξομειώνοντας τον αριθμό των bandes ανά planche μπορεί κάποιος να πετύχει παρόμοιο αποτέλεσμα, ενώ δύο εφαπτόμενα bandes μπορούν να διακοπούν ώστε να επιτρέψουν σε ένα μεγαλύτερο «διπλό» case ή cases. Όταν διατηρείται το σύστημα 3x4 δημιουργείται μια νοσταλγία της παράδοσης ή προκαλείται μια ατμόσφαιρα στασιμότητας ή ακόμα και μονοτονίας όπως στο Les Frustrés της Claire Bretécher.

 

• Case

Το πάνελ, το καρέ, η κάθε εικόνα, συνήθως σε όριο ή πλαίσιο (κάδρο). Το παραδοσιακό σχήμα του case είναι είτε τετράγωνο, είτε ορθογώνιο και κάθε μεταβολή αυτών δημιουργεί ειδικά εφέ: ένα κυκλικό case μπορεί να εστιάζει στο πρόσωπο ενός χαρακτήρα ή να ζουμάρει σε ένα συγκεκριμένο χώρο ενός μεγαλύτερου case, ένα case σε σχήμα Τ μπορεί να παρομοιάζει τα φτερά ενός αεροπλάνου και πάει λέγοντας. Η επαναλαμβανόμενη χρήση cases ασυνήθιστων σχημάτων σε μια planche γίνεται για να υπογραμμίσει μια ακολουθία παραλληλίας ή να δημιουργήσει αντιθέσεις με πιο άμεσο τρόπο από μια γραμμική διάταξη.

 

Στην πρώτη περίπτωση, τα κλασικά cases συνυπάρχουν με το στρογγυλό καρέ που εστιάζει στο πρόσωπο της πρωταγωνίστριας, ενώ στη δεύτερη το ορθογώνιο δίνει τη θέση του σε πρωτότυπα γεωμετρικά σχήματα

 

Παραλλαγές στο μέγεθος των cases μεταβάλουν την ταχύτητα της αφήγησης ή δίνουν έμφαση σε ένα σημείο-κλειδί. Μικρότερα cases σημαίνει ότι έχεις περισσότερα σε ένα planche, άρα και περισσότερες εξελίξεις οπότε δίνεται η εντύπωση έντονης δράσης. Αν τα cases ανταποκρίνονται μορφολογικά σε μεγαλύτερα περιγραφικά μπαλονάκια, συνήθως είναι μεγαλύτερου μεγέθους και αντικαθιστούν την περιγραφή μιας μεγάλης σκηνής ή του περιβάλλοντα χώρου. Έτσι, ο αναγνώστης σταματά για να προσέξει μια λεπτομέρεια στο σκίτσο. Η χρήση μεγάλων cases αποσκοπεί επίσης στην ανάδειξη των eternal σκίτσων, δηλαδή αυτών που μπαίνουν πάντα σε μια σειρά BD (στην θέση που θα έμπαιναν σκίτσα που εξελίσσονται χρονικά), όπως το κλασικό φαγοπότι στο τέλος κάθε τεύχους Astérix.

 

 

Η πάνω σειρά των καρέ, που έχουν μικρό μέγεθος, μας δίνει μια κινηματογραφική αίσθηση

 

Η χρήση – ή όχι – του χώρου που υπάρχει μεταξύ των cases καθορίζει και το εφέ που δημιουργείται. Ένα case γεμάτο λεπτομέρεια, ίσως με στοιχεία που βγαίνουν εκτός του κάδρου, υποδηλώνει βιασύνη ή αταξία. Ένα case με λίγες λεπτομέρειες και κατά μεγάλο ποσοστό κενό υποδηλώνει παύση της δράσης ή μια περίοδο αναδρομής.

 

• Cadre / Cadrage / Filet

Cadre ονομάζεται το όριο γύρω από ένα case. Παρόλο που είναι σύνηθες κάθε case να χωρίζεται από το επόμενο με γραμμές που το οριοθετούν, αυτό δεν ισχύει πάντα. Μια σειρά από cases χωρίς cadres αφορά μια άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ συνεχούς αφήγησης και σκίτσου και όταν κανένα από τα cases δεν έχει cadre, τα όρια της σελίδας είναι αυτά της planche. Είναι επίσης πιθανό το ένα case να «χύνεται» μέσα σε άλλα, ή διάφορα στοιχεία του ενός να συνδέονται και με τα δίπλα του. Τέτοια σχεδιαστικά παιχνίδια υπάρχουν για να σπάνε τις προσδοκίες του κλασικού BD μοτίβου και να το κάνουν αυτοκαθοριζόμενο (π.χ. ότι το τάδε μείγμα μεταξύ πάνελ το έχει μόνο το δείνα BD).

 

  

Διαφορετικές «χρήσεις» των cadrages. Από το τυπικό στυλ του Iznogoud, στο μινιμαλιστικό του Mister O και το περίτεχνο του Salammbo

 

Στο επίπεδο που κάθε BD προσπαθεί να πετύχει την δημιουργία νοήματος κατά την ανάγνωση του, πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν και τα λευκά κενά, γνωστά και ως διάκενα, μεταξύ των κάδρων (cadrages), τα οποία λέγονται επίσης gouttieres, caniveaux ή blancs intericoniques. Οι εικόνες ενός BD από μόνες τους είναι στατικές και μόνον η σχέση μεταξύ τους δημιουργεί την ψευδαίσθηση της κίνησης ή της χρονικής εξέλιξης. Έτσι πολλά απ’ όσα συμβαίνουν σε ένα BD, συμβαίνουν στα κενά. Αν ο καλλιτέχνης δημιουργεί μια σειρά από cases που περιγράφουν γεγονότα κοντά το ένα στο άλλο χρονικά, η τοποθέτηση των blancs στο μυαλό του αναγνώστη θα είναι ελάσσονος σημασίας. Όσο μικρότερη είναι η άμεση σύνδεση μεταξύ των cases, τόσο πιο σημαντική η χρήση των blancs.

 

Στο Arzach βλέπουμε «χειροποίητα» cadres, με τη δράση να ξεφεύγει από τα cases

 

• Phylactère / bulle / ballon / cartouche / commentaire

Τα συνήθως λευκά πλαίσια που χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση κειμένου, τα λεγόμενα μπαλονάκια. Το phylactère είναι ο όρος που χρησιμοποιείται παραδοσιακά για να περιγράψει το πολύχρωμο πλαίσιο εντός του οποίου υπήρχαν αιγυπτιακά ιερογλυφικά πάνω σε σαρκοφάγους Φαραώ αλλά και επιτοίχιους διάκοσμους τάφων. Η χρήση του στην ορολογία των BD χρονολογείται αρχικά στο Histoire de la literature enfantine de Ma Mere l’Oye au Roi Babar (Ιστορία της Παιδικής Λογοτεχνίας από τη Μαμά Χήνα μέχρι τον Μπαμπάρ) του 1950 και πλέον συμβαδίζει με το bulles. Η «ουρίτσα» των μπαλονακίων, που καταλήγει σε κάποιον χαρακτήρα, ονομάζεται appendice.

 

  

Τα παραλληλόγραμμα phylactères, όπως φαίνεται στο καρέ από το Alix, ήταν πολύ συνήθη στα παλαιότερα BD. Το κυρίαρχο πλέον στυλ είναι αυτό το στρογγυλό που βλέπουμε στο καρέ από το Tanguy et Laverdure (όπου βλέπουμε κι ένα ζιγκ-ζαγκ μπαλονάκι για τη φωνή από τον ασύρματο), χωρίς βέβαια να λείπουν και πιο ακαθόριστα σχήματα, όπως αυτά από το Tyler Cross

 

Στα μοντέρνα BD τα bulles εξυπηρετούν και τον ρόλο των ηχητικών εφέ. Το σχήμα των bulles αντιστοιχεί στο εφέ: ένα νορμάλ μπαλονάκι για νορμάλ κείμενο, ένα μπαλονάκι σε σχήμα zig-zag για ένα εφέ μετάδοσης όπως είναι το ραδιόφωνο ή η ομιλία μέσα από τηλέφωνο, ένα μπαλονάκι με διακεκομμένες γραμμές για ψιθυριστή ομιλία ή μια σειρά από μικρά μπαλονάκια που οδηγούν σε ένα μεγαλύτερο και έχουν την σκέψη ενός χαρακτήρα. Το τελευταίο ειδικά είναι αρκετά πιο δύσκολο να γίνει ξεκάθαρο στον κινηματογράφο παρά στα κόμικς.

 

• Cartouche / Commentaire / Rècitatif

Το cartouche ή commentaire ή rècitatif, είναι η λεγόμενη λεζάντα, ένα ορθογώνιο συνήθως κουτάκι με λόγια του αφηγητή. Το cartouche μπορεί να περιέχει μικρές φράσεις (π.χ. Deux jours plus tard [= Δύο μέρες μετά], Pendant ce temps la [= Εν τω μεταξύ], Enfin [= Τελικά]) ή μπορεί να καταλαμβάνει ένα ολόκληρο case και να «σπρώχνει» σημαντικά την ιστορία. Η δυναμική ενός BD εξαρτάται από την σχέση μεταξύ των κειμένων και των εικόνων όσον αφορά την κατανομή της αφήγησης και της περιγραφής αντίστοιχα. Ιδιαίτερα σε παλαιότερα BD, τα cartouches έπιαναν πολύ χώρο. Γενικά, στους σύγχρονους τίτλους, αυτή η τεχνική περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα ή λείπει εντελώς. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που εκφράζονται οι σκέψεις ενός χαρακτήρα.

 

 

Διαφορετική χρήση των «περιγραφικών» cartouches. Από τα σεντόνια του Blueberry, στα πιο μικρά του L'Homme qui tua Lucky Luke

 

• Όροι δανεικοί από τη λογοτεχνία

Onomatopèe: λέξεις ή φράσεις των οποίων το άκουσμα είναι και το νόημα τους, ο ήχος δηλαδή των BD. Τα “pop”, “bang”, “whizz” κ.λπ. που ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της Golden Age των υπερ-ηρωικών πλέον έχουν γίνει κομμάτι και της BD μορφής των κόμικ σαν σύνολο. Βέβαια, κάθε δημιουργός μπορεί να δημιουργήσει τους δικούς του ήχους ή να μη χρησιμοποιεί καθόλου τέτοιου είδους τρικ.

 

   

Ηχητικά εφέ από διάφορα BD

 

Style indirect libre: ένα στυλ αφήγησης (ακαθόριστο ελεύθερο στυλ) που γενικά μοιάζει με αυτό του Gustave Flaubert, όπου οι υποκειμενικές απόψεις των χαρακτήρων ή του αφηγητή παρουσιάζονται με μια ψευδοαντικειμενική μορφή τρίτου προσώπου.

 

Voix de l’auteur/voix du narrateur: η φωνή του δημιουργού/αφηγητή. Είναι σημαντικό να μπορούμε να διαχωρίσουμε μέσα από τις λέξεις, ποιες είναι οι σκέψεις των χαρακτήρων που υπάρχουν μέσα στο BD και ποιες είναι του αφηγητή. Γενικά αυτές των χαρακτήρων εμφανίζονται μέσα στα bulles και αυτές του αφηγητή μέσα στο cartouche, παρόλο που η όποια διαφοροποίηση από αυτές τις νόρμες (π.χ. να έχεις έναν από τους χαρακτήρες ως αφηγητή) μπορεί να μπερδέψει τον αναγνώστη ή να δημιουργήσει μια αίσθηση εμπιστοσύνης. Ο συγγραφέας πρέπει πάλι να διαχωρίζεται από τον αφηγητή, αλλά σε αυτοβιογραφικές δουλειές όπως αυτές του Fabrice Neaud και της Marjane Satrapi, οι γραμμές γίνονται θολές.

 

Intertextualitè: oι αναφορές, με λόγο ή με εικόνα, στον κανονικό κόσμο. Μπορεί να πρόκειται για κάτι απλό, όπως η αναφορά στον Franz Kafka στη σειρά Julius Corentin Acquefacques, ή κάτι πιο σύνθετο και φιλόδοξο, με τυπικότερο παράδειγμα τις συστηματικές αναφορές-παρωδίες που κάνουν οι δημιουργοί του Αστερίξ σε διασημότητες της σύγχρονης εποχής και πραγματικά μνημεία.

 

 

Δεξιά, ένας από τους «κακούς» του Le Petit Bleu de la Côte Ouest διαβάζει κόμικς της Marvel και αριστερά, ένας χαρακτήρας από το Le Roi des Mouches «βλέπει» τους Rolling Stones στο δωμάτιό του

 

• Όροι δανεικοί από τον κινηματογράφο

Plan gènèral/panorama: μια λήψη ευρείας γωνίας που χρησιμοποιείται για να καθορίσει το περιβάλλον που εκτυλίσσεται η σκηνή.

 

Plan gènèral από το Cap Horn. Συχνά, όταν τέτοιες λήψεις εισάγουν τον αναγνώστη σε ένα περιβάλλον, συνοδεύονται από επεξηγηματικά cartouches

 

Plan moyen/in pieds: μια γενική λήψη που «καδράρει» τους χαρακτήρες και χρησιμοποιείται για να ορίσει τις θέσεις τους στον χώρο.

 

Τυπική plan moyen λήψη

 

Plan americain: η λήψη από τα γόνατα και πάνω. Δίνει έμφαση στις κινήσεις και χρησιμοποιείται συχνά για διαλόγους με πολλούς χαρακτήρες, επιτρέποντας στον αναγνώστη να μεταβεί από το plan gènèral στο πιο συγκεκριμένο gros plan.

 

Plan americain

 

Plan rapprochè: μια λήψη του κεφαλιού και του πάνω μέρους του κορμού, κυρίως για να επικεντρωθεί το ενδιαφέρον στις εκφράσεις των χαρακτήρων.

 

Plan rapprochè

 

Gros plan: το κοντινό. Γενικά χρησιμοποιείται στο να εστιάζει σε ένα αντικείμενο ή στο πρόσωπο ενός χαρακτήρα στο σημείο-κλειδί, επιτρέποντας στην πλοκή να παραμείνει στατική.

 

Gros plan

 

Très gros plan: ακόμα πιο κοντινή λήψη από την προηγούμενη. Συνήθως «κόβει» ένα κομμάτι του προσώπου ή του αντικειμένου, εστιάζοντας σ' ένα πολύ συγκεκριμένο σημείο του.

 

 

Très gros plan σε πρόσωπο και αντικείμενο

 

Plongèe: μια άνωθεν λήψη η οποία τοποθετεί τα αντικείμενα ή τους χαρακτήρες σε μια θέση κατωτερότητας ή/και κινδύνου. Μερικές φορές, χρησιμοποιείται και για να παρατηρήσει ο αναγνώστης τον χαρακτήρα ή το αντικείμενο.

 

Plongèe και contre plongèe λήψεις

 

Contre-plongèe: μια λήψη από χαμηλά, που δημιουργεί την ακριβώς αντίθετη εντύπωση από το plongèe. Μπορεί να υπονοεί την ανωτερότητα, τη δύναμη ή και την αλαζονεία του απεικονιζόμενου.

 

Travelling: μια σειρά από λήψεις όπου το υπόβαθρο παραμένει σταθερό, δημιουργώντας την αίσθηση του ταξιδιού.

 

Travelling

[Θρηνωδός]

Δημιουργώντας ένα BD 

 

 

 

 

Κάθε καλλιτέχνης έχει αναπτύξει την προσωπική του μέθοδο δημιουργίας, αλλά σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι διακρίνονται συγκεκριμένες φάσεις. Αυτές λοιπόν τις φάσεις θα δούμε με μια ματιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ίδιες αρχές ισχύουν λίγο-πολύ σε κάθε έργο της ένατης τέχνης, είτε πρόκειται για BD, είτε αμερικανικό κόμικ, είτε για manga. 

 

Εν αρχή ην το σενάριο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο σεναριογράφος έχει στο μυαλό του ή στο χαρτί μια σύνοψη της ιστορίας, αν και υπάρχουν παραδείγματα δημιουργών που ξεκίνησαν να σχεδιάζουν πριν ακόμα σκεφτούν τι θα γίνει παρακάτω. Όταν ολοκληρωθεί το σενάριο, ο δημιουργός καταπιάνεται με τη συλλογή αναφορών, πληροφοριών δηλαδή που θεωρεί απαραίτητα για την αφήγησή του. Οι αναφορές μπορεί να είναι το οτιδήποτε, από φωτογραφίες ενός τοπίου σε κάποια μακρινή χώρα, μέχρι οι στολές των Γάλλων αξιωματικών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε κάποιο μουσείο. Ο σχεδιαστής τις περνά από μελέτη, ώστε από κοινού με τον σεναριογράφο να καθοριστεί το βασικό ύφος του κόμικ. 

 

Ακολουθεί το ντεκουπάζ, που, όπως προαναφέρθηκε, είναι μια πρώτη μεταφορά του σεναρίου σε εικόνες. Εν συνεχεία, ο καλλιτέχνης αρχίζει να σχεδιάζει λεπτομερέστερα με μολύβι τις σελίδες του. Συχνά, χρησιμοποιείται το λεγόμενο «μπλε μολύβι», που βοηθά στη διόρθωση του σχεδίου. 

 

 

Σελίδα από τον δωδέκατο τόμο της σειράς Donjon Monsters. Βλέπουμε πως το σχέδιο με το μπλε μολύβι έχει ολοκληρωθεί και ο δημιουργός έχει ξεκινήσει το μελάνωμα.

 

Σειρά έχει το μελάνωμα με μαύρο πάντα χρώμα. Μπορεί να γίνει με πένα, ραπιδογράφο, μαρκαδόρο ή λεπτό πινέλο και επιτρέπει τον τονισμό των σκίτσων. Στα γαλλικά, χρησιμοποιούνται οι όροι encrage (το πρώτο στάδιο του μελανώματος) και bleu (τεχνικός όρος για την πρώτη εκτύπωση της μελανωμένης έκδοσης). Τα bleu αποτελούν ουσιαστικά τα δοκιμαστικά αντίγραφα στα οποία γίνεται ο χρωματισμός και έχουν ονομαστεί έτσι από το απαλό μπλε ή γκρι χρώμα που έχουν. Σε αντίθεση με την αμερικανική σκηνή, όπου συνηθίζεται ο σχεδιαστής και ο μελανωτής να είναι διαφορετικά πρόσωπα, οι δημιουργοί των BD αναλαμβάνουν τόσο τα μολύβια, όσο και το μελάνωμα. Όταν η πρωτότυπη σελίδα μελανωθεί οριστικά, μπορεί να αναπαραχθεί ως έχει, ασπρόμαυρη δηλαδή. 

 

 

Σε αυτό το βίντεο βλέπουμε ότι τα διάφορα στάδια είναι δυνατόν να μπλέκονται μεταξύ τους. Μάλιστα, το μελάνωμα σχεδόν απουσιάζει, καθώς ο Grzegorz Rosiński αποφεύγει σχεδόν παντού το μαύρο περίγραμμα. Επίσης, βλέπουμε πώς ο δημιουργός χρησιμοποιεί ένα πιστόλι ως σημείο αναφοράς.

 

Ο χρωματισμός των κόμικς λέγεται colorisation στα γαλλικά και γίνεται μετά το μελάνωμα. Συχνά, πραγματοποιείται από κάποιο τρίτο πρόσωπο, όπως συμβαίνει κατά κόρον και στις ΗΠΑ. Ανέκαθεν, ο χρωματισμός είχε μεγάλη σημασία για την αισθητική λειτουργία ενός BD. Αυτόνομα χρώματα δημιουργούν συγκεκριμένες συσχετίσεις με συναισθήματα ή καταστάσεις (π.χ. κόκκινο ίσον θυμός, το μπλε αντιστοιχεί στο κρύο). Τέτοια χρήση γίνεται για κωμικούς λόγους σε πολλά κλασικά BD, όπως το Gaston και το Astérix. Με ανάλογο σκεπτικό, στο φιλοναζιστικό περιοδικό Le Téméraire οι κακοί χρωματίζονταν κόκκινοι, ώστε να αντανακλάται η κομμουνιστική τους πεποίθηση. 

 

Αριστερά, κλασική χρήση του κόκκινου για να υποδηλωθεί θυμός. Δεξιά, ο συνδυασμός του ροζ και του κίτρινου αντιπροσωπεύει την παραισθησιογόνα δράση ναρκωτικών ουσιών.

 

Ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1970 κι έπειτα, ο χρωματισμός έχει λάβει πιο «καλλιτεχνικές» διαστάσεις. Ο Philippe Druillet είναι γνωστός για τη χρήση έντονων χρωμάτων για τη δημιουργία ψυχεδελικής ατμόσφαιρας, ενώ το μπλε στο La Femme Piège του Enki Bilal, προσδίδει έναν αισθησιασμό που τα λόγια και οι απλές εικόνες από μόνα τους δεν μπορούν. Υπάρχουν δε παραδείγματα γαλλόφωνων δημιουργών, με χαρακτηριστικότερο τον Moebius στο Arzach, οι οποίοι δε δίστασαν να χρησιμοποιήσουν τη δύσκολη τεχνική του «άμεσου χρώματος», να εφαρμόσουν δηλαδή απευθείας πάνω στο χαρτί τους χρωματικούς συνδυασμούς. 

 

Παραδείγματα lettrage: από το «χειροποίητο» στυλ του Pilules Bleues, στο «κομπιουτεριζέ» του Elric

 

Πραγματοποιούμενο παράλληλα με το colorisation ή μετά απ' αυτό, είναι το lettrage, το lettering δηλαδή. Εδώ, ο δημιουργός μπορεί είτε να κάνει ο ίδιος ο lettrage, είτε να το αναθέσει σε κάποιον πιο εξειδικευμένο «τεχνίτη». Τεχνικά, ο σχεδιαστής έχει φροντίσει -ήδη από το στάδιο των μολυβιών- να γράψει τα κειμενάκια στα μπαλονάκια και τις λεζάντες, προκειμένου αυτά να μην ξεφύγουν από τα όρια κι αλλοιώσουν τις συνθέσεις του. Το ίδιο γίνεται και με την ονοματοποιία. 

 

Βιντεάκι του Hermann με τίτλο «Η δημιουργία ενός καρέ». Εδώ, παρότι ο πολυβραβευμένος Βέλγος σχεδιάζει, μελανώνει και χρωματίζει ένα καρέ τη φορά, οι διαφορετικές φάσεις δημιουργίας είναι διακριτές.

 

[GeoTrou]

Και τώρα ήρθε η ώρα των σημαντικότερων ειδών που συναντώνται στη γαλλοβελγική σκηνή. Θα παρουσιάζουμε κάποια βασικά χαρακτηριστικά του κάθε είδους, ίσως και με μια σύντομη ιστορική αναδρομή, και μετά θα αναγράφουμε μερικούς δεκάδες τίτλους που θεωρούνται κλασικοί ή must. Να σημειωθεί ότι τα αναφερόμενα έτη αφορούν την έκδοση των άλμπουμ και όχι το πότε πρωτοεμφανίστηκε ένα κόμικ.

 

Χιούμορ

Ιστορικά, η πορεία των γαλλοβελγικών κόμικς είναι σε μεγάλο βαθμό συνυφασμένη με το χιούμορ. Από τους πρώιμους χαρακτήρες, σαν την Bécassine, την πρώτη γυναίκα πρωταγωνίστρια στην ιστορία των κόμικς, μέχρι τα προκλητικά σκίτσα του Wolinski και τους ζωόμορφους χαρακτήρες του Trondheim, τα BD έχουν μια σταθερή σχέση με το χιούμορ. Η χρυσή εποχή της γαλλοβελγικής σκηνής εξάλλου, χαρακτηρίζεται από έργα των René Goscinny, André Franquin, Greg και άλλων σπεσιαλιστών του γέλιου.

 

Ποια κόμικς θεωρούνται πραγματικά χιουμοριστικά και ποια απλά περιέχουν comic relief; Η απάντηση σε αρκετές περιπτώσεις είναι δύσκολη, γι΄ αυτό και η επιλογή των τίτλων έγινε κάπως αυθαίρετα. Σε γενικές γραμμές, επιλέξαμε BD που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες ή μόνο σε ενήλικες και αφήσαμε απ' έξω τα περισσότερα παιδικά και εφηβικά κόμικς. Όχι όλα, αλλά πολλά.

 

   

Οι αστειάτορες των BD. Από αριστερά προς δεξιά: Goscinny, Franquin, Gotlib, Reiser

 

Ο Hergé, επιδραστικός όσο κανείς, αποτελεί την πραγματική αφετηρία των χιουμοριστικών BD και όχι μόνο. Οι εύθυμες περιπέτειες του Τεντέν και των άλλων χαρακτήρων του, διαμόρφωσαν σε τεράστιο βαθμό την πορεία της γαλλοβελγικής σχολής. Το καθαρό του σχέδιο, το περίφημο ligne claire, και η ανάμειξη του χιούμορ με τη δράση ενέπνευσαν πλήθος δημιουργών, που με τη σειρά τους μας χάρισαν πολλά διάσημα κόμικς. 

 

Μια εξίσου σπουδαία προσωπικότητα είναι ο René Goscinny. Συνδημιουργός του κακού Βεζύρη Ιζνογκούντ, σεναριογράφος των καλύτερων ιστοριών του Λούκυ Λουκ και φυσικά «μπαμπάς» των Αστερίξ και Οβελίξ, ο Goscinny είχε την ικανότητα να αγγίζει αναγνώστες κάθε ηλικίας. Εκτός Γαλλίας είναι λίγο-πολύ γνωστός για τα προαναφερθέντα έργα, αλλά η βιβλιογραφία του δεν τελειώνει εδώ, καθώς έχει γράψει το σενάριο πολλών ακόμα κόμικς. 

 

Ο André Franquin αποτελεί μια εξαιρετικά δημοφιλή και σημαντική φιγούρα. Και μόνο ότι ήταν ο πρώτος αποδέκτης του Grand Prix του Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ εν έτει 1974, λέει πολλά. Το ταλέντο του αποτυπώνεται, μεταξύ άλλων, στα Gaston (1960-1996), το γνωστότερο δημιούργημά του, και Idées Noires (1981-1984), ένα από τα σημαντικότερα BD μαύρου χιούμορ. Βέβαια, μεγάλης σημασίας θεωρείται και η συνεισφορά του στη σειρά Spirou et Fantasio, κατά τα έτη 1946-1969, μέσα από τα οποία γεννήθηκε και το πασίγνωστο Μαρσουπιλαμί.

 

  

Οι Αστερίξ και Οβελίξ, ο Λοχίας Τσέστερφιλντ με τον δεκανέα Μπλουτς και ο Γκαστόν: κλασικοί, all-ages χαρακτήρες του γαλλοβελγικού χιουμοριστικού κόμικ...

 

Πολλοί ακόμα κλασικοί χιουμορίστες χαρακτηρίζονται από την ικανότητα να δημιουργούν κόμικς προς διασκέδαση μικρών και μεγάλων ταυτόχρονα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται o Maurice Tillieux, εμπνευστής του ντετέκτιβ Gil Jourdan, ο Greg, δημιουργός του Αχιλλέα Ταλόν και ο Raoul Cauvin, το μυαλό πίσω από πολλές αγαπητές σειρές. Οι ιστορίες όλων αυτών περιέχουν σε μεγάλο βαθμό στοιχεία περιπέτειας ή/και μυστηρίου, ενώ η κωμικότητα πηγάζει από τα λογοπαίγνια και τα οπτικά γκαγκ.

 

  

... και μερικοί για τα μεγάλα παιδιά: η «κατεστραμμένη» Jeanine, ο πονηρός Clark Gaybeul και ο σούπερ σοβινιστής Superdupont.

 

Στον αντίποδα αυτού του πιο ανάλαφρου χιούμορ, στέκονται οι δημιουργοί που αναδείχθηκαν μέσα από σατιρικά περιοδικά σαν τα Fluide Glacial, L'Écho des Savanes και Hara-Kiri. Τα έντυπα αυτά είχαν σαφή ενήλικο προσανατολισμό και μέσα από τις σελίδες τους καυτηριάζονταν τα κακώς κείμενα της σύγχρονης κοινωνίας. Εδώ ανήκουν οι Georges Wolinski, Cabu, Édika, Reiser, Gotlib, Nikita Mandryka, Daniel Goossens, Philippe Vuillemin, μα και διάφοροι άλλοι. Το σχέδιο τους δεν είναι πάντα ευανάγνωστο, ο σουρεαλισμός καλά κρατεί και το γυμνό δεν είναι σπάνιο. Συχνά δε, περιορίζονται σε μερικά καρέ ή λίγες σελίδες για να πουν αυτό που θέλουν. Στην «ομάδα» αυτή, μπορεί να ενταχθεί και η Claire Bretécher, μια από τις πλέον σημαντικές γυναικείες μορφές των γαλλικών κόμικς. Μέσα από τις δημιουργίες της, κυρίως τα Les Frustrés και Agrippine, η Bretécher προσπαθεί να αναδείξει ποικίλα κοινωνικά ζητήματα, πάντα μέσα από μια χιουμοριστική διάθεση.

 

Όπως φαίνεται και στην εικόνα, ο Γάτος του Geluck βρίσκεται στην κορυφή των πωλήσεων των χιουμοριστικών BD

 

Ο επόμενος κρίκος της αλυσίδας ήταν κομίστες όπως η Florence Cestac με τα βραβευμένα Harry Mickson (1980-1988) και Le Démon de Midi (1996), ο Philippe Geluck, γνωστός για το εξαιρετικά επιτυχημένο Le Chat (1986-...), και ο Frank Margerin, δημιουργός του αγαπητού ροκά Lucien (1982-1993). Από τη δεκαετία του 1990 κι ύστερα, έχουν αναδειχθεί πολλά ταλέντα, μεταξύ των οποίων ο Lewis Trondheim, ο καινοτόμος δημιουργός πίσω από τίτλους όπως το Les Formidables Aventures de Lapinot (1993-2004) ή το Donjon Zénith (1998-2007), και ο Jean-Yves Ferri (Le Retour à la Terre – 2002-2008, Revoir Corfou – 2004 κ.ά.), o οποίος από το 2011 έχει αναλάβει το σενάριο των νέων άλμπουμ του Astérix.

 

• Bar2, Fane, Pat Perna & Jenfèvre, Joe Bar Team, Vents d'Ouest 1990-...: χιουμοριστικές περιπέτειες δύο διαφορετικών γενεών μηχανόβιων του Παρισιού, η μία στα 70s και η άλλη στα 90s. Μια μοναδική, κλασική σειρά με κόντρες και ταξίδια.

• Binet, Les Bidochon, Audie 1980-…: οι ιστορίες του Robert και της Raymonde, ενός γαλλικού αντρόγυνου γύρω στα πενήντα. Ο Binet, παρά το αστείο του πράγματος, πιάνει με ιδιοφυή τρόπο τον παλμό της γαλλικής κοινωνίας. Διόλου τυχαίο ότι το επίθετο αυτού του μέσου ζευγαριού έχει μπει στη γαλλική καθομιλουμένη.
• Boulet, Notes, Delcourt 2008-…: χιουμοριστικά στριπάκια εμπνευσμένα από διάφορα θέματα της καθημερινής ζωής. Πρόκειται δε, για ένα από τα πλέον επιτυχημένα webcomics της γαλλόφωνης σκηνής.

• Claire Bretécher, Les Frustrés, Claire Bretécher 1975-1980: μέσα από χιουμοριστικά στριπάκια, σχολιάζονται κακώς κείμενα σε διάφορα ζητήματα, όπως η εκπαίδευση, το χάσμα των γενεών και η χειραφέτηση της γυναίκας. Μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, είναι ίσως το σημαντικότερο έργο της Bretécher.
• Claire Bretécher, Agrippine, Claire Bretécher 1988-…: μια κακομαθημένη και μάλλον ανυπόφορη έφηβη, με δήθεν υπαρξιακές αναζητήσεις, κάνει δύσκολη τη ζωή των γύρω της. Έργο χιουμοριστικό μεν, αλλά με ξεκάθαρες κοινωνικές προεκτάσεις.
• Raoul Cauvin, Louis Salvérius & Willy Lambil, Les Tuniques Bleues, Dupuis 1972-...: οι περιπέτειες και οι γκάφες ενός λόχου Βορείων κατά τον Αμερικάνικο Εμφύλιο. Το γέλιο προέρχεται κυρίως από τα κλισέ του western genre και τον παραλογισμό του στρατού. Ένα από τα καλύτερα του πολυγραφότατου Raoul Cauvin και ίσως το σημαντικότερο χιουμοριστικό western μαζί με το Lucky Luke.
• Florence Cestac, Harry Mickson, Futuropolis 1980-1988: μια σειρά-παρωδία των αστυνομικών κόμικς, με πρωταγωνιστή τον ομώνυμο ντετέκτιβ. Βραβευμένο στο φεστιβάλ της Ανγκουλέμ.

• Florence Cestac, Le Démon de Midi, Dargaud 1996: η πρωταγωνίστρια, μια γυναίκα γύρω στα σαράντα, εγκαταλείπεται από τον σύζυγό της για μια νεότερη. Ένα χιουμοριστικό «εγχειρίδιο επιβίωσης» για χωρισμένους, το οποίο χάρισε στην Cestac ένα δεύτερο βραβείο στην Ανγκουλέμ.
• Jean-Yves Ferri & Manu Larcenet, Le Retour à la Terre, Dargaud 2002-2008: επιστροφή στη φύση για έναν δημιουργό κόμικς, ο οποίος μοιάζει με τον Larcenet, και τη γυναίκα του. Τώρα, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους νέους γείτονες, τα ζώα και την τοπική διάλεκτο. Μια εξαιρετική συρραφή χιουμοριστικών στριπ.

• F'murr, Le Génie des Alpages, Dargaud 1976-…: σουρεαλιστικές ιστορίες με γεροβοσκούς, διανοούμενα σκυλιά, εκκεντρικά πρόβατα, τον ίδιο τον Θάνατο (που έχει μορφή πανέμορφης γυναίκας) και πολλά άλλα. Όλα με φόντο τις Άλπεις. Σα να λέμε, οι Monty Python συναντούν τη Χάιντι.
• Jean-Claude Forest & Jacques Tardi, Ici Même, Casterman 1979: η ζωή ενός νεαρού που έχει χάσει την κληρονομιά του, εκτός από τα τείχη του κάστρου, αλλάζει όταν βλέπει κατά τύχη μια γυμνή κοπέλα. Ένα κόμικ σουρεαλιστικό και αλλόκοτο, όχι ακριβώς χιουμοριστικό, αλλά όχι ακριβώς και οτιδήποτε άλλο.
• André Franquin, Jean Darc, Jijé, Jo Almo, Maurice Rosy, Greg, Jean Roba, Gos, Peyo, Jean-Claude Fournier, Raoul Cauvin, Tome, Jean-David Morvan, Yann, Fabien Vehlmann, Nic, Janry, José-Luis Munuera, Pedro J. Colombo & Yoann, Spirou et Fantasio, Dupuis 1950-…: ένα αχτύπητο δίδυμο δημοσιογράφων μπλέκει σε περιπέτειες που συνδυάζουν το χιούμορ με την περιπέτεια, την επιστημονική φαντασία και άλλα είδη. Ένας από τους κλασικότερους γαλλοβελγικούς τίτλους, τυπικό παράδειγμα των χιουμοριστικών περιπετειών της χρυσής εποχής των BD.
• André Franquin & Jidéhem, Gaston, Dupuis/Marsu Productions 1960-1996: μικρές ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Gaston Lagaffe, γκαφατζή και τεμπέλη υπάλληλο του περιοδικού Journal de Spirou. Ένα από τα πια κλασικά και τυπικά χιουμοριστικά BD, αναμειγνύει με μοναδικό τρόπο το slapstick με τα λογοπαίγνια και τα gags.
• André Franquin, Yvan Delporte, Gotlib & Jean Roba, Idées Noires, Audie/France Loisirs/Édition Pirate 1981-1984: στριπάκια μαύρου χιούμορ, που αναφέρονται σε θέματα όπως η θανατική ποινή, η οικολογική καταστροφή και η πολιτική διαφθορά. Ένα έργο διαφορετικό από τον Franquin, ο οποίος ισορροπεί υπέροχα ανάμεσα στο γέλιο και στο μακάβριο.

• Fred, L' Histoire du Corbac aux Baskets, Dargaud 1993: ένα πρωί, ο Armand διαπιστώνει ότι έχει μεταμορφωθεί σε κοράκι, φορώντας ταυτόχρονα ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια. Βιώνει χίλια μύρια προβλήματα και αποφασίζει να επισκεφτεί ψυχίατρο. Ένα παράφρον κόμικ, εμφανώς επηρεασμένο από τον Franz Kafka, τιμημένο στο φεστιβάλ της Ανγκουλέμ.
• Philippe Geluck, Le Chat, Casterman 1986-…: σύντομα στριπ με πρωταγωνιστή έναν γάτο. Λογοπαίγνια, σπάσιμο του τέταρτου τοίχου, κατάργηση των κανόνων του μέσου και ολίγη αμπελοφιλοσοφία μας δίνουν ένα πολύ αστείο (και δημοφιλές) κόμικ.
• René Goscinny & Albert Uderzo, Oumpah-Pah, Le Lombard/Dargaud/Les Éditions Albert René 1961-1967: οι χιουμοριστικές περιπέτειες ενός Ινδιάνου και του Γάλλου φίλου του, στην Αμερική του 18ου αιώνα. Παρότι δεν είχε την επιτυχία του μεταγενέστερου Astérix, σημέρα θεωρείται ένα από τα καλά κόμικς της συνεργασίας Goscinny-Uderzo.
• René Goscinny, Albert Uderzo, Jean-Yves Ferri & Didier Conrad, Astérix, Dargaud/Les Éditions Albert René/Hachette 1961-…: Βρισκόμαστε στο 50 π.Χ. Όλη η Γαλατία βρίσκεται υπό ρωμαϊκή κατοχή… Όλη; Δικό σας! Όχι! Ένα χωριό ανυπόταχτων Γαλατών αντιστέκεται ακόμη και θα αντιστέκεται για πάντα στους εισβολείς...
• René Goscinny, Jean Tabary, Buhler, Muriel Tabary-Dumas, Stéphane Tabary, Nicolas Canteloup, Laurent Vassilian & Nicolas Tabary, Iznogoud, Dargaud/BD Star/Éditions de la Séguinière/Glénat/Éditions Tabary/IMAV Éditions 1966-…: ο Μεγάλος Βεζύρης της Βαγδάτης έχει κάνει σκοπό της ζωής του να αρπάξει το θρόνο από τον νωθρό Χαλίφη. Δυστυχώς γι' αυτόν και τον αγαθό βοηθό του, αλλά ευτυχώς για τον αναγνώστη, πέφτει από αναποδιά σε αναποδιά.

• René Goscinny & Gotlib, Les Dingodossiers, Dargaud 1967-1995: δισέλιδες ιστορίες, που σατιρίζουν τη γαλλική κοινωνία των '60s. Με πιο περίεργο χιούμορ από τον Goscinny και τα υπερβολικά γραφιστικά του Gotilb, το κόμικ αυτό έχει ξεχωριστή θέση ανάμεσα στα καλύτερα των κωμικών BD.
• Gotlib, Rubrique-à-brac, Dargaud 1970-1997: ένας αχταρμάς όπου μπορεί κανείς να διαβάσει από αναχρονιστικές βερσιόν γνωστών παραμυθιών μέχρι ψευδοεπιστημονικές μελέτες και φιλοσοφικούς μονολόγους. Ο Gotlib χρησιμοποιεί πληθώρα χαρακτήρων, από τον Newton μέχρι τον ίδιο του τον εαυτό, για να δημιουργήσει μια σειρά-ορόσημο του σουρεαλιστικού και καυστικού χιούμορ.
• Gotlib, Gai-Luron, Audie 1975-1986: χιουμοριστική σειρά με πρωταγωνιστή έναν απαθή και ανέκφραστο σκύλο. Η σειρά αλλάζει ύφος, αλλά πάντοτε προσφέρει απλόχερα το γέλιο στους αναγνώστες και μάλλον θεωρείται το κορυφαίο ατομικό δημιούργημα του Gotlib.
• Gotlib, Jacques Lob, Alexis, Lefred-Thouron, Karim Belkrouf, François Boucq, Jean Solé, Neal Adams, Daniel Goossens & Al Coutelis, SuperDupont, Audie/Dargaud 1977-…: Είναι πουλί; Είναι αεροπλάνο; Είναι ο Σούπερμαν; Όχι βέβαια, είναι ο Superdupont! Τουτέστιν, μια εξαιρετική παρωδία των υπερηρωικών κόμικς, αλλά και των γαλλικών στερεοτύπων.

• Greg, Vicq, Christian Godard, Brett, Herlé, Pierre Veys, Roger Widenlocher & Moski, Achille Talon, Dargaud 1966-…: βασιλιάς της λογοδιάρροιας, εγωπαθής και με χαρακτηριστική μυτόγκα, ο Achille Talon αποτελεί επιτυχημένη καρικατούρα του μεσοαστού και μια από τις πιο γνωστές μορφές των γαλλικών χιουμοριστικών κόμικς. Κλασικό όσο λίγα.

• Bob de Groot, Turk, Miguel Díaz Vizoso & Ludo Borecki, Robin Dubois, Le Lombard 1974-2010: τα πράγματα στο Νότιγχαμ δεν ήταν τόσο τραγικά τελικά. Ο Ρομπέν των Δασών έκλεβε πού και πού κάναν πλούσιο, αλλά ζούσε ήσυχα, πίνοντας με τον Σερίφη στην ταβέρνα της πόλης. Μια σειρά-παρωδία, που βασίζεται στα λογοπαίγνια και τους αναχρονισμούς.
• Bob de Groot, Zidrou, Turk & Didgé, Léonard, Dargaud/Appro/Le Lombard 1977-2016: ένας σοφός που θυμίζει ύποπτα τον Λεονάρντο ντα Βίντσι «βασανίζει» με τις εφευρέσεις του τον αφελή βοηθό του. Με χιούμορ παρόμοιο με του Robin Dubois, είναι, κατά κοινή ομολογία, μια από τις καλύτερες γαλλοβελγικές χιουμοριστικές σειρές.
• Hergé, Les Aventures de Tintin, Casterman 1930-1976: μεταφρασμένες σε πάνω από 70 γλώσσες και με εκατομμύρια πωλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, οι περιπέτειες του τσουλουφάτου δημοσιογράφου είναι το πλέον διάσημο BD. Ίσως δεν είναι 100% χιουμοριστική σειρά, αλλά η επιρροή σε όλη τη γαλλοβελγική σκηνή είναι αδιαμφισβήτητη.
• Raymond Macherot, Greg, Bob de Groot, Jo-El Azara, Turk, Walli, Bédu & Michel Rodrigue, Clifton, Le Lombard 1961-…: μια εξαιρετικά δημοφιλής σειρά που συνδυάζει το χιούμορ με την αστυνομική πλοκή και την κατασκοπεία. Πρωταγωνιστής, ο Χάρολντ Γουίλμπερφορτζ Κλίφτον, ο πάντα περιποιημένος συνταγματάρχης της RAF και, στον ελεύθερο χρόνο του, ντετέκτιβ.

• Maëster, Sœur Marie-Thérèse des Batignolles, Audie/Drugstore 1989-…: η αδελφή Marie-Thérèse είναι μια μοναχή διαφορετική από τις άλλες. Έχει ιδιαίτερη αδυναμία στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά και μάλλον από τύχη βρέθηκε στους κόλπους της εκκλησίας. Το κόμικ αυτό απολαμβάνει μεγάλης απήχησης, αλλά έχει προκαλέσει ακόμα και δικαστικές διαμάχες.
• Nikita Mandryka, Le Concombre Masqué, Futuropolis/Dargaud/Dupuis 1971-…: οι περιπέτειες ενός μασκοφόρου αγγουριού σε ένα παντελώς παράλογο σύμπαν. Με μια δόση υπαρξιακών ερωτημάτων, το κόμικ αυτό δίχασε το αναγνωστικό κοινό, αλλά σε τελική ανάλυση φαίνεται ότι αξίζει μια θέση στα σημαντικότερα χιουμοριστικά BD.
• Frank Margerin, Lucien, Les Humanoïdes Associés 1982-1993: με την τούφα-μπανάνα να ανεμίζει ενώ παίζει εκρηκτικά σόλο στην κιθάρα, ο Lucien είναι ο πιο αγαπητός ροκάς των γαλλόφωνων κόμικς. Και παρότι ο Margerin τον απομακρύνει σιγά-σιγά από τα φλιπεράκια και την μπάλα για χάρη της οικογένειας, παραμένει ένας κωμικός ήρωας.

• Marc-Antoine Mathieu, Julius Corentin Acquefacques, Delcourt 1990-…: ο κύριος Acquefacques, υπάλληλος του Υπουργείου Χιούμορ, είναι αιχμάλωτος του δημιουργού του, καθώς οι κανόνες της αφήγησης του κόμικ αλλάζουν συνέχεια και επηρεάζουν δυσμενώς την καθημερινότητά του. Μια εξαιρετική, πειραματική σειρά.
• Morris, René Goscinny, Vicq, Bob De Groot, Martin Lodewijk, Dom Domi, Xavier Fauche, Jean Léturgie, Lo Hartog Van Banda, Guy Vidal, Greg, Claude Guylouis, Yann, Éric Adam, Patrick Nordmann, Laurent Gerra, Daniel Pennac, Tonino Benacquista, Jacques Pessis, Jul, Michel Janvier & Achdé, Lucky Luke, Dupuis/Dargaud/Lucky Productions/Lucky Comics 1949-...: οι χιουμοριστικές περιπέτειες ενός φτωχού καουμπόι και του πανέξυπνου αλόγου του. Και του χαζού σκύλου του. Και των εμβληματικών αδελφών Ντάλτον. Ένα από τα διασημότερα σε παγκόσμια κλίμακα BD.
• Reiser, La Vie au Grand Air, Éditions du Square/Albin Michel 1972-1996: βουβά στριπ που διαδραματίζονται στα βάθη της αφρικανικής ζούγκλας. Ένα κόμικ με λιγότερο κοινωνικό σχολιασμό απ' όσο συνήθιζε ο εν λόγω δημιουργός.

• Reiser, Gros Dégueulasse, Albin Michel 1982: Δηκτικά στριπ με πρωταγωνιστή μια απωθητική φιγούρα, το επονομαζόμενο Μεγάλο Ρεμάλι. Ένα κόμικ-καταγγελία στα ήθη της σημερινής κοινωνίας και ίσως το γνωστότερο έργο του Reiser.
• Reiser, Jeanine, Albin Michel 1987: μια γυναίκα αποφασίζει να φτιάξει τη ζωή της όπως εκείνη θέλει, αντίθετα στα πρέπει της κοινωνίας. Και παρότι κάποιος μπορεί να την χαρακτηρίσει ανεύθυνη και κακή μητέρα, μέσα από αυτόν τον χαρακτήρα, ο Reiser τα «χώνει» στην φαλλοκρατία.
• Joann Sfar, Lewis Trondheim, Boulet, Kerascoët, Obion, Alfred, Mazan, Christophe Blain, Christophe Gaultier, Jean-Christophe Menu, Andreas, Stéphane Blanquet, Jean-Emmanuel Vermot-Desroch, Yoann, Carlos Nine, Killoffer, Frédéric Bézian & Manu Larcenet, Donjon, Delcourt 1998-…: υποχρεωτικό πέρασμα για κάθε έναν που θέλει να καλυφθεί με δόξα και χρυσό, το Μπουντρούμι είναι ένας τόπος γεμάτος παγίδες και τέρατα. Ταυτόχρονα, είναι και μια εξαιρετικά επικερδής επιχείρηση. Στην πραγματικότητα, μιλάμε πρόκειται για μια υπερσειρά, η οποία αποτελείται από τα Donjon Zénith, Donjon Crépuscule, Donjon Potron-Minet, Donjon Monsters και Donjon Parade, και αποτελεί μια ευρηματική παρωδία των κοινοτοπιών του fantasy, με πολύχρωμους χαρακτήρες και εξωφρενικές καταστάσεις.
• Maurice Tillieux & Gos, Gil Jourdan, Dupuis 1959-1979: μια σειρά υποθέσεων επιλύονται από τον ομώνυμο ιδιωτικό ντετέκτιβ. Ο Tillieux, στο κατά παραδοχή καλύτερο κόμικ του, συνδυάζει με μοναδικό τρόπο το μυστήριο και το χιούμορ.

• Tome, Luc Warnant, Bruno Gazzotti, Olivier Labalue & Dan Verlinden, Soda, Dupuis 1987-…: ο David Solomon είναι αστυνόμος στη Νέα Υόρκη, αλλά προσποιείται τον ιερέα για να μη διαταραχτεί η υγεία της μητέρας του. Ένα χιουμοριστικό αστυνομικό BD, που δεν αποφεύγει την απεικόνιση βίαιων σκηνών.
• Tronchet, Jean-Claude Tergal, Audie 1990-…: ο ομώνυμος χαρακτήρας, ένας μοναχικός εργένης, προσπαθεί να βρει το έτερον ήμισυ. Μια βραβευμένη σειρά, που ο ίδιος ο Tronchet έχει μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη.
• Lewis Trondheim, Lapinot et les Carottes de Patagonie, Le Lézard - L' Association 1992: ο Lapinot, ένας καλοκάγαθος κούνελος, ταξιδεύει στην Παταγονία για να βρει τα καρότα που σε κάνουν να πετάς. Μια ιστορία 500 σελίδων με το ιδιότυπο σχεδιαστικό στυλ και χιούμορ του Trondheim, που τον έκανε ευρύτερα γνωστό.

• Lewis Trondheim, Les Formidables Aventures de Lapinot, L' Association/Seuil/Dargaud 1993-2004: εδώ, ο Trondheim χρησιμοποιεί τον Lapinot και άλλους χαρακτήρες σαν ηθοποιούς, βάζοντας τους σε διάφορα «σύμπαντα», από τη σύγχρονη Γαλλία και το Φαρ Ουέστ μέχρι και στον κόσμο του Spirou et Fantasio. Σειρά βραβευμένη στο φεστιβάλ της Ανγκουλέμ.
• Fabien Vehlmann & Denis Bodart, Green Manor, Dupuis 2001-2005: Κατά συρροήν δολοφόνοι, θανατηφόρα βουντού και καταραμένα κειμήλια δεν είναι αυτό καριβώς που περιμένει να βρει κανείς σε έναν κωμικό τίτλο. Κι όμως, πρόκειται για μικρές ιστορίες κατάμαυρου χιούμορ, που περιστρέφονται γύρω από μια λονδρέζικη λέσχη του 19ου αιώνα.

[Θρηνωδός]

Τρόμου

 

Τα κόμικς τρόμου στην Γαλλική σχολή κόμικς δεν απέκτησαν ποτέ ούτε την προτίμηση του κόσμου ούτε την εμπιστοσύνη των μεγάλων εκδοτών. Αυτό πηγάζει από την ίδια την Γαλλική ποπ κουλτούρα η οποία έχει απορροφήσει το είδος τοποθετώντας πολύ βαθιά στο ράφι είτε μιλάμε για ταινία, είτε για βιβλίο, είτε για κόμικς. Δεν είναι κάτι που τους γοητεύει άρα δεν το εξελίσσουν.  Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποια νεότερα δείγματα στην μετά 2000 εποχή και τον λεγόμενο εκμοντερνισμό των BD στα οποία μπορεί κάποιος να απευθυνθεί. 

 

Ψηλά στις προτιμήσεις του κοινού για την θεματολογία τρόμου είναι το υπερφυσικό. Συχνά σκοντάφτουμε πάνω σε κόμικ με βαμπίρ και λυκανθρώπους, με έμφαση στα πρώτα. Από τις γνωστότερες και πιο διαχρονικές σειρές πάνω στο supernatural horror genre είναι το “Le prince de la Nuit” (“Ο πρίγκιπας της νύχτας”) του Yves Swolfs που μας έχει προσφέρει και το Durango. Άλλα άλμπουμς του ίδιου εστιάζουν σε παρόμοια μοτίβα με πιο χαρακτηριστικό το Vlad. Σε γενικές όμως γραμμές είναι λίγα τα BD που θεωρούνται αμιγώς “horreur”. Τα περισσότερα κόμικς που κατηγοριοποιούνται έτσι δεν είναι καν Γαλλικά με αποτέλεσμα να καταλήγει κάποιος ότι το είδος εισήχθη στην Γαλλοβελγική σκηνή από τους Αμερικάνους και την μεγάλη τους παράδοση στα horror κόμικς. Ακόμα και τα supernatural BD ανήκουν στο fantastique. 

 

Ατμοσφαιρική σελίδα από το Pandemonium των Bec/Raffaele

 

 

Το Le Manoir des Murmures των David Munoz και Tirso και το Zombies των Olivier Peru και Sophian Cholet είναι δύο πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα BD horreur. Το πρώτο βέβαια δεν είναι καν από Γάλλους δημιουργούς αλλά οι Munoz/Tirso – ο Munoz έκανε και το La Terre des Vampires με τον Manuel Garcia – αναπτύχθηκαν και ωρίμασαν στη Γαλλία. Αμφότερα παίζουν με θέματα υπερφυσικού ή επιστημονικής φαντασίας (Ζόμπι, Ιοί) και μεις καταλαβαίνουμε ότι η σχολή αυτή πάσχει από καθαρόαιμα horror κόμικς που εξερευνούν τον ψυχολογικό τρόμο.  Το Pandemonium των Christophe Bec και Stefano Raffaele είναι ίσως ότι καλύτερο υπάρχει αυτή τη στιγμή πάνω στον τομέα. Εκδόθηκε αρχικά από την humanoides Associes το 2007, ένα διάστημα που η εταιρία είχε στραφεί στην προώθηση του είδους, και αποτελεί καθαρόαιμο τρόμο που αφήνει πολύ πίσω οτιδήποτε άλλο. Ο Christophe Bec είναι πλέον από τους πιο καταξιωμένους σεναριογράφους τρόμου και κάποιοι τον τοποθετούν δίπλα στον Stephen King. Μας έχει δώσει πάρα πολλές καλές δουλειές και οι προσδοκίες μόνο αυξάνονται αφού βρίσκεται σε πολύ παραγωγική ηλικία (47).

 

 

Το "Ο Πρίγκιπας της νύχτας" είναι ίσως το μακροβιότερο και πιο διάσημο BD τρόμου

 

 

Το σχεδιαστικό στυλ ποικίλει. Αν και οι περισσότεροι επιλέγουν το κλασικό Γαλλοβελγικό στιλ στο σκιτσάρισμα, αυτά που αναδεικνύουν το είδος είναι τα πιο αφαιρετικά σκίτσα όπως αυτό του Pandemonium. Όσο βέβαια μπορεί κάποιος να μιλήσει για αφαιρετικό σκίτσο στην ligne Claire. Χρησιμοποιούνται περισσότερο οι σκιές, το μελάνωμα είναι πιο έντονο όπως και οι χρωματικές αντιθέσεις. Σε μερικά (κυρίως του Munoz) δεν πέτυχε η συνταγή αφού προσπάθησαν να αντιγράψουν τους Αμερικάνους και χρησιμοποίησαν παλέτες και ψηφιακές μεθόδους χρωματισμού που υπονομεύουν το τελικό αποτέλεσμα. Αυτό γιατί ο τρόμος πνίγεται από το υπερβολικά καθαρό και λεπτομερές σχέδιο. Χρειάζεται ασάφεια και «βρωμιά», για να είναι και το αίσθημα που εκπέμπει ασαφές, απειλητικό και βρώμικο. 

 

Μια σελίδα  από το Le Retour de Cromwell Stone, το δεύτερο μέρος της τριλογίας από τον Andreas. Σύνηθες το Α/Μ στα κόμικ τρόμου

 

• Guillaume Griffon, Apocalypse sur Carson City, Akileos 2010-…: Πολιτεία της Νεβάδα, λίγες μέρες πριν το Halloween. Οι αδερφοί Blackwood είναι καταζητούμενοι για μια σειρά ληστειών, ενώ στην άλλη άκρη της πολιτείας σ’ένα από τα εργαστήρια της περιοχής 51 ο στρατηγός Matthews ανακαλύπτει τον τρόμο που έχει δημιουργήσει με τα πειράματα του ο Δόκτωρ Phobic. Αυτός ο τρόμος θα ανοίξει την πύλη της κόλασης και τα δύο αδέρφια θα βρεθούν στο κέντρο της.
• Olivier Peru & Lucio Alberto Leoni, Zombies, Soleil 2010-…: Η Γαλλική έκδοση του The Walking Dead. Ο άνθρωπος δεν είναι πλέον στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Ο Sam, που οφείλει την σωτηρία του σε ένα 45άρι Smith & Wesson και λίγη τύχη, συνειδητοποιεί πως το να προσπαθούν 6 Δις. Άνθρωποι με τρύπες στο δέρμα, μυαλά να κρέμονται και μύγες γύρω γύρω, να σκοτώσουν ότι αναπνέει δεν απέχει πολύ απ’ότι ξέρουμε ως σύγχρονο πολιτισμό. Η σειρά αποτελείται μέχρι στιγμής από 6 τεύχη.
• Cristophe Bec & Stefano Raffaele, Sarah, Dupuis 2008-2013: Με το Sarah και το Pandemonium αμφότεροι οι Bec και Stefano έκαναν ξεκάθαρο γιατί θεωρούνται από τους καλύτερους στον τομέα του τρόμου. Το Sarah είναι μια από τις καλύτερες horror σειρές και πάει στο επόμενο επίπεδο όσον αφορά το πως εξερευνά το μέσο τον ανθρώπινο φόβο. 
• David Munoz & Manuel Garcia, La Terre des Vampires, Les Humanoides Associes 2013-2015: Σε ένα post-apocalyptic μέλλον οι βρυκόλακες είναι η άρχουσα φυλή στον πλανήτη και οι λιγοστοί επιζώντες δημιουργούν μικρούς ανθρώπινους πυρήνες και προσπαθούν να αντιταχθούν.

 

 

• David Munoz & Tirso, Le Manoir des Murmures, Les Humanoides Associes 2007-2011: Κάπου στην κεντρική Ευρώπη το 1949 υπάρχει ένα ορφανοτροφείο ειδικών προδιαγραφών σε ένα μισοδιαλυμένο κτήριο που αναλαμβάνει παιδιά που έχου προσβληθεί από έναν περίεργο Ιό. Τι είναι αυτή η ασθένεια, ποιοι είναι υπεύθυνοι να την μελετήσουν και να την γιατρέψουν; Ένα από τα παιδιά, η Sarah, ανακαλύπτει πρώτη την σκοτεινή πλευρά ακολουθώντας τους ψιθύρους μέσα από τους τοίχους. 
• Jean Dufaux & Enrico Marini, Rapaces, Dargaud 1998-2003: Μια σχετικά κλασική πλέον σειρά τρόμου, το Rapaces είναι ένα ακόμα κόμικ που αξιοποιεί τον μύθο των βρυκολάκων.

• Yves Swolfs, Le prince de la Nuit, Glenat 1994-…: Τι προσφέρει μεγαλύτερο και πιο απόλυτο τρόμο από τον άρχοντα του σκότους, τον πρίγκηπα της νύχτας κόμη Δράκουλα; Ο Vladimir Kergan είναι ο πρώτος βρυκόλακας και οι απόγονοι του ανά τους αιώνες τον κυνηγούν αδυσώπητα από την μέση ανατολή μέχρι την Ευρώπη και από τον μεσαίωνα μέχρι τον 20^ο αιώνα για να τον τιμωρήσουν για την κατάρα που έριξε στην οικογένεια.

 

 

• Christophe Bec & Sebastien Gerard, Promethee, Soleil 2008-…: Κάτι λίγο διαφορετικό από τα παραπάνω, το Promethee είναι μια μείξη τρόμου και φανταστικού. Μια σειρά ανεξήγητων πλανητικών γεγονότων εκδηλώνονται και ρημάζουν τον πλανήτη κάθε μέρα ακριβώς στις 13:13. Από που προέρχονται;
• Pat Mills & Olivier Ledroit, Requiem Chevalier Vampire, Nickel 2000-…: Κάτι μεταξύ sci-fi και supernatural horror το δημιούργημα των Mills και Ledroit ακολουθεί τον Heinrich Ausburg, έναν στρατιώτη των Ναζί που πεθαίνει στο ανατολικό μέτωπο και αναγεννάται ιππότης βρυκόλακας στον πλανήτη Ressurection όπου η ξηρά είναι θάλασσα και το αντίθετο και κανείς δεν γερνάει. Το όνομα του; Requiem. 

 

 

• Christophe Bec & Bernard Khattou, Sunlight, Glenat 2014: Τρεις ενθουσιώδεις φίλοι εξερευνούν εγκαταλλειμένα μέρη. Όταν ανακαλύπτουν τα ερήπια ενός έρημου οριχείου ενθουσιάζονται και απρόσεκτα πέφτουν σε ένα μισοκλειστό πηγάδι. Παγιδευμένοι στον πάτο του χάσματος όπου ούτε μια ακτίνα φωτός δεν φτάνει και το νερό είναι ελάχιστο, έχουν μόνο ένα πράγμα να κάνουν: Να περιμένουν βοήθεια χάνοντας τα λογικά τους μεταξύ φόβου και τρέλας, ενώ η πραγματικότητα μπερδεύεται με την παραίσθηση..
• Olivier Peru & Nicolas Petrimaux, Zombies Nechronologies, Soleil 2014-…: Ένας ιός έχει μετατρέψει το Παρίσι σε ωρολογιακή βόμβα. Στους δρόμους τρέχουν πανικόβλητοι υγιείς άνθρωποι και ζόμπι ενώ όλη η Ευρώπη έχει γονατίσει. Ο Charles, σωματοφύλακας των Ηλυσίων πεδίων, πρέπει να προστατεύσει με κάθε κόστος την ζωή του προέδρου. Έχει αυτή η αποστολή πλέον νόημα;

• Christophe Bec & Stefano Raffaele, Pandemonium, Les Humanoides Associes 2007-2011:  Χωρίς πολλά λόγια ίσως το καλύτερο horreur BD. Το σανατόριο Waverly Hills ήταν ένα από τα διασημότερα κέντρα θεραπείας φυματίωσης στις Η.Π.Α.  Μεταξύ του 1920 και 1960 πέθαναν 63 χιλιάδες άνθρωποι και το μέρος, τώρα ερείπιο, θεωρείται δικαίως ένα από τρομακτικότερα μέρη στον κόσμο. Η ιστορία διαδραματίζεται όταν το καλοκαίρι του 1951 η Doris κάνει το λάθος να φέρει την μικρή άρρωστη κορούλα της Cora στο σανατόριο, ενώ αυτή δουλεύει ως νοσοκόμα για να πληρώσει τα νοσήλια. Δεν θα μπορούσε να κάνει μεγαλύτερο σφάλμα. 

 

 

• Stefano Raffaele, Fragile/Loving Dead, Les Humanoides Associes 2003-2004: Μια ατομική δουλειά του Raffaele, μια ακόμα ιστορία για έναν μυστηριώδη ιό που μετέτρεψε σχεδόν όλη την ανθρωπότητα σε ζόμπι. 

• Jean-Luc Istin & Kyko Duarte, World War Wolves, Soleil 2014-…: Μια σχετικά φρέσκια σειρά (3 άλμπουμς με τελευταίο τον περασμένο Οκτώβριο), το World War Wolves είναι ένα post-apocalyptic κόμικ όπου σε μια μελλοντική Αμερική το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού έχει μετατραπεί σε λυκανθρώπους από μια κολλητική ασθένεια. Οι ελάχιστοι υγιείς απομείναντες έχουν σχηματίσει κρυφές κοινωνίες και ψάχνουν τρόπους να αντεπιτεθούν (πολύ walking dead θυμίζει).

• Jean-Charles Gaudin & D’Fali, Garous, Soleil 1999-2011: Το Garous έχει κυκλοφορήσει 7 άλμπουμς και εξερευνά τον μύθο των λυκανθρώπων χωρίς να έχει αποσπάσει σεναριακά τις καλύτερες κριτικές. Αντιθέτως το σχέδιο του D’Fali είναι πολύ ποιοτικό. 

• Alexandro Jodorowsky & Moebius, Les yeux du chat, Les Humanoides Associes  1978:  Ο πρώτος καρπός της συνεργασίας δύο θρύλων της 9^ης τέχνης που παρήγαγε το θρυλικό “The Incal”. Σε έναν ερειπωμένο ονειρικό κόσμο ένας άντρας, ένα πουλί και μια γάτα αλληλεπιδρούν με έναν αποκαλυπτικό αλλά ποιητικό τρόπο. 

 

 

• Jean Dufaux & Beatrice Tillier, Le Bois des Vierges, Robert Laffont 2008-2013: Μετά από αιώνες μαχών και συγκρούσεων, οι φυλές των ανθρώπων και των τεράτων αποφασίζουν να υπογράψουν μια ιστορική συνθήκη ειρήνης. Ο Λόρδος Arcan και ο Λύκος του Traille, αρχηγός της φυλής των μεγάλων λυκανθρώπων, παντρεύουν τα παιδιά τους. Η όμορφη Aube γίνεται γυναίκα του τιμημένου «Λύκου της Φωτιάς» και τώρα γούνα και δέρμα πρέπει να γίνουν ένα. Αλλά η διαμάχη μεταξύ των ειδών δεν έχει τελειώσει ακόμα..

• Jean Dufaux & Olivier Boiscommun, Meutes,  Glenat 2015-2016: Άλλη μια ιστορία τρόμου σε σενάριο του Dufaux. Ομοίως με το “Le Bois des Vierges” αλλά στημένο σε διαφορετική εποχή, στο Meutes η ιστορία διαδραματίζεται στην μυστική κοινωνία των λυκανθρώπων. Ο νεαρός Oscar Keller διαδέχεται τον Oblast σαν αρχηγός της αγέλης, όπως είχε προφητευθεί. Το παιδί όμως είναι ακόμα πολύ ευαίσθητο και μικρό για τέτοια ευθύνη, και ο γιος του Oblast έχοντας πολλούς υποστηρικτές θα παλέψει για την θέση του πατέρα του απέναντι στον Oscar. 

[GeoTrou]

Ουέστερν

 

Το ουέστερν είναι ένα είδος με βαθιές ρίζες στα γαλλοβελγικά κόμικς. Οι απέραντες εκτάσεις του Φαρ Ουέστ, οι ηλιοκαμένοι πιστολέρο και οι ανυπότακτοι Ινδιάνοι γοήτευαν από πολύ παλιά δημιουργούς και αναγνώστες. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα πρώτα ουέστερν BD των δεκαετιών του 1930 και 1950 συμβαδίζουν με τις εξαιρετικά δημοφιλείς «καουμπόικες» ταινίες, υπήρχε δηλαδή μια δίψα του κοινού για το είδος. Από τότε μέχρι σήμερα, παρά τις διακυμάνσεις σε αριθμό και ποιότητα, έχουν εκδοθεί πολυάριθμοι και επιτυχημένοι τίτλοι.

 

Βέβαια, δεν είναι όλα τα ουέστερν BD το ίδιο. Για λόγους ευκολίας, χωρίσαμε (ολίγον τι αυθαίρετα) την κατηγορία αυτή σε δύο ευρείες υποκατηγορίες: τα ενήλικα και τα χιουμοριστικά ουέστερν. Βέβαια, τα όρια μεταξύ των δύο περιπτώσεων συχνά δεν είναι ευδιάκριτα, γι' αυτό και στο τέλος όλοι οι προτεινόμενοι τίτλοι καταγράφονται μαζί.

 

Joe Bing, κόμικ του Marijac που κυκλοφόρησε το 1937

 

Εικόνες της Άγριας Δύσης βρίσκουμε ήδη από τη δεκαετία του 1920, αλλά το ουέστερν γίνεται της μόδας μετά το 1930. Στους… πιονέρους του είδους περιλαμβάνονται οι Étienne Le Rallic, Marijac και René Giffey, που δούλευαν για περιοδικά όπως τα Coeurs Vaillants και Coq Hardi. Ακόμα και ο Morris, δημιουργός του πασίγνωστου Lucky Luke (1949-...), και ο Hergé με το τρίτο άλμπουμ του Τεντέν πρωτοπόρησαν με τον τρόπο τους. Από την πρώτη αυτή γενιά, όμως, τη μέγιστη συμβολή στο ουέστερν είχε ο Jijé με τη σειρά Jerry Spring (1955-1990). Πρόκειται για ένα κόμικ το οποίο έδωσε μια πιο ρεαλιστική ματιά για τα τότε δεδομένα και επηρέασε καθοριστικά τους μεταγενέστερους κομίστες.

 

Λίγο αργότερα ήρθε το Blueberry (1965-2005) των Jean-Michel Charlier και Jean Giraud. Είναι ακόμα πιο βρώμικο από το Jerry Spring, με σύνθετους χαρακτήρες και θαυμαστό σχέδιο από τον Giraud, που υπήρξε μαθητής του Jijé. Θεωρείται από πολλούς το κορυφαίο BD του είδους, αλλά και ένα από τα καλύτερα γαλλόφωνα κόμικς.

 

   

Η «εξέλιξη» των εξωφύλλων ουέστερν από το Jerry Spring τη δεκαετία του 1950 μέχρι τον πρώτο τόμο του Bouncer, που βγήκε το 2001

 

Όλα αυτά τα χρόνια, πολλά βαριά ονόματα της γαλλοβελγικής σχολής έχουν ασχοληθεί, έστω και λίγο, με τα ενήλικα ουέστερν. Οι Stephen Desberg, Jean Van Hamme και Leo είναι μερικοί μόνο από τους δημιουργούς που έχουν κάνει ένα σύντομο, αλλά σημαντικό πέρασμα. Κυρίαρχη μορφή θεωρείται ο Derib, ο δημιουργός με την μεγαλύτερη αφοσίωση στην Άγρια Δύση. Γνωστός για το πάθος του για τους ιθαγενείς της Βορείου Αμερικής, ο Derib έγινε διάσημος τόσο για τα ανάλαφρα Yakari (1973-...) και Go West (1979), όσο και τις πιο ώριμες σειρές Buddy Longway (1974-2006), Celui qui est né Deux Fois (1983-1985) και Red Road (1988-1998). Ειδικά το Buddy Longway αποτελεί ένα από τα πιο ασυνήθιστα ουέστερν, καθώς βλέπουμε τον πρωταγωνιστή να ωριμάζει, να γερνά και τελικά να πεθαίνει, ενώ παράλληλα ερευνώνται θέματα όπως οι διαφυλετικές σχέσεις και η επαφή με τη φύση.

 

Derib, ο καουμπόης των BD

 

Το τυπικό ουέστερν εξ ορισμού δεν προσφέρει πολλές επιλογές στη θεματολογία. Στα BD ωστόσο, παρατηρείται μεγάλη πρωτοτυπία ως προς τα πρόσωπα. Για παράδειγμα, στο Chinaman (1997-2007) πρωταγωνιστεί ένας μετανάστης από την Κίνα, ενώ δεν είναι και λίγα τα κόμικς με κεντρικό χαρακτήρα κάποια γυναίκα (Gibier de Potence – 2001-2007, Trio Grande – 1991 κ.ά.). Από πολύ νωρίς μάλιστα, γινόταν χρήση αντιηρώων, με σκοτεινό παρελθόν ή όχι και τόσο ευγενείς σκοπούς. Ακόμα και όταν κάτι τέτοιο δεν ισχύει όμως, οι χαρακτήρες έχουν ανθρώπινες αδυναμίες και δεν είναι μονοκόμματοι, απέχοντας πολύ από τον κλασικό, τέλειο καουμπόι. Οι δε Ινδιάνοι δεν εμφανίζονται πάντοτε ως οι κακοί της υπόθεσης. Οι επιρροές από τις ταινίες είναι αναμενόμενο φαινόμενο: η φυσιογνωμία του Clint Eastwood εμφανίζεται σε πολλούς τίτλους, το πρώτο άλμπουμ του Durango (1981-...) έχει εμπνευστεί από το Il Grande Silenzio (1968), ενώ ομοιότητες έχουν παρατηρηθεί ανάμεσα στο Blueberry και τις ταινίες των John Ford, Sergio Leone και Sam Peckinpah. 

 

Γύρω στο 2000 ξεκίνησε μια τάση ανάμειξης του ουέστερν με άλλα genres, όπως ο (υπερφυσικός) τρόμος και η επιστημονική φαντασία. Το σενάριο, χωρίς να υπόκειται πλέον σε ιδιαίτερους περιορισμούς, μπορεί να περιέχει μαγικά φίλτρα, πανίσχυρα πνεύματα ή ό, τι άλλο κατεβάσει ο νους των δημιουργών. Εδώ ανήκουν αρκετά έργα, όπως το Hell West (2012-2016) των Thiery Lamy και Fred Vervisch ή το W.E.S.T (2003-2011) των Xavier Dorison, Fabien Nury και Christian Rossi.

 

   

Στις δύο πρώτες εικόνες βλέπουμε τυπικά σχέδια, με μουντά χρώματα και ρεαλιστική γραμμή. Αντιθέτως, στην τρίτη έχουμε ένα πιο «ανάλαφρο» σχεδιαστικό στυλ, ενώ η τέταρτη δε θυμίζει και πολύ ουέστερν

 

Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα ενήλικα ουέστερν BD είναι έγχρωμα με ρεαλιστικό και λεπτομερές σχέδιο. Παρόλα αυτά, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα με διαφορετική προσέγγιση, από το ασπρόμαυρο, αφαιρετικό σχέδιο του Billy Wild (2007-2009) μέχρι το εξπρεσιονιστικό σχέδιο του Hiram Lowatt & Placido (1997-2000) και το καρτουνίστικο Junk (2008-2010).

 

 

Και περνάμε στα κόμικς που στοχεύουν στο γέλιο. Εδώ δεσπόζει μια από τις πλέον δημοφιλείς γαλλοβελγικές σειρές, το Lucky Luke (1949-...). Αποτελώντας ένα κράμα παρωδίας και φόρου τιμής, με αξιόλογη έρευνα και μια μικρή δόση ρεαλισμού, το εν λόγω κόμικ είχε τεράστια επιρροή στα χιουμοριστικά ουέστερν. Δεν αποτελεί κανόνα, αλλά σήμερα, σε πολλά τέτοια BD βλέπουμε ότι ο θάνατος δεν είναι ταμπού, η βία μπορεί να παρεκτραπεί λίγο από μια απλή φάπα και γενικά δεν αποφεύγεται η άσχημη, σκοτεινή πλευρά της εποχής. Τα αστεία πηγάζουν όχι μόνο από τα κλισέ του είδους, αλλά και από πιο θλιβερές καταστάσεις, όπως η χαιρεκακία του νεκροθάφτη ή ο πόλεμος. Κόμικς κοντά στο πνεύμα του Lucky Luke είναι τα Les Tuniques Bleues (1972-...) και Cotton Kid (1999-2003).

 

 

Στην ίδια υποκατηγορία εντάσσονται και αρκετά παιδικά ουέστερν, με κυριότερο το Yakari (1973-...) των Job και Derib. Εδώ προφανώς τα πράγματα είναι πιο αγνά, αφού απευθύνονται σε μικρές ηλικίες. Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινούνται και τα Popotka le petit Sioux (2001-2007) και Anuki (2011-...), όπου επίσης πρωταγωνιστούν Ινδιάνοι.

 

• Jacques Acar, André-Paul Duchâteau & William Vance, Ringo, Dargaud/Le Lombard 1967-1978: οι περιπέτειες του Ray Ringo, πράκτορα της Wells Fargo, που αναλαμβάνει διάφορες επικίνδυνες αποστολές. Ένας αξιόλογος τίτλος με σημαντικές δόσεις ρεαλισμού σε σενάριο και σχέδιο.

• David B. & Christophe Blain, Hiram Lowatt & Placido, Dargaud 1997-2000: ο δημοσιογράφος Hiram Lowatt διασχίζει την Άγρια Δύση στο πλευρό ενός Ινδιάνου αρχηγού, του Placido, σ' ένα πολύ ιδιαίτερο western, που ισορροπεί ανάμεσα στο μαύρο χιούμορ και το παράλογο.
• Christophe Blain, Gus, Dargaud 2007-…: καλές οι ληστείες τρένων και τραπεζών, αλλά τι είναι η ζωή χωρίς το έτερον ήμισυ; Γι' αυτό και τα μέλη της συμμορίας ερωτοτροπούν διαρκώς, σε αυτή τη σειρά που θεωρείται εξαιρετικός φόρος τιμής στο Λούκυ Λουκ και τα κλασικά κόμικς του είδους.
• Matthieu Bonhomme, L'Homme qui tua Lucky Luke, Lucky Comics 2016: ποιος σκότωσε τον Λούκυ Λουκ; Μια ιστορία που δημιουργήθηκε για τον εορτασμό των 70 χρόνων από την εμφάνιση του μοναχικού καουμπόι, αλλά που δεν έμεινε στη σκιά της κανονικής σειράς και απέκτησε τη δική της οντότητα. Διόλου τυχαία η βράβευσή της ως το καλύτερο άλμπουμ στα βραβεία Saint-Michel.

• François Capuron, Fred Duval & Fabrice Jarzaguet, Gibier de Potence, Delcourt 2001-2007: ο Αμερικάνικος Εμφύλιος έχει τελειώσει και το μόνο που θέλει η κυρία Granger, είναι να ξανασμίξει με τον άντρα της, που είναι αιχμάλωτος των Βορείων. Μια πρωτότυπη, οικογενειακή περιπέτεια στην Άγρια Δύση.
• Raoul Cauvin, Louis Salvérius & Willy Lambil, Les Tuniques Bleues, Dupuis 1972-…: μια σειρά που εξιστορεί τις περιπέτειες και τις γκάφες ενός λόχου Βορείων κατά τον Εμφύλιο των ΗΠΑ. Αποτελεί ένα από τα γνωστότερα δημιουργήματα του Cauvin και ένα από σημαντικότερα χιουμοριστικά western.
• Céka & Guillaume Griffon, Billy Wild, Akileos 2007-2008: ο Billy Wild είναι ένας τρομερός κυνηγός επικηρυγμένων, ανίκητος σε εκατοντάδες μονομαχίες. Κι όμως, το ελιξίριο που του χαρίζει αυτή τη δύναμη, έχει αρχίσει ν' ατονεί. Έτσι, θα αρχίσει την αναζήτηση του ανθρώπου που τον βοήθησε να γίνει αυτό που είναι.
• Jean-Michel Charlier & Jean Giraud, Blueberry, Dargaud/Fleurus/Hachette/Novedi/Alpen Publishers 1965-2005: οι περιπέτειες του Mike "Blueberry" Donovan, ενός σκληροτράχηλου, αλλά καθόλου τυπικού ήρωα western. Πρώην ρατσιστής, εντάσσεται στον στρατό της Ένωσης και ταξιδεύει στην μετεμφυλιακή Αμερική. Το αρχετυπικό γαλλόφωνο western και ίσως το διασημότερο κόμικ του είδους, ανεξαρτήτως καταγωγής.

• Jean-Michel Charlier, Jean Giraud & Christian Rossi, Une Aventure de Jim Cutlass, Les Humanoïdes Associés/Casterman 1979-1999: άλλο ένα σπουδαίο western που ξεκίνησε από το δίδυμο Charlier-Giraud. Αυτή τη φορά, ένας τέως αξιωματικός των Βορείων κληρονομεί μια φυτεία καπνού στα βάθη του Νότου, που, όπως καταλαβαίνετε δεν του βγαίνει σε καλό.
• Alain Clément, Olivier Vatine & Fabrice Lamy, Trio Grande, Delcourt 1991: ο Joseph Carpenter, διαβόητος εγκληματίας, περνάει πλέον τις μέρες του στο Μεξικό, πλάι στην ντόπια ερωμένη του. Αλλά η Mary, η νόμιμη σύζυγός του από τις ΗΠΑ, αποφασίζει να πάρει την αμοιβή για το κεφάλι του. Αφού προηγουμένως κερδίσει το διαζύγιο.
• Christian De Metter, Rouge comme la Neige, Casterman 2014: σε μια μικρή πόλη του Κολοράντο, ετοιμάζονται να δικάσουν τον Buck MacFly, έναν άντρα που υποπτεύονται για απαγωγές παιδιών. Ωστόσο, ο MacFly θα αποδράσει με τη βοήθεια μιας μητέρας που πιστεύει ότι ο κατηγορούμενος έχει πληροφορίες για το πού βρίσκεται η χαμένη κόρη της.

• Derib, Buddy Longway, Le Lombard 1974-2006: ο φερώνυμος χαρακτήρας, ένας λευκός κυνηγός, γνωρίζει και παντρεύεται την Ινδιάνα Chinook, αποκτώντας δύο παιδιά. Πρόκειται για ένα «οικογενειακό western», μια όμορφη και ανθρώπινη ιστορία με φόντο τη Βόρεια Αμερική του 19ου αιώνα.
• Derib, Celui qui est né deux fois, Le Lombard 1983-1985: η ιστορία ενός νεαρού Σιου, που γίνεται σεβαστός σαμάνος και αποκτά το όνομα «Αυτός-που-γεννήθηκε-δυο-φορές». Μια τριλογία που δίνει έμφαση στους ιθαγενείς και όχι στα λευκά πρόσωπα.
• Derib, Red Road, Cristal BD/Le Lombard 1988-1998: δεν είναι ακριβώς western, αλλά αποτελεί κάτι σαν συνέχεια του προηγούμενου τίτλου. Βρισκόμαστε πλέον πολλές δεκαετίες μετά και διαβάζουμε για τη ζωή του Amos, δισέγγονου το μεγάλου σαμάνου, στα διαβόητα ινδιάνικα κέντρα. Με τα δύο αυτά κόμικς, ο Derib περιγράφει ουσιαστικά την τραγική ιστορία των ιθαγενών της Αμερικής.
• Stephen Desberg & Enrico Marini, L'Étoile du Désert, Dargaud 1996: όλη η ζωή του Matt Montgomery θα γκρεμιστεί όταν, επιστρέφοντας σπίτι, θα βρει τη γυναίκα και την κόρη του δολοφονημένες. Αγνοώντας τα αίτια της σφαγής, θα αναζητήσει τον φονιά στην Άγρια Δύση. Μια βραβευμένη σειρά εκδίκησης.
• Xavier Dorison, Fabien Nury & Christian Rossi, W.E.S.T, Dargaud 2003-2011: ΗΠΑ, γύρω στα 1900. Ο Πρόεδρος McKinley δημιουργεί την Weird Enforcement Special Team, μια ετερογενή ομάδα, με σκοπό την αντιμετώπιση μιας διαβολικής, μυστικής κοινότητας που έχει παρεισφρήσει σε υψηλά κλιμάκια της κυβέρνησης. Ένα «μοντέρνο» western, με άφθονα υπερφυσικά στοιχεία.

• Xavier Dorison & Ralph Meyer, Undertaker, Dargaud 2015-…: ένας νεκροθάφτης μεταφέρει το πτώμα ενός εκατομμυριούχουπρώην μεταλλωρύχου στην τελευταία κατοικία του. Μόνο που ο «πελάτης» του, έχει καταπιεί τον χρυσό του, για να τον πάρει μαζί του. Κάτι που προφανώς δημιουργεί προβλήματα στον πρωταγωνιστή της ιστορίας.
• Pierre Dubois & Dimitri Armand, Sykes, Le Lombard 2015: ο νεαρός Jim Starret ορκίζεται να πάρει εκδίκηση για το χαμό της μητέρας του στα χέρια της διαβόητης συμμορίας Clayton. Έτσι, προσφέρει τις υπηρεσίες του στον Sykes, τον διάσημο μάρσαλ που βρίσκεται στα ίχνη τους.

• Nicolas Dumontheuil, Big Foot, Futuropolis 2007-2008: οι παράξενες περιπέτειες των Ned και Zed, δύο επαγγελματιών δολοφόνων στις Μεσοδυτικές Πολιτείες. Ένα ιδιότυπο κράμα ενήλικου και χιουμοριστικού western, η σειρά αυτή αποτελεί μεταφορά ενός μυθιστορήματος του Αμερικανού συγγραφέα Richard Brautigan.
• Fred Duval, Thierry Cailleteau & Fabrice Lamy, Wayne Redlake, Delcourt 1995: ένας σκληροτράχηλος καουμπόι καταφθάνει σε μια μικρή μεξικάνικη πόλη, όπου μαθαίνει ότι ο φίλος του δολοφονήθηκε. Αποφασίζει να εκδικηθεί, αλλά μπλέκει στον αγώνα των ντόπιων ενάντια στους Γάλλους εισβολείς.
• Philippe Foerster & Philippe Berthet, Chiens de Prairie, Delcourt 1996: ένας μπαρουτοκαπνισμένος πιστολέρο, όχι και η ευγενικότερη ψυχή, σέρνει το φέρετρο του φίλου του στο σημείο ταφής. Μέσα από αυτό το ταξίδι, ξεδιπλώνεται η βίαιη ζωή του και κατ' επέκταση ολόκληρη η εποποιία του Φαρ Ουέστ.
• Franz, Wyoming Doll, Dargaud 1999: ένα μικρό καραβάνι σφαγιάζεται σχεδόν ολοκληρωτικά από Ινδιάνους Crow και ένας από τους επιζήσαντες ορκίζεται να εντοπίσει τα δύο κοριτσάκια που επέζησαν. Λίγο πιο μακριά, ένας νεαρός Σιου αποφασίζει να εξαπολύσει πόλεμο κατά των λευκών. Μια ιστορία με διαμάχες μεταξύ Ινδιάνων, μεθύστακες λευκούς και μια ασυνήθιστη, αλλά δυνατή φιλία.
• Jean-Pierre Gourmelen & Antonio Hernandez Palacios, Mac Coy, Dargaud 1974-1999: ένα κόμικ με σχεδόν χολιγουντιανή δράση. Πρωταγωνιστής, ένας ατρόμητος αξιωματικός των Βορείων που δρα σε ΗΠΑ και Μεξικό, κατά τα τέλη του Αμερικανικού Εμφυλίου.

• Greg, Hermann, Rodolphe, Michel Rouge & Corentin Rouge, Comanche, Le Lombard 1972-2002: μια νεαρή, δυναμική γυναίκα γίνεται κληρονόμος ενός ράντσου στο Wyoming. Γύρω της, θα δημιουργηθεί μια παράξενη ομάδα, με μπροστάρη τον Red Dust, τον επιστάτη με το σκοτεινό παρελθόν. Μια κλασική σειρά, με ασυνήθιστα δραματικό τόνο.
• Jean Van Hamme & Grzegorz Rosinski, Western, Le Lombard 2001: ένα παράξενο μακελειό σε μια απομονωμένη καλύβα στο Wyoming, ένας μονόχειρας νεαρός πιστολέρο και μια φωτογραφία μέσα σε ασημένιο ρολόι συνθέτουν αυτή την τραγική περιπέτεια. Ένα BD που ήδη συγκαταλέγεται στα κλασικά του είδους, από δύο κορυφαίες μορφές των γαλλόφωνων κόμικς.
• Éric Hérenguel, Lune d'Argent sur Providence, Vents d'Ouest 2005-2008: ο σερίφης ενός ειδυλλιακού χωριού στη Νέα Αγγλία αναλαμβάνει να εξιχνιάσει μια σειρά βίαιων θανάτων. Ένα πολύ ιδιαίτερο western, που ενσωματώνει επιτυχημένα την περιπέτεια, το μυστήριο και το μεταφυσικό.

• Hermann, On a tué Wild Bill, Dupuis 1999: ο Melvin ζει με τους μέθυσους θείους του σε μια κοινότητα χρυσωρύχων. Όλα του τα όνειρα γκρεμίζονται όταν βλέπει το κορίτσι που αγαπά να δολοφονείται με όλη της την οικογένεια και ο ίδιος αναγκάζεται να τραπεί σε φυγή. Μια βραβευμένη ιστορία εκδίκησης από τον μεγάλο Hermann.
• Jijé, Maurice Rosy, René Goscinny, Jean Acquaviva, Philip, Daniel Dubois, Jacques Lob, Jean-Pierre Festin & Franz, Jerry Spring, Dupuis/Alpen Publishers 1955-1990: οι περιπέτειες του ομώνυμου ήρωα, ενός αδέκαστου εκπρόσωπου του νόμου που προστατεύει τους αδικημένους σε όποια φυλή και αν ανήκουν. Δίχως αμφιβολία, το κόμικ που με τον ρεαλισμό του ανέβασε σε άλλο επίπεδο τα western BD.
• Job, Derib & Joris Champlain, Yakari, Dargaud/André Jobin/Casterman/Le Lombard 1973-…: ο Γιάκαρι είναι ένας μικρός Σιου. Για την ακρίβεια, ένας μικρός Σιου που μπορεί να μιλάει στα ζώα. Το Yakari αποτελεί αναντίρρητα μια από τις πλέον αναγνωρίσιμες και πολυμεταφρασμένες παιδικές σειρές των γαλλοβελγικών κόμικς.
• Alejandro Jodorowsky & François Boucq, Bouncer, Les Humanoïdes Associés/Glénat 2001-…: ο Bouncer είναι ο μονόχειρας μπράβος ενός κακόφημου σαλούν, σε μια σάπια πόλη στη μεση της ερήμου. Μέσα από τις σελίδες της σειράς, θα έρθει αντιμέτωπος με το οδυνηρό παρελθόν του, θα αναγκαστεί να γίνει δήμιος και θα τα βάλει με κάθε λογής φιγούρα του Φαρ Ουέστ.

• Olivier Jouvray & Jouvray Jérôme, Lincoln, Paquet 2002-…: παιδί αγνώστου πατρός και μιας πόρνης, διωγμένος από το χωριό του, ο Lincoln φαίνεται ξεχασμένος από το Θεό. Δεν είναι έτσι, όμως, καθώς ο Ποιητής Ουρανού και Γης τον προορίζει για μεγάλα πράγματα. Μια πολυβραβευμένη σειρά που συνδυάζει έξοχα τα χαρακτηριστικά του είδους με το χιούμορ.
• Thierry Lamy & Fred Vervisch, Hell West, Sandawe 2012-2016: αχαρτογράφητες περιοχές πέρα από τον Μισισιπή, τερατώδεις λαοί και συνωμοσίες ενάντια στον Πρόεδρο των ΗΠΑ. Αυτό είναι το φόντο της συγκεκριμένης διλογίας, που απεικονίζει μια άλλη, εναλλακτική Αμερική του 19ου αιώνα με πλήθος υπερφυσικών στοιχείων.
• Thierry Lamy & Mikaël, Promise, Glénat 2013-2015: τέλη του Αμερικάνικου Εμφυλίου, σ' ένα απομονωμένο χωριό στο Idaho. Ένας πλανόδιος ιεροκήρυκας εμφανίζεται και κηρύττει τη Δευτέρα Παρουσία και τον ερχομό ενός νέου Μεσσία. Ένα ακόμα αξιόλογο western με στοιχεία φαντασίας.
• Gérard Lauzier & Alexis, Al Crane, Dargaud/Vents d'Ouest 1977-1978: δώδεκα μικρές ιστορίες με πρωταγωνιστή τον φερώνυμο, αμοραλιστή καουμπόι. Ένα κόμικ που ακροβατεί επιτυχημένα ανάμεσα στο ρεαλισμό και τον καυτηριασμό του «Έπους της Κατάκτησης της Δύσης».
• Jean Léturgie & Pearce, Cotton Kid, Vents d'Ouest 1999-2003: o Trevor Beauregard είναι ένας επιτυχημένος πράκτορας των Πίνκερτον. Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι οφείλει όλες του τις επιτυχίες στην εξυπνάδα του μικρού του αδελφού. Το Cotton Kid είναι μια από τις γνωστότερες παρωδίες του είδους, άξια διάδοχος του Lucky Luke.
• Wilfrid Lupano & Paul Salomone, L'Homme qui n'aimait pas les Armes à Feu, Delcourt 2011-…: ελληνιστί, «ο άνθρωπος που δε συμπαθούσε τα πυροβόλα όπλα». Μια εξαιρετική χιουμοριστική σειρά, η οποία ακολουθεί τις περιπέτειες ενός Βρετανού δικηγόρου, καθώς ταξιδεύει στην Άγρια Δύση προς αναζήτηση ενός σπουδαίου εγγράφου.
• Morris, René Goscinny, Vicq, Bob De Groot, Martin Lodewijk, Dom Domi, Xavier Fauche, Jean Léturgie, Lo Hartog Van Banda, Guy Vidal, Greg, Claude Guylouis, Yann, Éric Adam, Patrick Nordmann & Michel Janvier, Lucky Luke, Dupuis/Dargaud/Lucky Productions/Lucky Comics 1949-…: ίσως ο πρώτος τίτλος που έρχεται στο μυαλό κάποιου, όταν γίνεται λόγος για western BD. Οι χιουμοριστικές περιπέτειες του Λούκυ Λουκ, των αδελφών Ντάλτον και των άλλων χαρακτήρων, έχουν βάλει τη σειρά αυτή στο πάνθεον των κόμικς, παρά τα σκαμπανεβάσματα.

• Frédéric Maffre & Julien Maffre, Stern, Dargaud 2015-…: Κάνσας, 1880. Ένας νεκροθάφτης δέχεται να κάνει νεκροψία στο πτώμα ενός άντρα που βρέθηκε σε οίκο ανοχής. Διαπιστώνει ότι κάτι δεν πάει καλά και στην έρευνα που ακολουθεί, θα βρεθεί αντιμέτωπος με το παρελθόν του.
• Frédéric Maupomé & Stéphane Sénégas, Anuki, Les éditions de la Gouttière 2011-…: σειρά με τις περιπέτειες μιας μικρής Ινδιάνας. Ένας από τους καλύτερους σύγχρονους παιδικούς τίτλους, που πρωτοτυπεί με την παντελή απουσία λόγου.
• Tiburce Oger, La Piste des Ombres, Vents d'Ouest 2000-…: δολοφονίες πλούσιων κτηνοτρόφων, σφαγές ιθαγενών, κοπάδια που καταπίνονται από βουνά. Με λίγα λόγια, ένα αξιόλογο, βραβευμένο υπερφυσικό ουέστερν.

• Tiburce Oger, Buffalo Runner, Rue de Sèvres 2015: μια οικογένεια, ενώ ταξιδεύει, δέχεται επίθεση από μια ομάδα Ινδιάνων. Ένας γερο-καουμπόι επεμβαίνει και καταφέρνει να σώσει τη μικρή Mary. Μέσα από την ιστορία που θα της διηγηθεί, ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας της υποδούλωσης των ιθαγενών.
• Nicolas Pothier & Brüno, Junk, Milan/Glénat 2008-2010: όταν η συμμορία του Hank Williams διαλύθηκε, κανένα από τα μέλη του δεν περίμενε να ξανασμίξουν. Δεκαπέντε χρόνια μετά, όμως, ο αρχηγός τους φέρνει όλους μαζί για ένα τελευταίο κυνήγι θησαυρού. Ή έτσι νομίζουν.
• Rodolphe & Leo, Trent, Dargaud 1991-2000: η ζωή και οι περιπέτειες ενός λακωνικού λοχία της Βασιλικής Έφιππης Αστυνομίας του Καναδά. Ένα διαφορετικό ουέστερν, που αψηφά τα στερεότυπα.
• Enrique Sanchez Abuli & Jordi Bernet, Snake, Albin Michel 1998: σύντομες ιστορίες με πρωταγωνιστή έναν βίαιο, αμοραλιστή καουμπόι. Ένα κόμικ με τον γνωστό κυνισμό του Abuli και το αναγνωρίσιμο σχέδιο του Bernet, το οποίο παραμένει ξεχασμένο σε σχέση με άλλα γνωστά BD του είδους.
• Yves Swolfs, Thierry Girod & Iko, Durango, Edition des Archers/Dargaud/Alpen Publishers/Les Humanoïdes Associés/Soleil Productions 1981-…: ένας μοναχικός καουμπόι, γνωστός ως «Ειρηνοποιός», ταξιδεύει στην Άγρια Δύση. Μεταξύ άλλων βοηθά μικροκτηματίες να βρουν το δίκιο τους, πουλάει όπλα σε Μεξικάνους επαναστάτες και σώζει νεαρές Ινδιάνες. Αναμφίβολα μία από τις κλασικότερες σειρές ουέστερν, με πολλές αναφορές σε ταινίες.

• Serge Le Tendre & TaDuc, Chinaman, Les Humanoïdes Associés/Dupuis 1997-2007: ο Chen Long Anh καταφθάνει από την Κίνα στο Σαν Φρανσίσκο, για να εργαστεί, όπως πολλοί συμπατριώτες του, στην κατασκευή του σιδηροδρόμου. Σ' έναν κόσμο που δεν ανέχεται το διαφορετικό, ο «Chinaman» θα πολεμήσει με τον δικό του τρόπο.
• Philippe Thirault, Marc Malès & Mario Janni, Mille Visages, Les Humanoïdes Associés 2001-2010: ένας Άγγλος γιατρός ταξιδεύει στο Νέο Κόσμο με σκοπό να ξεκινήσει τη ζωή του από την αρχή. Αυτό που τον καταδιώκει όμως δεν θ' αργήσει να εμφανιστεί. Ένα υπερφυσικό western με δαίμονες και παράφρονες επιστήμονες.
• Lewis Trondheim & Matthieu Bonhomme, Texas Cowboys, Dupuis 2012-...: ένας νεαρός δημοσιογράφος από τη Βοστώνη ταξιδεύει στο Τέξας. Στην πραγματικότητα όμως, δεν είναι μόνο επαγγελματικοί οι λόγοι που τον φέρνουν στην πιο επικίνδυνη γωνιά της χώρας.

[Θρηνωδός]

Νουάρ

 

 

Τα νουάρ είναι ένα είδος που πέρασε από πολλά κύματα στην ενσωμάτωση του στην γαλλοβελγική σχολή. Αφενός η καθαρή γραμμή σχεδιασμού για κάποιους δεν είναι η καταλληλότερη για το «βρώμικο» και σχετικά ασαφές σχέδιο που χρειάζονται τέτοιου είδους ιστορίες για να αναδειχθούν, αφετέρου η θεματολογία απαρτιζόταν από διαφορετικά χαρακτηριστικά απ’ ότι το αμερικάνικο noir του Brubaker, του Philips, του Miller και του Azzarello. Έτσι έχουμε διάφορες εκφάνσεις του ίδιου προϊόντος από τις απαρχές του και τις πρώτες προσπάθειες στην δεκαετία του 1980 μέχρι τις σύγχρονες σειρές του 2000 και μετά. Όσον αφορά την ονομασία της κατηγορίας, ο υπόλοιπος πλανήτης χρησιμοποιεί την γαλλική λέξη που σημαίνει μαύρο εκτός από τους ίδιους τους Γάλλους που δίνουν τον όρο Polar και κάποιες φορές Thriller.

 

Το νουάρ στα BD τολμά να περιγράψει τα θέματα που ο αναγνώστης φοβάται να διαβάσει αλλά δεν μπορεί να αντισταθεί. Καλύπτει μια μεγάλη ποικιλία συναισθημάτων με «επίπονες» πλοκές. Το είδος ασκεί μια ποιοτική γοητεία αφού παίρνει κλασικά γνωρίσματα του είδους και τα επαναπροσδιορίζει με κλάση και φινέτσα, χωρίς να γίνεται δεικτικό. Αρνείται να συμβιβαστεί ή να ολοκληρωθεί με το παρωχημένο «happily ever after» και εκθέτει την σαπίλα και τη βρωμιά που κρύβεται κάτω από την πάντα όμορφα πακεταρισμένη επιφάνεια.  Είναι κάτι μεταξύ μυστηρίου και δράματος με σκοτεινούς αντί-ήρωες πρωταγωνιστές που κινούνται πάντα στις σκιές. Στο γαλλικό νουάρ το οποίο έχει πάρει πολλά από τα noir films της δεκαετίας του ’40 δεν εξετάζεται η τυπική αντίθεση άσπρου – μαύρου αλλά όλα είναι αποχρώσεις του γκρι. 

 

Χρονολογικά τα περισσότερα από τα άλμπουμ εστιάζουν σε υποθέσεις που διαδραματίζονται σε σκοτεινές εποχές των χωρών που ζουν οι πρωταγωνιστές τους: Στην Αμερική της ποτοαπαγόρευσης του 1920-30, στη Γαλλία του μεσοπολέμου, στην παρακμιακή ανατολική ακτή των Η.Π.Α. του 1970 και τα σκοτεινά στενά της Νέας Υόρκης, στην Ισπανία του Φράνκο κ.λπ. 

 

 

Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα στο νουάρ παρακλάδι των BD είναι το Blacksad που αν και έχει Ισπανούς συντελεστές εκδόθηκε στην Γαλλία για πρώτη φορά και η κάθε νέα ιστορία που κυκλοφορεί είναι εστιασμένη στη Γαλλική αγορά. Ο Μπλακσαντ είναι ένας ψημένος γάτος – ιδιωτικός ντετέκτιβ βετεράνος πολέμου που δρα στη σκιά του νόμου στην Αμερική των τελών του 1950. Τα θέματα που παρατηρούμε σε αυτό το κόμικ αποτελούν την ραχοκοκαλιά όλων των αξιόλογων τίτλων. Θέματα όπως ο ρατσισμός, η έλλειψη αθωότητας, ο μισογυνισμός, η Femme Fatale (γυναίκα μυστήριο), ο αντί-ήρωας, ο  σάπιος υπόκοσμος κυριαρχούν.

 

Ο δολοφόνος της κάθε εποχής, Ζακ Ταρντί

 

Από Γάλλους σχεδιαστές πρωτοπόρος και στυλοβάτης του είδους δεν είναι άλλος από τον Jacques Tardi. Είναι από τους λίγους που μπορούν να εισχωρήσουν την νουάρ νοοτροπία στις παλέτες των χρωμάτων, στο μελάνωμα και στο στιλ αφήγησης ακόμα και σε επιφανειακά άσχετες θεματολογίες. Ο μοναδικός τρόπος που παίζει με τα χρώματα στο “The Cockroach Killer” (μόνο το κόκκινο υπάρχει σε ασπρόμαυρα πάνελ) ή το πάντρεμα του μυστηρίου με το υπερφυσικό στην κλασική σειρά “Adele Blanc-sec” τον καθιστούν το σημαντικότερο σημείο αναφοράς όταν μιλάει κάποιος για noir BD. Δουλειές όπως η μεταφορά των βιβλίων του Leo Malet, “Nestor Burma”  ή τα “La Debauche” και οι συνεργασίες με τον Manchette (“Le petit bleu de la cote ouest” και “La position du Tireur Couche”) μόνο να προσθέσουν μπορούν στον μύθο του.

 

Στο σχέδιο η πρώτη επιλογή είναι το ασπρόμαυρο αφού δείχνει πανέμορφα με τις πολλές σκιές, μεγαλύτερη βάση δίνεται σε ότι κατέχει πρώτο ρόλο στο καρέ ενώ το παρασκήνιο και τα περιβάλλοντα που πλαισιώνουν το πάνελ περνούν σε δεύτερη μοίρα χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν σχεδιαστές που δίνουν την απαιτούμενη προσοχή και σε αυτά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η “Μεγάλη Απάτη” των Trillo/Mandrafina, παρόλο που δεν είναι BD αλλά μεταφέρει πλήρως το αίσθημα μέσω του Α/Μ. Παρόλα αυτά υπάρχουν και έγχρωμα νουάρ με σκοτεινούς τόνους που απεικονίζουν άριστα το όλο κλίμα. Βλέπουμε ένα ιδιόρρυθμο στυλ σχεδιασμού με πολλά κοντινά στα πρόσωπα, ρετρό στυλ που θυμίζει ταινίες του Μπόγκαρτ και της Μπαρντώ αλλά πάνω απ’ όλα τρομακτικό και ωμό εκεί που ο δημιουργός επιλέγει να μην κρύβεται πίσω από την κουρτίνα.

 

Πρέπει να σημειωθεί, ότι στην εν λόγω κατηγορία κατατάσσονται και τα λεγόμενα κατασκοπικά BD (espionnage), πολλά εκ των οποίων είναι δημοφιλέστατα σε Γαλλά και Βέλγιο. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τo Bruno Brazil (1969-1995) των Greg και William Vance, το Alpha (1996-...) των Pascal Renard, Mythic και Youri Jigournov και φυσικά το XIII (1984-...) των Jean Van Hamme και William Vance.

 

Νέστορ Μπούρμα και Μελαγχολικό Τραγούδι της Δυτικής Ακτής

• Juan Diaz Canales & Juanjo Guarnido, Blacksad, Dargaud 2003: Ένας μπαρουτοκαπνισμένος γάτος ιδιωτικός ντετέκτιβ με μεγάλη αδυναμία στα θηλυκά δρα στην σκοτεινή Αμερική της δεκαετίας του ’50
• Jacques Tardi, Nestor Burma, Casterman 1982: Βασισμένος στα μυθιστορήματα του Leo Malet, ο Nestor Burma είναι ένας κυνικός ιδιωτικός ντετέκτιβ, κλασικός αντι-ήρωας, πρώην αναρχικός και φανατικός καπνιστής πίπας. Είναι ο πρωταγωνιστής μιας σειράς μυστηρίων με τίτλο «Τα νέα μυστήρια του Παρισιού». 
• Jacques Tardi & Jean Patrick Manchette, Le petit bleu de la cote ouest, Les Humanoides Associes 2005: Ο George Gerfaut, νεαρός υπάλληλος εταιρίας χωρίς στόχους και όνειρα γίνεται μάρτυρας ενός φόνου και αναμιγνύεται σε μια δίνη βίας που περιέχει έναν άπατρι εγκληματία πολέμου και δύο πληρωμένους δολοφόνους.

 

The Cockroach Killer, με την εκπληκτική αντίθεση κόκκινου/γκρίζου

• Jacques Tardi & Benjamin Legrand, Tueur de cafards, Futuropolis 1985: Ένας φιλήσυχος υπάλληλος μιας εταιρίας απεντόμωσης πηγαίνει στον 13^ο όροφο ενός ουρανοξύστη της Νέας Υόρκης και βρίσκεται στο λάθος μέρος την λάθος στιγμή. Μπλέκεται σε μια υπόθεση διεθνούς κατασκοπίας με κίνδυνο της ζωής του. 

• Jacques Tardi & Dominique Grange, Grange Bleue, Futuropolis 1985: Μια ιστορία του όχι γνωστού John Lennon.

• Michel Pirus & Mezzo, Un monde etrange, Delcourt 1996:  Μια συλλογή noir ιστοριών που από τους δημιουργούς που συχνά αποκαλούνται οι Tarantino και Chauvel των BD.

• Jacques Tardi & Jean Patrick Manchette, La Position du tireur couche, Futuropolis 2010:  Ο Martin Terrier, πρώην πληρωμένος δολοφόνος αποφασίζει να αφήσει τα πάντα πίσω, να γυρίσει στην πόλη που γεννήθηκε και να βρει μια παλιά του αγάπη. Εκεί θα δει ότι αυτή παντρεύτηκε ένα κάθαρμα και ότι μια ολόκληρη συντεχνία δολοφόνων είναι στο κατόπι του.  

 

 

• Jacques Tardi & Jean Patrick Manchette, O dingos, o chateaux! , Futuropolis 2011: O Peter Hartog προσλαμβάνει την Julie, που μόλις έχει βγει από άσυλο ανιάτων, για νταντά του γιού του. Δεν είναι τόσο η θέληση του να βοηθήσει ένα άτομο στην επανένταξη, αλλά να στήσει την απαγωγή του γιου του χρησιμοποιώντας την ως το εξιλαστήριο θύμα. 
• Manu Larcenet, Blast, Dargaud 2009: Ένας άντρας που αγγίζει την μέση ηλικία εξηγεί στους αστυνομικούς που τον έχουν συλλάβει ως ύποπτο για τον φόνο μιας κοπέλας πως εκτέθηκε στο blast, μια επιφοίτηση που του αποκάλυψε μια κοινωνία χωρίς την καταπίεση της ηθικής. 

• Michel Pirus & Mezzo, Les desarmes, Zenda 1991: Ο Jack Farrell επιστρέφει στην Crystal του Texas, την πόλη των παιδικών του χρόνων με άδειες τις τσέπες. Για να επανορθώσει για την πολυετή απουσία του και να εντυπωσιάσει την μητέρα του, οργανώνει την ληστεία της τράπεζας της πόλης. 48 ώρες μετά βλέπουμε το κόμικ να ανοίγει με τρεις τραυματίες φυγάδες σε ένα κλεμμένο αυτοκίνητο αστυνομικών.

• Zidrou & Jordi Lafebre, La mondaine, Dargaud 2014: Μια νουάρ ιστορία με πρωταγωνιστή τον νεαρό επιθεωρητή Aime Louzeau στο Παρίσι του 1930. Μια μείξη του παριζιάνικου υποκόσμου, της ναζιστικής έξαρσης στη Γαλλία και των καλά κρυμμένων μυστικών των ανώτατων κυβερνητικών στελεχών με το κατάλληλα τοποθετημένο χιούμορ.  

 

Rosko και Millennium

• Zidrou & Alexei Kispredilov, Rosko, Decourt 2014: Ένα φουτουριστικό νουάρ όπου ένας αστυνομικός εν αποστρατεία εμπλέκεται στο κυνήγι ενός κατά συρροή δολοφόνου, όπου όλο το σκηνικό είναι ένα τηλεοπτικό παιχνίδι. 

• Sylvain Runberg & Homs, Millennium, Dupuis 2013: Η προσαρμογή των βιβλίων του Stieg Larsson «Millenium Series» (The girl with the dragon tattoo etc).

• Arnaud Malherbe & Vincent Perriot, Belleville Story, Dargaud 2013: Τι κοινό έχουν ο βοηθός ενός μικροεγκληματία, ένα φορτίο κλεμμένων τηλεοράσεων και μια κινεζική συμμορία; Την σκοτεινή πόλη της Μπελβίλ. 

 

Το μυστήριο εξώφυλλο του Il Etait une Fois en France με μια εσωτερική σελίδα, ενώ το Au Vent Mauvais γοητεύει με το μινιμαλιστικό σκίτσο του στα δεξιά

• David Fincher, Matz & Miles Hyman, Le Dahlia Noir, Casterman 2013: Η πλέον κλασική ιστορία της μαύρης Ντάλιας σε προσαρμογή σεναρίου των Matz/Fincher και σχέδιο Hyman.
• Fabien Nury & Sylvain Vallee, Il etait une fois en France, Coffret 2013: Ορφανός. Πρόσφυγας. Δισεκατομμυριούχος. Για κάποιους εγκληματίας, για άλλους ήρωας. Ένα ιστορικό νουάρ άλμπουμ για την ζωή του Joseph Joanovici.
• Rascal & Thierry Murat, Au vent mauvais, Futuropolis 2013: Η ιστορία του Abel Merian, πρώην καταδίκου που γυρνάει στα προάστια για να ανακτήσει την λεία που είχε κρύψει πριν τον πιάσουν. Δυστυχώς ανακαλύπτει ότι το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο που είχε ως κρυψώνα έχει μετατραπεί σε μουσείο μοντέρνας τέχνης. 
• Christian Fodard, Franck Bonnet, Christian Rossi & Alain Mounier, Une folie très ordinaire, Glenat 2002: Το San Francisco αποτελεί το σκηνικό για μια σειρά αποτρόπαιων φόνων με θύματα νεαρές γυναίκες που φιμώθηκαν, βιάστηκαν, ξεκοιλιάστηκαν και δολοφονήθηκαν.

 

 

• Delphine Rieu & Emmanuel Lepage, Alex Clement est mort, Vents d’Ouest 2000: Ο απόλυτος τρόμος έρχεται από μια κλειστή πόρτα. Στην προκειμένη, μπορείς να δεις μέσα από την κλειδαρότρυπα του 12ου διαμερίσματος. Ένα one shot θρίλερ με ματωμένα λεφτά, πιτσαδόρους, πόρνες και τον θάνατο του Alex Clement.
• Joseph Incardona & Vincent Grave, Fausse Route, Les Enfants Rouges 2007: Ανοίγοντας το ράδιο μια είδηση ακούγεται μόνο – « Ο επικίνδυνος εγκληματίας Antonio Bobino ακόμα καταζητείται. Το ανθρωποκυνηγητό του κλέφτη τραπεζών έχει ήδη κοστίζει την ζωή ενός φύλακα». 
• Christian De Metter & Dennis Lehane, Shutter Island, Casterman Noir 2008: Το γνωστό βιβλίο του Lehane έγινε ταινία με τον DiCaprio. Και πολύ καλή μάλιστα. Αλλά πριν από αυτήν προηγήθηκε και ένα όχι τόσο γνωστό αλλά εξαιρετικό BD από τον Christian De Metter.
• Christian De Metter & Armitage Trail, Scarface, Casterman 2011: Ο De Metter εδώ κάνει την δική του προσαρμογή της νουβέλας “Scarface” του 1929 από τον Armitage Trail όπου περιγράφεται η άνοδος του Al Capone στα ‘30s. Η ίδια νουβέλα έγινε ταινία το 1932 από τον Howard Hawks και η πασίγνωστη μεταφορά του 1983 με τον Al Pacino βασίστηκε εν μέρει εκεί. 
• Olivier Bocquet, Julie Rocheleau & Philippe Ravon, La Colère de Fantômas, Dargaud 2013: Με τον πρώτο τόμο με τίτλο “Le Bois de Justice” οι Bocquet και Rocheleau ανακοινώνουν την επιστροφή του μαιτρ του εγκλήματος, Φαντομιά.

 

Δύο από τους θρύλους των BD, Ζίλ και Μπρούνο

• Maurice Tillieux & Gos, Gil Jourdan, Dupuis 1959-1979: Ο Gil Jourdan είναι ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ με βοηθούς έναν πρών διαβόητο διαρρήκτη (Andre Libellule) και έναν αστυνομικό επιθεωρητή (Crouton). Παρόλο που είναι σχεδιασμένη με χιουμοριστικό στιλ, η σειρά πετυχαίνει να δημιουργεί πολύ καλή ατμόσφαιρα που σε συνδυασμό με τα δυνατά κατασκοπικά σενάρια την καθιστά πλέον κλασική στις τάξεις της.
• André-Paul Duchâteau, Tibet, David Vandermeulen, Christian Denayer & Frank Brichau, Ric Hochet, Dargaud/Le Lombard 1963-2012: Από τις μακροβιότερες κατασκοπικές σειρές κόμικς, ο Ric είναι ένας δημοσιογράφος του κίτρινου τύπου που συχνά συνεργάζεται με την τοπική αστυνομία και το τμήμα εσωτερικών υποθέσεων για την επίλυση διάφορων cloak and dagger υποθέσεων αντικατασκοπίας στο εσωτερικό και εξωτερικό. Έχει κυκλοφορήσει 94 άλμπουμς. 
• Greg & William Vance, Bruno Brazil, Dargaud/Le Lombard 1969-1995: Ο Bruno Brazil είναι ο αρχηγός μιας επίλεκτης ομάδας των Αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών με όνομα «Cayman Command» η οποία καταπολεμά το έγκλημα και κάθε είδους εγχώρια η εξωτερική απειλή. 
• Pascal Renard, Mythic, Youri Jigounov & Chris Lamquet, Alpha, Le Lombard 1996: Ο μυστικός πράκτορας της CIA με το κωδικό όνομα “Alpha” φέρνει εις πέρας τις πιο επικίνδυνες αποστολές σε έναν πλανήτη που έχει ισοπεδωθεί μετά την πτώση της Σοβιετικής ένωσης και του τοίχους του Βερολίνου.

 

 

• Stephen Desberg & André Benn, Mic Mac Adam, Dupuis/Fleurus/Loup 1982-2000: Ο Mic Mac Adam είναι μια από τις πολλές μεταφορές του προτύπου του Sherlock Holmes. Σκωτσέζος ντετέκιβ με κασκέτο, πίπα και το κλασικό τουίντ κουστούμι λύνει διάφορα αινίγματα στις περιπέτειες του συχνά με χιουμοριστικό τρόπο. 
• Makyo, Serge Le Tendre & Alain Dodier, Jérôme K. Jérôme Bloche, Dupuis 1985-…: Θα ήθελε να μοιάζει στον Μπόγκαρτ και ξεπερνά ακόμα και τον Monsieur Hulot. Γκαφατζής, ονειροπόλος, αφηρημένος, ευαίσθητος, ο Jerome Bloche είναι πάνω απ’όλα εξαιρετικά έξυπνος. 
• Tome, Luc Warnant, Bruno Gazzotti & Dan, Soda, Dupuis 1987-…: Το Soda είναι ένα χιουμοριστικό αστυνομικό κόμικ όπου εξιστορούνται οι περιπέτειες του ομώνυμου πρωταγωνιστή που ενσαρκώνει το στερεότυπο του Νέο-Υορκέζου μπάτσου που μένει με την μάνα του. 
• José-Louis Bocquet, François Rivière & Philippe Berthet, Le Privé d'Hollywood, Dupuis 1985-1990: Ο Hippolyte Fynn είναι ο πιο γνωστός ιδιωτικός ντετέκτιβ στο Χόλυγουντ της Καλιφόρνια και αναλαμβάνει μυστήριες υποθέσεις διασήμων με τον πιο διακριτικό τρόπο. 

 

 

• Daniel Pennac & Jacques Tardi, La Débauche, Futuropolis 2000: Ο Justin είναι ένας νεαρός επιθεωρητής της αστυνομίας, ξεμυαλισμένος με την Lili, την κτηνίατρο ενός μεγάλου ζωολογικού κήπου. Η σχέση τους διαταράσσεται όταν σε ένα από τα κελιά εμφανίζεται, σαν ακόμα ένα ζώο προς έκθεση, ένας άστεγος άντρας. Ο κόσμος στριμώχνεται για να τον δει, τα κανάλια σπεύσουν να μεταδώσουν το ανθρώπινο δράμα και οι καλόγριες προσεύχονται για την τύχη του. Όταν βρίσκεται κρεμασμένος λίγο παραπέρα, ο Justin θα αναλάβει να διαλευκάνει το μυστήριο.
• Jean Van Hamme, Yves Sentes, William Vance, Moebius & Yuri Jigounov, XIII, Dargaud 1984-…: Το XIII είναι από τις γνωστότερες και καλύτερες σειρές των Γαλλοβελγικών κόμικ. Έχει βγάλει 24 άλμπουμς από το 1984 και πρωταγωνιστής είναι ένας αμνησιακός που προσπαθεί να ανακαλύψει το παρελθόν του, αλλά και πολλά πολλά περισσότερα.
• Luc Brunschwig & Laurent Hirn, Le Pouvoir des Innocents, Delcourt 1992-2002: Ο Joshua Logan κρατάει το κλειδί που θα αποκαλύψει μια τεράστια συνωμοσία πίσω από μια πολιτική εκλογή. Γι’αυτό το λόγο έχει δηλωθεί τρελός και κρατείται σε ένα άσυλο όπου και βασανίζεται από την μαφία, μέχρι που καταφέρνει να αποδράσει..

 

 

• Matz & Luc Jacamon, Le Tueur, Casterman 1998-2014: Η σειρά έχει ως πρωταγωνιστή έναν πληρωμένο δολοφόνο που εκτελεί συμβόλαια θανάτου, με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι απουσιάζει ο διάλογος στο μεγαλύτερο μέρος των άλμπουμς και ο αναγνώστης ακολουθεί το μονόλογο του χαρακτήρα καθώς και τις σκέψεις και τις αναμνήσεις του.
• Matz & Colin Wilson, Du Plomb dans la Tête, Casterman 2004-2006: Στη Νέα Υόρκη δύο εγκληματίες σκοτώνουν έναν γερουσιαστή την ώρα που αυτός παρενοχλεί σεξουαλικά ένα παιδί. Το πολιτικό σκάνδαλο είναι τόσο μεγάλο που ανακατεύεται το FBI ενώ το αφεντικό των δύο δολοφόνων τους προδίδει επειδή φοβάται μην ενοχοποιηθεί. Έτσι οι δύο τους βρίσκονται κυνηγημένοι τόσο από την αστυνομία αλλά και από άλλους «συναδέλφους». 
• Luc Brunschwig & Servain, L'Esprit de Warren, Declourt 1996-2005: Μια ιστορία γεμάτη ίντριγκα και δολοφονίες με μοτίβο την Νέα Υόρκη και νουάρ αισθητική.
• Fabien Nury & Brüno, Tyler Cross, Dargaud 2013-…: Ο Tyler Cross είναι ληστής. Πολύ αποτελεσματικός ληστής. Ένας από αυτούς που αναλαμβάνουν τις πιο επικίνδυνες και επίφοβες ληστείες εξαιρετικά ακριβών αντικειμένων. Όταν τον προσλαμβάνει η Μαφία και εμπλέκεται σε μία μεταφορά μεγάλης ποσότητας ναρκωτικών από το Μεξικό προς το Σικάγο, όλα πάνε στραβά με καταστροφικές συνέπειες. 

[GeoTrou]

Fantastique

 

Με τον όρο fantastique νοείται αυτό που στα ελληνικά ονομάζουμε «φανταστικό». Αναφέρεται, δηλαδή, στο γενικό genre που περιλαμβάνει το fantasy και την επιστημονική φαντασία. Οι γαλλόφωνοι, όμως, το χρησιμοποιούν συχνά για κόμικς που δεν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν εντελώς ως fantasy ή sci-fi, οπότε κι εμείς το χρησιμοποιούμε με αυτό τον τρόπο. Όπως και να έχει, σε αυτή την κατηγορία ανήκουν πολλά σημαντικά και ευφάνταστα έργα της γαλλοβελγικής σκηνής.

 

Μιας και αποτελεί μια κατηγορία για «αταξινόμητα» BD, δεν μπορεί κανείς να προσδιορίσει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τους. Για παράδειγμα, υπάρχουν κόμικς που εκτυλίσσονται στον κόσμο μας, αλλά έχουν φανταστικές πινελιές, όπως το Sambre (1986-...) των Balac και Yslaire, και κόμικς που διαδραματίζονται σε δικά τους σύμπαντα, σαν το Koma (2003-2008) των Pierre Wazem/Frederik Peeters. Άλλα κλασικά παραδείγματα είναι το κάτι-σαν-steampunk Les Cités Obscures (1983-...) των Benoît Peeters/François Schuiten και το Arzach (1976) του Moebius, μια ιδιότυπη μείξη sci-fi και fantasy.

 

 

Καρέ από τα Les Cités Obscures και Arzach

 

Στο «είδος» αυτό, εντάξαμε και ορισμένα BD που μπολιάζουν το νουάρ με φανταστικά στοιχεία, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι κλασικές σειρές Les Aventures Extraordinaires d'Adèle Blanc-Sec (1976-...) του Jacques Tardi και Dick Hérisson (1984-2002) του Didier Savard.

 

Πλοκάμια στο Παρίσι του 1900; Ε ναι, αν ζεις στον κόσμο της Αντέλ Μπλανκ-Σεκ

 

Ίσως ο κομίστας που σχετίζεται περισσότερο με το fantastique είναι ο Andreas, δημιουργός των Rork (1984-2012), Capricorne (1997-…) και άλλων σειρών. Έχοντας επηρεαστεί από τον H.P. Lovecraft και το είδος της ηρωικής φαντασίας, ο Γερμανός έκπατρις έχει δημιουργήσει θαυμαστούς κόσμους, που γοητεύουν πολυάριθμους αναγνώστες.

 

 

Το artwork, όπως γίνεται αντιληπτό, δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται από ένα συγκεκριμένο στυλ και ακολουθεί την τεράστια θεματολογική και υφολογική ποικιλία του σεναρίου. Έτσι, παρατηρούμε από ένα εξαιρετικά λεπτομερές και ρεαλιστικό σχέδιο (π.χ. François Boucq στο Le Femme du Magicien), μέχρι το καθαρά καρτουνίστικο (π.χ. Romuald Reutimann στο Cité 14). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο φαινομενικά αταίριαστος συνδυασμός παιδικού σχεδίου με πιο σκοτεινά θέματα, όπως γίνεται στις περιπτώσεις των Trois Ombres (2007) του Cyril Pedrosa και Jolies Ténèbres (2009) των Fabien Vehlmann και Kerascoët.

 

  

 

• Andreas, Cromwell Stone, Éditions Michel Deligne/Delcourt 1984-2004: ένα μυστηριώδες «κλειδί» κλέβεται κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού σε πλοίο και σύντομα, αρχίζουν να εξαφανίζονται επιβάτες. Ο πρωταγωνιστής θα εμπλακεί σε μια φανταστική έρευνα για ν' ανακαλύψει τον δράστη, αλλά και τη φύση του μυστηριώδους αντικειμένου.
• Andreas, Rork, Le Lombard 1984-2012: ταξίδια μεταξύ διαστάσεων, αποκρυφισμός και αλχημεία. Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία της εν λόγω σειράς, στην οποία πρωταγωνιστεί ένας αινιγματικός άνδρας με αρχαίο, άγνωστο παρελθόν.

• Andreas, Arq, Delcourt 1997-2015: πέντε ένοικοι ενός ξενοδοχείου βρίσκονται ξαφνικά σε έναν παράξενο κόσμο. Θα χωριστούν, θα παλέψουν για την επιβίωση και θα προσπαθήσουν να μάθουν πώς και γιατί βρέθηκαν εκεί. Ένα μεγαλεπήβολο έργο 18 άλμπουμ.
• Andreas, Capricorne, Le Lombard 1997-…: έχοντας προηγουμένως εμφανιστεί στο Rork, ο αστρολόγος Capricorne αποκτά τη δικά του σειρά. Ένα φανταστικό θρίλερ, όπως το έχει αποκαλέσει ο Andreas, στο οποίο ο ήρωας έρχεται με αντιμέτωπος με σκοτεινές τεχνικές στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του '30.
• Algésiras, Candélabres, Delcourt 1999-...: τα πόδια του δεκατετράχρονου Paul έχουν παραλύσει εδώ και αρκετά χρόνια. Όταν εγκλωβίζεται από τις φλόγες μιας δασικής πυρκαγιάς, ένα παράξενο ον θα τον σώσει και με τρόπο μαγικό θα του δώσει τη δυνατότητα να περπατήσει ξανά.

• David B. & Emmanuel Guibert, Le Capitaine Écarlate, Dupuis 2000: ένα τρικάταρτο καράβι πλέει στη στέγη μιας πολυκατοικίας στο Παρίσι. Πάνω στο πλοίο, ένας καπετάνιος με χρυσή μάσκα και ναύτες με κομμένα κεφάλια. Μια ποιητική και σίγουρα παράξενη περιπέτεια.
• Balac & Yslaire, Sambre, Glénat 1986-...: ένας νεαρός, μέλος της μπουρζουαζίας του 19ου αιώνα, ερωτεύεται μια κοπέλα με κατακόκκινα μάτια. Μια τραγική ιστορία με φόντο τη Γαλλική Επανάσταση του 1848, με γερές δόσεις φαντασίας. Το Sambre έχει βραβευτεί στην Ανγκουλέμ, στα Βραβεία Saint-Michel και Haxtur, ενώ έχει μεταφραστεί και σε σχεδόν δέκα γλώσσες.
• Christophe Bec & Paolo Mottura, Carême, Les Humanoïdes Associés 2004-2006: δύο άντρες γνωρίζονται τυχαία σ' ένα πανδοχείο, χαμένο στα βουνά. Γίνονται φίλοι και ξεκινούν μαζί ένα ταξίδι, πότε αστείο και πότε τραγικό, αλλά πάντα μαγικό. Ένα βραβευμένο κόμικ, πολύ διαφορετικό από όσα μας έχει συνηθίσει ο Bec, ο σημαντικότερος σεναριογράφος BD τρόμου, αλλά και ο Ντισνεϊκός Mottura.
• Jerome Charyn & François Boucq, La Femme du Magicien, Casterman 1986: μια νεαρή κοπέλα προσπαθεί να ξεφύγει από τα δίχτυα ενός διάσημου μάγου, του οποίου είναι βοηθός. Βραβεύτηκε ως το καλύτερο γαλλικό άλμπουμ της χρονιάς στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ και φαίνεται πως ακόμη και σήμερα δεν έχει απωλέσει την αρχική του μαγεία.
• Didier Comès, Silence, Casterman 1980-2001: σ' ένα μικρό χωριό των Αρδεννών, λίγο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ζει ο μουγκός Silence, ο οποίος κακομεταχειρίζεται από το βίαιο αφεντικό του, τον πλούσιο Abel Mauvy. Σύντομα όμως, η συνάντηση με μια τυφλή μάγισσα θα του αλλάξει τη ζωή και τον οδηγήσει στην αναζήτηση της εκδίκησης.
• Dieter & Guillaume Sorel, Typhaon, Casterman 2000-2001: η Eleonore, μισοπεθαμένη πάνω σε μια βάρκα, περισυλλέγεται από το πλήρωμα ενός μεγάλου πλοίου. Περιορισμένη σε μια καμπίνα, γίνεται φίλη με τον Υποπλοίαρχο Milburn, το μοναδικό άτομο που δείχνει ενδιαφέρον γι' αυτήν. Από αυτόν θα μάθει το σκοτεινό, τραγικό μυστικό του πληρώματος του Typhaon.

• Vincent Dugomier & Benoît Ers, Les Démons d'Alexia, Dupuis 2004-…: η νεαρή Alexia, μια ταλαντούχα μάγισσα-εξορκίστρια, προσλαμβάνεται από το Κέντρο Ερευνών Υπερφυσικών Φαινομένων. Μεταξύ άλλων, θα τα βάλει με τα λείψανα μιας μάγισσας από το Σάλεμ και θα ταξιδέψει σε παράλληλους κόσμους. Μια «αστυνομική» ιστορία αποκρυφισμού, με έξυπνες πινελιές ιστορικότητας.
• Pierre Gabus & Romuald Reutimann, Cité 14, Paquet/Les Humanoïdes Associés 2007-2012: σε μια πόλη που κατοικείται από ανθρώπους, ηπερήρωες, ζώα και εξωγήινους, η αφθονία συνυπάρχει με τη δυστυχία και η διαφθορά έχει καλύψει τα πάντα. Μόνο που το έγκλημα απέκτησε δύο ορκισμένους εχθρούς, τους ρεπόρτερ Michael και Hector. Μια ευφάνταστη, βραβευμένη σειρά, που σύμφωνα με τους δημιουργούς της, δεν είναι ούτε BD, ούτε comic book, ούτε manga.
• Mathieu Gallié & Guillaume Sorel, Algernon Woodcock, Delcourt 2002-…: με φόντο τη Σκωτία του 19ου αιώνα, ξεδιπλώνεται η παράξενη ιστορία δύο γιατρών, του Algernon Woodcock και του William McKennan. Μια ιστορία που φέρνει τον αναγνώστη σε επαφή με τη γοητεία των τοπικών θρύλων.
• Thierry Gloris, Jacques Lamontagne & Emmanuel Despujol, Aspic, Détectives de l'Étrange, Quadrants 2010-…: η κυρία Wuthering, το διάσημο μέντιουμ, εξαφανίστηκε. Ο August Dupin και η βοηθός του Flora Vernet θα προσπαθήσουν να λύσουν το μυστήριο. Ένα κόμικ υπερφυσικού μυστηρίου με φόντο το Παρίσι του 19ου αιώνα.
• Alejandro Jodorowsky & Georges Bess, Le Lama Blanc, Les Humanoïdes Associés 1988-1993: Θιβέτ, 19ος αιώνας. Ο Μεγάλος Λάμα ενός μοναστηριού μετενσαρκώνεται στο σώμα ενός αγέννητου λευκού αγοριού, ώστε να μπορέσει να προστατέψει το λαό του από τα κακά που έρχονται. Ένα βραβευμένο έπος μυστικισμού και περιπέτειας.

• Denis Lapière & Magda, Charly, Dupuis 1991-2007: o νεαρός Charly είναι προικισμένος με παραψυχικές δυνάμεις. Οι χαρακτήρες που αντιμετωπίζει περιλαμβάνουν ζωντανά παιχνίδια και μανιακούς δολοφόνους. Μια εξαιρετική σειρά δεκατριών άλμπουμ, όπου η φαντασία μπλέκεται με το δράμα.

• Régis Loisel, Peter Pan, Vents d'Ouest 1990-2004: ο Loisel επισκέπτεται τον κόσμο του Πίτερ Παν, αλλά με τους δικούς του όρους. Το κόμικ βασίζεται μεν στο έργο του J.M. Barrie, αλλά έχει μια απρόσμενη, σκοτεινή φύση, που προκάλεσε ιδιαίτερες αντιδράσεις. Πάντως, αυτή η δις βραβευμένη στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ σειρά, μόνο απαρατήρητη δεν περνά.
• Régis Loisel, Jean-Blaise Djian & Vincent Mallié, Le Grand Mort, Vents d'Ouest 2007-…: η Pauline έχει αποφασίσει να περάσει τις επόμενες μέρες σ' ένα εξοχικό σπίτι της Βρετάνης, ώστε να μελετήσει για το πτυχίο της. Τα πράγματα όμως δεν πάνε όπως τα σχεδίαζε και χάνεται σε έναν παράξενο, μαγικό κόσμο.

• Makyo, Laurent Vicomte, Éric Hérenguel, Michel Faure, Laval Ng & Claude Pelet, Balade au Bout du Monde, Glénat 1982-2012: η φωτογράφος Athris Jolinon μπλέκει σε μια απίστευτη περιπέτεια με ταξίδια στο χρόνο, τρελούς βασιλιάδες και ξόρκια. Παρότι η ποιότητα έπεσε αισθητά μετά το τέταρτο άλμπουμ, η σειρά αυτή αποτελεί σταθμό στα φανταστικά BD και ένα από τα best sellers της δεκαετίας του '80.
• Olivier Milhiet, Caravane, Delcourt 2008-2010: ένα καραβάνι παραμορφωμένων νομάδων καταφθάνει σ' ένα απομονωμένο χωριό στη μέση της ερήμου. Οι κάτοικοί του δεν θα δουν με καλό μάτι τους νεοαφιχθέντες. Ένα κόμικ που θυμίζει μετα-αποκαλυπτικό ουέστερν, αλλά χωρίς να μας δίνει πληροφορίες για το πού ή το πότε.
• Moebius, Arzach, 1976: τέσσερις σύντομες ιστορίες δίχως λόγια με τις περιπέτειες ενός πολεμιστή που ταξιδεύει στον παράξενο κόσμο του πάνω σε έναν πτεροδάκτυλο. Το πανέμορφο σχέδιο και ο καινοτόμος τρόπος αφήγησης έκαναν παγκοσμίως γνωστό τον Moebius και ενέπνευσαν αμέτρητους νέους καλλιτέχνες ανά την υφήλιο.
• Cyril Pedrosa, Trois Ombres, Delcourt 2007: ο Γιοακίμ ζει μια χαρούμενη, ανέμελη ζωή με τους γονείς του στην εξοχή. Η γαλήνη αυτή όμως θα διακοπεί απότομα από την εμφάνιση τριών απειλητικών σκιών. Ένα «παραμύθι» για μεγάλους, μια συγκινητική αλληγορία που ανέδειξε τον ταλαντούχο Pedrosa.
• Benoît Peeters & François Schuiten, Les Cités Obscures, Casterman 1983-…: μια σειρά που λαμβάνει χώρα σ' ένα παράλληλο σύμπαν, με ανεξάρτητες, παράξενες πόλεις-κράτη. Μια σειρά που στην πραγματικότητα, πρωταγωνιστές δεν είναι οι άνθρωποι, αλλά αυτές ακριβώς οι μυστηριώδεις πόλεις. Ένα διαμάντι των βελγικών κόμικς και σίγουρα ένα από τα πιο ιδιαίτερα αναγνώσματα της 9ης τέχνης.

• Rodolphe & Florence Magnin, L'Autre Monde, Dargaud 1991-2012: χωρίς να καταλάβει το πώς, ο Jan βρίσκεται σ' έναν παράξενο κόσμο. Έναν κόσμο που μοιάζει με το δικό μας, αλλά στον οποίο οι πελαργοί όντως φέρνουν τα μωρά και οι αστερισμοί είναι ζωγραφισμένοι. Εκεί, θα κινήσει να μάθει τι συμβαίνει με τον ουρανό, που φαίνεται να έχει σκιστεί σε κάποια σημεία.
• Didier Savard, Dick Hérisson, Dargaud 1984-2002: μια σειρά με τις υποθέσεις του ομώνυμου ιδιωτικού ντετέκτιβ. Δεν περιέχουν όλα τα άλμπουμ φανταστικά στοιχεία, αλλά σίγουρα εντάσσεται στους πρωτοπόρους του υπερφυσικού νουάρ.
• Joann Sfar & Emmanuel Guibert, La Fille du Professeur, Dupuis 1997: ένας Αιγύπτιος πρίγκιπας κυκλοφορεί στο Λονδίνο του 19ου αιώνα. Μόνο που πρόκειται για μια μούμια τριών χιλιάδων ετών, τυλιγμένη με επιδέσμους, που θέλει να παντρευτεί την κόρη ενός γνωστού αιγυπτιολόγου. Ένα βραβευμένο, τρελό άλμπουμ.

• Joann Sfar, Le Chat du Rabbin, Dargaud 2002-…: Αλγέρι, 1920. Ο γάτος ενός ραβίνου τρώει έναν παπαγάλο που μιλάει, αποκτώντας και ο ίδιος μιλιά. Και την χρησιμοποιεί για να καυτηριάσει τα κακώς κείμενα του Ιουδαϊσμού και κατ' επέκταση του θεσμού της οργανωμένης θρησκείας. Βραβευμένο σε Γαλλία και ΗΠΑ, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα δημιουργήματα του Sfar.
• Jacques Tardi, Les Aventures Extraordinaires d'Adèle Blanc-Sec, Casterman 1976-…: η σειρά διαδραματίζεται στη Γαλλία, πριν και μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρωταγωνίστρια είναι μια συγγραφέας που μπλέκει σε παράξενες υποθέσεις με τρελούς επιστημόνες, πτεροδάκτυλους και μούμιες. Πρόκειται για το πρώτο BD που έμπλεξε το νουάρ με το υπερφυσικό.

• Turf, La Nef des Fous, Delcourt 1993-2009: ανδροειδή, τέρατα στους υπονόμους και κακιασμένα πλάσματα όμοια με Στρουμφάκια είναι μερικά από τα πράγματα που μπορεί να βρει κανείς στο Βασίλειο του Eauxfolles. Μια αυθεντική σειρά σε επτά μέρη με πολύ χιούμορ και φαντασία.
• Fabien Vehlmann & Kerascoët, Jolies Ténèbres, Dupuis 2009: η πριγκίπισσα Aurora απολαμβάνει κέικ και ζεστή σοκολάτα με τον εκλεκτό της καρδιάς της. Τότε όμως, τα πάντα γύρω τους αρχίζουν να λιώνουν. Τρέχοντας να σωθεί, η Aurora βγαίνει από το σώμα ενός γιγάντιου, νεκρού κοριτσιού. Ένα σκοτεινό παραμύθι ή, όπως έχει ειπωθεί, Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων αλά David Lynch.
• Pierre Wazem & Frederik Peeters, Koma, Les Humanoïdes Associés 2003-2008: η μικρή Addidas περνάει τις ώρες της ώρες της βοηθώντας τον καπνοδοχοκαθαριστή πατέρα της στη δουλειά του. Μια μέρα όμως πέφτει βαθιά σε μια καπνοδόχο. Όταν ανακοπεί η πτώση της, θα κάνει έναν καινούργιο φίλο και μαζί του θα ανακαλύψει την αληθινή μορφή του κόσμου της.

[Θρηνωδός]

Temoignages (ρεπορτάζ/μαρτυρίες)

 

Ανέκαθεν οι Γάλλοι ήταν από τους πιο πολιτικοποιημένους λαούς του πλανήτη. Σε πολλά σημαντικά γεγονότα της ιστορίας όχι απλά συμμετείχαν, αλλά ήταν το επίκεντρο. Για μια κοινωνία λοιπόν με βαθιά ριζωμένη την πολιτική συνείδηση είναι λογικό να την προωθεί και να την εκφράζει μέσω της τέχνης. Χιλιάδες ταινίες, βιβλία, τραγούδια έχουν γραφτεί κριτικάροντας πολιτικά συστήματα, ασκώντας κοινωνική σάτιρα με τους εκάστοτε δημιουργούς να παίρνουν ξεκάθαρη θέση, πολλές φορές υπερβολικά σκληρή σύμφωνα με κάποιους από τους επικριτές τους.

 

Αριστερά το Kaboul Disco, δεξιά το Ainsi se tut Zarathoustra. Αμφότερα του Nicolas Wild

 

Από το πολιτικοποιημένο καλλιτεχνικό ρεύμα δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα κόμικς, η 9η βαθμίδα της τέχνης. Αν και σε ποσότητα ή ρυθμούς κυκλοφορίας δεν συγκρίνονται με κανένα από τα παραπάνω είδη, ποιοτικά τα περισσότερα είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο. Αυτό εν μέρει γιατί έχουν την μορφή πολιτικού ρεπορτάζ και ιδίων μαρτυριών των δημιουργών τους (στα Γαλλικά ονομάζονται Temoignages), οπότε ο όγκος δουλειάς που απαιτούν για να ολοκληρωθούν άρτια είναι πολύ μεγάλος και συνεπάγεται αντίστοιχο μεράκι και υπομονή. Το “Cliches Beyrouth 1990” (2004) των αδερφών Sylvain και Bruno Ricard (στα Ελληνικά έχουμε δει το Motherfucker του Sylvain) με επίκεντρο τον πόλεμο του Λιβάνου το 1990, το εξαιρετικό “Le photographe” (2003) από τους Didier Lefevre και Emmanuel Guibert που αιχμαλωτίζει μαύρες σελίδες της ανθρωπότητας σε μια μείξη σχεδίου και φωτογραφιών ( 4.4/5 στο bedetheque, από τα λίγα μη-χιουμοριστικά/κλασικά Γαλλοβελγικά που χτύπησαν τόσο ψηλή βαθμολογία), μέχρι το πολύ πρόσφατο oneshot “Kobane Calling” του νέου στο χώρο Ιταλού Zerocalcare με πρωταγωνιστή έναν ρεπόρτερ που καλύπτει τον βρώμικο πόλεμο με το I.S.I.S. (Ισλαμικό Κράτος), οι περισσότεροι τίτλοι είναι ένας και ένας. Δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τα αριστουργήματα της αντίπερα όχθης όπως το “Palestine” του Joe Sacco ή το “Maus” του Art Spiegelman.

 

"Ο Φωτογράφος" είναι το χαρακτηριστικότερο δείγμα του είδους, χτισμένο πάνω στον αποθανόντα Lefevre που αποτέλεσε ορόσημο του Γαλλικού πολεμικού ρεπορτάζ

 

Δεν δημιουργήθηκαν για να διασκεδάσουν, να ψυχαγωγήσουν ή να μορφώσουν. Σκοπός τους είναι η ενημέρωση και δεν επιλέγουν να κλείνουν τα μάτια των αναγνωστών τους αλλά χρησιμοποιώντας το μέσο της αφηγηματικής εικονογράφησης, που μέχρι πρότινος ήταν ετεροκαθορισμένο ως κάτι «παιδικό» και σαχλό από την παγκόσμια κοινότητα, απεικονίζουν την βρωμιά, την απόγνωση, τον πόνο και την καταστροφή που γεννά το ανθρώπινο γένος. Μπορεί κάποιοι τίτλοι να αποτελούν κομμάτια βιογραφιών ή αυτοβιογραφιών αλλά επειδή εστιάζουν σε συγκεκριμένα γεγονότα αποκτούν τη δική τους ξεχωριστή θέση στον ωκεανό των Γαλλοβελγικών κόμικς. Σχεδιαστικά τα περισσότερα είναι ριζοσπαστικά και ξενικά στο μάτι ακριβώς επειδή όπως και τα σενάρια τους έτσι και τα σκίτσα σκοπό έχουν να επαγρυπνήσουν και να κινητοποιούν. Οι σκιάσεις μπορεί να είναι ανύπαρκτες ή συνεχείς, τα χρώματα συνήθως απουσιάζουν και μουντά γκρι ή αποχρώσεις του μαύρου κυριαρχούν ενώ τα σενάρια είναι βασισμένα σε πραγματικά γεγονότα (κατά το μεγαλύτερο ποσοστό) ή σε φανταστικούς χαρακτήρες πάντα όμως σε πολέμους/συγκρούσεις που έχουν συμβεί ή συμβαίνουν. Αντισυμβατικά στο έπακρον, ακολουθώντας τη γνωστή ρήση περί έρωτος και πολέμου, δεν έχουν κανόνες.

 

 

• Zerocalcare, Kobane Calling, Editions Cambourakis 2016: Σε μια καταγραφή των προσωπικών του εμπειριών, ο Zerocalcare ξεκινά για τα σύνορα Τουρκίας, Ιράκ και Συριακού Κουρδιστάν για να βρει την πόλη Kobane και να συναντήσει τον Γυναικείο Στρατό του Κουρδιστάν στις μάχες που δίνουν απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος. Από το ταξίδι του ο Zerocalcare παραδίδει μια αναφορά αφοπλιστικής ειλικρίνειας, μια αναντικατάστατη και συγκινητική μαρτυρία που προσπαθεί να καταγράψει την πολυπλοκότητα και τις αντιφάσεις του πολέμου που τόσο συχνά απλοποιούνται ελαφρά τη καρδία από τα διεθνή Media.
• Guy Delisle, Chroniques birmanes, Delcourt 2007: Σε αυτό του το κόμικ ο Καναδός Delisle περιγράφει την εμπειρία του όταν ακολούθησε την σύντροφό του για 14 μήνες στην Βιρμανία δουλεύοντας για τους Γιατρούς χωρίς σύνορα (Medecins sans Frontieres). Εξιστορεί το τι έζησε μέχρι να προσαρμοστεί στην νοοτροπία των ντόπιων και τι ανακάλυψε για το σύστημα υγείας και την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα μιας χώρας όπου κυριαρχεί μια στρατιωτική δικτατορία στηριζόμενη από βιομηχανικά λόμπι. 

 

 

• Didier Lefevre & Emmanuel Guibert, Le Photographe, Dupuis 2003-2006: Το «Ο Φωτογράφος» αποτελεί το χαρακτηριστικότερο δείγμα του πολιτικού ρεπορτάζ. Στημένο μεταξύ σκίτσου και πραγματικών φωτογραφιών σε ένα φωτορεαλιστικό στιλ αφήγησης, η καλύτερη περιγραφή για το κόμικ αυτό είναι αυτή που έδωσε ο σχεδιαστής του, Emmanuel Guibert: «Όταν ένας φωτογράφος-πολεμικός ανταποκριτής επιστρέφει από αποστολή σε χώρα κατά τη διάρκεια του πολέμου, φέρνει εκατοντάδες φωτογραφίες και ανέκδοτες ιστορίες. Από αυτές τις εκατοντάδες κάποιες δεκάδες επιλέγονται, 5-6 πουλιούνται στον τύπο και οι υπόλοιπες αποθηκεύονται σε κουτιά. Ο φωτογράφος, αν έχει όρεξη να μιλήσει, λέει τις ανέκδοτες ιστορίες στους συγγενείς και στενούς του φίλους. Ο καιρός περνάει, έρχονται άλλες αποστολές, άλλες φωτογραφίες και άλλες ανέκδοτες ιστορίες για να κυνηγήσουν τις πρώτες, και ως ανάμνηση να μπουν και αυτές στο κουτί. Έτσι «κοιμούνται οι ιστορίες και ο αριθμός τους είναι άπειρος. Έχω 100 λόγους να αγαπώ τον Didier Lefevre, ένας απ’ αυτούς είναι επειδή είναι καλός φωτογράφος, άλλος επειδή λέει τις ιστορίες του καλά. Τον άκουσα, είδα το αρχείο του και θέλησα να φτιάξω ένα βιβλίο. Το κόμικ παρεμβαίνει για να ακουστεί η φωνή του Didier, να γεμίσει τα κενά μεταξύ των φωτογραφιών και πει τι συνέβη όλες εκείνες τις φορές που ο Didier για διάφορους λόγους, δεν μπόρεσε να φωτογραφίσει».
• Guy Delisle, Pyongyang, L’Association 2003: Το oneshot αυτό, δημιουργημένο από τον ίδιο που έφτιαξε το “Chroniques birmanes” τέσσερα χρόνια αργότερα, είναι ένα οδοιπορικό μέσα από την πρωτεύουσα της Βορείου Κορέας υπό το ολοκληρωτικό καθεστώς του Kim Jong-il, πατέρα του γνωστού Kim Jong-Un.

 

 

• Philippe Squarzoni, Torture Blanche, Les Requins Marteaux 2004: «Η Βρετανική κυβέρνηση είναι θετικά προσκείμενη απέναντι στην ίδρυση “εθνικού σπιτιού” για τους Εβραίους πολίτες της Παλαιστίνης και θα χρησιμοποιήσει κάθε δυνατό μέσο για να βοηθήσει και να πραγματοποιήσει αυτό το σκοπό, κάνοντας ξεκάθαρο ότι δεν θα γίνει κάτι που θα παραβιάσει τα ατομικά και θρησκευτικά δικαιώματα των μη-Εβραϊκών κοινοτήτων της Παλαιστίνης καθώς και τα δικαιώματα και την πολιτική θέση των Εβραίων σε άλλες χώρες.» Διακήρυξη του Μπαλφούρ – Νοέμβριος 1917
• Emmanuel Lepage, Un printemps a Tchernobyl, Futuropolis 2012: 26 Απριλίου 1986. Στο Τσέρνομπιλ ο πυρηνικός αντιδραστήρας του εργοστασίου παραγωγής πυρηνικής ενέργειας αρχίζει να λιώνει. Ένα σύννεφο φορτωμένο με ραδιονουκλίδια ταξιδεύει χιλιάδες χιλιόμετρα. Χωρίς κανείς να το γνωρίζει, ή να προστατεύεται από αυτό. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή του 20ου αιώνα, που θα αφήσει δεκάδες χιλιάδες θύματα πίσω της. Όταν συνέβη, ο Emmanuel Lepage ήταν 19 χρονών και παρακολουθούσε εναγωνίως τις εξελίξεις στην τηλεόραση. 22 χρόνια μετά, το 2008, πηγαίνει ο ίδιος στο Τσέρνομπιλ για να καταγράψει τη ζωή αυτών που επιβίωσαν της καταστροφής και των παιδιών τους σε μια υψηλά μολυσμένη περιοχή.

 

 

• Sylvain & Bruno Ricard, Cliches Beyrouth 1990, Les Humanoides Associes 2004:  Είναι Σεπτέμβριος του 1990 και δύο αδέρφια, ο Sylvain και ο Bruno αποφασίζουν να εγκαταλείψουν την Βηρυτό και να ακολουθήσουν την θεία τους που δουλεύει για τον Ερυθρό Σταυρό. Ξέρουν πολύ καλά ότι θα βρίσκονται σε εμπόλεμη ζώνη αλλά αυτό θα κάνει τις διακοπές τους πιο ενδιαφέρουσες. 10 χρόνια μετά λένε την ιστορία τους στην καρδιά του Λιβάνου εν πολέμω.
• Loic Dauvillier & Glen Chapron, L’attentat,  Glenat 2012: Ο Amine Jaafari είναι μισός Άραβας μισός Ισραηλινός και καταξιωμένος χειρούργος στο Τελ Αβίβ όπου ζει με την γυναίκα του Sihem. Ζούσε μια ήρεμη και ατάραχη ζωή μέχρι που μια μέρα, μετά από μια βομβιστική επίθεση σε ένα εστιατόριο που άφησε 19 θύματα, η Ισραηλινή αστυνομία τον ενημερώνει ότι ο βομβιστής αυτοκτονίας ήταν η γυναίκα του. Διαλυμένος από αυτή την αποκάλυψη, ο Amine αποφασίζει να συναντήσει αυτούς που έπεισαν την Sihem σε αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα και να τους αντιμετωπίσει. Σε αναζήτηση της αλήθειας, θα πρέπει να παραδεχθεί και να αντιμετωπίσει μια πραγματικότητα που αρνιόταν να δει. Οι Loic Dauvillier και Glen Chapron υπογράφουν μια δυνατή μεταφορά του βιβλίου της Yasmina Khadra που πούλησε πάνω από 600 χιλιάδες αντίτυπα στη Γαλλία και μεταφράστηκε σε πάνω από 20 χώρες. Ένα ισοπεδωτικό graphic novel όπου το προσωπικό δράμα αναμιγνύεται με την πολιτική τραγωδία της διαμάχης Ισραηλιτών και Παλαιστίνιων. Αποφεύγοντας διακριτικά να δικάσει, η αφήγηση έχει την δυνατότητα να εγείρει περισσότερες ερωτήσεις από τις απαντήσεις που δίνει και να φέρνει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με τον πόνο κάθε πλευράς.

 

 

• Jean-David Morvan, Sylvain Ricard & Christophe Gaultier, Guerres Civiles, Futuropolis 2007-2008: Μια σειρά δύο τόμων που εξερευνούν τη καταστροφή και το σκοτάδι που επιφέρει ο εμφύλιος πόλεμος. Τι είδους άνθρωποι θα είμασταν άραγε σε τέτοιες συνθήκες;
• Nicolas Wild, Kaboul Disco, La boîte à bulles 2007-2008: Ένα κόμικ αυτοβιογραφικό κατά κύριο λόγο που εξιστορεί τη ζωή του Nicolas Wild, ενός άστεγου κομίστα ο οποίος βρίσκει δουλειά στην πρωτεύουσα του μεταπολεμικού και ασταθούς Αφγανιστάν, την Καμπούλ. Κάποιοι λένε πως το κόμικ περισσότερο από τον πολιτικό του χαρακτήρα αποτελεί σκληρή κριτική του δημιουργού στα ναρκωτικά και συγκεκριμένα το όπιο. Τοποθετείται στο όριο μεταξύ μαρτυρίας και κοινωνικού.

[GeoTrou]

Αυτοβιογραφικά/Slice of life

 

Ο όρος chronique sociale, που μπορεί να μεταφραστεί ως «κοινωνικές ιστορίες», συχνά χρησιμοποιείται ως ομπρέλα για δύο συγγενείς κατηγορίες κόμικς, τα αυτοβιογραφικά και τα tranche de vie, αυτό που στα... ελληνικά λέμε slice of life. Η διάκριση μεταξύ των δύο κατηγοριών είναι κάπως αυθαίρετη, καθώς δεν υπάρχει πάντα σαφής διαχωρισμός ανάμεσα σ' έναν αυτοβιογραφικό και έναν slice of life τίτλο. Τυπικά, τα πρώτα αφηγούνται αληθινά γεγονότα της ζωής του δημιουργού και καλύπτουν αρκετά έως πολλά χρόνια, ενώ τα άλλα δείχνουν ένα σχετικά μικρό κομμάτι από τη ζωή φτιαχτών χαρακτήρων. Όπως και να 'χει, τέτοιου είδους «καθημερινά» αναγνώσματα έχουν ανέλθει ταχύτατα στις προτιμήσεις των αναγνωστών, όχι μόνο στη Γαλλία ή το Βέλγιο, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο.

 

 

 

Την δεκαετία του 1990 έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα σημαντικά chronique sociale κόμικς, αφού προηγουμένως διάφορα έργα των Edmond Baudoin, Cosey και Max Cabanes είχαν προλειάνει το έδαφος. Επρόκειτο κυρίως για αυτοβιογραφικούς τίτλους, όπως το L'Ascension du Haut Mal (1996-2003) του David B. ή το Approximate Continuum Comics (1993-1994) του Lewis Trondheim. Το Monsieur Jean (1991-…) από τους Charles Berberian και Philippe Dupuy είναι κατά πολλούς το πρώτο άξιο αναφοράς tranche de vie BD.

 

 

 

Μπαίνοντας ο 21^ος αιώνας, το είδος πήρε τα πάνω του, με τίτλους όπως τα Pilules Bleues (2001) του Frederik Peeters, Le Combat Ordinaire του Manu Larcenet (2003-2008) και άλλους που θα αναφερθούν στην επόμενη παράγραφο. Η ανοδική τάση συνεχίστηκε με κόμικς όπως το Portugal (2011) του Cyril Pedrosa και το L'Arabe du Futur (2014-...) του Riad Sattouf, που ανέδειξαν τους δημιουργούς τους σε σημαντικές προσωπικότητες των σύγχρονων BD.

 

 

Από αριστερά προς δεξιά: Abouet, Maroh και Satrapi

 

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του συγκεκριμένου πεδίου είναι η εντονότατη παρουσία γυναικών δημιουργών, ίσως η μεγαλύτερη από κάθε άλλο είδος. Οι βραβευμένες Marguerite Abouet, Camille Jourdy, Élodie Durand και φυσικά η Julie Maroh, με το πολυμεταφρασμένο Le Bleu est une Couleur Chaude (2010), είναι ορισμένες μόνο αξιοπρόσεκτες περιπτώσεις. Η Marjane Satrapi με το διεθνώς γνωστό Persepolis (2000-2003), αλλά και τα Broderies (2003) και Poulet aux Prunes (2004), άνοιξε νέους δρόμους και πλέον αποτελεί μια από τις πιο φημισμένες καλλιτέχνιδες της γαλλοβελγικής σχολής.

 

  

Τα tranche de vie BD παρουσιάζουν μεγάλη σχεδιαστική ποικιλία

 

Εύκολα μπορεί ο αναγνώστης να βρει δύο βασικές ομοιότητες μεταξύ των κοινωνικών BD. Η πρώτη αφορά το καρτουνίστικο σχέδιο που πολλές φορές συναντάμε σε τέτοια κόμικς, μολονότι διάφοροι δημιουργοί σχεδιάζουν πιο ρεαλιστικά. Η δεύτερη σχετίζεται με το χιούμορ, που σπάνια απουσιάζει και συνήθως δίνει μια γλυκόπικρη γεύση στο ανάγνωσμα. Από εκεί και πέρα, τα κόμικς αυτής της κατηγορίας μπορεί να εστιάζουν σε μια πληθώρα θεμάτων. Για παράδειγμα, τα tranche de vie μπορεί να ασχολούνται με το θέμα της φιλίας, ενώ πολλά αυτοβιογραφικά BD μας δείχνουν την παιδική ζωή του δημιουργού, συναρτήσει των σοβαρών κοινωνικοπολιτικών προβλημάτων στη χώρα καταγωγής του.

 

• Zeina Abirached, Mourir Partir Revenir, le Jeu des Hirondelles, Cambourakis 2007: η ζωή της Abirached κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο του Λιβάνου. Μια «παρέλαση» χαρακτήρων, που παρά την τραγική κατάσταση, δε χάνουν την ανθρωπιά τους και ενωμένοι προσπαθούν να επιβιώσουν.
• Zeina Abirached, Je me Souviens, Beyrouth, Cambourakis 2008: ως μία άτυπη συνέχεια του προηγούμενου κόμικ, η δημιουργός διηγείται αποσπάσματα από την παιδική και εφηβική της ηλικία στον εμπόλεμο Λίβανο, μέχρι και το ταξίδι της στο Παρίσι. Και όπως και στο προηγούμενο κόμικ της, η θλίψη ανακατεύεται με το χιούμορ.
• Marguerite Abouet & Clément Oubrerie, Aya de Yopougon, Gallimard 2005-2010: μια σειρά έξι άλμπουμ στην οποία διαβάζουμε τα ανέμελα παιδικά χρόνια της σεναριογράφου στην Ακτή Ελεφαντοστού κατά τη δεκαετία του 1970. Αυτή ακριβώς την άγνωστη πλευρά της Αφρικής ήθελε η Abouet να δείξει στον κόσμο. Η βράβευσή της στην Ανγκουλέμ, μάλλον δείχνει ότι τα κατάφερε καλά.
• Alfred, Come Prima, Delcourt 2013: μετά το θάνατο του πατέρα τους, δύο αδέλφια κάνουν ένα ταξίδι στην Ιταλία, απ' όπου κατάγονται. Ένα, ας μου επιτραπεί η έκφραση, road BD, με flash back που επεξηγούν την ταραχώδη σχέση των πρωταγωνιστών με τον πατέρα τους.
• David B., L'Ascension du Haut Mal, L'Association 1996-2003: η αφήγηση της παιδικής και εφηβικής ζωής του δημιουργού, με βαρύτητα στην επιληψία του μεγάλου του αδελφού. Ένα έργο-σταθμός των εναλλακτικών BD, που διακρίνεται από εντυπωσιακή λεπτότητα και ευαισθησία. Κατά πολλούς το κορυφαίο έργο του σπουδαίου David B. και το πλέον επιδραστικό σε ότι αφορά το σχέδιο.

• Baru, L' Autoroute du Soleil, Casterman 1995: ο Karim, νεαρός μετανάστης αραβικής καταγωγής, κάνει το λάθος να κοιμηθεί με τη γυναίκα του Raoul, υψηλόβαθμου στελέχους ενός ακροδεξιού κινήματος. Για να γλυτώσει το λιντσάρισμα θα ξεκινήσει ένα road trip προς τη νότια Γαλλία. Ένα βραβευμένο κόμικ, που καθρεφτίζει τον ρατσισμό στην καθημερινότητά μας.
• Edmond Baudoin, Couma Acò, Futuropolis 1991: ένα άλμπουμ για τα παιδικά χρόνια του δημιουργού και ιδιαίτερα τη σχέση του με έναν περιπλανώμενο στην εξοχή άντρα. Ο Baudoin θεωρείται ο πρόδρομος των κοινωνικών BD και το Couma Acò, βραβευμένο στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ, είναι ίσως το καλύτερο έργο του.
• Charles Berberian & Philippe Dupuy, Monsieur Jean, Les Humanoïdes Associés/Dupuis 1991-…: η προσωπική και επαγγελματική ζωή ενός νεαρού συγγραφέα στο Παρίσι. Πρωτοποριακό για την εποχή του, το Monsieur Jean είναι ουσιαστικά αυτό που καθιέρωσε τους δημιουργούς του σε ένα από τα σημαντικότερα δίδυμα των BD και τους χάρισε το Grand Prix του Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ.
• Cosey, Le Voyage en Italie, Dupuis 1988: ένας βετεράνος του Βιετνάμ ταξιδεύει με έναν φίλο του από τις ΗΠΑ στην Ιταλία. Μαζί θα αναζητήσουν τον κοινό τους έρωτα. Ο σπουδαίος Cosey διηγείται μια από τις καλύτερες ιστορίες του. 
• Étienne Davodeau, Lulu Femme Nue, Futuropolis 2008-2010: μια παντρεμένη γυναίκα αποφασίζει να πάρει «άδεια» από την ψυχοφθόρα οικογενειακή της ζωή. Σχεδόν χωρίς να το συνειδητοποιήσει, η φυγή της εξελίσσεται σε περιπέτεια. Μια ανθρώπινη ιστορία για τα βάρη της καθημερινής ρουτίνας.

 

• Élodie Durand, La Parenthèse, 2010: παρά την ιατρική παρακολούθηση και φαρμακευτική αγωγή, οι κρίσεις της νεαρής πρωταγωνίστριας χειροτερεύουν. Τελικά, υπεύθυνος καθίσταται ένας μικρός όγκος στον εγκέφαλο. Η Durand βρίσκει το θάρρος και καλεί τον αναγνώστη στον δραματικό της αγώνα.
• Fane & Jim, Petites Eclipses, Casterman 2007: έξι φίλοι αποφασίζουν να ταξιδέψουν στη νότια Γαλλία, ώστε να γίνουν μάρτυρες μιας μεγάλης ηλιακής έκλειψης. Τρεις άντρες και τρεις γυναίκες, γύρω στα τριάντα και μάλλον λιγάκι κουρασμένοι από τη ζωή, έρχονται πιο κοντά.
• Marion Fayolle, La Tendresse des Pierres, Magnani 2013: μια ποιητική ματιά της σχέσης της πρωταγωνίστριας με τον πατέρας της. Ένα σχετικά άγνωστο κόμικ, που όμως είναι σχετικά καινοτόμο ως προς την αφήγησή.
• Camille Jourdy, Rosalie Blum, Actes Sud 2007-2009: η βαρετή ζωή ενός τριαντάχρονου άντρα διακόπτεται όταν θα γνωρίσει μια κοπέλα, της οποίας το πρόσωπο του θυμίζει κάτι παράξενα γνωστό. Η Jourdy παρακολουθεί με μια ολίγον τι ειρωνική ματιά τους χαρακτήρες μιας μικρής επαρχιακής πόλης.

• Kris, Éric T. & Nicoby, Les Ensebles Contraires, Futuropolis 2008-2009: οι δύο σεναριογράφοι, Kris Eric T., γράφουν ένα κόμικ για τη γνωριμία και τη μακρόχρονη φιλία τους, ερευνώντας παράλληλα θέματα όπως η κατάθλιψη. Μια ειλικρινής αυτοβιογραφία με λιτό σχέδιο και χρωματισμό.
• Manu Larcenet, Le Combat Ordinaire, Dargaud 2003-2008: ο πρωταγωνιστής, ένα ταλαντούχος φωτογράφος, αποφασίζει να αφήσει πίσω την αγχώδη ζωή στο Παρίσι και να ζήσει στην εξοχή. Ο Larcenet ερευνά διακριτικά, αλλά σε βάθος, τους προσωπικούς δαίμονες του του πρωταγωνιστή του και τις σχέσεις του με τους γονείς του, την κοπέλα που αγαπά και τους παράξενους νέους γείτονες και άλλους χαρακτήρες, σε μια συγκινητική και καλογραμμένη σειρά.

• Marion Laurent, Comment Naissent les Araignées, Casterman 2015: οι ζωές διαφόρων χαρακτήρων, σε μια αμερικανική πόλη των 90's. Οι πρώτοι έρωτες, ο ρατσισμός κατά των μαύρων, ο αλκοολισμός και πολλά άλλα κοινωνικά ζητήματα μπαίνουν στο μικροσκόπιο της Laurent, η οποία τα σκιαγραφεί με απαλούς χρωματισμούς.
• Julie Maroh, Le Bleu est une Couleur Chaude, Glénat 2010: η ζωή της Κλεμεντίν ανατρέπεται όταν γνωρίζει την Έμμα. Ένας τρυφερός, αλλά και τραγικός έρωτας αναπτύσσεται μεταξύ δύο νεαρών κοριτσιών. Βραβευμένο σε διάφορα φεστιβάλ, το κόμικ αυτό μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και συζητήθηκε ακόμα περισσότερο.
• Jérémie Moreau, Max Winson, Delcourt 2013-2014: η ιστορία ενός τενίστα που κυριολεκτικά αδυνατεί να μπορεί να χάσει αγώνα. Πώς ακριβώς έφτασε να γίνει αυτός που είναι; Μια τραγικοκωμική ιστορία, στην οποία διαβάζουμε τα όχι και τόσο ευχάριστα παιδικά και εφηβικά χρόνια του πρωταγωνιστή.
• Fabrice Neaud, Journal, Ego Comme X 1996-…: μια αυτοβιογραφική σειρά που ταυτόχρονα μιλάει για διάφορα ζητήματα της σύγχρονης κοινωνίας. Ο Neaud θεωρείται από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες των ανεξάρτητων γαλλοβελγικών κόμικς της δεκαετίας του 1990 και αυτό το κόμικ το αποδεικνύει.
• Frederik Peeters, Pilules Bleues, Atrabile 2001: μια προσωπική αφήγηση, βασισμένη στη σχέση του δημιουργού με μια κοπέλα θετική στον ιό του HIV. Το κόμικ που ανέδειξε τον Peeters σε μια από τις σημαντικότερες φιγούρες των ελβετικών κόμικς και όχι μόνο.

• Cyril Pedrosa, Portugal, Dupuis 2011: ένας κομίστας ταξιδεύει στην Πορτογαλία, χώρα καταγωγής των γονιών του, όπως και του ίδιου του Pedrosa. Η αναπάντεχη αυτή επιστροφή θα είναι και η αιτία «αναγέννησής» του.
• Michel Pirus & Mezzo, Le Roi des Mouches, Albin Michel/Glénat 2005-2013: επεισόδια από τις παράξενες ζωές διαφόρων χαρακτήρων στο προάστιο κάποιας ανώνυμης γαλλικής πόλης. Ένα παζλ σύντομων, σκοτεινών ιστοριών στις οποίες κυριαρχούν η ιδιοτέλεια, τα ναρκωτικά και η βία.
• Cyrille Pomès, À la Lettre Près, Albin Michel 2005: ένας μεσήλικας διαβάζει το γράμμα που ο ίδιος είχε γράψει στα δεκαεπτά του, προς τον μελλοντικό του εαυτό.

• Pascal Rabatè, Les Petits Ruisseaux, Futuropolis 2006: ο Rabatè, μέσα από την ιστορία ενός μοναχικού, ηλικωμένου χήρου, αγγίζει ένα σπάνιο θέμα στα κόμικς, αυτό των γηρατειών. Ένα βραβευμένο κόμικ, που έχει μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη.
• Marjane Satrapi, Persepolis, L'Association 2000-2003: η ζωή της δημιουργού, από τα δύσκολα παιδικά της χρόνια στο Ιράν, μέχρι τις σπουδές στην Ευρώπη και την επιστροφή στην πατρίδα της. Πρόκειται για ένα από τα πιο πολυμεταφρασμένα σύγχρονα γαλλόφωνα κόμικς και τον πλέον επιτυχημένο τίτλο της L'Association.
• Marjane Satrapi, Broderies, L'Association 2003: ένα αυτοβιογραφικό graphic novel για τις ιδιωτικές συζητήσεις των γυναικών του Ιράν, στο κλίμα του Persepolis.
• Marjane Satrapi, Poulet aux Prunes, L'Association 2004: ο πρωταγωνιστής, θείος της καλλιτέχνιδος και γνωστός μουσικός του Ιράν, παραιτείται από τη ζωή όταν σπάει το αγαπημένο του όργανο. Κάτι μεταξύ βιογραφίας και αυτοβιογραφίας, με μια πρέζα φαντασία.
• Riad Sattouf, L'Arabe du Futur, Allary Éditions 2014-…: τα παιδικά χρόνια του δημιουργού στη Λιβύη του Καντάφι και τη Συρία του Άσαντ. Μέσα από τη ματιά του μικρού του εαυτού, ο Sattouf μας δίνει μια ειλικρινή εικόνα των τότε ελπιδοφόρων ( ; ) κοινωνιών του αραβικού κόσμου. Ένα κόμικ με πολλά βραβεία, που έχει συγκριθεί με το Persepolis. 

• Marzena Sowa & Sylvain Savoia, Marzi, Dupuis 2005-…: η Sowa, σε συνεργασία με το σχεδιαστή Savoia, αφηγείται την καθημερινή ζωή της ίδιας και της οικογένειάς της στην κομμουνιστική Πολωνία. Μια νοσταλγική σειρά, που συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα αυτοβιογραφικά BD των τελευταίων ετών.
• Benoît Springer, Les Funérailles de Luce, Vents d'Ouest 2008: ο Springer γράφει και σχεδιάζει ένα ευαίσθητο κόμικ για τον θάνατο και τη σημασία τους στη ζωές μας. Πρωταγωνίστρια της ιστορίας του, ένα εξάχρονο κοριτσάκι που φαίνεται ότι βλέπει πράγματα που άλλοι αδυνατούν να δουν.
• Tito, Tendre banlieu, Bayard/Casterman 1983-…: μέσα από τις ιστορίες εφήβων που ζουν στα παριζιάνικα προάστια, μελετώνται προβλήματα όπως τα ναρκωτικά, η αναπηρία και η ανεργία. Η μακροβιότητα της σειράς δεν μπορεί να είναι τυχαία.

• Lewis Trondheim, Approximate Continuum Comics, Cornélius 1993-1994: αυτοβιογραφική σειρά, μια από τις πρώτες της γαλλοβελγικής σκηνής, στην οποία διαβάζουμε με ευφάνταστο τρόπο τις μάχες του Trondheim με τους προσωπικούς του δαίμονες. Η πρωτοτυπία του έγκειται και στο γεγονός ότι όλοι οι χαρακτήρες εμφανίζονται ως ανθρωπόμορφα ζώα.

[Θρηνωδός]

Ιστορικά

 

Το γαλλικό BD είχε πάντα μια ιστορική αύρα γύρω του, είτε πρόκειται για αμιγώς ιστορικό κόμικ είτε όχι. Στην πρώιμη του μορφή το ιστορικό BD είχε εκπαιδευτικό θα έλεγε κανείς σκοπό ο οποίος εμπλουτιζόταν από την φαντασία και την περιπέτεια σε ιστορικό πλαίσιο. Σήμερα όλες οι χρονικές περίοδοι έχουν λίγο πολύ παρουσιασθεί και ο κατάλογος μεγαλώνει με δημιουργίες ανώτατης ποιότητας σχεδιαστικά και σεναριακά.  

 

 

Στο Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ελβετία και άλλες Γαλλόφωνες χώρες πολλοί γνωστοί δημιουργοί κόμικς έχουν εστιάσει την προσοχή τους σε ιστορικά και πολιτικά γεγονότα. Σε δουλειές που επεκτείνονται από graphic novels μέχρι strips εφημερίδων οι κομίστες έχουν αναφερθεί σε διάφορα αμφιλεγόμενα ζητήματα όπως η συνεργασία και αντίσταση της Γαλλίας και του Βελγίου στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, την Ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, τον Αμερικανικό ιμπεριαλισμό, τον αντισημιτισμό στη Γαλλία, την απορρόφηση των Αφρικανών μειονοτήτων στην Ευρώπη,τα κινήματα των πρασίνων και των φεμινιστών ενώ κρύβουν μεγάλη συμπάθεια σε οτιδήποτε σχετίζεται με Ρωμαϊκή εποχή. 

 

Εκτεταμένη αναφορά έχουμε στο ρόλο της Γαλλίας στον Β.Π.Π. όπως αναφέραμε και παραπάνω.  Ήδη από την απελευθέρωση του Παρισιού το καλοκαίρι του 1944 είχαμε την έκδοση ενός hardback κόμικ 29 σελίδων με τίτλο “La bete est morte!” ή αλλιώς “Το κτήνος είναι νεκρό!” [Calvo, Dancette, Zimmermann 1944] όπου απεικονιζόταν ένας παγκόσμιος πόλεμος μεταξύ ζώων όπου απεικονίζονταν ανθρωπομορφικά όλοι οι μεγάλοι παίκτες του πολέμου.  

 

Η εξερεύνηση του είδους ξεκινά από τον “TinTin” του Herge και την χρυσή εποχή των BD στις δεκαετίες ’50-’60.  Τότε δεν δινόταν ιδιαίτερη βάση στην ιστορική ακρίβεια παρά στην απλή αναφορά  αφού θα δούμε την σειρά “Αστερίξ” να ασχολείται εκτενώς με μια χιουμοριστική εκδοχή της πρώιμης Ρωμαϊκής ιστορίας. Πλέον έχουν δημιουργηθεί άλμπουμ που θεωρούνται ογκόλιθοι του χώρου όπως το “Persepolis” της Marjane Satrapi, το “A Game for Swallows” της Zeina Abirached για τον πόλεμο στη Βηρυτό, το “Road to America” του Baru για τον πόλεμο της Αλγερίας κ.α.  

 

Κεντρικό ρόλο στο ιστορικό κόμικ της Γαλλοβελγικής σχολής κράτησε για χρόνια και η σύνδεση του Βελγίου με την μεγαλύτερη αποικία του, το Κονγκό. Ή θα έπρεπε να πούμε καλύτερη την ισοπεδωτική αποικιοκρατική εξωτερική πολιτική του Βελγίου απέναντι στο Κονγκό; Όπως και να ‘χει οι Βέλγοι κομίστες απασχολήθηκαν ιδιαίτερα με το θέμα, είτε για να εκθειάσουν τη στάση αυτή είτε για την ασκήσουν το δριμύ κατηγορώ τους. Συγκεκριμένα οι δουλειές χρονολογούνται πάνω από έναν αιώνα πίσω και συγκεκριμένα στο 1910 και το “Histoire de Belgique”, το “Tintin au Congo Belge” του Herge το 1931, το “Tif et Tondu au Congo” του Dineur το 1939, το “Blondin et Cirage – Le negre blanc” του Jije το 1951, το “Bernard Prince” των Dany και Greg το 1979, την σειρά “Jimmy Tousseul” των Desorgher και Desberg το 1988-2000 και το “La vache” των De Moor και Desberg το 1994. Οι περισσότερες από τις παραπάνω ιστορίες έχουν δημοσιευθεί και στο γνωστό περιοδικό Spirou.

 

• Jacques Martin, Alix, Lombard 1956: Εστιασμένο στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία της περιόδου 500-27 π.Χ., ο Άλιξ είναι ένας νεαρός Γαλάτης που εμπλέκεται σε διαφόρων ειδών περιπέτειες. Είναι από τα πιο ιστορικά ακριβή κόμικ εκτός από κάποιους αναχρονισμούς του ίδιου του ήρωα.
• Zeina Abirached, Mourir partir revenir – Le Jeu des hirondelles, Editions Cambourakis, 2007: Η ζωή δύο αδερφών εν μέσω των εχθροπραξιών στην Βηρυτό του Λιβάνου το 1984. 
• Zeina Abirached, Beyrouth Catharsis, Edition Cambourakis 2006: Ένα ακόμα κόμικ αφιερωμένο στον πόλεμο της Βηρυτού.  

 

• Marjane Satrapi, Persepolis, L’Association 2000: Ένα αυτοβιογραφικό κόμικ που απεικονίζει την παιδική ηλικία της Satrapi στο Ιράν κατά την Ισλαμική επανάσταση. 
• Jacques Tardi, C’etait la Guerre des Tranchees, Casterman 1993: Δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να πει κανείς για αυτό το έργο. Ο Tardi είναι από τους καλύτερους στο Ιστορικό BD και πιάνει να μιλήσει για τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. 
• Xavier Dorison & Alex Alice, Le troisieme Testament, Glenat 1997: Η ιστορία διαδραματίζεται το έτος 1307 και ξεκινά με τη μυστηριώδη σφαγή των μοναχών ενός ολόκληρου μοναστηριού κάπου στη Γαλλία, αμέσως μετά την ανακάλυψη ορισμένων αρχαίων γραφών.

 

• Xavier Dorison & Mathieu Lauffray, Long John Silver, Dargaud 2007: Είναι θαρρείς βγαλμένος μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος "το Νησί του θησαυρού" του μεγάλου σκωτσέζου Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον. 
• Silvio Luccisano & Christophe Ansar, Gergovie – La victoire, Gallia Vetvs 2016: Χειμώνας 52 π.Χ. Ενώ ο Ιούλιος Καίσαρας έχει πεισθεί πως οι Γαλάτες έχουν κατακτηθεί, ξεσπάει μια άγρια εξέγερση στο δάσος των Καρνουτών.
• Vincent Delmas & Christophe Regnault, Elisabeth 1re, Glenat 2016: Η ιστορία της Ελισάβετ της 1ης των Τυδώρ.  
• Philippe Guillaume & Siro, La Banque, Dargaud 2016: Η ιστορία της οικονομικής αυτοκρατορίας της οικογένειας Hubert στις απαρχές του πρώτου παγκοσμίου.

 

• Bruno Falba & Christian Dalla Vecchia, Operation Overlord, Glenat 2016: Η επιχείρηση Overlord που οδήγησε στην απόβαση στη Νορμανδία.  
• Ocula, Liera & Gerasi, Le Tour de France, TJ Editions 2016: Μια απεικόνιση της ιστορίας του πιο διάσημου ποδηλατικού αγώνα στον κόσμο.
• Catel & Bocquet, Olympe de Gouges, Casterman 2012: Μια βιογραφία της γνωστής φεμινίστριας μέσα από την Γαλλική Επανάσταση του 1789.  

 

 

 

 

• Fabien Nury & Sylvain Vallee, Il etait une fois en France, Glenat 2007:  Ιστορία της γαλλικής κατοχής. Αντίσταση, λαθρεμπόριο, συνεργασία. Τελειώνει με τις μετακατοχικές διώξεις προς τους συνεργάτες.

• Jean Dufaux & Philippe Delaby, Murena, Dargaud 1997: Διαδραματίζεται τα χρόνια των Κλαύδιου & Νέρωνα, μέσα από τα μάτια του Μουρήνα ενός παιδικού φίλου αρχικά του Νέρωνα.

• Enrico Marini, Les Aigles de Rome, Dargaud 2007: Περιγράφει τους πολέμους που οδήγησαν στην ολική καταστροφή του Ρωμαϊκού στρατού στη μάχη του Τευτοβούργιου Δρυμού από τις στρατιές του Αρμίνιου

• Jean-Michel Charlier & Victor Hubinon, Buck Danny, Dupuis 1948: Ξεκινάμε με το Περλ Χάρμπορ και ακολουθούμε τρεις πιλότους σε όλες τις αερομαχίες που έδωσε η αμερικάνικη αεροπορία. Β'ΠΠ, Ιπτάμενοι Τίγρεις, Κορέα, Βιετνάμ (με το όνομα Βιετ-ταν) κλπ

 

 

 

• Crisse, Atalante, Soleil 2000: πολύ αδρά ιστορικό βασίζεται στην ιστορία της μοναδικής γυναίκας αργοναύτιδος και μετά ξεχειλώνει, α λα Ζίνα.

• Jean-Michel Charlier & Victor Hubinon, Barbe-Rouge, Dargaud 1961: Πειρατεία.

• Το σύμπαν του Jacques Martin. Jhen (αρχικά Xan) - μεσαίωνας. Orion - αρχαία Ελλάδα. Loïs - χρυσός αιώνας της Γαλλίας. Keos - αρχαία Αίγυπτος. Arno - Ναπολεόντειο. Μέσα σε αυτά ας βάλουμε και τον Vasco (αναγεννησιακό) από τον μαθητή και βοηθό του Martin, Gilles Chaillet. 

 

 

 

• Τα έργα του Partick Prugne. Canoë Bay, Frenchman, Pawnee, Iroquois. Περιγράφουν ιστορίες με Ινδιάνους στην Αμερική πριν την ανεξαρτησία. Το σέτινγκ θυμίζει κάτι από τον τελευταίο τον Μοϊκανών και το Revenant.

•  Les chemins de Malefosse, 7 vies de l'epervier (και όλα τα spin-off), Giacomo C. κλπ. Γενικότερα η σειρά Vecu της Glénat. Ημιιστορικές σειρές σε σκηνικό μεσαιωνικό, έως και μετααναγεννησιακό.

• Xavier Dorison & Joel Parnotte, Le Maître d'armes, Dargaud 2015: Θρησκευτικοί πόλεμοι 16ου αιώνα.

 

 

 

 

• Francois Bourgeon, Les Passagers du Vent, Glenat 1980: H ιστορία της Ίζα, μέσα από την οποία βλέπουμε το ναυτικό του 18ου αιώνα, αποικιοκρατία στην Καραϊβική, μέχρι και αμερικάνικο εμφύλιο.

• Francois Bourgeon, Les Compagnons de Crepuscule, Casterman 1984: Eκατονταετής πόλεμος.

• Simon Andriveau, Le Grand Siecle, Delcourt 2006: Kαι πάλι συνωμοσίες κλπ κατά τον Χρυσό αιώνα της Γαλλίας (σε περίπτωση που δεν ξέρετε ο όρος αναφέρεται στη βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΔ')

• Vincent Brugeas & Ronan Toulhoat, Le Roy des Ribauds, Akileos 2015: Μεσαίωνας, βασιλιάς Φίλιππος Αύγουστος και Ελεονόρα της Ακουΐταίνης. Συνωμοσίες και πάλι στο σκηνικό που οδήγησε στον Εκατονταετή.

• Jacques Tardi & Jean Vautrin, Le cri du peuple, Casterman 2001:Παρίσι 1871. Στη μητρόπολη των κοινωνικών αναταραχών η απόπειρα απομάκρυνσης από το ύψωμα της Μονμάρτρης των κανονιών, των τελευταίων δηλαδή αμυντικών όπλων του Παρισιού, θα σταθεί η αφορμή για το ξέσπασμα της πρώτης κοινωνικής επανάστασης, της Κομμούνας (από το οπισθόφυλλο της έκδοσης του ΚΨΜ).

 

Ευχαριστούμε τους @Kurdy Malloy και @φλοκ για τις προτάσεις τους. 

[GeoTrou]

Βιογραφικά

 

Η αφήγηση της ζωής σημαντικών προσώπων εμφανίστηκε από πολύ νωρίς στη γαλλοβελγική σχολή. Τα BD αυτά δεν είχαν τα γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν τους σύγχρονους τίτλους και έμοιαζαν περισσότερο με ιστορικά κόμικς. Ο πρώτος μεγάλος κομίστας που ασχολήθηκε με τέτοιου είδους αναγνώσματα, ήδη από το 1940, ήταν ο Jijé.

Σελίδα από κόμικ του Jijé για τον Χριστόφορο Κολόμβο (1946)

 

Τα βιογραφικά BD, όπως τα ξέρουμε σήμερα, άρχισαν να εμφανίζονται την δεκαετία του 1980, για διάφορες φιγούρες, από τον Charles Chaplin μέχρι τον Yannick Noah. Ωστόσο, κυρίως από το 2000 κι έπειτα κυκλοφόρησαν βιογραφίες που μπορούν πραγματικά να θεωρηθούν σημαντικά κόμικς. Σήμερα εκδίδονται πολυάριθμοι βιογραφικοί τίτλοι, αλλά εμπορικά δεν έχουν ιδιαίτερο αντίκτυπο, αφού στη Γαλλία τα πιο επιτυχημένα πουλάνε 30.000-35.000 αντίτυπα. Ως εκ τούτου, θεωρείται ένα σχετικά μικρό genre, παρότι έχει γίνει σχεδόν της μόδας.

 

 

Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των βιογραφιών αφορά ξένες προσωπικότητες, όπως ο Αυστριακός ζωγράφος Egon Schiele (Egon Schiele - 2012, Xavier Coste) ή ο Σκωτσέζος λογοτέχνης Robert Louis Stevenson (Stevenson, le Pirate Intérieur – 2013, Rodolphe/René Follet). Οι Αμερικάνοι μουσικοί έχουν την τιμητική τους: η ταραχώδης προσωπικότητα του Jim Morrison αποκαλύπτεται μέσα από τις σελίδες του Jim Morrison, Poète du Chaos (2010) των Frédéric Bertocchini/Jef, ενώ ο μυστηριώδης Robert Johnson έγινε graphic novel από τους Jean-Michel Dupont/Mezzo (Love in Vain – 2014).

 

 

Βέβαια, η πλειονότητα των βιογραφικών BD ασχολείται με Γάλλους ή Βέλγους, κάθε επαγγέλματος και εποχής. Από τον Jean-Paul Sartre και τον Eddy Merckx μέχρι την Camille Claude, διάφορα σημαντικά πρόσωπα έχουν γίνει κόμικ. Παραδόξως, πολλά από αυτά έχουν μικρότερη απήχηση στο γαλλόφωνο κοινό από όσα είναι γραμμένα για ξένες προσωπικότητες.

 

 

 

Υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες που έχουν δοκιμάσει τις δυνάμεις τους στο βιογραφικό BD, μερικοί ωστόσο ασχολούνται συστηματικά με αυτό. Ο σεναριογράφος José-Louis Bocquet έχει δημιουργήσει, σε συνεργασία με διάφορους σχεδιαστές, μερικά από τα πιο γνωστά κόμικς του είδους, περιλαμβανομένων των Les Aventures d'Hergé (1999) και Kiki de Montparnasse (2007). Ο David Vandermeulen έχει επίσης γράψει αρκετά σενάρια, ενώ το δίδυμο Corinne Maier/Anne Simon έχει προσφέρει βιογραφίες για ξένες μορφές, όπως ο Sigmund Freud.

 

Οι σχεδιαστικές τεχνοτροπίες που χρησιμοποιούνται για τα βιογραφικά BD είναι τόσο διαφορετικές, όσο και οι προσωπικότητες με τις οποίες καταπιάνονται. Πολλές φορές η ρεαλιστική γραμμή, που μοιάζει πιο ταιριαστή, αντικαθίσταται με ίδια επιτυχία από ένα καρτουνίστικο σκίτσο, ενώ ασπρόμαυρο και έγχρωμο εμφανίζονται εξίσου συχνά. Παρόμοια ποικιλία υπάρχει και στην αφήγηση. Ο σεναριογράφος μπορεί να δώσει έμφαση σε συγκεκριμένα επεισόδια της ζωής του εκάστοτε προσώπου, να εξιστορήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε χρονολογική σειρά ή ακόμα και να βάλει τον πρωταγωνιστή του σε έναν μακρύ μονόλογο. Επίσης, αρκετά σύνηθες είναι ο δημιουργός να παίρνει μια κάποια ελευθερία ως προς την απεικόνιση ορισμένων γεγονότων ή να εισάγει μια ονειρική διάσταση, δίχως να ξεφεύγει από την πραγματικότητα.

 

• Pénélope Bagieu, California Dreamin', Gallimard 2015: ένα κόμικ για την Cass Elliot, τραγουδίστρια και μέλος του συγκροτήματος The Mamas & the Papas.

• Frédéric Bertocchini/Jef, Jim Morrison, Poète du Chaos, Emmanuel Proust Éditions 2010: μια βιογραφία για τον εμβληματικό και ταυτόχρονα αυτοκαταστροφικό μουσικό της ροκ.

• Julie Birmant & Clément Oubrerie, Pablo, Dargaud 2012-2014: μια τετραλογία που διηγείται τη ζωή του Pablo Picasso και ταυτόχρονα εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις του με άλλους μεγάλους εικαστικούς.

• José-Louis Bocquet & Catel, Kiki de Montparnasse, Casterman 2007: εξιστόρηση της ζωής της Alice Prin, μοντέλου και καλλιτέχνιδας του προπολεμικού Παρισιού.

• José-Louis Bocquet & Catel, Olympe de Gouges, Casterman 2012: έργα και ημέρες μιας μεγάλης φιγούρας του φεμινισμού, της θεατρικού συγγραφέως και αγωνίστριας Olympe de Gouges.

• Claire Bouilhac & Catel, Adieu Kharkov, Dupuis 2015: η ζωή της ηθοποιού Mylène Demongeot και της μητέρας της, βασισμένο στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της πρώτης, Les Lilas de Kharkov.

• Xavier Coste, Egon Schiele, Casterman 2012: ένα άλμπουμ για τον Schiele, κορυφαίο εξπρεσιονιστή ζωγράφο του περασμένου αιώνα.

• Xavier Coste, Rimbaud, l'Indésirable, Casterman 2013: αφήγηση των δύο πιο σημαντικών περιόδων στη ζωή του Γάλλου ποιητή Arthur Rimbaud.

• Διάφοροι, Les Grands Peintres, Glénat 2015-…: σειρά αφιερωμένη σε μερικούς από τους σπουδαιότερους Ευρωπαίους ζωγράφους, όπως ο Goya και ο Jan van Eyck.

• Aurélien Ducoudray & Eddy Vaccaro, Young, Futuropolis 2013: βιογραφία του Victor Perez, του Τυνήσιου μποξέρ που έγινε παγκόσμιος πρωταθλητής σε ηλικία 20 ετών.

• Jean-Michel Dupont & Mezzo, Love in Vain, Glénat 2014: το πορτρέτο του αινιγματικού και επιδραστικού μουσικού των blues, Robert Johnson.

• Jean-Luc Fromental, José-Louis Bocquet & Stanislas, Les Aventures d'Hergé, Reporter 1999: μια ματιά στην προσωπική κυρίως ζωή του Hergé, δημιουργού του TinTin.

• Esther Gil & Laurent Paturaud, Victor Hugo, Aux Frontières de l'Exil, Daniel Maghen 2013: μια βιογραφία για τη μεγάλη αυτή προσωπικότητα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, με έντονα μυθοπλαστικά στοιχεία.

• Éric Liberge & Vincent Gravé, Camille Claudel, Glénat 2012: ο τρικυμιώδης βίος της Camille Claudel, σημαντικής Γαλλίδας γλύπτριας.

• Corinne Maier & Anne Simon, Freud, Dargaud 2011: ένα έργο πάνω στον ιδιοφυή ιδρυτή της ψυχανάλυσης. 

• Corinne Maier & Anne Simon, Marx, Dargaud 2013: βιογραφικό BD για τον Γερμανό θεμελιωτή του κομμουνισμού.

• Emmanuel Moynot, Pierre Goldman, la Vie d'un Autre, Futuropolis 2012: ένα κόμικ για τον Pierre Goldman, Γάλλο ακτιβιστή της αριστεράς, που δολοφονήθηκε υπό μυστηριώδεις συνθήκες.

• Michel Onfray & Maximilien Le Roy, Nietzsche, Se Créer Liberté, Le Lombard 2010: αποσπασματική αφήγηση της ζωής και της σκέψης του Γερμανού φιλόσοφου.

• Christian Perissin & Matthieu Blanchin, Martha Jane Cannary, Futuropolis 2008-2012: μια ρεαλιστική βιογραφία της Calamity Jane, της πιο διάσημης γυναικείας φιγούρας της Άγριας Δύσης.

• Hugo Pratt, Saint-Exupéry, Casterman 1995: ένα ανάγνωσμα για τον δημοφιλή Γάλλο λογοτέχνη και αεροπόρο, που συνδέει το ονειρικό με το πραγματικό.

• Mathilde Ramadier & Anaïs Depommier, Sartre - Une Existence, des Libertés, Dargaud 2015: βιογραφία για έναν εκ τους διασημότερους φιλοσόφους του 20^ού αιώνα.

• Sandrine Revel, Glenn Gould, Une Vie à Contretemps, Dargaud 2015: μια ματιά τη ζωή του Glenn Gould, ενός από τους σημαντικότερους κλασικούς πιανίστες του 20^ού αιώνα.

• Philippe Richelle & Frédéric Rébéna, Mitterrand - Un Jeune Homme de Droite, Rue de Sèvres 2015: μια αποκαλυπτική ματιά στα νεανικά χρόνια του François Mitterrand, μακροβιότερου Προέδρου της Γαλλίας.

• Rodolphe & René Follet, Stevenson, Le Pirate Intérieur, Dupuis 2013: ένα οδοιπορικό στη ζωή του πολυμεταφρασμένου και πολυταξιδεμένου λογοτέχνη.

• Laurent Seksik & Guillaume Sorel, Les Derniers Jours de Stefan Zweig, Casterman 2012: συνδέοντας τα γεγονότα με την φαντασία, το κόμικ αυτό αφηγείται τους τελευταίους μήνες του σπουδαίου Αυστριακού λογοτέχνη.

• Laurent Seksik & Fabrice Le Hénanff, Modigliani, Prince de la Bohème, Casterman 2014: οι τελευταίες ημέρες της τραγικής ζωής του Ιταλού ζωγράφου και γλύπτη.

• Joann Sfar, Pascin, L'Association 2000-…: ενδελεχής μελέτη της ανήσυχης ζωής του Βούλγαρου ζωγράφου Jules Pascin.

• David Vandermeulen, Fritz Haber, Delcourt 2005-…: βιογραφική σειρά για τον Fritz Haber, νομπελίστα χημικό από την Γερμανία.

• David Vandermeulen & Daniel Casanave, Romantica, Le Lombard 2014-…: μια σειρά για λογοτέχνες όπως η Mary Shelley και ο Adelbert von Chamisso.

• Cédric Villani & Edmond Baudoin, Les Rêveurs Lunaires - Quatre Génies qui ont Changé l'Histoire, Gallimard/Grasset 2015: παρουσίαση του έργου των Werner Heisenberg, Alan Turing, Léo Szilard και Hugh Dowding, τεσσάρων μορφών καθοριστικών για την έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

[Θρηνωδός]

Περιπέτεια

 

Η περιπέτεια (Aventure) είναι η πρώτη και πολυπληθέστερη θεματολογία όταν κάποιος μιλάει για BD. Χιλιάδες κόμικς έχουν γραφτεί για περιπέτειες σε κάθε γωνία της γης και κάθε εποχή, κάποια με κωμική διάθεση και άλλα με πιο σοβαρό ύφος. Μέσα από την περιπέτεια αναδύθηκαν ονόματα θρύλοι που μετά αυτονόμησαν σε πιο ιδιαίτερα θέματα και στιλ αφήγησης. Μιλάμε άλλωστε για το παλιότερο είδος μαζί με το χιούμορ, τομείς που πλέον είναι άρρηκτα συνυφασμένοι με τη Γαλλοβελγική σχολή και παρέχουν μια ατέλειωτη δεξαμενή επιλογών τόσο για τον αρχάριο όσο και τον ψαγμένο αναγνώστη. Ξεκινώντας από κάπου, ίσως η πρώτη BD περιπέτεια που δεν είχε την μορφή strip ήταν το “Le Cimetiere des Baleines” των Fred και Liliane Funcken του μακρινού 1947. 

 

Ο πειρατικός κόσμος θα είναι για πάντα συνυφασμένος με την λέξη περιπέτεια. Δίπλα-δίπλα ο νέος και παλιός (Barracuda & Barbe-rouge)

 

Να μιλήσουμε για τον Greg Hermann και το πασίγνωστο “Bernard Prince” που αψηφά τον χρόνο όντας μια από τις μακροβιότερες σειρές περιπέτειας από το 1969 μέχρι σήμερα; Να πάμε λίγο αργότερα το 1980 και να διαβάσουμε το “Thorgal” των Van Hamme και Rosinski, από τις πιο εικονικές και διεθνώς εξαγώγιμες σειρές BD; Είμαστε θαλασσοπόροι στη ψυχή και θέλουμε να ταξιδέψουμε με τους ναυτικούς του 18ου αιώνα παρέα με το “Les passagers du  vent” του Francois Bourgeon; Μας γοητεύουν οι πειρατές και το πρόσφατο “Barracuda” των Jean Dufaux και Jeremy είναι ότι πρέπει για μας; Οι επιλογές είναι πραγματικά ατελείωτες και καλύπτουν κάθε γούστο είτε κάποιος ψάχνει κάτι κλασικό είτε κάτι πιο ιδιαίτερο. Τα περισσότερα κόμικ βέβαια ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο διαδραματίζονται έχουν και επιπλέον κατηγοριοποίηση αφού θα είναι ιστορικά, φαντασίας, επιστημονικής φαντασίας, fantastique κ.ο.κ. αλλά στην ουσία τους όλα παραμένουν περιπέτειες. 

 

 

Κόρτο Μαλτέζε και Θοργκάλ εν δράσει

 

 

Θα ήταν όμως αμαρτία να μιλάμε για Aventure BD και να μην αναφέρουμε τον μεγαλύτερο λάτρη της περιπέτειας, τον γνωστότερο θαλασσοπόρο, τον αθεράπευτο ρομαντικό, τον γοητευτικά μυστηριώδη Corto Maltese. Όντως ο δημιουργός του, Hugo Pratt είναι Ιταλός αλλά τα περισσότερα άλμπουμ του Κόρτο εκτός από την «Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας» εκδόθηκαν στο Γαλλικό περιοδικό Pif gadget και δεν θα ήταν ψέματα αν λέγαμε ότι στη συνείδηση των αναγνωστών κόμικς ανά την υφήλιο η σειρά “Corto Maltese” είναι ένα αμιγώς Γαλλοβελγικό κόμικ. Ο Κόρτο ενσαρκώνει την φράση «περιπέτειες στην άκρη της γης» αφού κάθε άλμπουμ του είναι και μια μυσταγωγία σε εξωτικά μέρη, γνωριμία με πολιτισμούς άγνωστους, αδρεναλίνη και δράση στα μέγιστα. Όλα τα συστατικά που χρειάζεται ένα περιπετειώδες κόμικ για να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον μας. Η αλήθεια είναι ότι ο Κόρτο αντιπροσωπεύει πολλά παραπάνω από αυτό αλλά αυτή είναι μια κουβέντα για άλλη φορά. 

 

Στιγμιότυπο από τα "Μπλε Γιλέκα"

Οι Γάλλοι, που τείνουν να οριοθετούν και την παραμικρή μεταβολή στη θεματολογία, έχουν δημιουργήσει ένα υβρίδιο μεταξύ περιπετειών και χιουμοριστικών που λέγεται «aventure humoristique”. Κυρίως αφορά περιπέτειες που έχουν πολύ έντονο το χιουμοριστικό στοιχείο αλλά δεν διαδραματίζονται σε επαναλαμβανόμενα περιβάλλοντα (όπως π.χ. το “Les Tuniques Bleues” ή το “Gaston”). Κόμικς όπως το “De Cape et de Crocs” των Alain Ayroles και Jean-Luc Masbou και το “Garulfo” των Alain Ayroles και Bruno Maiorana ανήκουν στο είδος αλλά οι γραμμές είναι πολύ λεπτές και ο διαχωρισμός μερικές φορές υπερκαλύπτεται από πολλούς τίτλους που ανήκουν και στα δύο είδη. Θα μπορούσαμε να πάμε τόσο μακριά που θα ονομάζαμε μεγαθήρια του είδους όπως το “Spirou et Fantasio”,“Asterix” και “TinTin” ως χιουμοριστικές περιπέτειες, αφού στη χρυσή εποχή των Γαλλοβελγικών την δεκαετία του 1960 η συντριπτική πλειοψηφία των κόμικ που κυκλοφορούσαν είχαν κωμωδία και δράση. Ομοίως σε πάρα πολλά aventure BD βλέπουμε να εισχωρεί το ιστορικό στοιχείο (Alix) οπότε είναι στην ευχέρεια του αναγνώστη να κάνει τον διαχωρισμό μεταξύ histoire και aventure ανάλογα με το που ρίχνει περισσότερο βάρος ο δημιουργός. Προφανώς αρκετές σειρές άλλαξαν στην πορεία και αυτοπροσδιορίστηκαν σε αυστηρώς ιστορικά κόμικ με στοιχεία περιπέτειας και άλλα που κράτησαν το περιπετειώδη χαρακτήρα τους σε ιστορικά πλαίσια, όπως ο Κόρτο. Στην συντριπτική πλειοψηφία των Aventure BD, η σχεδιαστική νόρμα είναι η γνωστή μας ligne claire.

Για τους παραπάνω λόγους και την καθολική αναγνώριση και επιτυχία που έχουν αυτά τα κόμικς, το στιλ αφήγησης τους έχει μεταβληθεί ελάχιστα από το 1960 μέχρι και σήμερα. Το ίδιο συμβαίνει και στο σχεδιαστικό κομμάτι, γι’αυτό δεν συναντάμε τόσο συχνά aventure BD με καινοτομίες στο σκίτσο ή εναλλακτικά σχεδιαστικά στιλ. Σαφώς μετά τα πέτρινα χρόνια των BD (δεκατία του ’90) βλέπουμε μια σταδιακή ωρίμανση του είδους σε πιο ενήλικα θέματα και κόμικς που δεν φοβούνται να πάνε ένα βήμα παραπάνω όσον αφορά την άρνηση των κλισέ – δεν έχουμε πάντα καλό τέλος, γίνονται αναφορές σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα που θα συναντούσε κάποιος ανάλογα την εποχή και παλιότερα οι δημιουργοί φοβούνταν να αγγίξουν γιατί έκαναν τζιζ – αλλά σε γενικές γραμμές η συνταγή είναι ίδια: ένα περιβάλλον που πουλάει, δράση, συναίσθημα, εξερεύνηση, κίνδυνος, ηρωισμοί και μια δόση χιούμορ. Τα συστατικά για μια καλή περιπέτεια που θα μεγαλώσει και θα διασκεδάσει χιλιάδες αναγνώστες. 

 

 

• Greg & Hermann, Bernard Prince, Dargaud 1969-…: Ο Μπέρναρ Πρινς είναι ο πιο εβληματικός χαρακτήρας του είδους και η σειρά αποτελεί μοντέλο για το πως φτιάχνεται μια σωστή BD περιπέτεια.
• Carlos Trillo & Eduardo Risso, Fulu, Glenat 1989-1992: Σκάλβα ανδρών, η Φουλού είναι μια γυναίκα που χτίζει τη ζωή της σαν ύμνος στην ελευθερία. Μαγνητική και μαγική, δεν περιμένει κανείς τίποτα λιγότερο όταν στο τιμόνι της δημιουργίας το ζευγάρι Trillo/Riso.
• Yves-Pierre Gabrion, L’homme de Java, Vents d’Ouest 1990-1994: Οι περιπέτειες ενός ρομαντικού εφήβου ανάμεσα από πειρατές και μακρινές αποικίες στη σκιά του 19ου αιώνα.  

 

Δύο εξώφυλλα από το "Les passagers du vent", γιατί μετράνε

 

• Dieter & Michel Plessix, Julien Boisvert, Delcourt 1989-1995: Ο Julien Boisvert δεν είναι άνθρωπος της περιπέτειας, μέχρι που αποφασίζει να φύγει για την Αφρική ξεκινώντας την μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής του, ν’ανακαλύψει τον εαυτό του.
• Francois Bourgeon, Les passagers du vent, Glenat 1980-2010: Έρωτας, ίντριγκα και περιπέτεια εν μέσω πειρατών και Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού τον 18ο αιώνα. 
• Hugo Pratt, Corto Maltese, Casterman 1975-…: Δεν χρειάζονται συστάσεις για τις καλύτερες περιπέτειες που γράφτηκαν ποτέ σε κόμικ.

• Jean Van Hamme & Grzegorz Rosinski, Thorgal, Le Lombard 1980-…: Άλλη μια πασίγνωστη σειρά του Βέλγου Van Hamme και του Πολωνού Rosinski, το Θοργκάλ διαπραγματεύεται διάφορα θέματα και θρύλους, από την Νορβηγική μυθολογία μέχρι επιστημονική φαντασία. Πρωταγωνιστής ένας νεαρός Βίκινγκ, ο Thorgal Aegirsson.

 

 

• Alain Ayroles & Jean-Luc Masbou, De Cape et de Crocs, Delcourt 1995-…: Μια χιουμοριστική περιπέτεια με πρωταγωνιστές δύο ανθρωπομορφικά ζώα. Δύο περήφανοι κατασκευαστές μπύρας, μια αλεπού και ένας λύκος, ανακαλύπτουν σε ένα μπουκάλι ένα χάρτι θησαυρού και δεν ησυχάζουν μέχρι να τον εντοπίσουν.
• Alain Ayroles & Bruno Maiorana, Garulfo, Delcourt 1995-2002: Άλλη μια κωμική περιπέτεια σε σενάριο Ayroles, αυτή τη φορά για έναν βάτραχο που του πραγματοποιείται η ευχή να μεταμορφωθεί σε άνθρωπος, μόνο και μόνο για να καταλάβει την σαπίλα της ανθρωπότητας.
• Jean Dufaux & Jeremy, Barracuda, Dargaud 2010-2016: Μια κλασική πειρατική ιστορία με πρωταγωνιστές το πλήρωμα της πειρατικής σκούνας Barracuda. 

 

Εξώφυλλο και στιγμιότυπο από το "Hannibal Meriadec et les larmes d’Odin"

 

• Jean-Luc Istin & Stephane Crety, Hannibal Meriadec et les larmes d’Odin, Soleil 2009-…: Ο Hannibal Meriadec είναι πειρατής, καπετάνιος του Mac Lir και μάγος. Αναζητεί απεγνωσμένα τα εφτά δάκρυα του Όντιν, εφτά διαμάντια απίστευτης καθαρότητας και αξίας. Δεν είναι ο μόνος..
• Eric Corbeyran & Brice Bingono, Pavillon Noir, Soleil 2011-…: Κυνηγώντας έναν δυσεύρετο θησαυρό, ο Dark Dan ξεκινάει με το πειρατικό του ένα ταξίδι που θα τον οδηγήσει μέχρι το τέλος της κόλασης. Πολύ δυνατή σειρά τόσο σεναριακά όσο και σχεδιαστικά.

 

 

• Xavier Dorison & Ralph Meyer, Asgard, Dargaud 2012-2013: Οι περιπέτειες ενός Βίκινγκ, του Asgard, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με προκλήσεις που προμηνύουν την έλευση της μέρας της κρίσης, του Ragnarok. 
• Christian Papazoglakis & Tanja Cinna, Les Freres Rodriguez, Glenat 2016: Μια καινούργια περιπέτεια που κυκλοφόρησε μόλις τον περασμένο Οκτώβριο. Μια συμπαθητική και συγκινητική ιστορία στα τέλη του 1950, όπου οι Μεξικανοί αδερφοί Rodriguez μπαίνουν στον κόσμο της επαγγελματικής αυτοκίνησης και έχουν ως όνειρο να τρέξουν  στη Φόρμουλα 1.
• Jean-Michel Charlier & Victor Hubinon, Barbe-rouge, Dargaud 1961-…: Το παλιότερο «πειρατικό» BD, έχει πρωταγωνιστή τον διαβόητο Κοκκινογένη και μας έδωσε 37 άλμπουμς από το 1961 μέχρι το 2004. 

• Jean Graton, Michel Vaillant, Le Lombard 1959-…: Άλλος ένας κλασικός ήρωας, ο Michel Vaillant μας συναρπάζει με τις περιπέτειες του ως οδηγός της Φόρμουλα 1 εδώ και 60 χρόνια.

 

 

• Thierry Dubois & Jean-Luc Delvaux, Les aventures de Jacques – Gipar, Paquet 2010-…: Το 1953 στο Παρίσι ο δημοσιογράφος Jacques-Gipar βλέποντας ότι η Αστυνομία αδυνατεί, αποφασίζει ο ίδιος να διαλευκάνει μια σειρά επιθέσεων σε βυτιοφόρα που προμηθεύουν την πρωτεύουσα με κρασί και να δημοσιεύσει τις ανακαλύψεις του στην εφημερίδα France-Enquetes. Τα πράγματα σκουράνουν όσο ανεβαίνει στην εγκληματική ιεραρχία που κρύβεται πίσω από τα χτυπήματα.
• Peyo, Johan et Pirlouit, Dupuis 1954-…: Το «The adventures of Johan» όπως λεγόταν αρχικά διαπραγματεύεται τις περιπέτειες ένος δυναμικού ντούο στο μεσαίωνα. Το κόμικ αυτό έγινε γνωστό μέσα από τις σελίδες του περιοδικού Spirou και στον 9ο τόμο του κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση τα Στρουμφάκια. 

• Frank Le Gall, Theodore Poussin, Dupuis 1987-2005: Η ιστορία του Theodore Poussin γεννημένου το 1902, που μετά τον θάνατο του πατέρα του αναγκάζεται να σταματήσει τις σπουδές του για να αναλάβει την θέση του σε μια ναυτηλιακή εταιρία. Πόσο θα αντέξει να κάθεται πίσω από ένα γραφείο;

 

Στο κέντρο εσωτερική σελίδα του "L'epervier"

 

• Jean-Yves Mitton & Chantal Cheret, Les survivants de l’Atlantique, Soleil 1992-2003: Ένα χρόνο πριν τη Γαλλική επανάσταση, ο νεαρός Malouin Yann Le Scorff γοητεύεται από τους μύθους των ωκεανών και μεγαλωμένος από τις ανθρωπιστικές ιδέες του Διαφωτισμού, στρέφεται εναντίον του οπορτουνιστή πειρατή Kerbeuf με στόχο την σωτηρία του Ατλαντικού.

• Patrice Pellerin, L’Epervier, Dupuis 1994-…:  Στα μάτια κάποιων είναι ο Yann de Kermeur, ένας ευγενής από την Βρετάνη με σκοτεινό παρελθόν. Για άλλους είναι ο L’Epervier, ένας τρομακτικός και φιλόδοξος κουρσάρος. Μετά από ψευδή κατηγορία για φόνο, Ο L’Epervier θα πρέπει να παρασύρει τους αντιπάλους του στο αγαπημένο του πεδίο μάχης: Τον ωεκανό και τον οργή του.

• Yves H. & Hermann, Le Diable Des Sept Mers, Dupuis 2008-2009: Νότια Καρολίνα στην ανατολή του 18ου αιώνα. Μια καιόμενη φυτεία, ένα κορίτσι καλής οικογένειας, ένας νεαρός τυχοδιώκτης που ονειρεύεται θησαυρούς, ένα πλήρωμα εγκληματιών διψασμένων για ρούμι και αίμα, αμμουδερές παραλίες, φοινικόδεντρα, πεινασμένοι καρχαρίες είναι μερικά από τα συστατικά αυτού του κόμικ με πρωταγωνιστή τον τρομακτικό βασιλιά των πειρατών Murdoch, εμπνευσμένο από τον Μαυρογένη του Stevenson.

 

Δύο κόμικ ορόσημα με τον τρόπο τους το καθένα

 

• Fred & Liliane Funcken, Le Cimetiere des Baleines, Editions Campeador 1947: Το «Νεκροταφείο φαλαινών» είναι μια θαλασσινή περιπέτεια και ένα από τα πρώτα Γαλλοβελγικά κόμικς που ανήκουν αμιγώς στο είδος aventure.

• Simon Kansara & Horne, Watch Dogs, Les Deux Royaumes 2016-…: Ένα φρέσκο κόμικ του περασμένου Νοεμβρίου, μεταφορά του διάσημου βιντεοπαιχνιδιού Watch Dogs.

• Eric Corbeyran & Djillali Defali, Assassin’s Creed, Les Deux Royaumes 2009-…: Άλλη μια μεταφορά του παιχνιδιού Assassin’s Creed, το είδαμε να κυκλοφορεί και στην Ελλάδα.

• Henri Vernes & Gerald Forton, Bob Morane, Altaya 2012-2014: Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης, πολύγλωσσος, πρώην διοικητής στην αεροπορία, καλόκαρδος, γοητευτικός, ο Bob Morane τα κάνει όλα και συμφέρει. Παρέα με τον κολαούζο του, τον γιγάντιο Σκωτσέζο Bill Balantine, καταδιώκει το κακό σε κάθε του μορφή μέχρι την άκρη της γης.

• Jean Van Hamme & William Vance, XIII, Dargaud 1984-…: Ένας άνδρας ξυπνά χωρίς όνομα, παρελθόν, ταυτότητα ή μνήμη σε ένα άγνωστο μέρος. Το μόνο στοιχείο ένα τατουάζ με τον αριθμό 13. Το XIII είναι ένας κολοσσός των κόμικ που δεν χρειάζεται συστάσεις.

 

 

• Jean Van Hamme & Dany, Histoire sans Heros, Lombard 1977-1997: Η «Ιστορία των Ηρώων» έτρεξε για 20 χρόνια με 3 άλμπουμς και είναι το “Lost” των BD. Ένα αεροπλάνο πέφτει σε ένα παρθένο δάσος και οι επιζώντες προσπαθούν να επιβιώσουν με κάθε τρόπο.

• Edgar P. Jacobs, Blake & Mortimer, Editions du Lombard 1946-…: Ένας ακόμη κλασικός τίτλος, το δίδυμο «Μπλέικ και Μόρτιμερ» το πρωτοσυναντήσαμε στο περιοδικό TinTin το 1946 ενώ στη συνέχεια εκδόθηκε από την Le Lombard (με το πρώτο της όνομα). Αυθεντική περιπέτεια στο αγαπημένο στιλ της ligne Claire.

• Stephen Desberg & Bernard Vrancken, IR$, Le Lombard 1999-…: Μαζί με το Largo Winch αποτελούν τις πρώτες επιλογές όταν μιλάμε για κατασκοπικά θρίλερ, γεμάτα δράση, ανατροπες και ίντριγκα.

[GeoTrou]

Ερωτικά

 

Το παρακάτω περιεχόμενο απευθύνεται σε άτομα άνω των 18 ετών

 

Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι το λίκνο του ερωτικού κόμικ είναι η Ιταλία, με καλλιτέχνες όπως ο Guido Crepax, ο Milo Manara και ο Magnus. Στις γαλλόφωνες περιοχές, η δίψα για τέτοιου είδους αναγνώσματα έσβηνε και συνεχίζει να σβήνει είτε με την μετάφραση έργων Ιταλών δημιουργών, είτε με την συνεργασία ξένων (κυρίως Ιταλών) με γαλλικές και βελγικές εκδοτικές. Και παρότι η παραγωγή ερωτικών BD δεν είναι τόσο μεγάλου βεληνεκούς, έχουν αναδειχθεί αρκετοί κομίστες.

 

 

Ο δημιουργός που πρώτος ενέταξε τον ερωτισμό στη γαλλοβελγική σκηνή (ή τουλάχιστον αυτός που προκάλεσε το περισσότερο σούσουρο) είναι ο Jean-Claude Forest με το Barbarella (1964). Η αλήθεια είναι ότι θεωρείται περισσότερο sci-fi κόμικ, παρά ερωτικό. Ωστόσο, το γυναικείο γυμνό τάραξε την συντηρητική κοινωνία της εποχής και αναμφίβολα άνοιξε νέους δρόμους, στους οποίους περπάτησαν λίγο αργότερα οι Pierre Bartier/Guy Peellaert με το Les Aventures de Jodelle (1966) και Jean van Hamme/Paul Cuvelier με το Epoxy (1968). Δεν πρόκειται για αμιγώς ερωτικά έργα, αλλά σίγουρα είναι οι προπάτορες του ερωτισμού στα BD.

 

  

 

Ίσως ο μεγαλύτερος όλων των γαλλόφωνων δημιουργών του εν λόγω τομέα είναι ο Georges Pichard, που σε σενάριο του Georges Wolinski σχεδίασε τη σειρά Paulette (1971-1984), έργο-σταθμό στα ερωτικά BD. Ωστόσο, δούλευε κυρίως μόνος του, δημιουργώντας διάφορα σημαντικά κόμικς μεταξύ των οποίων τα Blanche Épiphanie (1972-1987), Marie-Gabrielle de Saint-Eutrope (1977-1981) και οι μεταφορές έργων των Guillame Apollinaire, Denis Diderot, Leopold von Sacher-Masoch κ.ά.

 

  

 

Η δεκαετία του 1980 μπορεί να χαρακτηριστεί η χρυσή εποχή του ερωτισμού στη γαλλόφωνη σκηνή. Ιδιαίτερα υπό τη σκέπη της εκδοτικής Albin Michel εκδόθηκαν πολυάριθμα έργα, σειρές ως επί το πλείστον. Μεταξύ αυτών ήταν το Cléo (1983-2011) του Robert Hugues, το Erma Jaguar (1988-1992) του Αlex Varenne, το L'École des Biches (1984) του Georges Lévis και το Linda Aime l'Art (1985-1992) του Philippe Bertrand.

 

 

Στα 90s το ενδιαφέρον για πονηρά κόμικς μειώθηκε, αλλά από το 2000 αναζωπυρώθηκε, με τα έργα αρκετών νέων δημιουργών. Από αυτή την καινούργια φουρνιά, μπορεί κανείς να σταχυολογήσει το Comtesse (2010) της Aude Picault και το Mahârâja (2012) των Labrémure/Artoupan.

 

 

 

Όπως προαναφέρθηκε, πολλοί ξένοι δημιουργοί έχουν κάνει ερωτικά κόμικς στη γαλλική γλώσσα. Ο Milo Manara έχει συνεργαστεί κατ' επανάληψη με γαλλικές εκδοτικές, όπως στην περίπτωση του Le Parfum de l'Invisible (1986-1995) που δημιούργησε για το περιοδικό L'Écho des Savanes, ενώ η περίφημη Druuna του Paolo Eleuteri Serpieri πρωτοεμφανίστηκε το 1985 στο άλμπουμ Morbus Gravis της Dargaud. Ονόματα όπως ο Tanino Liberatore, η Giovanna Casotto και ο Leone Frollo έχουν συμμετάσχει σε περιοδικά και ανθολογίες. Ο δε Αργεντινός Horacio Altuna ξεκίνησε το 1995 να σκιτσάρει για τη γαλλική έκδοση του Playboy.

 

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα ερωτικά BD περιέχουν μπόλικο χιούμορ ή τέλος πάντων χαρακτηρίζονται και χιουμοριστικά. Οι πλοκές συχνά είναι ευφάνταστες, ενώ δεν είναι σπάνια η σύνδεσή τους με την επιστημονική φαντασία. Πολλοί τίτλοι μάλιστα αποτελούν παρωδίες γνωστών λογοτεχνικών έργων ή παραμυθιών.

 

• Pierre Bartier & Guy Peellaert, Les Aventures de Jodelle, Éric Losfeld 1966: η πράκτορας Jodelle αναλαμβάνει να σώσει μια αναχρονιστική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το πραξικόπημα. Κράμα κατασκοπικής περιπέτειας, φαντασίας και ερωτισμού, το κόμικ αυτό θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντικό στην εποχή του, τόσο για την σύνδεσή του με την εν εξελίξει σεξουαλική επανάσταση, όσο και για τις επιρροές του από την Ποπ Αρτ.
• Jean-Luc Cornette & Karo, Arthur & Janet, Drugstore 2009: ένα ερωτευμένο ζευγάρι δοκιμάζει κάθε δυνατή μορφή του σεξ. Μια ωδή στον πόθο και τις σαρκικές απολαύσεις, όπως έχει χαρακτηριστεί.

 

Spoiler

 

• De Monage & Georges Lévis, Liz et Beth, Neptune/Sedem Publications/Glénat 1980-1994: Η Liz είναι χωρισμένη. Η Beth δεν είναι, αλλά απολαμβάνει τις εξωσυζυγικές περιπέτειες. Εν ολίγοις, δυο αχώριστες φιλενάδες που ταξιδεύουν αναζητώντας σαρκικές απολαύσεις.

• Henri Filippini & Robert Hugues, L'Institution Marie-Madeleine, CAP 1989-1991: μια ερωτική σειρά που διαδραματίζεται σε ένα ίδρυμα για κοπέλες.

• Henri Filippini & Robert Hugues, Les Trois Mousquetaires, CAP 1990: το πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα του Δουμά, σε μια ερωτική προσέγγιση. Τόσο απλά.

• Ian Galix & Lucques, Encyclopédie Aphrodisiaque, Erotic Bizness 1982-1983: ένα μωσαϊκό από ποιητικές σκηνές έρωτα, χιουμοριστικά στριπάκια γύρω από το σεξ, μελέτες του γυναικείου σώματος... Μια αληθινή «αφροδισιακή εγκυκλοπαίδεια», όπως άλλωστε τιτλοφορείται.

• Paul Gillon, La Survivante, Albin Michel 1985-1991: η Aude είναι η μοναδική επιζήσασα στο διαλυμένο από το πυρηνικό ολοκαύτωμα Παρίσι. Μπορεί να χαρεί όλες τις ανέσεις της πόλης του φωτός, αλλά όχι να της μοιραστεί με κάποιον.

• Robert Hugues, Cléo, CAP 1983-2011: οι σεξουαλικές διαστροφές και φαντασιώσεις μιας έφηβης κοπέλας. Κατά πολλούς το καλύτερο προσωπικό έργο του Hugues, που εδώ υπογράφει ως W.G. Colber.

• Alejandro Jodorowsky & Moebius, Griffes d'Ange, Les Humanoïdes Associés 1994: μια νεαρή γυναίκα αναζητά την σεξουαλική της αφύπνιση. Ένα μάλλον διαφορετικό, πιο αφηρημένο και φαντασιώδες ερωτικό κόμικ.

• Labrémure & Artoupan, Mahârâja, Drugstore 2012: ένας μυστηριώδης Ινδός ευγενής επισκέπτεται ένα θέρετρο στη λίμνη Κόμο. Ένα πρωτότυπο αφήγημα, που συνδυάζει τον ερωτισμό με το χιούμορ και την κατασκοπία.

• Francis Leroi & Georges Lévis, Les Perles de l'Amour, Albin Michel 1985: περιπέτειες, ερωτικές και μη, κάτω από τον καυτό ήλιο της Ινδίας.

• Francis Leroi & Jean-Pierre Gibrat, Pinocchia, Albin Michel 1995: μια πικάντικη εκδοχή του παραμυθιού του Πινόκιο, όπου ο Τζεπέτο σκαλίζει μια όμορφη ξύλινη κοπέλα.

• Georges Lévis, L'École des Biches, Éditions Dominique Leroy 1984: κόμικ βασισμένο σε γαλλικό ερωτικό μυθιστόρημα του 19^ου αιώνα.

• Jacques Lob & Georges Pichard, Blanche Épiphanie, Serg/Les Éditions du Fromage/Les Humanoïdes Associés/Éditions Dominique Leroy 1972-1987: οι ανά την υφήλιο ερωτικές περιπέτειες της αφελούς και κατά διαβολικό τρόπο πάντα ημίγυμνης Blanche. Ένα από τα γνωστότερα ευρωπαϊκά κόμικς του ερωτικού είδους.

• Milo Manara, Le Parfum de l'Invisible, Albin Michel 1986-1995: ένας επιστήμονας εφευρίσκει το άρωμα που τον καθιστά αόρατο. Και σε αντίθεση με τον Αόρατο Άνθρωπο του H.G. Wells, απ' όπου πήρε την ιδέα ο Manara, προτιμάει ν' αφοσιωθεί στο σεξ.

• Milo Manara, Georges Bess & Claire Wendling, Aphrodite, Les Humanoïdes Associés 1999-2000: εικονογραφημένα κείμενα του ερωτικού λογοτέχνη Pierre Louÿs. Κατ' ουσίαν δεν αποτελεί κόμικ, αλλά περιλαμβάνεται σε αρκετές λίστες με σημαντικά ερωτικά αναγνώσματα.

• Milo Manara, La Métamorphose de Lucius, Les Humanoïdes Associés 1999: μία ημι-ερωτική περιπέτεια, εμπνευσμένη από το κλασικό Ο Χρυσός Γάιδαρος του Ρωμαίου Απουλήιου.

• Grégory Mardon, Madame désire?, Audie 2009: στη Γαλλία του 1936, δύο φίλοι χάνονται μέσα σε ένα δάσος, ενώ κάνουν ποδήλατο. Βρίσκουν καταφύγιο σε ένα κάστρο, στο οποίο γρήγορα αρχίζουν να παίζουν ερωτικά παιχνίδια με τους ενοίκους και το υπηρετικό προσωπικό.

 

• Aude Picault, Comtesse, Les Requins Marteaux 2010: μια νεαρή ευγενής ετοιμάζεται για την πρώτη νύχτα του γάμου με τον γέρο και άσχημο σύζυγό της. Αλλά φαίνεται πως ο υπηρέτης τους έχει άλλα σχέδια.

• Georges Pichard, Marie-Gabrielle de Saint-Eutrope, Glénat 1977-1981: οι σαδομαζοχιστικές κακοτυχίες μιας νεαρής κοπέλας. Ένα κόμικ που έφερε σωρεία αντιδράσεων και απαγορεύτηκε.

• Georges Pichard, Carmen, Albin Michel 1981: μια ερωτική εκδοχή της ομώνυμης νουβέλας του Prosper Mérimée. Μια ιστορία πάθους και ζήλιας στη Ισπανία του 19^ου αιώνα, ανάμεσα σε μια τσιγγάνα κι έναν στρατιώτη.

• Georges Pichard, Exploits d'un Don Juan, Albin Michel 1991: κόμικ εμπνευσμένο από το μυθιστόρημα του διάσημου Γάλλου λογοτέχνη Guillaume Apollinaire, με τις ερωτικές περιπτύξεις του νερού Δον Ζουάν. Κατά πολλούς, ένα από τα κλασικότερα έργα του Pichard.

• Paolo Eleuteri Serpieri, Druuna, Dargaud/Bagheera 1986-...: οι περιπέτειες της πρωταγωνίστριας σε έναν κατεστραμμένο, μετα-αποκαλυπτικό κόσμο. Ένα από τα σημαντικότερα δείγματα ερωτικού sci-fi, με πρωταγωνίστρια τη «γυναίκα με τα ωραιότερα οπίσθια της 9^ης τέχνης».

• Jean Van Hamme & Paul Cuvelier, Epoxy, Le Terrain Vague 1968: ένα BD που συνδυάζει τον ερωτισμό με την φαντασία. Το καράβι της Epoxy ναυαγεί κάπου στο Αιγαίο και όταν η αφελής κοπέλα ξυπνήσει, θα βρεθεί σ' έναν κόσμο όπου η αρχαιοελληνική μυθολογία είναι πραγματική.

• Alex Varenne, Erma Jaguar, Albin Michel 1988-1992: το γνωστότερο ίσως κόμικ του Varenne, όπου διαβάζουμε τις σαδομαζοχιστικές φαντασιώσεις της φερώνυμης πρωταγωνίστριας.

• Alex Varenne, Gully Traver, Casterman 1993: ο πρωταγωνιστής της ιστορίας ξυπνάει σε μια έρημη παραλία. Ένα μείγμα ερωτισμού και νουάρ, που ακροβατεί μεταξύ του ονείρου και της πραγματικότητας.

• Bastien Vivès, Les Melons de la Colère, Les Requins Marteaux 2011: μια οικογένεια δουλεύει σκληρά τη γη για να ζήσει. Η ζωή όμως είναι ακόμα πιο επίπονη για την μεγάλη κόρη, της οποίας τα πολύ μεγάλα στήθη προκαλούν συνεχώς δυσκολίες. Αποφασίζεται να επισκεφτεί τους γιατρούς της κοντινής πόλης. Αυτό όμως, που για την κοπέλα είναι βάσανο, για κάποιος άλλους είναι πηγή απόλαυσης.

• Martin Veyron, L'Amour Propre, Albin Michel 1983: η ζωή του πρωταγωνιστή αλλάζει, όταν μια κοπέλα του μαθαίνει το περίφημο σημείο G. Ένα από τα καλύτερα δείγματα χιουμοριστικού ερωτικού BD.

• Georges Wolinski & Georges Pichard, Paulette, Éditions du Square/Dargaud 1971-1984: πλούσιες κληρονόμοι, μεταμορφώσεις, πόλεμος στη Βιετνάμ, ταξίδια σε όλο τον κόσμο και πέρα από αυτόν. Ένα κουβάρι είναι το γνωστότερο γαλλικό ερωτικό κόμικ, το οποίο τείνει περισσότερο προς την σάτιρα.

• Zep & Vince, Esmera, Glénat 2015: η νεαρή Esmera ανακαλύπτει ότι κάθε φορά που έρχεται σε οργασμό αλλάζει φύλο. Έτσι, ερευνά τα όρια της σεξουαλικότητας και των σχέσεων, τόσο από την γυναικεία, όσο και από την αντρική οπτική.

 

 

[Θρηνωδός]

Φαντασία

 

Παρότι δεν έχει τόσο βαθιές ρίζες όσο το sci-fi ή το western, το fantasy είναι ένα είδος με μεγάλη απήχηση στο γαλλόφωνο κοινό και πολλοί δημοφιλείς τίτλοι εντάσσονται σε αυτό. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα μεγάλο μέρος τους παραμένει άγνωστο σε διεθνές επίπεδο, αν και αρκετά γνωστά κόμικς έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά ή άλλες γλώσσες. Η ύπαρξη φανταστικών στοιχείων στη γαλλόφωνη λογοτεχνία εντοπίζεται στα βάθη των αιώνων. Βέβαια, το fantasy όπως το ξέρουμε σήμερα μπορεί να θεωρηθεί αγγλοσαξονική εφεύρεση, καθώς οι βάσεις τέθηκαν από τους J.R.R. Tolkien, C.S. Lewis και τον Αμερικάνο Robert E. Howard, κατά τις δεκαετίες 1930-1950. Ως εκ τούτου, ίχνη fantasy άρχισαν να εμφανίζονται από το 1950 σε χιουμοριστικούς κυρίως τίτλους (π.χ. Johan et Pirlouit του Peyo).

 

Στιγμιότυπα από Les Armees du Conquerant και Thorgal

 

Τα πρώτα καθαρόαιμα fantasy BD εμφανίστηκαν στα τέλη των 60's, αλλά στην πραγματικότητα το είδος γεννήθηκε τη δεκαετία του 1970, μέσα από δύο επιδραστικά κόμικς. Πρόκειται για τα Les Armées du Conquérant των Jean-Pierre Dionnet και Jean-Claude Gal και Thorgal των Jean Van Hamme και Grzegorz Rosinski. Το μεν εμφανίστηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Métal Hurlant το 1976, το δε ξεκίνησε τον επόμενο χρόνο στο περιοδικό Tintin. Θεωρούνται οι ακρογωνιαίοι λίθοι του fantasy στη γαλλοβελγική σχολή και μάλιστα το Thorgal αποτελεί ένα από τα πιο πολυμεταφρασμένα BD.

 

Το Le Grand Pouvoir du Chnikel με τους μπαμπάδες του, Van Hamme & Rosinski

Τη δεκαετία του 1980 το νερό μπήκε στ' αυλάκι με τίτλους όπως το Arn (1981-1988) των Dionnet και Gal, Le Grand Pouvoir du Chninkel (1988) των Van Hamme και Rosinski και La Quête de l'Oiseau du Temps (1983-...) των Serge Le Tendre και Régis Loisel. Τα επόμενα χρόνια πλέον είχε σχηματιστεί μια πραγματικά σημαντική σκηνή, με διάφορες σειρές, όπως οι Gorn (1992-2008) του Tiburce Oger, Complainte des Landes Perdues (1993-...) των Jean Dufaux και Rosinski και Lanfeust de Troy (1994-2000) των Scotch Arleston και Didier Tarquin. Το Le Troisième Testament (1997-2003) των Xavier Dorison και Alex Alice θεωρείται το πρώτο BD μεσαιωνικής φαντασίας.

Στον εικοστό πρώτο αιώνα η άνοδος του fantasy συνεχίστηκε με τα Alim le Tanneur (2004-2009) των Wilfrid Lupano και Virginie Augustine, Servitude (2006-...) των Fabrice David και Éric Bourgier, Les Épées de Verre (2009-2014) των Sylviane Corgiat και Laura Zuccheri κ.ά. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι ενώ η παραγωγή είναι μεγάλη, η ποιότητα πολλών τίτλων είναι μέτρια ή και κακή.

 

Swords of Glass

Οι πηγές έμπνευσης των δημιουργών έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μια από τις βασικότερες είναι οι μυθολογίες διαφόρων λαών, όπως των Βίκινγκς (Thorgal, Valkyrie κ.ά.) ή των Κελτών (Complainte des Landes Perdues, Ys la Légende κ.ά.). Ο γνωστός μύθος των Νιμπελούνγκεν, και κατ' επέκταση η γνωστή όπερα του Βάγκνερ, έχει αποτελέσει τη βάση ουκ ολίγων BD, με σπουδαιότερο το Siegfried (2007-2011) του Alex Alice. Οι Joann Sfar και Lewis Trondheim εμπνεύστηκαν το Donjon, ένα έπος-παρωδία που περιλαμβάνει πολλές σειρές, από το δημοφιλές παιχνίδι Dungeons and Dragons.

Ο τόπος ποικίλει επίσης. Οι περισσότερες λαμβάνουν χώρα σε κόσμους που θυμίζουν την Μεσαιωνική Ευρώπη, όπως συμβαίνει συνήθως στο fantasy, αλλά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις: τα εξαιρετικά Okko (2005-2015) και La Légende des Nuées Écarlates (2006-2011) διαδραματίζονται σε χώρες που μοιάζουν με την Ιαπωνία, ενώ οι ήρωες του Croisade (2007-2014) κινούνται στον δικό μας κόσμο.
 

 

• Scotch Arleston & Didier Tarquin, Lanfeust de Troy, Soleil Productions 1994-2000: σ' έναν κόσμο όπου ο καθένας διαθέτει μαγικές δυνάμεις, ένας νεαρός σιδηρουργός αποκτά ένα πανίσχυρο σπαθί.
• Christophe Bec & Iko, Ténèbres, Soleil Productions 2009-…: ο κόσμος απειλείται από πανίσχυρους δράκους και πρέπει να βρεθεί ο άνθρωπος της προφητείας, που θα τους σταματήσει.
• Julien Blondel, Jean-Luc Cano, Robin Recht, Didier Poli & Julien Telo, Elric, Glénat 2013-…: μεταφορά των περιπετειών του Έλρικ του Μελνιμπονέ, του γνωστού αντι-ήρωα του Michael Moorcock.
• Ronan Le Breton & Sébastien Grenier, Arawn, Soleil Productions 2008-2014: η άνοδος και η πτώση του ομώνυμου χαρακτήρα, από βασιλιάς και θεός σε τέρας και δαίμονα.

 

 

• Luc Brunschwig & Laurent Cagniat, Vauriens, Delcourt 1995-2002: ένας καταδικασμένος σε θάνατο βασιλιάς παραδίδει δύο μαγικά αγαλματίδια σε ένα κορίτσι.
• David Chauvel & Jérôme Lereculey, Wollodrïn, Delcourt 2011-…: μια ομάδα αναγκάζεται να ξεκινήσει μια επικίνδυνη αποστολή πίσω από τις γραμμές των ορκ.

 

 

• David Chauvel & Jérôme Lereculey, Arthur, Delcourt 1999-2006: πιστή μεταφορά των αρθουριανών μύθων σε κόμικς.
• Bruno Chevalier & Thierry Ségur, Légendes des Contrées Oubliées, Delcourt 1987-1992: ο βασιλιάς των νάνων δεν ζει πια και μια μικρή ομάδα αναλαμβάνει να βρει τον διάδοχο.
• Sylviane Corgiat & Corrado Mastantuono, Élias le Maudit, Les Humanoïdes Associés 2004-2007: ένας έκπτωτος βασιλιάς προσπαθεί να βρει τον μάγο που έφερε την καταστροφή του.

 

 

 

• Sylviane Corgiat & Laura Zuccheri, Les Épées de Verre, Les Humanoïdes Associés 2009-2014: μια κοπέλα προσπαθεί να εκδικηθεί την δολοφονία του πατέρα της, ενώ ταυτόχρονα ο κόσμος απειλείται με ολοκληρωτική καταστροφή.
• Fabrice David & Éric Bourgier, Servitude, Soleil Productions 2006-...: η επανεμφάνιση των δράκων απειλεί την ύπαρξη του ανθρώπινου είδους.
• Jean-Pierre Dionnet & Jean-Claude Gal, Les Armées du Conquérant, Les Humanoïdes Associés 1977: σύντομες ιστορίες με τους κίνδυνους και τις κακουχίες των πολεμιστών μιας ανίκητης στρατιάς.

 

 

• Jean-Pierre Dionnet & Jean-Claude Gal, Arn, Les Humanoïdes Associés 1981-1988: η πορεία ενός νεαρού άντρα προς την εκπλήρωση της προσωπικής του εκδίκησης.
• Xavier Dorison & Ralph Meyer, Asgard, Dargaud 2012-2013: ένας φοβερός Βίκινγκ πολεμιστής με μεταλλικό πόδι ξεκινάει ένα ταξίδι για να εντοπίσει ένα θαλάσσιο τέρας.
• Pierre Dubois & René Hausman, Laïyna, Dupuis 1987-1988: οι περιπέτειες μιας ορφανής κοπέλας σε ένα κόσμο που κατοικείται από ξωτικά, γκόμπλιν και άλλα μαγικά πλάσματα.
• Jean Dufaux, Grzegorz Rosinski, Philippe Delaby, Jérémy Petiqueux & Béatrice Tillier, Complainte des Landes Perdues, Dargaud 1993-…: μια νεαρή πριγκίπισσα, που έχασε τον πατέρα της σε μια μάχη, αφιερώνει τη ζωή της στην εκδίκηση.

 

 

• Jean Dufaux & Philippe Xavier, Croisade, Le Lombard 2007-2014: μια σειρά που ανακατεύει το ιστορικό πλαίσιο των Σταυροφοριών με φανταστικά στοιχεία.
• Froideval, Olivier Ledroit, Cyril Pontet & Fabrice Angleraud, Chroniques de la Lune Noir, Zenda/Dargaud 1989-…: οι περιπέτειες ενός νεαρού dark elf, που βρίσκεται στο επίκεντρο μιας προφητείας.
• Jean Van Hamme, Yves Sentes & Grzegorz Rosinski, Thorgal, Le Lombard 1980-…: ένα μυστηριώδες μωρό υιοθετείται από έναν Βίκινγκ αρχηγό και μεγαλώνοντας γίνεται τρομερός πολεμιστής.
• Jean Van Hamme & Grzegorz Rosinski, Le Grand Pouvoir du Chninkel, Casterman 1988: σε έναν κόσμο ασταμάτητων πολέμων, ένα μικρό, αδύναμο πλάσμα δέχεται τη θεϊκή εντολή να σταματήσει το αιματοκύλισμα.
• Hub, Okko, Delcourt 2005-2015: οι περιπέτειες του ομώνυμου χαρακτήρα, ενός κυνηγού δαιμόνων σε μια χώρα που σπαράσσεται από εσωτερικές διαμάχες.

 

 

• Nicolas Jarry, Pierre-Denis Goux, Stéphane Créty, Paolo Deplano, Jean-Paul Bordier & Nicolas Demare, Nains, 2015-…: σειρά σε κάθε τόμο της οποίας πρωταγωνιστεί ένας διαφορετικός νάνος.
• Alejandro Jodorowsky, Jean-Claude Gal & Igor Kordey, Diosamante, Les Humanoïdes Associés 1992-2002: η σκληρή βασίλισσα Diosamante ξεκινάει μια αποστολή που θα την αλλάξει για πάντα.
• Jean-Luc Istin, Thierry Jigourel & Jacques Lamontagne, Les Druides, Soleil Productions 2005-…: στη Γαλατία του 5ου αιώνα μ.Χ. μαίνεται ο πόλεμος μεταξύ δρυΐδων και Χριστιανών μοναχών.

 

 

• Jean-Luc Istin, Olivier Peru & Alexe, Lancelot, Soleil Productions 2008-2014: εξιστόρηση των περιπετειών του γνωστού ιππότη, με τη διαφορά ότι εδώ απεικονίζεται ως γυναίκα.
• Jean-Luc Istin, Nicolas Jarry, Olivier Peru, Éric Corbeyran, Marc Hadrien, Kyko Duarte, Gianluca Maconi, Stéphane Bileau, Jean-Paul Bordier, Ma Yi, Gwendal Lemercier, Bojan Vukic & Augustin Popescu, Elfes, Soleil Productions 2013-…: κάθε άλμπουμ παρουσιάζει τις περιπέτειες και ενός διαφορετικού ξωτικού
• Jean Léturgie, Xavier Fauche & Philippe Luguy, Percevan, Glénat/Dargaud 1982-…: οι περιπέτειες ενός νεαρού ιππότη με μαγικές ιδιότητες.

 

 

• Wilfrid Lupano & Virginie Augustin, Alim le Tanneur, Delcourt 2004-2009: ο Alim, ένας ταπεινός βυρσοδέψης, ανακαλύπτει τρία αντικείμενα που ανήκαν σ' έναν θρυλικό προφήτη του παρελθόντος.
• Olivier Milhiet, Spoogue, Delcourt 2001-2005: η ζωή ενός νεκροθάφτη θα μπλεχτεί με αυτή ενός επαναστάτη βάρβαρου, όταν θα βρεθούν στο ίδιο κελί.
• Jean-David Morvan, Vincent Trannoy & Bruno Bessadi, Zorn & Dirna, Soleil Productions 2001-2012: σ' έναν κόσμο όπου κανείς δεν μπορεί να πεθάνει, δύο παιδιά έχουν τη δύναμη να αναπαύσουν τις ψυχές των ανθρώπων.
• Thomas Mosdi & Emmanuel Civiello, Korrigans, Delcourt 2000-2012: στη μεσαιωνική Ιρλανδία, μια οικογένειας δέχεται επίθεση από μαγικά πλάσματα, ενώ ταξιδεύει.

 

 

 

• Richard D. Nolane, François Miville-Deschênes & Roberto Viacava, Millénaire, Les Humanoïdes Associés 2003-…: δύο έμποροι ιερών κειμηλίων προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια μεσαιωνική Ευρώπη που λυμαίνεται από φανταστικά πλάσματα.
• Olivier Peru, Daxiong & Giovanni Lorusso, La Guerre des Orcs, Soleil Productions 2011-2012: για χρόνια, τα ξωτικά, οι νάνοι και οι άνθρωποι πολεμούν μαζί ενάντια στην απειλή των ορκ.

 

 

• Olivier Peru & Pierre-Denis Goux, Mjöllnir, Soleil Productions 2013-…: ο μύθος του Θωρ και του πανίσχυρου σφυριού του.
• Anne Ploy & Loïc Malnati, Anahire, Delcourt 1996-2000: μια κοπέλα αποδρά από μια πόλη που ελέγχει τον υπερπληθυσμό με εκτελέσεις.

 

 

• Joann Sfar & Lewis Trondheim, Donjon Zénith, Delcourt 1998-2007: οι περιπέτειες του Herbert, υπαλλήλου του Μπουντρουμιού, όπου καταφθάνουν ήρωες από όλο τον κόσμο για ν' αποκτήσουν δόξα και χρήμα.
• Joann Sfar, Lewis Trondheim, Christophe Blain & Christophe Gaultier, Donjon Potron-Minet, 1999-…: οι περιπέτειες του ιδιοκτήτη του Μπουντρουμιού, πολλά χρόνια πριν την ίδρυσή του.
• Joann Sfar, Lewis Trondheim, Kerascoët, Obion, Alfred & Mazan, Donjon Crépuscule, Delcourt 1999-…: σίκουελ του Donjon Zénith, στο οποίο βλέπουμε το μέλλον του Herbert και άλλων χαρακτήρων.

 

 

• Yves Swolfs, Légende, Soleil Productions 2003-…: ένας άντρας σκοτώνει τον αδελφό του για να σφετεριστεί το θρόνο του, αλλά δύο παιδιά του τελευταίου επιβιώνουν.
• Serge Le Tendre, Régis Loisel, Lidwine, Mohamed Aouamri & Vincent Mallié, La Quête de l'Oiseau du Temps, Dargaud 1983-…: η κόρη μιας μάγισσας, συνοδευόμενη από έναν ιππότη, αναλαμβάνει μια αποστολή για τη σωτηρία του κόσμου.
• Saverio Tenuta, La Légende des Nuées Écarlates, Les Humanoïdes Associés 2006-2011: ένας μονόφθαλμος πολεμιστής  στην φεουδαρχική Ιαπωνία προσπαθεί να ανακαλύψει το παρελθόν του.

 

382

[GeoTrou]

Επιστημονική Φαντασία

 

Το genre της επιστημονικής φαντασίας αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι της γαλλόφωνης κουλτούρας. Ο Ιούλιος Βερν θεωρείται ένας από τους πατέρες του είδους, ο Jean-Luc Godard έγραψε ιστορία στον παγκόσμιο σινεμά με το Alphaville και τα κόμικς τέτοιας θεματολογίας καταλαμβάνουν πολύ μεγάλο μέρος των τίτλων που εκδίδονται κάθε χρόνο, αν όχι το μεγαλύτερο.

 

Τα ασυνήθιστα για την εποχή σχήματα των καρέ του Futuropolis προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση

 

Οι ρίζες των γαλλοβελγικών sci-fi κόμικς συνδέονται στενά με τις περιπέτειες χάρτινων ηρώων made in USA, όπως ο Flash Gordon και ο Brick Bradford. Το πρώτο BD επιστημονικής φαντασίας ήταν το Futuropolis (1937-1938), σε σενάριο του René Thévenin και σχέδιο του Pellos, που περιέχει υπόγειες πόλεις, ρομπότ και άπληστους ηγέτες. Ο Βέλγος Edgar P. Jacobs συγκαταλέγεται στους πατριάρχες του είδους, τόσο με το περιπετειώδες στριπ Le Rayon U (1943), όσο κυρίως με το Blake et Mortimer, που ξεκίνησε το 1946 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα με διαφορετικούς συντελεστές. Μολονότι είναι κατά βάση περιπέτεια, πολλά από τα άλμπουμ της σειράς κινούνται στο χώρο της ΕΦ. Άλλοι πρώιμοι τίτλοι που καθιέρωσαν το είδος αυτό στα γαλλοβελγικά κόμικς είναι το Barbarella (1964-1982) και φυσικά το Valérian (1967-2013), ένας από τους πιο μοσχοπουλημένους τίτλους στην Γαλλία.

  

Από αριστερά προς δεξιά: Druillet, Bilal, Hermann

 

Το μεγάλο μπαμ, αλλά και η «ενηλικίωση» των sci-fi BD, πραγματοποιήθηκε κατά την δεκαετία του 1970 και τα επόμενα χρόνια κυκλοφόρησαν μερικά από τα σπουδαιότερα κόμικς της γαλλοβελγικής σχολής. Ίσως το γεγονός που έδωσε την μεγαλύτερη ώθηση, ήταν η ίδρυση του περιοδικού Métal Hurlant στα μέσα της δεκαετίας, το οποίο εστίασε ιδιαίτερα στην επιστημονική φαντασία. Μέσα από τις σελίδες του ξεπήδησαν ιστορίες από γίγαντες της 9^ης τέχνης: από τον ονειρικό Moebius και τον εφιαλτικό Philippe Druillet, μέχρι τον αέρινο Enki Bilal. Οι σχεδιαστές αυτοί, καθώς και οι Hermann, François Schuiten, Caza και Claude Auclair, αναδείχθηκαν την περίοδο αυτή και αποτελούν ο καθένας ένα πλούσιο κεφάλαιο της γαλλοβελγικής παράδοσης. 

 

Όσον αφορά τους σεναριογράφους, πολλοί έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς με το sci-fi. Εκείνος όμως που έχει συνδέσει συστηματικά το όνομά του με αυτό, είναι ο Alejandro Jodorowsky, του οποίου διάφορα έργα (L’Incal – 1981-1988, Avant l’Incal – 1988-1995, Le Caste des Méta-barons – 1992-2003) περιλαμβάνονται στα καλύτερα της ΕΦ. Συγγραφείς όπως οι Jean-Pierre Dionnet και Jacques Lob έχουν προσθέσει τους δικούς τους λίθους στις βάσεις του θαυμαστού οικοδομήματος που λέγεται «science-fiction en bande dessinée».

 

  

 

Η νεότερη γενιά γαλλόφωνων δημιουργών έχει επίσης να επιδείξει σπουδαία κόμικς στο συγκεκριμένο είδος. Έργα όπως τα Carmen Mc Callum (1995-...) των Fred Duval/Gess/Emem, Universal War One (1998-2006) του Denis Bajram και Aâma (2011-2014) του Frederik Peeters συνεχίζουν την καλή παράδοση.

 

Σελίδα από το Azimut

 

Στο steampunk έχουν επίσης αναδειχθεί σημαντικά έργα. Πρώτος διδάξας θεωρείται ο Jacques Tardi με το Le Démon des Glaces (1974), ενώ στα πιο πρόσφατα διαμάντια του υποείδους αυτού συγκαταλέγονται τα Le Réseau Bombyce (1999-2010) των Éric Corbeyran/Delphine Cuveele/Cécil και Azimut (2012-...) των Wilfrid Lupano/Jean-Baptiste Andréae.

 

Εξ ορισμού πρόκειται για ένα genre χωρίς δημιουργικούς φραγμούς, συνεπώς είναι δύσκολο και μάλλον άτοπο να αναζητήσει κανείς κάποιο κοινό συντελεστή ανάμεσα σε όλα αυτά τα κόμικς. Ωστόσο, μπορούμε να αναφερθούμε σε ορισμένα συχνά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, το υποείδος military science fiction δεν εμφανίζεται τόσο συχνά, χωρίς βέβαια να λείπει τελείως. Το hardcore science fiction απουσιάζει και οι πλοκές είναι συχνά αρκετά απλοϊκές. Αυτό ωστόσο, δε σημαίνει πως οι διάφοροι δημιουργοί δεν ασχολούνται με σοβαρά θέματα ή δεν διαθέτουν ευρηματικές και πρωτοποριακές ιδέες. Ταξίδια στον χρόνο και ο αποικισμός άλλων πλανητών είναι θέματα αγαπητά, όπως και στην ΕΦ εν γένει.

 

 

 

Τα κόμικς που αναφέρονται σε μια σχετικά ρεαλιστική οπτική του μέλλοντος της ανθρωπότητας ανήκουν σε ένα υποείδος που οι γαλλόφωνοι ονομάζουν anticipation (πρόβλεψη, προσδοκία). Εδώ ανήκουν αρκετά σπουδαία BD, όπως το Jeremiah (1979-...) του Hermann και το Live War Heroes (2003) των Fabrice David/Éric Bourgier. Σχεδιαστικά, υπάρχει μια τεράστια ποικιλία τεχνοτροπιών. Ο αναγνώστης μπορεί να συναντήσει ό, τι στυλ μπορεί να φανταστεί, από το ligne clair του Roger Leloup, μέχρι το λεπτομερές σχέδιο του Juan Gimenez και το dot technique στα έργα του Caza.

 

• Denis Bajram, Universal War One, Soleil Productions 1998-2006: ένα ανεξήγητο φυσικό φαινόμενο πυροδοτεί έναν καταστρεπτικό εμφύλιο πόλεμο με φόντο το ηλιακό μας σύστημα. Ίσως το σημαντικότερο δείγμα military science fiction στα BD.
• Enki Bilal, Nikopol, Dargaud/Les Humanoïdes Associés 1980-1992: ο πρωταγωνιστής επιστρέφει στο Παρίσι, έχοντας εκτίσει ποινή φυλάκισης τριάντα χρόνων στο διάστημα. Ένα από τα πιο φημισμένα προσωπικά επιτεύγματα του Bilal, που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
• Enki Bilal, Le Sommeil du Monstre, Les Humanoïdes Associés/Casterman 1998-2007: σε ένα κοντινό, δυστοπικό μέλλον, ένας άντρας με εκπληκτική μνήμη μπλέκεται στις μηχανορραφίες ενός παρανοϊκού επιστήμονα.
• François Bourgeon & Claude Lacroix, Le Cycle de Cyann, Casterman/Vents d'Ouest/12bis/Delcourt 1993-2014: τα ταξίδια μιας κοπέλας στον χώρο και τον χρόνο.

• Brüno, Nemo, [treize étrange] 2001-2004: μια sci-fi εκδοχή των περιπετειών του Πλοιάρχου Νέμο, δημιουργήματος του Ιουλίου Βερν.
• Thierry Cailleteau, Régis Hautière, Olivier Catine, Ciro Tota, Siro & Reno, Aquablue, Delcourt 1988-…: ένα νεαρό αγόρι, μοναδικός επιζών μιας διαστημικής αποστολής, μεγαλώνει με τους φιλήσυχους πολίτες ενός πλανήτη-ωκεανού.

• Luc Brunschwig & Roberto Ricci, Urban, Futuropolis 2011-…: ο Zacchary Buzz παρατάει την αγροτική του ζωή για να ζήσει σε μια τεράστια πόλη αφιερωμένη στη διασκέδαση. Όμως πίσω από την λαμπερή βιτρίνα κρύβεται ένα κόσμος γεμάτος σκληρότητα και κυνισμό.
• Caza, L'Âge d'Ombre, Dargaud 1982-1984: δύο άλμπουμ με μικρές ιστορίες που εκτυλίσσονται σε έναν σαθρό, αλλά ταυτόχρονα ποιητικό κόσμο. Ο Caza μπλέκει την ΕΦ με τη φαντασία, σε ένα από τα κορυφαία έργα του.
• Caza, Le Monde D'Arkadi, Les Humanoïdes Associés/Delcourt 1989-…: ένα κόμικ που περιλαμβάνει και fantasy στοιχεία, εκτυλισσόμενο σε μια Γη που έχει σταματήσει να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της.
• Pierre Christin & Jean-Claude Mézières, Valérian, Dargaud 1970-2013: οι περιπέτειες δύο χωροχρονικών πρακτόρων, του Valérian και της Laureline. Ένα από τα σημαντικότερα έργα επιστημονικής φαντασίας, με επίδραση σε πολλές πτυχές της pop κουλτούρας.
• Éric Corbeyran, Delphine Cuveele & Cécil, Le Réseau Bombyce, Les Humanoïdes Associés 1999-2010: δύο κλέφτες ανακαλύπτουν ένα φοβερό μυστικό στο σπίτι ενός πλούσιου θύματός τους.

• Sylvain Cordurié & Stéphane Créty, Acriboréa, Delcourt 2006-2008: μια περιπετειώδης σειρά πέντε άλμπουμ, που επικεντρώνεται στη μετοίκηση του ανθρώπινου είδους στον ομώνυμο πλανήτη.
• Fabrice David & Éric Bourgier, Live War Heroes, Soleil Productions, 2003: τα reality τρυπώνουν στον πόλεμο, καθώς η στρατιωτική παρέμβαση των ΗΠΑ σε μια μικρή αφρικανική χώρα μεταδίδεται ζωντανά από την τηλεόραση. Όχι και τόσο ΕΦ ε;
• Jean-Pierre Dionnet & Enki Bilal, Exterminateur 17, Les Humanoïdes Associés 1979: η ψυχή του δημιουργού των ανδροειδών περνάει σε ένα από τα δημιουργήματά του.
• Fred Duval, Olivier Vatine & Gess, Carmen Mc Callum, Delcourt 1995-…: από το 2029, τα κράτη αρχίζουν δημιουργούν φυλακές στις οποίες οι κατάδικοι κρατούνται σε κρυογονικές κάψουλες. Φαινόταν καλή λύση, μέχρι που το 2053 είχαμε την πρώτη απόδραση. Μια δημοφιλής και ευφάνταστη σειρά περιπέτειας.
• Fred Duval & Christophe Quet, Travis, Delcourt 1997-…: εν έτει 2052, ένας απλός πιλότος μπλέκεται σε μια σύγκρουση μεταξύ δύο πανίσχυρων εταιρειών βιοτεχνολογίας. Μια ιστορία που διαδραματίζεται στον ίδιο κόσμο με το Carmen Mc Callum.

• Denis-Pierre Filippi & Silvio Camboni, Le Voyage Extraordinaire, Vents d'Ouest 2012-…: οι περιπέτειες δύο μικρών παιδιών σε μια πιο εξελιγμένη εκδοχή της δεκαετίας του 1920. Μια steampunk ιστορία με μπόλικο χιούμορ, που κάνει αναφορά σε πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα.
• Jean-Claude Forest, Barbarella, Le Terrain Vague/Éric Losfeld/Dargaud/La Marge-Kesserling Editeurs/Pierre Horay/Albin Michel 1964-1982: γνωστό κυρίως για τις αντιδράσεις που δημιούργησε λόγω των τολμηρών απεικονίσεων, αλλά και από την ομώνυμη ταινία, το Barbarella διηγείται τις περιπέτειες μια όμορφης γυναίκας στο διάστημα.
• Jean-Claude Forest & Paul Gillon, Les Naufragés du Temps, Hachette/Les Humanoïdes Associés 1974-1989: το ανθρώπινο είδος απειλείται από μια εξωγήινη ασθένεια. Μόνη της ελπίδα είναι ένας άντρας που βρισκόταν σε «ύπνο» για 1000 χρόνια.
• Juan Gimenez, Le Quatrième Pouvoir, Dargaud/Les Humanoïdes Associés 1989-…: μια πολεμική πιλότος καλείται να αναλάβει δράση και να αντιμετωπίσει μια εχθρική εξωγήινη φυλή. Παρόλα αυτά, ο πόλεμος είναι μόνο η πρόφαση, καθώς γίνεται θύμα ενός τρομακτικού επιστημονικού πειράματος.

• Christian Godard & Julio Ribera, Le Vagabond des Limbes, Hachette/ Dargaud/Vaisseau d'Argent 1975-…: ένας άντρας ταξιδεύει στο διάστημα για να εντοπίσει τη γυναίκα που ερωτεύθηκε στα όνειρά του. Μια κλασική σειρά που, μολονότι έχει ξεπεράσει τα τριάντα άλμπουμ, συνεχίζεται.
• Joe Haldeman & Marvano, La Guerre Éternelle, Dupuis 1988-1989: μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του πρώτου, βραβευμένου με Nebula, Locus και Hugo, που αφηγείται τις περιπέτειες ενός στρατιώτη στο μέλλον. Ο Haldeman συμμετείχε ενεργά στο σενάριο, παρέχοντας κυρίως τους διαλόγους.
• Hermann, Jeremiah, Fleurus/Novedi/Dupuis 1979-…: ένα δυστοπικό έπος πολλών άλμπουμ, που λαμβάνει χώρα σε μια κατεστραμμένη από τον εμφύλιο πόλεμο Αμερική. Ίσως το σημαντικότερο προσωπικό επίτευγμα του μεγάλου Βέλγου δημιουργού.
• Alejandro Jodorowsky & Moebius, L'Incal, Les Humanoïdes Associés 1981-1988: στο μακρινό μέλλον, ένας αξιολύπητος ιδιωτικός ντετέκτιβ επιφορτίζεται, καθαρά από τερτίπια της τύχης, με την σωτηρία του κόσμου. Αναμφίβολα η κορυφαία συνεργασία μεταξύ των Jodorowsky και Moebius.
• Alejandro Jodorowsky & Zoran Janjetov, Avant l'Incal, Les Humanoïdes Associés (1988-1995): το πρίκουελ του L'Incal σε έξι τεύχη.
• Alejandro Jodorowsky & Juan Giménez, La Caste des Méta-barons, Les Humanoïdes Associés 1992-2003: η σάγκα μιας φατριάς υπερπολεμιστών στο διάστημα, που ξεπήδησε ως spin-off από το L'Incal.

• Fabrice Lebeault, Horologiom, Delcourt 1994-…: σε μια πόλη όπου τα πάντα ελέγχονται από ρομπότ, ένας άνθρωπος διαταράσσει τις ισορροπίες.
• Roger Leloup, Yoko Tsuno, Dupuis 1972-…: οι περιπέτειες της ομώνυμης ηρωίδας ανά τον κόσμο, αλλά και στο διάστημα. Ένα σημαντικό δείγμα της «καθαρής γραμμής», που συνεχίζεται ακόμα από τον αειθαλή Leloup.
• Leo, Aldébaran, Dargaud 1994-1998: τον πλανήτη του Αλδεβαράν, αρχίζουν να συμβαίνουν παράξενα φαινόμενα. Ιδιαίτερα η θάλασσα φαίνεται να αποτελεί την κοιτίδα του κινδύνου. Πρωταγωνιστές είναι ο Marc και η Kim, οι μόνοι επιζήσαντες από την καταστροφή του χωριού τους.
• Leo, Bételgeuse, Dargaud 2000-2005: σίκουελ της σειράς Aldébaran, που διηγείται τον αποικισμό του πλανήτη Μπετελγκέζ.
• Wilfrid Lupano & Jean-Baptiste Andréae, Azimut, Vents d'Ouest 2012-…: ένα τραγικωμικό κολλάζ περιπετειών σε έναν steampunk κόσμο, που δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να μελετήσει την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση πάνω σε θέματα όπως ο χρόνος και ο θάνατος.
• Jacques Lob, Benjamin Legrand & Philippe Druillet, Lone Sloan, Éric Losfeld/Dargaud/Les Humanoïdes Associés/Albin Michel/Drugstore 1966-2012: τα ταξίδια και οι περιπέτειες ενός μοναχικού αστροναύτη στο διάστημα. Πρόκειται για το ντεμπούτο του Druillet, που αργότερα συνεργάστηκε με τους Lob και Legrand για να δομήσει μια εμβληματική διαστημική οδύσσεια.
• Jacques Lob & Jean-Marc Rochette, Le Transperceneige, Casterman 1984-2000: η Γη έχει καλυφθεί ολόκληρη από πάγους και οι επιζήσαντες επιβιώνουν σε ένα διαρκώς κινούμενο τρένο. Το 2013, μεταφέρθηκε με σημαντική επιτυχία στον κινηματογράφο, από τον Joon-ho Bong.
• Valérie Mangin & Aleksa Gajic, Le Fléau des Dieux, Soleil Productions 2000-2006: μια γαλαξιακή αυτοκρατορία που απολάμβανε την ειρήνη για πολλούς αιώνες, απειλείται τώρα από τις ορδές των βαρβάρων. Μια μεταφορά της εισβολής των Ούννων στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα πέρατα του σύμπαντος.

• Richard Marazano & Jean-Michel Ponzio, Le Complexe du Chimpanzé, Dargaud 2007-2008: το 2035, μια κάψουλα διαστημοπλοίου πέφτει στον Ινδικό Ωκεανό και οι δύο άντρες μέσα της υποστηρίζουν ότι είναι οι Neil Armstrong και Buzz Aldrin.
• Moebius, Le Monde d'Edena, Les Humanoïdes Associés 1983-2001: αυτό που ξεκίνησε ως ένα μικρό κόμικ-διαφήμιση της Citroën, κατέληξε να γίνει ένα πολυσέλιδο μανιφέστο επιστημονικής φαντασίας του Moebius. Ένα από τα πιο μεγαλεπήβολα έργα του.

• Jean-David Morvan & Philippe Buchet, Sillage, Delcourt 1998-…: ένα κομβόι αποτελούμενο από άτομα διαφορετικών φυλών ταξιδεύει στο διάστημα προς αναζήτηση αποικήσιμων πλανητών. Μια ιδιαίτερα δημοφιλής σειρά δεκαεννιά άλμπουμ, που συνεχίζει ακάθεκτη.
• Daniel Pecqueur, Nicolas Malfin, Stéphane Rosa & Pierre Schelle, Golden City, Delcourt 1999-...: οι περιπέτειες του προέδρου μιας πανίσχυρης φαρμακευτικής εταιρείας σε μια φουτουριστική πόλη-κράτος. Μια σειρά που έχει φτάσει τα δώδεκα τεύχη και συνεχίζει να δέχεται καλές κριτικές.

• Frederik Peeters, Lupus, Atrabile 2003-2006: δύο φίλοι ταξιδεύουν στον γαλαξία, αναζητώντας όμορφα μέρη για ψάρεμα.
• Frederik Peeters, Aâma, Gallimard 2011-2014: ένας άντρας ξυπνάει στη μέση του πουθενά, έχοντας αμνησία. Με τη βοήθεια ενός ρομπότ μαθαίνει για το πρόσφατο παρελθόν του, δηλαδή για τα γεγονότα των τελευταίων ημερών σε έναν απομακρυσμένο πλανήτη.
• Arthur Qwak, Lola Cordova, Casterman 2005: η σωτηρία του ανθρώπινου είδους βρίσκεται στα χέρια μιας ιερόδουλης, η οποία έχει απαχθεί από εξωγήινους. Μια ντελιριακή περιπέτεια με αρκετές δόσεις χιούμορ.
• Sylvain Runberg & Serge Pellé, Orbital, Dupuis 2006-…: οι ιστορίες διαφόρων όντων που ανήκουν σε ένα διαγαλαξιακό διπλωματικό σώμα. Μία βραβευμένη σειρά «πολιτικού sci-fi».

• Thierry Smolderen & Alexandre Clérisse, Souvenirs de L'Empire de l'Atome, Dargaud 2013: ο Smolderen, ένας από τους πιο αξιόλογους μελετητές των γαλλοβελγικών κόμικς, συνεργάζεται με τον Clérisse για τη δημιουργία ενός χιουμοριστικού κόμικ-φόρου τιμής στην επιστημονική φαντασία των '50s, με τρελούς επιστήμονες που θέλουν να κατακτήσουν τη Γη.
• Jacques Tardi, Le Démon des Glaces, Dargaud 1974: οι παράξενες περιπέτειες ενός φοιτητή ιατρικής στον Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό, στα τέλη του 19^ου αιώνα. Μια steampunk περιπέτεια, κοντά στα πρότυπα των βιβλίων του Ιουλίου Βερν.
• Jacques Tardi, Les Aventures Extraordinaires d'Adèle Blanc-Sec, Casterman 1976-…: οι περιπέτειες μιας συγγραφέως στο Παρίσι των αρχών του 20^ού αιώνα. Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα δημιουργήματα του Tardi, που συνδυάζει το μυστήριο με το steampunk.
• Fabien Vehlmann & Gwen de Bonneval, Les Derniers Jours d'un Immortel, Futuropolis 2010: σε έναν κόσμο που ο θάνατος έχει σχεδόν εξαλειφθεί, πρέπει να βρεθεί τρόπος για αρμονική συμβίωση μεταξύ των διαφόρων ειδών. Ένα βραβευμένο υπαρξιακό sci-fi κόμικ.

[Θρηνωδός]

Παιδικά

 

Σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σαφές ότι στον τομέα του παιδικού κόμικ κυριαρχεί οτιδήποτε έχει να κάνει με Disney και τα παράγωγά της. Γι’αυτό το λόγο οι περισσότεροι δημιουργοί τις τελευταίες δεκαετίες έχουν απομακρυνθεί από αυτή τη θεματολογία, γεγονός στο οποίο βέβαια συμβάλει και η μονοπωλιακή πολιτική που ακολουθείται από την εν λόγω εταιρία. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι και οι Γάλλοι αποτελούν φωτεινό παράδειγμα αφού εδώ και 60 χρόνια δημιουργούν διαρκώς παιδικές σειρές (Jeunesse) και εμπλουτίζουν τις υπάρχουσες με νέα άλμπουμ που κερδίζουν το παιδικό κοινό, όσο αυτό είναι εύκολο στην εποχή μας με την όλη ψηφιοποίηση και απομάκρυνση των παιδιών από τα έντυπα.

 

Επιλογή σύγχρονων jeunesse BD από Gallimard/Dargaud/La Gouttiere/Casterman/Glenat (1)

 

Σειρές όπως το “Les Schtroumpfs” από τους Peyo και Yvan Delporte που γεννήθηκε μέσα από τις σελίδες του  "Johan et Pirlouit" και μας έχει χαρίσει σχεδόν 50 άλμπουμς από το 1961 μέχρι σήμερα, ή το “Yakari” των Job/Derib με 41 άλμπουμς από το 1973 είναι πασίγνωστα ονόματα στο χώρο του Γαλλοβελγικού παιδικού κόμικ. Αυτά και μερικά ακόμα έθεσαν τις βάσεις από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 για εκατοντάδες τίτλους με κύριο χαρακτηριστικό το όχι και τόσο παιδικό χιούμορ με τις έμμεσες αναφορές στην Γαλλική κοινωνία, ιστορία και πολιτική. Δεν μιλάμε για το επίπεδο αναφορών και παραπομπών που χαρακτηρίζει το Αστερίξ αλλά τα περισσότερα από αυτά μπορούν άνετα να διαβαστούν και από ενήλικες, σε αντίθεση με άλλα μη Γαλλοβελγικά παιδικά που δεν προσελκύουν καθόλου με την απλοϊκότητα και την σχεδιαστική προχειρότητα τους. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τα Γαλλικά κινούμενα σχέδια, ότι παρόλο που απευθύνονται σε μικρές ηλικίες κατά κύριο λόγο, είναι προσεγμένα και δεν υποτιμούνται καθόλου από τον ευρύτερο κύκλο αναγνωστών και θεατών.

 

Ίσως ο πιο γνωστός παιδικός ήρωας Yakari με τους δημιουργούς του Job και Derib

 

Από τις αρχές του 2000 βλέπουμε μια στροφή στη θεματολογία των παιδικών και έναν διαχωρισμό σε επιμέρους κατηγορίες: Περιπέτειες, Χιουμοριστικά, Φαντασίας και δύο ακόμα που ονομάζονται “Passions et Hobbies” και “Vies des filles” που σημαίνουν «Ασχολίες και Χόμπυ» και «Οι ζωές των κοριτσιών». Η τελευταία κατηγορία αναφέρεται σε κόμικ με κοριτσίστικη θεματολογία (εν μέρει σαν τα shoujo manga) αν και κατά τη γνώμη του γράφοντα δεν θα έπρεπε να μπαίνουν τέτοιου είδους ταμπέλες μεταξύ φύλων. Το σκίτσο των περισσότερων παιδικών είναι πιο στρογγυλεμένο και φιλικό για τα παιδικά μάτια με έντονους και ζωντανούς χρωματισμούς ενώ υπάρχει πλήθος πρωταγωνιστών με διαφορετικές ιδιαιτερότητες και ταλέντα για ταύτιση των αναγνωστών. Παρόλα αυτά έχουν κάποια επαναλαμβανόμενα σεναριακά μοτίβα.

 

 Κάποιοι εκδοτικοί οίκοι και διανομείς BD επιλέγουν να χωρίζουν τα παιδικά κόμικ σε ηλικιακές βαθμίδες όπου και έχουμε τα “1ere lectures” για παιδιά 3 έως 6 ετών, τα “Jeunes Enfants” για παιδιά 6 έως 9 ετών, τα “Grands Enfants” για τα 9 έως 12 χρόνια και τα “Ados” για εφήβους ηλικιών 12 έως 16 ετών. Τέλος, κάθε χρόνο η Angouleme κάνει μια επιλογή με δικές της προτάσεις με καινούργιους τίτλους για τους μικρούς της φίλους με τίτλο “Selection jeunesse 20XX”.

 

Στο κέντρο το γλυκό σχέδιο του Les Carnets de Cerise

 

• Joris Chamblain & Aurelie Neyret, Les Carnets de Cerise, Soleil 2012-…: Η 11χρονη Cerise έχει όνειρο όταν μεγαλώσει να γίνει συγγραφέας με αντικείμενο την ανθρώπινη συμπεριφορά και ειδικά τους ενήλικες. Λατρεύει να τους παρατηρεί και να προσπαθεί να μαντέψει τα μυστικά τους όπως κάνει με τον γέρο Michel, ο οποίος κάθε Κυριακή εξαφανίζεται στο δάσος με κουβάδες μπογιά και επιστρέφει το βράδυ θλιμμένος. Τι κρύβει άραγε;
• Fabien Vehlmann & Bruno Gazzotti, Seuls, Dupuis 2006-…: Πέντε παιδιά ηλικίας 5 έως 10 ετών ξυπνάνε και ξαφνικά βρίσκονται σε μια άδεια πόλη ενώ οι κάτοικοι έχουν εξαφανιστεί μυστηριωδώς. Θα μπορέσουν άραγε να επιβιώσουν μόνα τους;
• Serena Blasco, Les enquetes d’Enola Holmes, Jungle! 2015-…: Βασισμένο πάνω στη σειρά βιβλίων αστυνομικής λογοτεχνίας “The Enola Holmes Mysteries” της Nancy Springer, η Serena Blasco δημιουργεί ένα κόμικ μυστηρίου με πρωταγωνίστρια την έφηβη αδερφή του Σέρλοκ Χόλμς, Enola.

 

 

• Isabelle Dethan, Aquitania, Eidola editions 2016: Ένα παιδικό κόμικ με ιστορικό χαρακτήρα εστιασμένο στις Γαλλο-ρωμαϊκές σχέσεις.
• Hubert & Kerascoet, Beaute, Dupuis 2011-2013: Ένα παραμύθι για νεράϊδες, μάγια και το πόσο διαφορετικό είναι το εξωτερικό προσωπείο από τ’ότι κρύβει ο καθένας μέσα του. Καρτουνίστικο σχέδιο που ταιριάζει με την ατμόσφαιρα του κόμικ.
• Kickliy, Musnet, Dargaud 2016-…: Ο Musnet είναι ένα ποντικάκι που ονειρεύεται να γίνει ζωγράφος! Καταλήγει λοιπόν στο σπίτι του ζωγράφου Μονέ όπου και συνεννοείται με έναν σκίουρο γερο-ζωγράφο να δουλεύει γι’αυτόν και ως αντάλλαγμα να μαθαίνει τα μυστικά της τέχνης του. Η γάτα του Μονέ δεν φαίνεται να τον συμπαθεί ιδιαίτερα όμως!
• Yvan Pommaux, Marion Duval, Bayard 1983-…: Μια εφηβική ιστορία μυστηρίου γύρω από το πολύτιμο πετράδι-σκαθάρι του Λούβρου με πρωταγωνίστρια την έφηβη Marion.

 

 

• Olivier Bleys & Alexis Nesme, Le Maitre des Tapis, Delcourt 2016-…: Μια ιστορία αγάπης γεμάτη μαγεία και στοιχεία από Ρωσικά παραμύθια.
• Patricia Lyfoung, La Rose Ecarlate, Delcourt 2005-…: Ένα BD με Ιαπωνικό αέρα και σχεδιαστικό στιλ, το «Το πορφυρό Τριαντάφυλλο» είναι μια ιστορία που δανείζεται στοιχεία από τον Ρομπέν των δασών με φόντο τον μεσαίωνα στη Γαλλία.

 

Αριστερά και κέντρο το Princesse Sara των Alwett & Moretti, δεξιά Tine & Junior των Chabbert & Follet

 

• Job & Derib, Yakari, Dargaud 1973-…: Η γνωστότερη παιδική σειρά BD με πρωταγωνιστή τον μικρό Ινδιάνο Yakari.
• Audrey Alwett & Nora Moretti, Princesse Sara, Soleil 2009-…:  Η μεταφορά σε κόμικ του βιβλίου «A Little Princess» της Frances Hodgson Burnett γραμμένο το 1905.
• Ingrid Chabbert & Brice Follet, Tine et junior, Frimousse 2016-…:  Τι συμβαίνει όταν η φαντασία μπλέκεται με την πραγματικότητα και τα αδέρφια Tine και Junior βρίσκονται ξαφνικά σε μια προβολή του King Kong στη Νέα Υόρκη μέσα από ένα μαγικό τούνελ; Ειδικά όταν ο τεράστιος γορίλας ζωντανεύει και βγαίνει από την οθόνη...

 

 

• Renauld De Vriendt & Gihef, Justices, Kennes Editions 2016-…: Οι γονείς του 11χρονου Camille εξαφανίζονται μυστηριωδώς και αναλαμβάνει να τον μεγαλώσει μια ομάδα υπερηρώων, οι “Justice Pour Tous”.
• Peyo & Yvan Delporte, Les Schtroumpfs, Dupuis 1963-…: Τι να πει κάποιος για τα Στρουμφάκια, τα πασίγνωστα κοντούλια μπλε πλασματάκια που έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές αναγνωστών παγκοσμίως;
• Zep, Titeuf, Glenat 1993-…: Η ιστορία ενός μικρού αγοριού με πολλές ερωτήσεις για την ζωή, τις προσωπικές του απαντήσεις και αυτές των φίλων του, πάντα εκφρασμένες στην «δική τους» γλώσσα.

 

 

• Marc Wasterlain, Docteur Poche, Dupuis 1978…: Μέσα από τα μέχρι στιγμής 14 άλμπουμς της σειράς, ο δημιουργός Marc Wasterlain βάζει τον ήρωα του, Docteur Poche, να ζει κάθε δυνατή περιπέτεια.
• Julien Neel, Lou!, Glenat 2004-…: Η μικρή Lou δε γνώρισε ποτέ πατέρα και μένει με τη μαμά και την γατούλα της. Στα 11 άλμπουμ που έχουν κυκλοφορήσει παρακολουθούμε τις καθημερινές περιπέτειες της Lou, τα πρώτα της σκιρτήματα στον έρωτα και τις προσπάθειες της να βρει άντρα για την μαμά της που μαραζώνει μόνη της. Είναι άραγε κατάλληλος για μπαμπάς ο νέος γείτονας, Richard;

 

 

• Lucien De Gieter, Papyrus, Dupuis 1978-…: Μια εκρηκτική περιπέτεια στην αρχαία Αίγυπτο γεμάτη μαγεία, μύθους και προφητείες
• Maurice Rosy & Jean Roba, Boule et Bill, Dupuis 1959-1995: Από τις πιο αγαπημένες χιουμοριστικές σειρές των Γάλλων αναγνωστών, το “Boule et Bill” είναι οι ιστορίες του σκανταλιάρικου παιδιού Boule και του γλυκού κόκερ σπάνιελ σκύλου του, Bill.
• Zidrou & Godi, L’Eleve Ducobu, Le Lombard 1997-…: Ο μαθητής Ducobu είναι ένα φιλικό και χαριτωμένο παιδί που συνεχώς εφευρίσκει τρόπους να κλέβει στα τεστ που του βάζουν οι δάσκαλοί του.
• Frederic Maupome & Stephane Senegas, Anuki, Les editions de la Gouttiere 2011-…: Ένα κόμικ χωρίς λόγια γύρω από τις περιπέτειες του μικρού ινδιάνου Anuki. Ένα από τα πολλά κόμικ που πάτησαν πάνω στο δρόμο που χάραξε το “Yakari”.
• Barfety Elisabeth &  Clotka, La Famille Trop D’Filles, Jungle! 2016-…: Μια πολύ φρέσκια σειρά της νέας γενιάς των παιδικών γαλλοβελγικών. Η οικογένεια Arthrur αποτελείται από τους γονείς Ariane και Arthur και τα 7 τους παιδιά. Τις Anna, Cara, Bella, Dana, Flavia, Elisa και τον μικρούλη Gabriel. Φανταστείτε τι γίνεται στο σπίτι με έξι κορίτσια και ένα αγόρι όταν οι γονείς λείπουν για δουλειά.. Και λείπουν συχνά!

[GeoTrou]

Η Λεγεώνα των Ξένων

 

Οι γαλλόφωνες χώρες αποτελούν αναμφίβολα το κέντρο της ευρωπαϊκής παραγωγής κόμικς και για διάφορους λόγους είναι ένα είδος «Μέκκας» για πολλούς ξένους δημιουργούς. Η Γαλλία και, σε μικρότερο βαθμό, το Βέλγιο από πολύ παλιά προσέλκυαν καλλιτέχνες από διάφορα μέρη του κόσμου. Από τη δεκαετία του 1970, όταν πρωτοεμφανίστηκε μια συστηματική ροή δημιουργών, μέχρι τις μέρες μας, έχουν συνεργαστεί με γαλλικές και βελγικές εκδοτικές άτομα από την Αργεντινή και τη Βραζιλία, έως την Πολωνία και το Βιετνάμ.

 

Οι βασικές αιτίες που έκαναν από πολύ νωρίς τη Γαλλία και το Βέλγιο ελκτικούς προορισμούς για ξένους καλλιτέχνες συνδέονται λίγο-πολύ με την φιλοσοφία που υπάρχει σε αυτές τις χώρες. Μπορεί μάλιστα να γίνει πιο κατανοητό αν γίνει η αντιπαράθεση με την κατάσταση στην αμερικανική σκηνή. Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού το υπερηρωικό κόμικ καταλάμβανε μέχρι και την δεκαετία του 1990 την συντριπτική πλειονότητα της εγχώριας παραγωγής, ενώ ακόμη και σήμερα, παρά την εντυπωσιακή άνοδο των ανεξάρτητων κόμικς, συνεχίζει να είναι το δημοφιλέστερο genre. Από την άλλη, σε Γαλλία και Βέλγιο, υπήρχε ανέκαθεν μια μεγάλη ποικιλία ειδών, γεγονός που έδινε πολλές επιλογές στους δημιουργούς. Επιπλέον, η ίδια η δημιουργική διαδικασία ήταν (και εν πολλοίς είναι ακόμη) διαφορετική. Στη γαλλοβελγική βιομηχανία η έννοια του company-owned τίτλου δεν συναντάται τόσο συχνά όσο στις Η.Π.Α. κι έτσι οι γαλλόφωνες εκδοτικές εμπιστεύονταν/νται σχετικά πιο εύκολα ξένους καλλιτέχνες, παρέχοντάς τους μάλιστα σημαντική δημιουργική ελευθερία.

 

 

Ο Zep έγινε το 2004 ο πρώτος Ελβετός που βραβεύτηκε με το Grand Prix στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ. Πολλά χρόνια αργότερα, το 2017, τον ακολούθησε ο Cosey

 

Η πολιτιστική εγγύτητα των γαλλόφωνων περιοχών της Ελβετίας με τη Γαλλία και το Βέλγιο καθιστά εύκολη την «εισαγωγή» δημιουργών στις χώρες αυτές. Πράγματι, αν και αριθμητικά δεν είναι πολλοί, οι Ελβετοί καλλιτέχνες που συνεργάζονται με γαλλικές και βελγικές εταιρείες απολαμβάνουν ιδιαίτερης εκτίμησης. Οι Job και Derib είναι οι «γονείς» του εξαιρετικά δημοφιλούς Yakari (1973-…), ενώ και το πασίγνωστο Titeuf (1993-…) είναι έργο Ελβετού, του Zep. Άξιοι αναφοράς είναι και οι βραβευμένοι Cosey, Pierre Wazem και Frederik Peeters. Τέλος, πολλά από τα έργα του (γερμανόφωνου) Thomas Ott έχουν κυκλοφορήσει από γαλλικούς οίκους.

 

Ανγκουλέμ: το άγαλμα του Κόρτο Μαλτέζε, με το Μουσείο των Κόμικς στο βάθος

 

Ο Hugo Pratt τιμήθηκε και τιμάται όσο λίγοι ξένοι στη Γαλλία. Η πρώτη εμφάνιση του γνωστότερου χαρακτήρα του, Corto Maltese, είχε γίνει το 1967 στις σελίδες του ιταλικού περιοδικού Sgt. Kirk, όταν όμως εγκαταστάθηκε το 1970 στην Γαλλία, συνεργάστηκε με το Pif gadget, σκαρώνοντας αρκετές ιστορίες του ρομαντικού ναύτη. Άλλο έργο του που κυκλοφόρησε από γαλλική εκδοτική ήταν το Saint-Exupéry (1994). Ακολουθώντας το παράδειγμα του Pratt, πολλά ταλαντούχα πενάκια από την Ιταλία έχουν προσφέρει τις υπηρεσίες τους σε γαλλικές και βελγικές εκδοτικές εταιρείες: οι Milo Manara, Paolo Eleuteri Serpieri, Sergio Toppi, Tanino Liberatore και Alessandro Barbucci έχουν όλοι έργα που πρωτοκυκλοφόρησαν στη γαλλική γλώσσα.

 

Οι Ισπανοί, με μακρά παράδοση στην 9η τέχνη, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν. Κυριότερο παράδειγμα είναι η σειρά Blacksad (2000-...) των Juan Díaz Canales/Juanjo Guarnido, που εκδίδεται πρώτα στα γαλλικά και ύστερα μεταφράζεται στα ισπανικά. Το δε θρυλικό ντουέτο Enrique Sánchez Abulí/Jordi Bernet έχει δώσει μερικά κόμικς στα γαλλικά. Οι Das Pastoras, Rubén Pellejero και Daniel Torres επίσης.

 

Ο Grzegorz Rosiński στο ατελιέ του...  

 

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αποτελέσει, έστω και σε μικρότερο βαθμό, πηγές νέων δημιουργών για την γαλλοβελγική αγορά. Από την Ανατολική Ευρώπη ξεχωρίζει ο Πολωνός Grzegorz Rosiński, ο οποίος έχει συνεργαστεί με διάφορους Βέλγους σεναριογράφους, μεταξύ των οποίων οι Jean Dufaux, Yves Sente και φυσικά ο Jean Van Hamme, συνδημιουργός του διάσημου Thorgal (1980-…). Ο Γερμανός Andreas σπούδασε στο Βέλγιο και εργάζεται στη Γαλλία, ενώ από τη Νορβηγία έχει «κατέβει» ο Jason. Οι δε χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας έχουν αναδείξει πολλούς καλλιτέχνες όπως οι Zoran Janjetov, Igor Kordey, Aleksa Gajić, Siniša Radović και Gradimir Smudja. Ο Βρετανός Pat Mills είναι ένας από τους γνωστότερους ξένους που έχουν εμφανιστεί στη γαλλική αγορά, όντας σεναριογράφος των σειρών Sha (1996-1998) και Requiem Chevalier Vampire (2000-...).

 

Η Νότια Αμερική έχει επίσης «εξάγει» πολλούς σημαντικούς δημιουργούς. Ο εκ Βραζιλίας Leo έχει γράψει μερικά από τα σημαντικότερα σύγχρονα sci-fi BD και ο Χιλιανός Alejandro Jodorowsky μεγαλουργεί στη γαλλική σκηνή από το 1978. Βέβαια, εκείνοι που δημιούργησαν πραγματική αποικία ήταν οι Αργεντινοί. Οι Carlos Trillo και Domingo Mandrafina δημιούργησαν το αριστούργημά τους Le Grande Arnaque (1998) για τον οίκο Albin Michel, ο Juan Gimenez εικονογράφησε το La Caste des Méta-Barons (1992-2003) και ο Enrique Breccia, από κοινού με τον Xavier Dorison, έπλασε το Les Sentinelles (2008-2011). Ο Horacio Altuna, ο Eduardo Risso, το δίδυμο José Muñoz/Carlos Sampayo, ο Guillermo Mordillo και ο Jorge Zentner έχουν επίσης δουλέψει για γαλλικούς οίκους.

 

Το 2011 ο Jiro Taniguchi έγινε μέλος του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων, μια σπάνια διάκριση για κομίστα

 

Πάμε τώρα προς Ασία μεριά. Χώρες της Μέσης Ανατολής έχουν «παραγάγει» αρκετά ταλέντα, με πιο γνωστά τον Αρμενο-Ιρακινό Charles Berberian και την Ιρανή Marjane Satrapi. Στις αρχές του 21^ου αιώνα εμφανίστηκε μια πολύ μεγάλη ζήτηση για manga και πλέον υπάρχει μια εκτενής παρουσία μεταφρασμένων τίτλων στα ράφια των μαγαζιών. Έτσι, ήταν θέμα χρόνου για τις εταιρείες να αναζητήσουν ταλέντα στην Ιαπωνία. Κατά καιρούς, πολλοί Ιάπωνες έχουν βγάλει κάποιο κόμικ στα γαλλικά, συνήθως σε σενάριο κάποιου γαλλόφωνου. Σπουδαιότερο παράδειγμα είναι ο Jiro Taniguchi, ο οποίος συνεργάστηκε το 2001 με τον Moebius για το Icare και το 2009 ξεκίνησε με τον Jean-David Morvan τη σειρά Mon Année. Πιο πρόσφατα, γνωστοί καλλιτέχνες σαν τον Naoki Urasawa και τον Taiyo Matsumoto συμμετείχαν στην ανθολογία Le Jour où ça Bascule (2015). Ο Βιετναμέζος Vink, που ζει στο Βέλγιο, έχει τιμηθεί στα βραβεία Saint-Michel, ενώ και ο Κινέζος Kunwu Li με το Une Vie Chinoise (2009-2010), σε σενάριο του Philippe Ôtié, έχει κάνει εξίσου αισθητή την παρουσία του.

 

Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει και μερικούς Αμερικάνους να δουλεύουν για εκδόσεις που απευθύνονται σε γαλλόφωνους αναγνώστες. Η Les Humanoïdes Associés, μέσω της Humanoids, πρωτοστατεί, έχοντας συνεργαστεί με δημιουργούς όπως ο Kurt Busiek, ο Guy Davis και ο John Cassaday. Ο δε Matt Madden και η γυναίκα του, Jessica Abel, ζουν από το 2012 στην Ανγκουλέμ και εργάζονται τόσο για γαλλικούς, όσο και για αμερικανικούς εκδοτικούς οίκους. Ιδιαίτερη περίπτωση, βέβαια, είναι ο συγγραφέας Jerome Charyn. Ξεκίνησε να ασχολείται επαγγελματικά με τα κόμικς το 1986 και μέχρι σήμερα, όλα σχεδόν τα έργα του έχουν εικονογραφηθεί από Γάλλους, με προεξέχοντες τους Loustal και François Boucq.

[Θρηνωδός]

Τα BD στον κινηματογράφο

 

Η πλούσια παράδοση των γαλλοβελγικών κόμικς δεν θα μπορούσε να μην έχει περάσει και στον κινηματογράφο. Από την δεκαετία του 1940 μέχρι τις ημέρες μας, πολυάριθμες ταινίες, animated ή live-action, έχουν βασιστεί λιγότερο ή περισσότερο σε διάφορα BD. Η αλήθεια είναι ότι πολλές εξ αυτών είναι «εσωτερικής κατανάλωσης», δεν γίνονται δηλαδή γνωστές πέρα από τα σύνορα των γαλλόφωνων περιοχών. Ωστόσο, πολλά έργα είναι δημοφιλή σε παγκόσμιο επίπεδο και ο αριθμός τους αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

 

 

Από αριστερά προς τα δεξιά οι αφίσες των Becassine, Le Crabe aux Pinces d'Or και Les Aventures des Pieds-Nickeles

 

 

 

Η αρχή έγινε με την ταινία Bécassine (1940). Η κωμωδία αυτή βασίστηκε στο ομώνυμο γαλλικό στριπάκι που πρωτοεμφανίστηκε στο μακρινό 1905. Ακολούθησε η πρώτη εμφάνιση του Τεντέν στη μεγάλη οθόνη, μέσα από το stop motion φιλμ Le Crabe aux Pinces d'Or (1947), που ακολουθεί πολύ πιστά την πλοκή του ένατου άλμπουμ. Το 1948 προβλήθηκε άλλη μία μεγάλου μήκους ταινία βασισμένη σε στριπ, το Les Aventures des Pieds-Nickelés.

 

 

Αριστερά στιγμιότυπο από την live-action "TinTin et le Mystere de La Toison d'Or", κέντρο και δεξιά η αφίσα και ένα στιγμιότυπο από το κινούμενο "TinTin et le Temple du Soleil"

 

 

Tη δεκαετία του 1960 έγινε ένα μικρό «μπαμ» στις μεταφορές γαλλοβελγικών κόμικς στο σινεμά. Εμφανίστηκαν τρεις live-action ταινίες με τον Τεντέν (Tintin et le Mystère de La Toison d'Or - 1961, Tintin et les Oranges Bleues - 1964, Tintin et le Temple du Soleil - 1969), αν και οι δύο δεν είχαν καμία σχέση με κάποιο από τα κόμικς. Προβλήθηκαν κι άλλες ταινίες με διάσημους πρωταγωνιστές, όπως τα animated Les Aventures des Schtroumpfs (1965) και Astérix le Gaulois (1967), αυτή ωστόσο που ξεχωρίζει για διάφορους λόγους είναι η Barbarella (1968). Βασισμένη στο ομώνυμο κόμικ επιστημονικής φαντασίας του Jean-Claude Forest, επρόκειτο για μια live-action γαλλο-ιταλική συμπαραγωγή με πρωταγωνίστρια την Αμερικανίδα Jane Fonda. Η αισθητική και ο ερωτισμός της έχουν αφήσει το σημάδι τους στην παγκόσμια ποπ κουλτούρα και σήμερα έχει λάβει μια καλτ διάσταση.

 

 

Αριστερά καρέ από την πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων πάνω στο σύμπαν του δαιμόνιου Γαλάτη, δεξιά η αφίσα ενός από τα πιο καλτ sci-fi φιλμς

 

 

Η τάση για μεταφορά γνωστών BD συνεχίστηκε και στα επόμενα χρόνια, με ταινίες των Gaston Lagaffe, Αστερίξ και Λούκυ Λουκ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συντριπτική πλειονότητα των μεταφορών αφορούσε χιουμοριστικά κόμικς. Ακόμη και το Paulette, la Pauvre Petite Milliardaire (1986), που βασίζεται στην ερωτική σειρά των Georges Wolinski και Georges Pichard, υπερτόνισε τα αστεία στοιχεία και μείωσε κατά πολύ τα ερωτικά. Η τάση αυτή συνεχίστηκε μέχρι και τη δεκαετία του 1990, όταν εμφανίστηκαν πιο ενήλικες ταινίες σαν το Jesuit Joe (1991), μια live-action ταινία βασισμένη στο ομώνυμο κόμικ του Hugo Pratt, και το Cauchemar blanc (1991), μια βραβευμένη στις Κάννες μικρού μήκους ταινία, εμπνευσμένη από μια σύντομη ιστορία του Moebius.

 

 

 

 

Στα 00's εμφανίστηκαν αρκετές ταινίες με τέτοιο περιεχόμενο (Immortal - 2004, Largo Winch - 2008 κ.ά.). Και πάλι, όμως, μπορούμε να πούμε ότι χιουμοριστικά έργα όπως οι live-action μεταφορές τευχών του Αστερίξ (Astérix & Obélix: Mission Cléopâtre - 2002, Astérix aux Jeux Olympiques – 2008) έχουν τον πρώτο λόγο. Πάντως, την πιο μεγάλη αίσθηση σε παγκόσμιο επίπεδο προκάλεσε το αυτοβιογραφικό animation Persepolis (2007). Το 2003 ξεκίνησε ένα εγχείρημα μεταφοράς των βουβών ιστοριών του Arzach από τον Moebius σε σειρά κινουμένων σχεδίων με τίτλο Arzach Rhapsody (2003) που ολοκληρώθηκε σε 14 επεισόδια.

 

 

 

 

 

 

Πλέον, όλο και περισσότερες ταινίες βασίζονται σε BD. Το 2013, το La Vie d'Adèle, βασισμένο στο graphic novel Le Bleu est une Couleur Chaude, απέσπασε πλήθος βραβείων σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Σημαντικά, αλλά λιγότερο γνωστά, είναι και τα Les Aventures Extraordinaires d'Adèle Blanc-Sec (2010), Poulet aux Prunes (2011), Quai d'Orsay (2013) και Aya de Yopougon (2013) καθώς και (για ακόμα μία φορά) το πετυχημένο Astérix: Le domaine des dieux (2014). 

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, πολλές ξένες παραγωγές έχουν βασιστεί σε γαλλοβελγικά κόμικς. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ βγήκαν τα The Smurfs (2011), η πρώτη live-action εμφάνιση των μικρών μπλε πλασμάτων, και The Adventures of Tintin (2011), η πρώτη animated ταινία του δημοφιλούς χαρακτήρα μετά από σαράντα σχεδόν χρόνια. Το Snowpiercer (2013), εμπνευσμένο από το Le Transperceneige των Jacques Lob, Benjamin Legrand και Jean-Marc Rochette, έλαβε εξαιρετικές κριτικές και μέχρι σήμερα αποτελεί την ακριβότερη νοτιοκορεάτικη παραγωγή ενώ τεράστιο σούσουρο έγινε γύρω από το περσινό Valerian and the City of the Thousand Planets, βασισμένο στο sci-fi BD Valerian των Pierre Christin/Jean-Cluade Mezieres.

 

 

 

 

Όπως και με τα αντίστοιχα κομιξο-blockbuster των ΗΠΑ, οι εταιρείες παραγωγής ρίχνουν πολλά λεφτά σε φιλμ βασισμένα σε BD. Ταινίες όπως οι live-action μεταφορές των περιπετειών των Γαλατών, το Sur la Piste du Marsupilami (2012) ή το Michel Vaillant (2003) φιγουράρουν στις πιο ακριβές γαλλικές παραγωγές. Μάλιστα, τόσο στις γαλλοβελγικές, όσο και στις ξένες παραγωγές επιλέγονται διάσημοι ηθοποιοί. Από την Claudia Cardinale και την Brigitte Bardot πριν μερικές δεκαετίες, μέχρι τον Gerard Depardieu, την Monica Bellucci, τον Ed Harris και τον Sylvester Stallone στις ημέρες μας, τέτοιου είδους ταινίες είναι γεμάτες με γνωστά ονόματα.

 

  

[GeoTrou]

Οι εκδοτικές

 

Η μακρά παράδοση των γαλλοβελγικών κόμικς δεν θα υπήρχε χωρίς την ύπαρξη εξειδικευμένων εκδοτικών οίκων. Αν και διαρκώς ιδρύονται νέες εταιρείες ή συγχωνεύονται άλλες, θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τρία σημαντικά «κύματα».

 

Στο πρώτο, αυτό που αφορά τις παραδοσιακές δυνάμεις του χώρου, εντοπίζουμε επιχειρήσεις που είτε προϋπήρχαν ως εκδοτικές βιβλίων και στις δεκαετίες του 1930 και 1940 στράφηκαν στα κόμικς, είτε ιδρύθηκαν την ίδια περίοδο, με σκοπό την έκδοση κόμικς (Casterman, Dupuis, Dargaud, Le Lombard). Πολλά χρόνια αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1970, εμφανίστηκαν μερικές πολύ σημαντικές γαλλικές εταιρείες, σε μια περίοδο ενηλικίωσης της γαλλοβελγικής σκηνής (Glénat, Les Humanoïdes Associés, Futuropolis). Το τρίτο ρεύμα δημιουργήθηκε στα 90's, όταν ιδρύθηκαν διάφορες μικρότερες εκδοτικές, με μια ανανεωτική επίδραση στο χώρο, λόγω της τάσης τους προς την πρωτοπορία και τον πειραματισμό (L'Association, ego comme x, Frémok, Cornélius κ.ά.). Βέβαια, ουκ ολίγες εταιρείες ιδρύθηκαν εκτός των κυμάτων αυτών, όπως οι Delcourt, Soleil Productions (80's) και Steinkis (00's).

 

Οι Atrabile και Drozophile, και οι δύο με έδρα τη Γενεύη, είναι οι μεγαλύτερες κομιξο-εκδοτικές της Ελβετίας. Σφήνα σε αυτές, μπαίνει και η Edition Moderne. Αν και γερμανόφωνη, έχει παρουσία σε Γαλλία και Βέλγιο λόγω των βουβών κόμικ του Thomas Ott.

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές εταιρείες που εκδίδουν βιβλία, δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο μέσο των κόμικς (Éditions Gallimard, Actes Sud, Albin Michel κ.ά.). Αντιστρόφως, εταιρείες που αρχικά έβγαζαν μόνο κόμικς έχουν γίνει πλέον all-around εκδοτικές (Cambourakis, 12bis).

 

Η Média-Participations ελέγχει, μέσω των θυγατρικών της, το μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς γαλλοβελγικών κόμικς

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι πολλοί εκδοτικοί οίκοι ανήκουν σε μεγαλύτερες εταιρείες, σχηματίζοντας έτσι τεράστιους ομίλους. Το φαινόμενο αυτό εντάθηκε τις τελευταίες δύο δεκαετίες περίπου, αν και υφίσταντο ήδη από την δεκαετία του 1980. Για παράδειγμα, η γαλλικών και βελγικών συμφερόντων Média-Participations έχει αγοράσει -μεταξύ άλλων- τις Le Lombard, Dargaud και Dupuis, ενώ η βελγική Casterman αποτελεί μια από τις θυγατρικές της γαλλικής Éditions Gallimard. Αυτή η σύγχυση σχετικά με την «εθνικότητα» μιας εταιρείας δε σταματάει εδώ: τι καταγωγής μπορεί να θεωρηθεί η σειρά Rapaces των Jean Dufaux (Βέλγος) και Enrico Marini (Ιταλός), που κυκλοφόρησε από την Dargaud (Γαλλία); Βέβαια αυτό είναι μια άλλη ιστορία και θα πρέπει να τονιστεί ότι, σε γενικές γραμμές, οι διάφορες εκδοτικές έχουν σημαντική ελευθερία κινήσεων από τις μητρικές εταιρείες.

 

Παρακάτω γίνεται μια απόπειρα για καταγραφή των κυριότερων εκδοτικών σε Γαλλία και Βέλγιο, αλλά και των νομικών συσχετίσεων. Στις παρενθέσεις δίπλα από κάθε οίκο βρίσκεται το μέρος όπου βρίσκονται η έδρα του. Όπου απουσιάζει πρόκειται για εταιρεία που δεν εκδίδει η ίδια κόμικς και απλά είναι «μαμά» άλλων εκδοτών BD.

• Actes Sud (Αρλ, Γαλλία)
• Albin Michel (Παρίσι, Γαλλία)
• Ankama (Ρουμπαί, Γαλλία)
• L'Association (Παρίσι)
• Bamboo Édition (Charnay-lès-Mâcon, Γαλλία)
• La Cafetière (Παρίσι)
• Carabas (Παρίσι)
• Clair de Lune (Γαλλία)
• Delcourt (Παρίσι)
• Soleil Productions (Τουλόν, Γαλλία)
• ego comme x (Ανγκουλέμ, Γαλλία)
• Éditions FLBLB (Πουατιέ, Γαλλία)
• Frémok (Βρυξέλλες, Βέλιο)
• Éditions Gallimard (Παρίσι)
• Éditions Denoël (Παρίσι)
• Futuropolis (Παρίσι)
• Gallimard Jeunesse (Παρίσι)
• Groupe Flammarion
• Casterman (Τουρναί, Βέλγιο)
• Éditions Jungle (Παρίσι)*
• Sakka (Τουρναί)
• Fluide Glacial (Παρίσι)
• Glénat (Γρενόμπλ, Γαλλία)
• 12bis (Παρίσι)
• Vents d'Ouest (Issy-les-Moulineaux, Γαλλία)
• Hachette (Vanves, Γαλλία)
• Les Éditions Albert René (Παρίσι)
• Disney Hachette Presse (Levallois-Perret, Γαλλία)
• Pika Édition (Boulogne-Billancourt, Γαλλία)
• Les Humanoïdes Associés (Παρίσι)
• Éditions Joker (Βρυξέλλες)
• La Martinière Groupe
• Emmanuel Proust éditions (Παρίσι)
• Petit à Petit (Bois-Guillaume, Γαλλία)
• Média-Participations
• Dargaud (Παρίσι)
• Éditions Blake et Mortimer (Βρυξέλλες)
• Kana (Παρίσι & Βρυξέλλες)
• Lucky Comics (Παρίσι)
• Dargaud Benelux (Βρυξέλλες)
• Dupuis (Σαρλερουά, Βέλγιο)
• Le Lombard (Βρυξέλλες)
• Urban Comics (Παρίσι)
• Mosquito (Saint-Égrève, Γαλλία)
• Panini Comics France (Νίκαια, Γαλλία)
• Rackham (Γαλλία)
• Les Requins Marteaux (Αλμπί, Γαλλία)
• Steinkis (Παρίσι)
• Warum (Γαλλία)
• Éditions Jungle (Παρίσι)*
• Le Téméraire (Γαλλία)
• Vertige Graphic (Παρίσι)

 

Αρχαιότερη όλων μπορεί να θεωρηθεί η Casterman, η οποία ιδρύθηκε το 1780 στο Τουρναί του Βελγίου από τον Donat-Joseph Casterman, βιβλιοπώλη και εκδότη της τοπικής εφημερίδας. Η εταιρεία ξεκίνησε ως οίκος κατά παραγγελία εκτυπώσεων και εξέδιδε βιβλία παιδικής λογοτεχνίας. Καινοτόμησε στον ανύπαρκτο τότε χώρο των κόμικς στέλνοντας ένα γράμμα στο Herge στις 4 Απριλίου του 1932. Ήδη τότε ο Herge είχε εκδώσει τέσσερα άλμπουμ στην βελγική εφημερίδα Le Petit Vingtieme, αλλά μια σειρά γεγονότων κακής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων από πλευράς της εφημερίδας και αντιμετώπισης του δημιουργού τον έστειλαν ελαφρά τη καρδία στην αγκαλιά της Casterman. Λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1933 η εκδοτική πρότεινε στον Herge να αντικαταστήσει την Le Petit Vingtieme ως εκδότης των μελλοντικών του έργων, με το πρώτο σκληρόδετο Tintin με τίτλο Les Cigares du Pharaon να εκδίδεται στις αρχές του 1934. Οκτώ χρόνια μετά η Casterman πήρε τον πλήρη έλεγχο και των τεσσάρων πρώτων άλμπουμ τα οποία και εξέδωσε έγχρωμα στο διάστημα 1942-1945 (με τρομερές ελλείψεις στην διάθεση και διανομή λόγω του Β' Παγκοσμίου Πολέμου). Η Casterman εξελίχθηκε στην πρώτη εταιρεία που εξέδωσε μαζικά γαλλοβελγικά κόμικς και έχει κατά καιρούς συνεργαστεί με μερικούς από τους γνωστότερους δημιουργούς (Jacques Martin, Enki Bilal, François Schuiten, Benoît Peeters κ.ά.). Πλέον ανήκει στον όμιλο εκδοτικών εταιρειών Flammarion, που με την σειρά του ανήκει σε έναν από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους στον κόσμο, τον γαλλικό Editions Gallimard. Η Casterman έχει μια κάποια δραστηριοποίηση στην έκδοση manga μέσω της θυγατρικής της Sakka.

 

Η επίσης βελγική Dupuis ιδρύθηκε, ως εκδοτική βιβλίων, το 1922 στο Σαρλερουά. Το 1938 έκανε μιας ιστορικής σημασίας στροφή, δημιουργώντας το παιδικό περιοδικό Spirou, στο οποίο έχουν εμφανιστεί πολλοί δημοφιλείς χαρακτήρες: Lucky Luke, τα Στρουμφάκια, Boule και Bill, Buck Danny, Gaston Lagaffe και φυσικά το δίδυμο Spirou και Fantasio. Το πρώτο άλμπουμ της Dupuis κυκλοφόρησε το 1940 και επρόκειτο για την σειρά Bibor et Tribar του Rob-Vel. Από το 1950 και μετά η Dupuis προσπάθησε να δραστηριοποιηθεί και σε άλλους τομείς της pop κουλτούρας όπως κινούμενα σχέδια και παιχνίδια, αφενός προσπαθώντας να ισορροπήσει τις απώλειες που είχε από τον πόλεμο και αφετέρου, όντας τότε βασισμένη στο Αμερικανικό πρότυπο εταιριών κόμικς, οι ιδιοκτήτες πίστεψαν πως η καθολική επιτυχία θα έρθει αν είχαν μερίδιο σε διαφορετικά μέσα. Το βελγικό κοινό δεν ήταν ακόμα έτοιμο και στήριξε μόνο τον τομέα των κόμικς, κάνοντας ξεκάθαρο τον προσανατολισμό που ακολούθησε η εταιρία από εκεί και πέρα. Η Dupuis σήμερα δεν καινοτομεί ιδιαίτερα και εκδίδει κυρίως δοκιμασμένες συνταγές παιδικών και χιουμοριστικών τίτλων, παρά πιο ενήλικα BD (με βασικές εξαιρέσεις τα Jeremiah, Largo Winch και Michel Vaillant).

 

Ο Georges Dargaud, ιδρυτής της Dargaud

 

Η Dargaud ιδρύθηκε το 1936 στο Παρίσι και στην αρχή έβγαζε μυθιστορήματα για το γυναικείο κοινό. Δεν άργησε να μπει στο παιχνίδι των περιοδικών κόμικς, πρώτα με το βραχύβιο Allo les Jeunes! (1943) και αργότερα με το Bob et Bobette (1946). Το 1948 ξεκίνησε την γαλλική έκδοση του περιοδικού Le Journal de Tintin, που εκδιδόταν από την βελγική Le Lombard. Η Dargaud είναι ίσως η πιο αναγνωρισμένη στο εξωτερικό από τις εκδοτικές BD, λόγω του περιοδικού Pilote. Γενικά, από τα χέρια της έχουν περάσει κολοσσοί όπως τα Asterix, Blake et Mortimer (οι γαλλικές εκδόσεις), Blueberry, XIII κ.ά. Διοργανώνει πολλών ειδών συνέδρια για την όλη κόμικ κουλτούρα, ενώ μεταφράζει κάμποσα από τα άλμπουμ της στα Αγγλικά, προωθώντας το προϊόν ενεργά και εκτός συνόρων.

 

 

Τα κεντρικά γραφεία της Glénat με ένα αγαλματάκι του Titeuf

 

Η Glénat ιδρύθηκε το 1972 στην Γκρενόμπλ από τον Jacques Glénat. Μόλις δύο χρόνια αργότερα, βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ ως η καλύτερη εκδοτική στη Γαλλία και γρήγορα ανήλθε σε μία από τις τρεις μεγαλύτερες δυνάμεις των γαλλοβελγικών κόμικς, ελέγχοντας πλέον περί το 20% της αγοράς στην Γαλλία. Εκδίδει όχι μόνο γαλλοβελγικά κόμικς (από το νεανικό Titeuf μέχρι τα ενήλικα Le Troisième Testament και Le Bleu est une Couleur Chaude), αλλά και μεταφράσεις έργων από όλο τον κόσμο (από κόμικς του Carl Barks μέχρι το One Piece και το Dragon Ball). Δραστηριοποιείται επίσης σε Βέλγιο, Ελβετία και Καναδά, ενώ στο παρελθόν διατηρούσε και θυγατρική στην Ισπανία.

 

Η Futuropolis, που πήρε το όνομά της από το πρώτο BD επιστημονικής φαντασίας, ήταν αρχικά μεγάλο κομιξάδικο του Παρισιού και μετατράπηκε σε εκδοτική το 1974. Ξεκίνησε εκδίδοντας πρωτότυπα και μεταφρασμένα αμερικάνικα κόμικς, αλλά εδώ και χρόνια η πλειονότητα των εκδόσεών της προέρχεται από Γάλλους δημιουργούς, μεταξύ των οποίων οι Jacques Tardi, David B. και Nicolas de Crécy. Το ιδιοκτησιακό της καθεστώς έχει αλλάξει δύο φορές κατά το παρελθόν, αλλά πλέον ανήκει εξ ολοκλήρου στην Éditions Gallimard.

 

Το 1974 ιδρύθηκε και η Les Humanoïdes Associés από τους Jean Giraud, Jean-Pierre Dionnet, Philippe Druillet και Bernard Farkas με πρωταρχικό σκοπό την έκδοση του περιοδικού Métal Hurlant. Εξαρχής, η εκδοτική επικεντρώθηκε σε ιστορίες fantasy και επιστημονικής φαντασίας, φέρνοντας άνεμο ανανέωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκτός των ιδρυτών, με την Les Humanoïdes Associés έχουν συνεργαστεί κατά καιρούς πολλοί δημοφιλείς δημιουργοί όπως οι Enki Bilal, Yves Chaland, Alejandro Jodorowsky και François Schuiten. Σήμερα, παρότι η εκδοτική έχει χάσει την πάλαι ποτέ αίγλη της, είναι από τις πλέον ενεργές στο εξωτερικό, μέσω της θυγατρικής Humanoids Publishing.

 

Από τις πιο καινούργιες σχετικά εκδοτικές είναι η Delcourt που ιδρύθηκε το 1986 από την κοινοπραξία των περιοδικών Charlie Mensuel και Pilote. Το όνομα της το πήρε από τον τότε editor του Pilote, Guy Delcourt, και δεν ειδικεύεται σε κάποια κατηγορία, καθώς εκδίδει BD, manga αλλά και αμερικάνικα. Η καινοτομία της συγκεκριμένης εταιρίας ήταν πως πρώτη ανοίχθηκε στην αγορά των ψηφιακών κόμικ αφού συνεργάστηκε με το Comixology και ανέβασε αρκετά μεταφρασμένα γαλλοβελγικά στα αγγλικά. Συγκεκριμένα ο Guy Delcourt, 29 έτη βετεράνος της γαλλικής βιομηχανίας κόμικς, όταν ερωτήθηκε για αυτή την κίνηση είπε πως «Ήταν δύσκολο να γίνει αυτό το άνοιγμα με διακριτικό τρόπο. Είτε το κάνεις, είτε όχι. Έχουμε ένα μεγάλο πηγάδι κόμικς που είναι άγνωστο στο αγγλόφωνο κοινό και είναι απόλαυση να σκάβεις μέσα σε αυτό, και ελπίζουμε πολλοί άνθρωποι να αντιληφθούν πόσο διαφορετικά και συναρπαστικά είναι πολλά από αυτά».

 

Η L'Association ιδρύθηκε το 1990 από τους Jean-Christophe Menu, David B., Lewis Trondheim, Mattt Kondure, Patrice Killoffer, Stanislas και Mokeït, νέους τότε καλλιτέχνες που έψαχναν δρόμους έκφρασης πέρα από τις μεγάλες εταιρείες του χώρου. Αποτελεί χωρίς αμφιβολία τη σπουδαιότερη εκδοτική που γεννήθηκε από το κύμα των ανεξάρτητων BD της δεκαετίας του 1990. Όπως είναι λογικό, οι ιδρυτές αποτέλεσαν και τους πρώτους δημιουργούς της. Μέχρι σήμερα η L'Association έχει αναδείξει πολλά σημαντικά ονόματα της γαλλόφωνης εναλλακτικής σκηνής (Marjane Satrapi, Joann Sfar, Riad Sattouf, Guy Delisle κ.ά.), χωρίς να παραμελήσει και τα alternative/underground κόμικς των ΗΠΑ (Jim Woodring, Chris Ware, Skip Williamson κ.ά.).

[Θρηνωδός]

Η αγορά των BD στο εσωτερικό και εξωτερικό

 

Μερικοί αριθμοί...

 

Οι αριθμοί δε λένε πάντα την αλήθεια. Ακόμη κι έτσι όμως μπορούν να δώσουν μια αδρή εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στην γαλλοβελγική αγορά στις ημέρες μας, αλλά και σε παλαιότερες εποχές. Ας ξεκινήσουμε με κάτι απλό. Πόσοι δημιουργοί κόμικς ζουν σε Γαλλία και Βέλγιο; Σύμφωνα με στοιχεία, 1678 καλλιτέχνες έβγαλαν κάποιο κόμικ μέσα στο 2013. Από αυτούς υπολογίζεται ότι οι 1492 είναι που βγάζουν τα προς το ζην από τη δουλειά αυτή, δηλαδή ένα ποσοστό 88,9%. Από την άλλη μεριά, στο Βέλγιο διαβιούν κάτι παραπάνω από 700 δημιουργοί. Παρότι σε απόλυτα νούμερα το Βέλγιο φαίνεται ασήμαντο μπροστά στη Γαλλία, αποτελεί τη χώρα με τους περισσότερους κομίστες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο παγκοσμίως.

Τα παρακάτω στοιχεία προέρχονται από την ACBD ή αλλιώς Association des Critiques et Journalists de Bande Dessinee ή με λίγα λόγια τις αυθεντίες στον χώρο των BD (τουλάχιστον σε επαγγελματικό επίπεδο). (http://www.acbd.fr/) . Σε συνέχεια προηγούμενης παραγράφου, έχουμε τα εξής:

Το 2013 εκδόθηκαν 5159 άλμπουμ στη Γαλλία εκ των οποίων τα 3882 ήταν καινούργιοι τίτλοι με μείωση 7.3% σε σχέση με το 2012. Ήταν η πρώτη φορά μετά από 17 έτη που σημειώθηκε πτώση στην παραγωγή νέων τίτλων. Από το σύνολο των 3882 τίτλων το 39.3% ήταν γαλλοβελγικά σε σχέση με το 42.1% του 2012. Τα manga ξεπέρασαν αυτή τη φορά τα BD με 40.7% των προϊόντων έναντι 39.4% του 2012. Η πραγματική αύξηση όμως τόσο σε αριθμούς όσο και στην πίτα της αγοράς ήταν τα Αμερικάνικα με 10.5% έναντι 8.9% το 2012.

Ο όμιλος Media Participations (Dargaud, Dupuis, Le Lombard κ.ά.) πήρε το μεγαλύτερο μερίδιο κερδών αλλά ήταν δεύτερος σε παραγωγή τίτλων. Η Glenat ήταν δεύτερη σε μερίδιο κερδών και τρίτη σε παραγωγή τίτλων, ενώ η Delcourt παρήγαγε τους περισσότερους τίτλους, αλλά έρχεται τρίτη σε μερίδιο κερδών. Η Groupe Madrigall (Casterman, Futuropolis κ.ά.) έπιασε την τέταρτη θέση και στις δύο λίστες.

  
Σημειώνεται πως το Asterix chez les Picts έκανε τον μεγαλύτερο αριθμό πωλήσεων με 2.480.000 αντίτυπα στη Γαλλία μόνο. Μεταξύ των τίτλων που ξεπέρασαν το φράγμα των 100.000 αντιτύπων ήταν το 22ο Blake and Mortimer με 445.000 αντίτυπα, το 18ο Le Chat με 350.000 αντίτυπα, το 22ο XIII με 250.000 αντίτυπα, το 5ο Blacksad με 220.000 αντίτυπα, το 34ο Thorgal με 200.000 αντίτυπα, το 34ο Boule et Bill με 180.000 αντίτυπα, το 10ο Jokes Toto με 180.000 αντίτυπα, το 16ο Legendary με 170.000 αντίτυπα, το 6ο Nombrils με 170.000 αντίτυπα, το 8ο Les Sisters με 160.000 αντίτυπα, το 6ο XIII Mystery με 150.000 αντίτυπα, το 2ο Les Mondes de Thorgal με 140.000 αντίτυπα, το 16ο Les Profs με 125.000 αντίτυπα κ.ά. 

Από αμερικάνικα, το The Walking Dead πούλησε με δύο τόμους από 100.000 μέχρι 120.000 αντίτυπα βγαίνοντας πρώτο από τους ανταγωνιστές του στη γαλλική αγορά. Οι τόμοι Simpsons πούλησαν 50.000 με 85.000 αντίτυπα ο καθένας, οι τόμοι Garfield από 20.000 έως 55.000 αντίτυπα και το Kick Ass πούλησε 20.000 κόπιες. 

Στον τομέα των manga τέσσερις καινούργιοι τόμοι Naruto πούλησαν 200.000 κομμάτια ο καθένας, το One Piece τέσσερις τόμους με 150.000 – 170.000 και το Fairy Tail επτά τόμους από 90.000 έως 115.000 ο καθένας. 

Η αναφορά σημειώνει τις πωλήσεις των Disney ανθολογιών όπως το Super Scrooge Giant που έδωσε 125.745 κομμάτια το κάθε τεύχος, το Fluide Glacial με 120.000 αντίτυπα/τεύχος και το Spirou, που γιόρταζε την επέτειό του, με 90.000 κομμάτια/τεύχος. Η Marvel είδε τους τίτλους Age of Ultron, Avengers, Deadpool, Iron Man, Spider-Man Universe, Thor, Wolverine και X-Men να πωλούν 20.000 – 30.000 κόπιες/τεύχος και η DC τα Batman, Green Lantern και DC Saga να δίνουν 15.000 – 19.000 κομμάτια/τεύχος. Το περιοδικό Walking Dead Official Magazine πούλησε 18.000 αντίτυπα, το Star Wars Comics Magazine πούλησε 15.000 κομμάτια και το Star Wars The Clone Wars 12.000 κομμάτια. 

Επίσης αναφέρθηκε η κίνηση στα ψηφιακά κόμικς με την εφαρμογή BDComics της Izneo να πουλάει 300.000 downloads και την εισαγωγή του ComiXology στην αγορά με 500 Γαλλικούς τίτλους. Παρόλα αυτά ούτε στα κόμικς λείπει η πειρατεία μιας και νόμιμα κυκλοφορούν 10.000 ψηφιακοί τίτλοι ενώ παράνομα βλέπουμε ένα σύνολο μεταξύ 30.000 και 40.000 τίτλων. Η πειρατική έκδοση του τελευταίου Αστερίξ αναφέρθηκε πως ήταν καλύτερη ποιοτικά από την επίσημη και συχνά αποδίδουν την έξαρση του φαινομένου στις υψηλές τιμές των BD από τις εκδοτικές. Στη Γαλλία υπογράφηκε ένα καθολικό σύμφωνο για τα ψηφιακά συμβόλαια που καλύπτει όλους τους δημιουργούς, κάτι που δεν έχει γίνει (μέχρι αρχές του ’14) στις αγορές της Β. Αμερικής και Βρετανίας. 

Η γαλλική αγορά έχει 1.492 δημιουργούς κόμικ που το ασκούν επαγγελματικά ενώ το 2013 1.678 δημιουργοί κυκλοφόρησαν τουλάχιστον ένα κόμικ. 

Μέσα στο 2013 έγιναν οκτώ κινηματογραφικές μεταφορές Γαλλικών κόμικ και συγκεκριμένα των Les Profs, Boule et Bill, The Smurfs, La Vie d'Adele, Snowpiercer, Quai d’Orsay, Josephine και Aya de Yopougon. 

Παράλληλα 29 σειρές της τηλεόρασης βασίστηκαν σε Γαλλικά κόμικς, τα Ariol, Les blagues de Toto, Cedric, The Dalton, Dofus, Grabouillon, Kid Paddle, Lanfeust Quest, Lou!, Marsupilami, Nini Patalo, UFO, Le Petit Nicolas, Petit Vampire, Prudence Petitpas, Les P'tits Diables, Sam Sam, Samson et Neon, Les Schtroumpfs, Silex and the City, Spirou et Fantasio, Titeuf, Tintin, Tony & Alberto, Trolls de Troy, Valerian and Laureline, Wakfu και Yakari.

 

...και μερικά διαγράμματα

 

 

Η ίδια ιστοσελίδα, δηλαδή η Ένωση Κριτικών και Δημοσιογράφων των Γαλλοβελγικών Κόμικς, κάθε χρόνο δημοσιεύει λίστες με διαφόρων ειδών γραφήματα που αφορούν είτε αριθμό εκδόσεων/επανεκδόσεων/βιβλίων σχετικών με BD είτε το πλήθος των κόμικς συγκεκριμένης θεματολογίας στην Γαλλία και το Βέλγιο. Ας δούμε μερικά από αυτά για το 2015 που υπάρχουν ολοκληρωμένα στοιχεία και για τα τέσσερα τρίμηνα καθώς και για προηγούμενα έτη. Η έκθεση αυτή εκδίδεται σε ηλεκτρονική μορφή κάθε μέσα Δεκεμβρίου του εκάστοτε έτους. 

Αρχικά μια λίστα συνολικών ετήσιων εκδόσεων και πόσα από αυτά είναι καινούργιου τίτλοι (ξεκινάμε από το 2000 όποτε και ιδρύθηκε η ACBD):
 

• 2000 – 1563 Εκδόσεις/ 1137 Καινούργιοι τίτλοι
• 2001 – 1890 Εκδόσεις/ 1292 Καινούργιοι τίτλοι
• 2002 – 2204 Εκδόσεις/ 1494 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2003 – 2526 Εκδόσεις/ 1730 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2004 – 3070 Εκδόσεις/ 2120 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2005 – 3600 Εκδόσεις/ 2701 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2006 – 4130 Εκδόσεις/ 3195 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2007 – 4313 Εκδόσεις/ 3312 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2008 – 4746 Εκδόσεις/ 3592 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2009 – 4863 Εκδόσεις/ 3599 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2010 – 5165 Εκδόσεις/ 3811 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2011 – 5327 Εκδόσεις/ 3841 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2012 – 5565 Εκδόσεις/ 4109 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2013 – 5159 Εκδόσεις/ 3882 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2014 – 5410 Εκδόσεις/ 3946 Καινούργιοι Τίτλοι
• 2015 – 5255 Εκδόσεις/ 3924 Καινούργιοι Τίτλοι

 

 

Τα συμπεράσματα που μπορούμε να αντλήσουμε από την αναλογία είναι πολλά αλλά το πιο σημαντικό είναι πως μέσα σε μόλις μια δεκαετία (2000 – 2010) τριπλασιάστηκε ο συνολικός αριθμός εκδόσεων καθώς και τα καινούργια BD ενώ την τελευταία πενταετία διατηρείται μια ισορροπία ως προς τις δύο κλίμακες. Συγκεκριμένα το 2015 υπήρξε μια μείωση στην παραγωγή της τάξεως του 2.9% και για μόλις δεύτερη φορά στα τελευταία 17 χρόνια σταμάτησε το "Editoriale du 9e art" ένα ετήσιο περιοδικό για την 9η τέχνη, αποτέλεσμα συνεργασίας πολλών εκδοτικών οίκων της Γαλλίας. Μέσα στο έτος υπήρξαν 368 ενεργοί εκδότες εκ των οποίων 3 δυνατά γκρουπ των μεγαλύτερων εκδοτών κυριάρχησαν στον τομέα κατέχοντας έαν 68.6% της παραγωγής.

Σχετικά με την πληροφόρηση για ότι καινούργιο κυκλοφορούσε κάθε μήνα εκδόθηκαν 25 review κατάλογοι, λειτουργούσαν 43 ιστοσελίδες και 96 βιβλία σχετικά με την ιστορία και την κριτική των bande dessinee. 1602 διαφορετικοί σχεδιαστές και σεναριογράφοι κατάφεραν να εκδώσουν τουλάχιστον ένα άλμπουμ μέσα στο 2015 ενώ είχαμε και 28 άλμπουμς μεταφορές από ταινίες. 

 

Ο αριθμός των εκδόσεων όπως τον είδαμε στην λίστα από το 2000 έως το 2015. Με μπλε χρώμα οι νέες εκδόσεις, με πράσινο οι επανεκδόσεις, με κίτρινο τα εικονογραφημένα βιβλία/ημερολόγια και με πορτοκαλί οι εκθέσεις/δημοσιεύσεις σχετικές με κόμικς

 

 

Ότι εκδόθηκε ανά μήνα το έτος 2015. Ομοίως με παραπάνω το μπλε είναι τα καινούργια BD, πράσινο οι επανεκδόσεις, κίτρινο τα ημερολόγια/βιβλία και πορτοκαλί οι εκθέσεις/δημοσιεύσεις. Παρατηρούμε σημαντική μείωση της παραγωγικότητας τους καλοκαιρινούς μήνες καθώς και απότομη αύξηση το φθινόπωρο
 

 

Οι νέες εκδόσεις ανά "σχολή" από το 2000 έως το 2015. Με μπλε τα Γαλλοβελγικά, με πράσινο τα Manga, με κίτρινο τα comics (κυρίως Αμερικάνικα υπερ-ηρωικά και indie) και με πορτοκαλί τα graphic novels. Είναι ξεκάθαρο πως από το 2008-09 και μετά τα manga είναι το ίδιο δημοφιλή με τα BD και εκδίδονται περίπου στον ίδιο αριθμό.
 

 

Ομοίως για το 2015. Παρατηρούμε ότι υπάρχουν μήνες που τα manga που εκδόθηκαν ξεπερνούν μέχρι και 4 φορές  τον αριθμό των αντίστοιχων BD (Ιούλιος). Τα συμπεράσματα για το πόσο οι Γάλλοι στηρίζουν την Ιαπωνική σχολή, δικά σας
 

 

Εδώ βλέπει κάποιος πως κατανέμονται οι νέες BD εκδόσεις ανά θεματολογία το διάστημα 2001 - 2015. Με μπλε τα χιουμοριστικά BD, με πράσινο τα ιστορικά, με κίτρινο τα φαντασίας και επιστημονικής φαντασίας, με πορτοκαλί τα θρίλερ και τα νουάρ, με κόκκινο τα παιδικά και μωβ τα ερωτικά
 

 

Η Γαλλία εισάγει μεγάλο αριθμό κόμικς εκτός συνόρων. Εδώ ο αριθμός των τίτλων από κάθε χώρα στο διάστημα 2000 - 2015. Βλέπουμε πως η Ιαπωνία και τα manga είναι πρώτη με διαφορά (σχεδόν τριπλάσιο πλήθος από όλες τις υπόλοιπες χώρες αθροιστικά)
 

 

 Συνολική κατανομή αριθμού αντιτύπων BD για τους κυριότερους εκδότες. Τα στοιχεία αναφέρονται σε παγκόσμιο αριθμό πωλήσεων σε Γαλλόφωνες χώρες. 

 

Συνολική κατανομή αριθμού αντιτύπων Manga για τους κυριότερους εκδότες. Τα στοιχεία αναφέρονται σε παγκόσμιο αριθμό πωλήσεων σε Γαλλόφωνες χώρες.
 

 

Εδώ να αναφέρουμε πως οι μεγαλύτερες αγορές για BD και manga (πάντα μεταφρασμένα στα Γαλλικά) εκτός από την Γαλλία και το Βέλγιο είναι η Ελβετία και ο Καναδάς. Ετησίως η βιομηχανία των Γαλλόφωνων κόμικς εντός και εκτός συνόρων ανέρχεται σε τζίρο ~ 410 εκατομμυρίων ευρώ. 
 

 

Η αγορά των Γαλλοβελγικών κόμικς στο εξωτερικό

 

 

Με αφορμή το 41ο φεστιβάλ κόμικς της Angouleme το Φεβρουάριο του 2014 άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση για την επίδραση των BD στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Αμερικανική αγορά η οποία πλέον αποτελεί τον Νο. 1 στόχο των γαλλικών εκδοτικών οίκων. Στην τελευταία δεκαετία έχει γίνει ξεκάθαρος ο διεθνής χαρακτήρας του κόσμου των κόμικς. Παρόλο που η γαλλοβελγική παράδοση έχει παρουσιασθεί πολύ όμορφα μέσω των laureates (Φεστιβάλ της Angouleme/Palmares Officiel)  εξίσου θετική αντιμετώπιση είχαν και τα αμερικάνικα κόμικς. Συγκεκριμένα, σε εκείνο το φεστιβάλ του 2014, ο Bill Watterson, δημιουργός του Calvin and Hobbes, βραβεύτηκε με το Grand Prix. 

 

Καθώς τα αμερικάνικα κόμικς εξασφαλίζουν την δημοτικότητα και το πρεστίζ στη Γαλλία, τα γαλλοβελγικά bandes dessinees και romans graphiques γίνονται πιο γνωστά από ποτέ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι υπεύθυνοι της δημοσιογραφικής κάλυψης του φεστιβάλ της Angouleme φροντίζουν κάθε χρόνο να φέρνουν σε επαφή τους Αμερικανούς εκδότες με τα γαλλικά άλμπουμς που έχουν αυξανόμενη παρουσία στα ράφια των Αμερικανικών βιβλιοπωλείων.

 

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα αμερικανικά και γαλλικά κόμικς δεν υφίστανται την ίδια κατηγοριοποίηση. Στις Η.Π.Α. τα comic books είναι τευχάκια των 32 σελίδων βασισμένα στις περιπέτειες υπερηρώων, ενώ ο όρος graphic novel χαρακτηρίζει τα σκληρόδετα εικονογραφημένα βιβλία με ολοκληρωμένες συνήθως ιστορίες. Το κοινό της κάθε κατηγορίας δεν ταυτίζεται απαραίτητα. Στη Γαλλία αντίθετα, τόσο τα παραδοσιακά bandes dessinees όσο και τα ώριμα romans graphiques βγαίνουν σε σκληρόδετη μορφή οπότε, και χαρακτηρίζονται ως graphic novels από το αμερικανικό αναγνωστικό κοινό. Η πρόκληση είναι να βρεθούν αναγνώστες για όλους αυτούς τους τίτλους που δεν έχουν πάντα το χώρο τους στο ράφι των Αμερικανών. 

 

Το 2013, 5.519 κόμικς εκδόθηκαν στη Γαλλία, εκ των οποίων το 25% ήταν επανεκδόσεις και ανθολογίες και το 75% ήταν νέοι τίτλοι. Ο μεγάλος αριθμός νέων εκδόσεων αντιπροσωπεύει μια πλούσια ποικιλία από υποείδη,  και περιέχει 1528 γαλλοβελγικά, 372 graphic novels, 385 Αμερικανικά κόμικς και 1575 manga.

 
Παρόλο που γενικά δίνεται η εντύπωση για το αντίθετο, τα γαλλικά κόμικς κάνουν πολύ καλές πωλήσεις στην αγορά των Η.Π.Α. Οι πωλήσεις δικαιωμάτων δείχνουν πως και τα bandes dessinees και τα romans graphiques, που είναι αναγνωρισμένα για το ιδιαίτερο σχεδιαστικό στυλ και τρόπο αφήγησης, αρέσουν στους Αμερικανούς εκδότες. Πέρα από την λογοτεχνική τους αξία, είναι συστηματικά και εμπορικές επιτυχίες. Τίτλοι όπως το Blacksad των Juan Diaz Canales και Juanjo Guarnido [Darkhorse, 2010], το A Game of Swallows της Zeina Abirached [Graphic Universe, 2012] και το Persepolis της Marjane Satrapi [Pantheon, 2004] είναι διάσημοι στις Η.Π.Α.

 

 

Πως ξεκίνησε το άνοιγμα στην Αμερική;

 

 

Η δημιουργία της Humanoids Inc., το αμερικανικό παρακλάδι του γαλλικού εκδοτικού οίκου Les Humanoïdes Associés, ήταν ένα από τα πρώτα βήματα στην έλευση των μοντέρνων ευρωπαϊκών κόμικς στις Η.Π.Α. Ανοίγοντας αυτό το παρακλάδι, η Humanoids στόχευε να εισάγει στο Αμερικανικό κοινό καλλιτέχνες όπως ο Moebius, o Pierre Christin ή ο Enki Bilal, αλλά και να εκδώσει δουλειές Αμερικανών καλλιτεχνών. Το 2005 η Fantagraphics ακολούθησε τα ίδια βήματα και άρχισε να εκδίδει μια συλλογή μεταφρασμένων Ευρωπαϊκών κόμικς, ξεκινώντας με την σειρά Ignatz του Ιταλού Igort. Η δημοσίευση έργων των Jacques Tardi, Lewis Trondheim, Jason από την Fantagraphics βοήθησε στο να εδραιωθούν ως ονόματα στην Αμερικανική λογοτεχνική σκηνή. O Joann Sfar (με εκδότη την First Second Books) έτυχε αναγνώρισης στις Η.Π.Α. και κέρδισε το βραβείο Best U.S. Edition of Foreign Material στα βραβεία Eisner του 2006.

Εξίσου μεγάλη συμμετοχή στο άνοιγμα της αγοράς των ξένων κόμικ είχε η Francoise Moully (art editor στο The New Yorker) και ο Art Spiegelman (Maus). Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 πολλοί Ευρωπαίοι καρτουνίστες συμπεριλήφθηκαν στις στο περιοδικό Raw (που αργότερα εκδόθηκε από την Pantheon Books με τον τίτλο Read Yourself Raw το 1987). Σήμερα μέσω της εκδοτικής Toon Books που ιδρύθηκε το 2008 εκδίδονται πολλά παιδικά Γαλλικά κόμικ όπως το Silly Lilly της Agnes Rosentiehl και το Benjamin Bear του Philippe Coudray ενώ στα σκαριά είναι η μετάφραση του πρώτου τόμου του Philemon, μιας πολύ γνωστής σειράς του Γάλλου Fred που έτρεξε στο μηνιαίο Pilote το 1965.

 

 

Πρόσφατες Επιτυχίες

 

Τελευταία ένα νέο ρεύμα Γάλλων δημιουργών και των έργων τους μεταφράζεται στα αγγλικά με την στήριξη πολλών αυτόνομων εκδοτών. Το 2013 η NBM έβγαλε πολλά υποσχόμενους τίτλους όπως το The Initiates του Etienne Davodeau και το An Enchantment του Christian Dureieux, καθώς η εκδοτική Archaia εξέδωσε το Last Days of an Immortal του Gwen De Bonneval και του Fabien Vehlmann. Ο βρετανικός οίκος SelfMadeHero εξάγει τον κατάλογό του, ο οποίος περιέχει καλλιτέχνες όπως ο Frederick Peeters και ο David Prudhomme, κατευθείαν στην αγορά των Η.Π.Α. και του Καναδά. Η Nobrow έβγαλε τον λονδρέζικο κατάλογό της στις Η.Π.Α. το 2012 και εισήγαγε τα πρώτα strips του Blexbolex. Όλες αυτές οι εκδόσεις οφείλουν ένα μεγάλο ευχαριστώ στον ατζέντη Nicolas Grivel που έφερε σε επαφή την δουλειά νέων Ευρωπαίων καλλιτεχνών με Αγγλόφωνους εκδότες τα τελευταία έξι χρόνια. 

Μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό το φαινόμενο επενδύοντας σε σίγουρα ονόματα που ξέρουν ότι θα πουλήσουν. Το 2008 η Marvel συνεργάστηκε με την *πλέον θυγατρική* Soleil που τύπωσε αγγλικές μεταφράσεις ευρωπαϊκών σειρών όπως το Sky Doll και το Ythaq: The Forsaken World. Το 2011 η Vertigo έβγαλε το Marzi της Marzena Sowa και της Sylvain Savoia, μεταφρασμένο από την αντίστοιχη πολύ γνωστή σειρά των εκδόσεων Dupuis. Το 2012 η Dark Horse απέκτησε τα δικαιώματα για το πασίγνωστο Blacksad και άρχισε να μεταφράζει την σειρά Jeremiah του Hermann. Κάποια χρόνια πριν, η DC Comics και η Devil’s Due συνεργάστηκαν με την Humanoids Publishing, η πρώτη για διανομή τίτλων της Humanoids και η δεύτερη για μετάφραση νέων τίτλων όπως το The Zombies That Ate the World και το I Am Legion.

Υπήρξε και έντονη αναβίωση των παιδικών κόμικς στις Η.Π.Α. που περιέχει και έναν σημαντικό αριθμό γαλλικών μεταφράσεων. Πέρα από το γνωστό Aya de Youpougon που είναι διαθέσιμο σε SC και HC, η εκδοτική Drawn & Quarterly ρίσκαρε με το Anna & Froga της Anouk Richard. Η εκδοτική Papercutz είχε μεγάλη επιτυχία με το The Smurfs του Peyo, ειδικά μετά την προβολή της ταινίας το 2013, και επένδυσε και σε έναν άλλο χαρακτήρα του Peyo, τον Benny Breakiron. Η ίδια εταιρεία πέτυχε διάνα με την σειρά Ariol των Emmanuel Guibert και Marc Boutavant, που πούλησε σχεδόν 10.000 αντίτυπα τον πρώτο χρόνο κυκλοφορίας της.
 

Γαλλο-αμερικανική Φιλία

 

Τα αμερικανικά φεστιβάλ/συνέδρια παίζουν καίριο ρόλο στο να φέρνουν ευρωπαϊκά κόμικ στις Η.Π.Α., καλώντας καλλιτέχνες, δημιουργούς και συντάκτες να συμμετέχουν. Το 2012 πήγαν επτά Γάλλοι σχεδιαστές στο Brooklyn Comics & Graphics Fest: Η Drawn & Quarterly κάλεσε την Anouk Richard και η Nobrow τον Blexbolex. Οι Nine Antico και Clement Baloup πούλησαν τα έργα τους μόνο και μόνο λόγω φήμης, χωρίς να έχει μεταφραστεί καμία από τις δουλειές τους ακόμα στα αγγλικά. Ένα πάνελ που φιλοξένησε το τμήμα Cultural Services της Γαλλικής πρεσβείας έφερε τους ίδιους επτά καλλιτέχνες και μάζεψε μεγάλο κοινό. Το 2013, ο Boulet, του οποίου η δουλειά ήταν προσβάσιμη μόνο μέσω ίντερνετ εκείνη την περίοδο, ζητήθηκε από πολλά Αμερικανικά φεστιβάλ κόμικς. Η βορειο-αμερικανική «περιοδεία» του περιείχε το CE2E του Chigago, το Stumptown Festival του Portland και το TCAF και είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση μιας limited έκδοσης  από την Adhouse Books που πούλησε 800 αντίτυπα σε έναν μήνα. Το 2014 η Society of Illustrators επέκτεινε το φεστιβάλ της MoCCA Fest συμπεριλαμβάνοντας τους Joost Swarte, Brecht Vandenbroucke, Marion Fayolle και την εκδοτική Fremok. 

Οι καλύτεροι πρεσβευτές για τα γαλλικά κόμικς είναι Αμερικάνοι δημιουργοί που έχουν επισκεφθεί ή ζήσει στην Γαλλία. Ο σκιτσογράφος και συγγραφέας Matt Maden, για παράδειγμα, συντέλεσε στην προώθηση του καλλιτεχνικού κινήματος OuBaPo στο περιοδικό Words Without Borders. Με την επιστροφή τους στις Η.Π.Α. προμοτάρουν με ενθουσιώδη τρόπο τις παραδόσεις που βρήκαν στη Γαλλία ή το Βέλγιο.  Αφού συμμετείχε σε ένα πειραματικό εργαστήριο κόμικς “Pierre Feuille Ciseaux”, ο Zach Sally κάλεσε 9 γαλλόφωνους δημιουργούς να λάβουν μέρος σε ένα αντίστοιχο εργαστήριο MCAD στο Minneapolis το καλοκαίρι του 2013.
 

Νέες Πλατφόρμες

 

Χάρη στην νέα τεχνολογία και τις διαδικτυακές πλατφόρμες, το ευρωπαϊκό graphic novel μπορεί να προσεγγίσει μεγαλύτερο κοινό. Τον Ιούνιο του 2013 το ComiXology πρόσθεσε 400 νέους γαλλόφωνους τίτλους στον Αμερικανικό κατάλογό του, και παρουσίασε το Top 5 Picks στα Γαλλικά κόμικς του Joe Keatinge. Το site Brooklyn Rail ποστάρει συστηματικά strips γαλλόφωνων καλλιτεχνών. Μεταξύ άλλων, η ιστοσελίδα περιέχει κόμικς των Alfred και Antony Huchette και η Γαλλική εκδοτική L’Association προσφέρει μερικές από τις καλύτερες μικρές ιστορίες από την συλλογή Pattes de Mouche. Το φεστιβάλ της Angouleme του 2014 και 2015 βράβευσε νεαρούς Γάλλους καλλιτέχνες που η δουλειά τους υπάρχει μόνο online και δεν έχει εκδοθεί ακόμα. Το Φεστιβάλ μαζεύει συστηματικά πάνω από 350 καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν strips εμπνευσμένα από το ετήσιο 24 Heures de la Bande Dessinee του Lewis Trondheim.

Το να ανεβάζει κάποιος την δουλειά του στο ίντερνετ πριν βρει εκδότη έχει αποβεί αποτελεσματικό για ορισμένους δημιουργούς. Για παράδειγμα η εκδοτική First Second υπέγραψε τίτλους των Bastien Vives και Penelope Bagieu μετά την επιτυχία των “blogs BD” τους. Αυτοί οι δημιουργοί άρχισαν να ανεβάζουν την δουλειά τους online πριν βρουν Γάλλο εκδότη. Πλέον το Blogs BD έχει γίνει ένα είδος από μόνο του που συχνά καταφέρνει να φτάσει το παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό, ειδικά όταν είναι διαθέσιμο στα αγγλικά όπως στην περίπτωση του Boulet. 

Παρόλο που συνέβησαν διάφορα πισωγυρίσματα τα τελευταία χρόνια, το μέλλον των μεταφράσεων στην αγορά των κόμικς διαγράφεται ευοίωνο. Το ότι έκλεισε η Picture Box του Dan Nadel στην Νέα Υόρκη οδήγησε σε αρκετές ακυρώσεις μεταφράσεων και μετά το θάνατο του μεταφραστή/συντάκτη Kim Thompson το 2013, η Fantagraphics αναγκάστηκε να καθυστερήσει την έκδοση πολλών ευρωπαϊκών τίτλων. Παρόλα αυτά, μέσω μιας crowd-funding εκστρατείας κατάφερε να συγκεντρώσει το ποσό των 222.000 δολαρίων και να επιδείξει την εκτίμηση του κοινού για την συλλογή της Fantagraphics από μεταφρασμένους τίτλους αλλά και την σημασία της ψηφιακής πλατφόρμας στον κόσμο των κόμικς. Παρά τα ατυχή αυτά γεγονότα, οι πωλήσεις δικαιωμάτων και οι εκδοτικές πρωτοβουλίες δείχνουν αυξανόμενη επιτυχία για τα Ευρωπαϊκά κόμικς στην Αμερικανική αγορά. 

Όλοι μας περιμένουμε να συνεχισθεί αυτό το εγχείρημα μεταξύ Γαλλίας και Αμερικής και να βγαίνουν συνεχώς νέοι τίτλοι ώστε όλοι όσοι δεν γνωρίζουν γαλλικά να επωφελούνται  και να απολαμβάνουν την μεγάλη γαλλοβελγική σχολή. 

 

 

Υ.Γ. Τα στοιχεία για το 2015 επιλέχθηκαν επειδή το άρθρο γράφτηκε μέσα του 2016 και δεν είχαν βγει ακόμα οι συνολικές κατανομές για το έτος. Μπορείτε να μπείτε στο σάιτ acbd.fr (λινκ στην αρχή του άρθρου) και να δείτε στοιχεία για τα επόμενα έτη