ramirez

Πλέον σε όλα τα βιβλιοπωλεία με έκπτωση 40%, λίγο κάτω από 22 €...

Τo νο 2524.

Τι θα γινόταν αν ο Σούπερμαν εμφανιζόταν σήμερα στον κόσμο; Αν ξαφνικά μαθαίναμε την ύπαρξή του ανάμεσά μας, τι θα γινόταν, πραγματικά; Είναι μια φαινομενικά χαζή ερώτηση. Αλλά νομίζω ότι έχει νόημα, γιατί αν καθίσει κανείς να καλοσκεφτεί τις πιθανές απαντήσεις, μπορεί να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα που δεν αφορούν έναν φανταστικό, ψεύτικο κόσμο, αλλά τον αληθινό, δικό μας. Ας το σκεφτούμε λίγο, λοιπόν. Την ιστορία του Σούπερμαν, φυσικά, την ξέρουν όλοι, καθότι έχει εξιστορηθεί με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο (σε 5 ραδιοφωνικές παραγωγές, σε 4 θεατρικές παραγωγές, σε πάνω από 50 κινηματογραφικές ταινίες, σε περίπου 30 τηλεοπτικές σειρές, σε πάνω από 30 videogames, σε πάνω από 10 βιβλία, σε 9 παιχνίδια και τρενάκια λούνα-παρκ και, φυσικά, σε χιλιάδες τεύχη περιοδικών κόμικ) σε όλες τις γλώσσες του κόσμου εδώ και 87 χρόνια. Εν τάχει, η ιστορία θέλει ένα μικρό βρέφος ονόματι Καλ Ελ να φτάνει ως ασυνόδευτο προσφυγάκι στη Γη μετά την καταστροφή του πλανήτη του, και το ζευγάρι ανθρώπων που το βρίσκει να κάνει ακριβώς αυτό που θεωρούν αδιανόητο οι ρατσιστές: να το πάρει σπίτι του. Όπως κάνουν όλοι οι μετανάστες, ο Καλ Ελ ήρθε για να μας πάρει τις δουλειές (έγινε δημοσιογράφος) και, κυρίως, για να αλλοιώσει τον πολιτισμό μας, καθότι κάποια στιγμή, στα 30-35, εμφανίστηκε στον κόσμο ως Σούπερμαν, ένα πανίσχυρο και αθάνατο ον, που μπορεί να πετάει, να βγάζει φωτιές από τα μάτια και να κάνει, γενικά, ό,τι θέλει. Η ιστορία αυτή γεννήθηκε σε μια εποχή πολιτικών και κοινωνικών ανακατατάξεων και, όπως οι περισσότερες παρόμοιες ιστορίες, αντανακλούσε τα διακυβεύματα εκείνης της εποχής. Σχεδόν όλοι οι διάσημοι υπερήρωες εμφανίστηκαν κυρίως στις δεκαετίες του ’30 και του ’40 (Σούπερμαν, Μπάτμαν, Κάπτεν Μάρβελ, Γουόντερ Γούμαν, Κάπτεν Αμέρικα), σε έναν κόσμο που φλεγόταν από έναν παγκόσμιο πόλεμο και την έκρηξη αισιοδοξίας που ακολούθησε, και μετά τη δεκαετία του 1960 (Σπάιντερ-Μαν, Χαλκ, Άϊρον-Μαν, Θορ, Χ-ΜΕΝ κ.λ.π.), την εποχή του ψυχρού πολέμου και την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων. Την ιστορία του Σούπερμαν ειδικά την έγραψαν δύο παιδιά Εβραίων προσφύγων που είχαν φύγει για να γλιτώσουν την καταπίεση της τσαρικής Ρωσίας – κι αυτό έχει από μόνο του σημασία. Αλλά ίσως το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι αυτές οι ιστορίες, οι σχετικά παρόμοιες μεταξύ τους, και στις οποίες κανείς μπορεί να φορτώσει ιδεολογικές και πολιτικές χροιές κατά βούληση, στην πραγματικότητα ήταν παραμύθια για παιδιά. Με πλοκές γεμάτες τρύπες, παράδοξες και αυθαίρετες παραδοχές, υποτυπώδεις χαρακτήρες και συχνά νηπιακού επιπέδου διαλόγους, ήταν ένα είδος τέχνης που είχαν αρκετά κακή φήμη για πολύ καιρό, κατά την ταπεινή μου γνώμη δικαιολογημένα. Πολλά στοιχεία της ιστορίας του Σούπερμαν, ας πούμε, δεν έβγαζαν ποτέ κανένα νόημα – κι αυτό από μόνο του είναι θέμα για μια άλλη συζήτηση – αλλά ίσως το σημαντικότερο από όλα είναι το τι θεωρούσαν οι εμπνευστές της ότι θα γινόταν μετά την εμφάνισή του στον κόσμο. Η εκδοχή της ιστορίας τους για έναν ιδανικό ήρωα με αξίες το ίδιο στιβαρές με τα μπράτσα του, μια ενσάρκωση του Καλού που υποτάσσει τη θεϊκή ισχύ του στην υπηρεσία μιας ευγνωμονούσας και αθώας ανθρωπότητας είναι, φυσικά, ένα αφελές παιδικό παραμύθι, εμποτισμένο ως το μεδούλι από την ιουδαιοχριστιανική ηθική. Ο πραγματικός κόσμος λειτουργεί αρκετά διαφορετικά. Ο Σούπερμαν του παραμυθιού, λοιπόν, είναι ένα όπλο μαζικής καταστροφής με μυαλό. Φανταστείτε να υπήρχε κάτι τέτοιο εκεί έξω. Φανταστείτε να εμφανιζόταν μια Τρίτη ένα viral βιντεάκι στα social media που να δείχνει έναν άνθρωπο με κάπα, μπλε κορμάκι και κόκκινο βρακάκι να κατεβαίνει από τον ουρανό και να μπαίνει σε ένα φλεγόμενο κτίριο για να σώσει ένα γατάκι, χωρίς να του καεί ούτε μια τριχούλα. Το πρώτο πράγμα που θα έλεγαν όλοι, βέβαια, θα ήταν «α καλά, ΑΙ είναι». Αλλά μετά, αν εμφανίζονταν κι άλλα βιντεάκια, και επιβεβαιωνόταν ότι αυτό το πράγμα υπάρχει στ’ αλήθεια, και ότι δεν είναι μόνο ανθεκτικό στη φωτιά, αλλά στα πάντα, και επίσης ότι έχει απεριόριστη δύναμη και πετάει και φωτιές από τα μάτια, τότε θα γίνονταν μερικά άλλα πράγματα. Οι θεωρίες συνωμοσίας θα εμφανίζονταν αμέσως, και θα ήταν πολλές. Από πού εμφανίστηκε αυτό το πράγμα; Μάλλον κάποιος θα το έφτιαξε. Ίσως η κυβέρνηση. Ή ο Τζορτζ Σόρος. Ποιος είναι πίσω από τον Σούπερμαν; Ποιος κινεί τα νήματα; Πόσες ημέρες (ώρες;) θα χρειάζονταν μέχρι να εμφανιστούν φανατικοί πιστοί που θεωρούν τον Σούπερμαν τον Ιησού που επέστρεψε, ή που απλά θα τον λάτρευαν ως Θεό; Σε πόσες εβδομάδες η λατρεία του Σούπερμαν θα γινόταν η μεγαλύτερη θρησκεία του κόσμου, με τους πιο φανατισμένους οπαδούς; Τι θα έκαναν οι κυβερνήσεις; Ποιες θα προσπαθούσαν να τον δωροδοκήσουν για τις βοηθήσει, ποιες θα προσπαθούσαν να τον ελέγξουν ή να τον εξοντώσουν; Εδώ και δεκαετίες τα κράτη του κόσμου έχουν υπογράψει συμφωνίες και συνθήκες για να ελέγξουν κάπως τη διάχυση των πυρηνικών όπλων (μόνο εννέα χώρες έχουν τέτοια σήμερα). Τι θα έκαναν με ένα ον με πολλαπλάσια καταστροφική δύναμη και δικό του, ανεξάρτητο μυαλό; Πολλά από αυτά τα θέματα, για να πούμε την αλήθεια, έχουν αντιμετωπιστεί σε σενάρια διαφόρων κόμιξ με πρωταγωνιστή τον Σούπερμαν. Αλλά νομίζω ότι όλα υποβαθμίζουν την επίπτωση της εμφάνισης ενός τέτοιου όντος στον κόσμο. Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι βασισμένος σε διάφορες βασικές, θεμελιώδεις παραδοχές, κάποια πράγματα που ισχύουν εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Για παράδειγμα, ότι τα φυσικά όρια του ανθρώπινου σώματος είναι πεπερασμένα, ότι πρέπει να τρώμε φαγητό, να αφοδεύουμε και να κοιμόμαστε, ότι δεν μπορούμε να επιβιώσουμε αν κάνει υπερβολικά πολλή ζέστη ή υπερβολικά πολύ κρύο ή αν η σύσταση του αέρα δεν είναι ακριβώς αυτή που χρειαζόμαστε και ότι, όπως και να ’χει, ακόμα κι αν όλα είναι ιδανικά, αργά ή γρήγορα, πεθαίνουμε. Η έλευση ενός Σούπερμαν θα καταργούσε όλες αυτές τις παραδοχές μονομιάς. Εδώ θα είχαμε ξαφνικά ανάμεσά μας ένα άλλο έλλογο πλάσμα για το οποίο δεν ισχύει τίποτε από όλα αυτά. Δεν θα λογιζόταν ως άνθρωπος, αλλά ως ανθρωπόμορφος Θεός. Εκατοντάδες εκατομμύρια έχουν θυσιαστεί ή εκτελεστεί στον κόσμο μας στο όνομα φανταστικών, θεωρητικών Θεών που περιγράφονται μόνο σε αρχαία κείμενα. Τι θα γινόταν αν εμφανιζόταν ένας πραγματικός Θεός μπροστά μας; Πόσο καιρό θα χρειαζόταν ολόκληρο το οικοδόμημα του ανθρώπινου πολιτισμού για να καταρρεύσει; Πέρα από τη θεωρητική άσκηση καθ' αυτήν, βεβαίως, η σκέψη αξίζει να γίνει και προληπτικά, για έναν άλλο λόγο: πώς θα υποδεχθεί η ανθρωπότητα την έλευση μιας AGI, αν προκύψει; Στην πραγματικότητα, βεβαίως, νομίζω ότι αν όντως εμφανιζόταν ο Σούπερμαν ανάμεσά μας, κάτι άλλο θα γινόταν. To 1986 κυκλοφόρησε ένα άλλο κόμικ με υπερήρωες, γραμμένο από τον συγγραφέα Άλαν Μουρ (που έχει γράψει και μια ωραία ιστορία με το Σούπερμαν). Το κόμικ λεγόταν “Watchmen” και, λέγοντας μια ιστορία από μια εναλλακτική πραγματικότητα όπου οι ΗΠΑ είχαν κερδίσει τον πόλεμο του Βιετνάμ και μια ομάδα συνταξιούχων υπερηρώων προσπαθούν να σώσουν τον κόσμο, άγγιζε θέματα όπως η λογοδοσία στον δημόσιο χώρο, η ατομική ευθύνη και η υποταγή στην εξουσία. Είναι ένα πολύ ωραίο έργο. Ένας από τους υπερήρωες της ιστορίας, ο πιο δυνατός από όλους, λέγεται Ντόκτορ Μανχάταν. Ύστερα από ένα πείραμα που πήγε εντελώς στραβά, ο Ντόκτορ Μανχάταν λούστηκε με δόσεις ραδιενέργειας που τον μετέτρεψαν σε ένα αθάνατο πλάσμα με σχεδόν απεριόριστες δυνάμεις. Νομίζω ότι αυτό θα έκανε κι ο Σούπερμαν, αν υπήρχε. Το ίδιο που έκανε κι ο Ντόκτορ Μανχάταν στο “Watchmen”: έφυγε. Σκεφτείτε το εξής: τι να την κάνει κανείς την ανθρωπότητα; Τι το ζηλευτό ή το ιδιαίτερο έχει η Γη; Τι το τόσο πιο φοβερό ή αξιοθαύμαστο έχει το είδος Homo sapiens από το είδος Octopus vulgaris, ας πούμε; Είμαστε δύσκολο, περίεργο είδος. Στρυφνοί, περίεργοι, απαιτητικοί, αχόρταγοι, κακομαθημένοι. Όποια αξία υπάρχει στον κόσμο μας και τις ζωές μας, είναι η αξία που δίνουμε ο ένας στον άλλο, η αξία της συνύπαρξης σε ένα μέρος που συνδιαμορφώνουμε και απολαμβάνουμε μαζί. Όπως για εμάς δεν έχει καμία αξία μια μυρμηγκοφωλιά, έτσι και για έναν Θεό όπως ο Σούπερμαν ή ο Ντόκτορ Μανχάταν, δεν έχει καμία αξία η Γη, οι πόλεις μας, ή εμείς. Θα έφευγε. Αυτό νομίζω ότι θα συνέβαινε. Αν υπήρχε ο Σούπερμαν, δεν θα καθόταν να ασχοληθεί με τα μυρμήγκια. Δεν ξέρω αν θα κατέστρεφε τη μυρμηγκοφωλιά πριν φύγει, αλλά θα έφευγε, και θα έψαχνε, όπως όλοι, να βρει ομοίους του, για να φτιάξει μια κοινωνία, για να βρει το νόημα, για να ζήσει. Και το σχετικό link...

20 ολόκληρα χρόνια μετά τις «Απίθανες Περιπέτειες του Σπιφ και του Σπαφ», ο Τάσος Ζαφειριάδης επιστρέφει στα μοναδικά stick figures του και προσκαλεί φίλους και συναδέλφους να δώσουν τη δική τους εκδοχή. «Εάν αποσυνθέσεις τον Σπιφ και τον Σπαφ στο τέλος θα δεις να σου απομένουν ένας κύκλος, δυο τελίτσες, ένα ορθογώνιο και πέντε-έξι γραμμούλες. Που σημαίνει, με άλλα τόσα τους ξαναφτιάχνεις», θα μπορούσε να είχε γράψει κάποιος νομπελίστας αν είχε γνωρίσει τους μινιμαλιστικά σχεδιασμένους πρωταγωνιστές του Τάσου Ζαφειριάδη. Και δεν θα υπήρχε καμιά ποιητική διάσταση ή λυρική διάθεση στο γραπτό του. Θα ήταν πέρα για πέρα αληθινό. Όχι σαν το άλλο το φολκλορικό με το καράβι, τ’ αμπέλι και την ελιά… Παρά τη συνειδητή σχεδιαστική απλοποίηση ωστόσο, οι Σπιφ και Σπαφ δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τα καλοσχεδιασμένα έγχρωμα κόμικς με τα μεγάλα σενάρια. Εκτός βέβαια από… τα μεγάλα σενάρια, τα χρώματα, την τεκμηρίωση, την ακρίβεια, τις λεπτομέρειες, την προοπτική, τις σκιάσεις, την κίνηση. Αν θεωρείς ότι όλα αυτά αποτελούν απαραίτητα συστατικά για ένα κόμικς, τότε οι Σπιφ και Σπαφ δεν είναι για σένα. Αν όμως θέλεις να απολαύσεις ιδεοτυπικά ασπρόμαυρα σχέδια λίγο πριν από το «σημείο μηδέν» της αναπαραστατικής ύπαρξής τους σε 40 μονοσέλιδες ιστορίες πανέξυπνου, συχνά «καμένου» και σουρεαλιστικού χιούμορ με μια γοητευτική αυτοαναφορικότητα, τότε ξεκίνα με τις «Απίθανες Περιπέτειες του Σπιφ και του Σπαφ» που κυκλοφόρησαν το 2005 από τις εκδόσεις Futura με υπότιτλο «Το καλύτερο κόμικ στον κόσμο» και επανεκδόθηκαν επαυξημένες ως «Δε Ούλτιμεητ Εντίσιον» με την προσθήκη της μικρού μήκους ιστορίας «Η Μεγάλη Περιπέτεια» το 2008 από τις εκδόσεις Jemma Press. Και αφού κάνεις το «καθήκον σου ως Ελληνόπουλο» όπως προτρέπουν οι παρωδίες διαφημίσεων του Σπιφ και Σπαφ, προχώρησε στο δεύτερο μέρος με ακόμη 50 ιστορίες, τίτλο «Πριν Χτυπήσει το Κουδούνι» και υπότιτλο το κλισέ «Καλό, αλλά όχι σαν το πρώτο», που μόλις κυκλοφόρησε από την Jemma Press, 20 χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση αυτών των αλλόκοτων και πανομοιότυπων stick figures. Ο Τάσος Ζαφειριάδης με αυτά τα, φαινομενικά μόνο, απλά σκαριφήματα ανθρώπων που φέρνουν στον νου ιδεοτυπικές ανθρώπινες μορφές από προϊστορικές βραχογραφίες, συνομιλεί με μια σειρά παρόμοιων σύγχρονων κόμικς, όπως το διαδικτυακό «Cyanide and Happiness» που εγκαινιάστηκε την ίδια ακριβώς εποχή με τους Σπιφ και Σπαφ, η σειρά ιδιότυπων κινουμένων σχεδίων «Animator vs. Animation» του Alan Becker που ξεκίνησε το 2006 και άλλες ανάλογες εσκεμμένες υπεραπλουστεύσεις των μορφών που αποδεικνύουν ότι ορισμένες φορές ίσως είναι πιο δύσκολο και πιο ενδιαφέρον να αφηγηθείς ιστορίες αφαιρώντας λεπτομέρειες παρά προσθέτοντας. Μετεωρίτες, ακτινοπίστολα, διαστημόπλοια, το όπλο του Τσέχοφ, ο Δίσκος της Φαιστού, ο Δούρειος Ίππος, ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Φρόιντ, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Κθούλου, η Σφίγγα, το σκυλί του Σρέντιγκερ και η γάτα του Παβλόφ διασταυρώνονται με τον Σπιφ και τον Σπαφ που δεν διαφέρουν σε τίποτα μεταξύ τους, θυμίζοντας τους φτυστούς Akbar και Jeff από τη σειρά «Life in Hell» του Matt Groening, όσο κι αν ο Ζαφειριάδης από παλιά προσπαθούσε σαρκαστικά να μας «καθησυχάσει» δηλώνοντας ότι «ο Σπαφ έχει γαλάζια μάτια», «ο Σπαφ ξέρει capoeira», «είναι δύσκολο να τους μπερδέψεις, και οι δυο φορούν κίτρινη μπλούζα». Από την πρώτη τους κυκλοφορία μέχρι σήμερα, οι Σπιφ και Σπαφ έγιναν καλτ χαρακτήρες που πάντα μνημονεύονται από αναγνώστες και καλλιτέχνες σε συζητήσεις γύρω από την επίτευξη της αφηγηματικότητας στα κόμικς, την αλληλοσυμπλήρωση εικόνας και λόγου, τη μη αναγκαιότητα της σχεδιαστικής τελειότητας αν η ιστορία υπηρετείται με άλλα μέσα κ.ά. Μέχρι και μια μίνι πορνό παρωδία τους κυκλοφόρησε από τον Pan Pan και τις Εκδόσεις του Κάμπου το 2015 στο πλαίσιο της σειράς Pineiada Bibles! Σε μια τέτοια έκδοση όπως η επετειακή για τα 20 χρόνια των Σπιφ και Σπαφ («Πάρτι Γενεθλίων» όπως το χαρακτηρίζει ο Ζαφειριάδης), δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι φίλοι του δημιουργού που δίνουν τη δική τους εκδοχή στους χαρακτήρες-φαινόμενα, σχεδιάζοντάς τους με τον τρόπο τους και αποδεικνύοντας ότι έστω και πολύ μικρές αλλαγές είναι ικανές να προκαλέσουν διαφορετικά αποτελέσματα. Ανταποκρίνονται με απόλυτη επιτυχία σ’ αυτό με άφθονο χιούμορ και τιμώντας τον Ζαφειριάδη όλοι οι προσκεκλημένοι συνάδελφοί του (Σταυρούλα Ανθηροπούλου, Θανάσης Πέτρου, Γιώργος Κωνσταντίνου, Σταύρος Κιουτσιούκης, Σοφία Σπυρλιάδου, Βίκτωρ Μοσχόπουλος, Αντώνης Βαβαγιάννης, Σπύρος Δερβενιώτης, Αλέξια Οθωναίου, Κωστής Τζωρτζακάκης, Τάσος Μαραγκός, Έφη Θεοδωροπούλου, Δήμητρα Αδαμοπούλου, Βαγγέλης Χατζηδάκης, Θανάσης Πετρόπουλος, Πέτρος Χριστούλιας, Theo Flores, Παναγιώτης Πανταζής, Χάρης Λαγκούσης, Δημήτρης Καμένος, Μάνος Λαγουβάρδος, Ειρήνη Σκούρα, Τόμεκ Γιοβάνης). Σε μια έκδοση που αν και ισχυρίζεται ότι δεν είναι τόσο καλή όσο η πρώτη, ψεύδεται. Η μόνη «αλήθεια» της είναι το (φυσικά fake) απόφθεγμα του Αντρέι Ταρκόφσκι για αυτή στο οπισθόφυλλο: «Αν ψάχνετε για νόημα, θα χάσετε όλα αυτά που συμβαίνουν». Και το σχετικό link...

Μια πλούσια αναδρομική έκδοση με έργα από το σύνολο της μεγάλης καριέρας του Τάσου Ζαφειριάδη στα κόμικς με τη συνεργασία των φίλων του. Εδώ και χρόνια ο Τάσος Ζαφειριάδης, ορθοδοντικός, διδάκτωρ Οδοντιατρικής ΑΠΘ και δημιουργός κόμικς «μερικής απασχόλησης» όπως αυτοαποκαλείται, γράφει σενάρια και ιστορίες για κόμικς τα οποία άλλοτε σχεδιάζει ο ίδιος και άλλοτε δίνει σε φίλους και συνεργάτες του. Τα έργα αυτά δημοσιεύονται από διάφορους εκδοτικούς οίκους και ποικίλα έντυπα με μεγάλη επιτυχία. Στο «κτλ.», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ένατη Διάσταση, συλλέγει πολλά από αυτά τα έργα διαφορετικών μεγεθών, θεμάτων και τεχνοτροπιών και τα παρουσιάζει με τον υπότιτλο «Εξομολογήσεις ενός Έλληνα δημιουργού κόμικς». Όπως διευκρινίζει λοιπόν στον εξομολογητικό πρόλογό του: «Το 1995, μια μέρα πήρα ένα μπλοκ ζωγραφικής και, εντελώς διαισθητικά, ξεκίνησα ένα κόμικς στριπ με ήρωα έναν ναυαγό σε ένα νησί, όπως το 30% των γελοιογραφιών σε περιοδικά με σταυρόλεξα. Ήταν μια οφθαλμοφανής αντιγραφή όποιων στριπ διάβαζα τότε. Είχα και ψευδώνυμο (μου φαίνεται όλοι ξεκινούν με ένα – είναι το πιο σημαντικό), που ήταν ακόμα πιο ντροπιαστικό από το στριπ: Fricasso. Υστερα από δέκα χρόνια, το 2005, κυκλοφορούσα το πρώτο μου επίσημο άλμπουμ, τη συλλογή κόμικς στριπ “Οι Απίθανες Περιπέτειες του Σπιφ και του Σπαφ”. Ανάλογα με το πώς ξεκινά να μετρά κανείς, αυτό είναι είκοσι ή τριάντα χρόνια “καριέρας”. Το θεώρησα επαρκή δικαιολογία για ένα επετειακό μάζεμα υλικού – δυσεύρετου πια – από όλη αυτή την περίοδο. Ευτυχώς από τότε ξεφορτώθηκα το ψευδώνυμο, δυστυχώς δεν μπορώ πια να κρυφτώ πίσω του». Απόσπασμα από την «Η Αράχωβα» Στην εντυπωσιακά πλούσια ανθολογία που υπογράφουν οι Τάσος Ζαφειριάδης & Σία, προς τιμήν του δημιουργού της ο οποίος αναγνωρίζει τους πολυάριθμους συνεργάτες του (Θανάσης Πέτρου, Παναγιώτης Πανταζής, Σοφία Σπυρλιάδου, Γιάννης Τεξής, Πέτρος Χριστούλιας, Κωστής Τζωρτζακάκης μεταξύ άλλων), περιλαμβάνονται εξαντλημένες εκδόσεις, σπάνιες αυτοεκδόσεις, πειραματικά κόμικς, συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις, εγχειρήματα που δεν τελεσφόρησαν, ανολοκλήρωτες ιστορίες, παραγγελίες κτλ. Όπως γράφει με ειλικρίνεια και ο Ζαφειριάδης: «Δεν είναι όμως όλα τα ανέκδοτα ή αθησαύριστα κόμικς εδώ. Κάποια δεν είναι καν ακριβώς κόμικς. Για κάποια δεν ήρθε ακόμα ο καιρός τους. Κάποια άλλα δεν βλέπονται». Ανάμεσά τους βρίσκονται ο «Dr. Salepi» και οι εξωφρενικές συμβουλές του, το «Ποτ Πουρί» με τα ολόμαυρα καρέ χωρίς σχέδια παρά μόνο με λόγια, «Η Πορτογαλία όπως τη Φαντάζομαι» με μια δεκαοχτούρα να δίνει τον τόνο, το «Χρόνος & Πόλη» για τη βαριά κι ασήκωτη ιστορία της Θεσσαλονίκης σε σχέδια του Θ. Πέτρου, «Η Αράχωβα» ως «μονόπρακτο περί θανάτου της ελληνικής γλώσσας και γενικώς» σε σχέδια του Π. Πανταζή κ.ά. Όλα με τις αναλυτικές σημειώσεις και επεξηγήσεις του δημιουργού που κάνουν την ανάγνωση αυτής της συλλογής προσιτή ακόμα και στον αναγνώστη χωρίς εξοικείωση με το έργο του. Και διατηρώντας τα ξεχωριστά και σπάνια αυτά κόμικς ζωντανά και διαθέσιμα σε όποιον επιθυμεί να γνωρίσει το πρόσφατο παρελθόν και το πλούσιο παρόν των ελληνικών κόμικς, στα οποία ο Τάσος Ζαφειριάδης έχει παίξει και συνεχίζει να παίζει έναν πλούσιο ρόλο από διάφορες δημιουργικές θέσεις. Και το σχετικό link...

Παιδικές σειρές από τα 80s και τα 90s που πλέον δεν υπάρχουν στην τηλεόραση. Σάββατο, συνήθως, πρωί. Ημέρα χωρίς σχολείο. Ημέρα που ξεκινούσε από... πολύ νωρίς με τις παιδικές σειρές, τα κινούμενα σχέδια, τα "μίκι μάους" που έδειχνε η τηλεόραση. Είτε μιλάμε για τη δεκαετία του 1980 και τα κρατικά κανάλια, είτε για εκείνη του 1990 όταν πλέον μπήκαν στις τηλεοράσεις και τα ιδιωτικά, το πρωινό του Σαββάτου είχε μια τελετουργία. Προφανώς δεν ήταν μόνο το Σάββατο, αλλά ήταν σημείο αναφοράς... Στη συνέχεια του κειμένου ξεχωρίσαμε 20, από τις δεκάδες, αγαπημένες παιδικές σειρές των παιδιών εκείνων των δεκαετιών, που πλέον δεν υπάρχουν. Δεν θα δείτε δηλαδή αναμεσά τους Μίκι Μάους ή Τομ και Τζέρι ή Χελωνονιντζάκια. Δεν θα δείτε (οι νεότεροι) Power Rangers ή (οι παλιότεροι) τα κλασικά Looney Tunes. Αυτά συνεχίζουν να παράγουν επεισόδια. Κάπως έτσι ήταν τα πρωινά για τα παιδιά το 1986. Σίγουρα από τη λίστα θα λείπουν πολλές σειρές. Αλλά, ας μην κρυβόμαστε, υπάρχει και λίγο το προσωπικό γούστο (ναι, Τζέτσονς για εσάς το λέμε!). Επίσης δεν θα δείτε τη σειρά που βρίσκεται στην κεντρική μας φωτογραφία. Αλλά μπορείτε όσο το διαβάζετε να σιγοτραγουδάτε... «Φα δίεση ο Φιόγκος και ο Ρούχλας είναι Λα, ο Σεβαστιανός διηγείται στη γραμμή του Σι και στο Μι τραγουδάει παραμύθια η Μελιά»! Thundercats (1985) Κινούμενα σχέδια δράσης με ανθρωπόμορφες γάτες από άλλον πλανήτη. Ξεχώριζε ο Λάιονο και το... Θάντερ, Θάντερ, Θάντερκατς! Candy Candy (1975) Δραματικό anime με την ορφανή Κάντυ που μεγάλωνε με δυσκολίες αλλά και ρομαντικές αναζητήσεις. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν… ο άνθρωπος (1987) Εκπαιδευτική σειρά κινουμένων σχεδίων που εξηγούσε πώς λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα με απλό και κατανοητό τρόπο. Αστυνόμος Σαΐνης (1983) Ο παγκοσμίου φήμης επιθεωρητής Σάιμποργκ με απίθανα γκατζετάκια, που πάντα τον έσωζε η ανιψιά του Πέννυ και ο σκύλος της, ο Μπρέιν. Πρόβλημα; Πρόβλημα; Μάγια η Μέλισσα (1975) Η καλοσυνάτη μέλισσα Μάγια και οι φίλοι της ζούσαν τρυφερές περιπέτειες στη φύση. Μπαμπάρ (1989) Ο ελέφαντας-βασιλιάς που κυβερνούσε με σοφία τη ζούγκλα και δίδασκε ηθικές αξίες. Καμπαμαρού (1982) Ιαπωνικό anime με τον αφελή αλλά γρήγορο μαθητευόμενο νίντζα Καμπαμαρού που ήρθε στην πόλη και σάρωσε... και τα μακαρόνια! Silverhawks (1986) Ομάδα διαστημικών ηρώων με μεταλλικά σώματα που πολεμούσαν το κακό στο διάστημα. Σα "διαστημικά Thundercats". Sport Billy (1979) Ένα αγόρι με μαγική τσάντα απ’ όπου έβγαζε τα πάντα – αθλητικά εργαλεία, μηχανές, ό,τι χρειαζόταν για να βοηθήσει! Flintstones (1960) Οικογένεια των σπηλαίων με μοντέρνες συνήθειες. Ο Φρεντ και ο Μπάρνι είναι κλασικές φιγούρες. Γούντι ο Τρυποκάρυδος (1940) Αεικίνητος, ενοχλητικός αλλά ξεκαρδιστικός τρυποκάρυδος με χαρακτηριστικό γέλιο. Knock Knock... Κάσπερ το Φαντασματάκι (1991) Το πιο γλυκό φαντασματάκι, που απλώς ήθελε φίλους και όχι να τρομάζει ανθρώπους. Μικρό μου Πόνυ (1981) Μαγικά πόνυ σε έναν πολύχρωμο κόσμο γεμάτο φιλία, τραγούδια και περιπέτειες. Οι Τζέτσονς (1962) Μια «φουτουριστική» οικογένεια στο διάστημα, κάτι σαν οι Flintstones... αλλά στο μέλλον. Ντένις ο Τρομερός (1993) Ξανθός μπόμπιρας με ριγέ μπλουζάκι και κόκκινες τιράντες που σκόρπιζε καταστροφές… χωρίς να το καταλαβαίνει! Μόνιμο θύμα του ο κύριος Γουίλσον, ο γείτονας που αναστέναζε κάθε φορά που τον έβλεπε να πλησιάζει. Χάιντι (1974) Το ορφανό κορίτσι που μεγαλώνει με τον παππού της στις Άλπεις και διδάσκει αγνότητα και καλοσύνη. Νιλς Χόλγκερσον (1980) Ένα αγόρι που μεταμορφώνεται σε μικροσκοπικό και ταξιδεύει με τις χήνες πάνω από τη Σουηδία. Αρκουδάκια της Αγάπης (1985) Αρκουδάκια με σύμβολα στην κοιλιά που πολεμούσαν τη λύπη με τη δύναμη της αγάπης. Και το σχετικό link...

Από μεταφυσικές περιπέτειες μέχρι βιογραφίες πολύ αγαπημένων κωμικών. Λεγεώνα ΘΒ – Στη γαλέρα της ζωής μου, Θανάσης Πέτρου – Σπύρος Δερβενιώτης (εκδ. Μικρός Ήρως): Για να μάθετε ποιος πραγματικά ήταν ο «καλός μας» άνθρωπος. Μυστήρια πράγματα: Ξυλόκαστρον και πέριξ, Θανάσης Πετρόπουλος (εκδ. Jemma Press): Γιατί ο λαογραφικός τρόμος είναι κουλ. Μυστήρια πράγματα: Ξυλόκαστρον και πέριξ Η 3η κάμερα, Σεντρίκ Απικιάν (εκδ. Μικρός Ήρως): Γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο τρομακτικό από τα ένοχα μυστικά των Ναζί. Η 3η κάμερα Δύναμη γεννημένη από όνειρα, Μοχαμάντα Σαμπανέχ (εκδ. Χαραμάδα): Για να δείτε τι συμβαίνει στην Παλαιστίνη πίσω από το τείχος της παραπληροφόρησης. Zawa + η κοιλιά του κτήνους, Μιχάλης Διαλυνάς (εκδ. Jemma Press): Γιατί είναι ωραία τα οικολογικά παραμύθια να φτιάχνονται από βραβευμένους κομίστες. Zawa + η κοιλιά του κτήνους Λεγεώνα, Φαμπιέν Νουρί – Τζον Κάσαντεϊ (εκδ. Anubis): Για να προσεγγίσετε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με μια πιο μεταφυσική ματιά. Και το σχετικό link...

Στα credits πρέπει να διορθωθεί το Casaday σε Cassaday.

Το Igano Kabamaru, γνωστό στην Ελλάδα απλώς ως Καπαμαρού, είναι το πιο cult anime της ελληνικής τηλεόρασης των ’90s παρότι στην Ιαπωνία κυκλοφόρησε στα ’80s – όχι τόσο για την πλοκή του, αλλά για την επική ελληνική του μεταγλώττιση. Η σειρά, που ακολουθεί έναν νεαρό νίντζα μεγαλωμένο στα βουνά ο οποίος καταλήγει σε αυστηρό ιδιωτικό σχολείο του Τόκιο, συνδυάζει δράση, σχολικά καβγαδάκια, παρεξηγήσεις και… πολύ φαγητό. Στην Ιαπωνία, ο Καπαμαρού ήταν απλώς ένας αδέξιος αλλά ταλαντούχος νίντζα που προσπαθεί να προσαρμοστεί στην καθημερινή ζωή. Στην Ελλάδα όμως, έγινε ένας θρύλος του «καλτ ντουμπλαρίσματος». Η μεταγλώττιση έγινε όχι απευθείας από τα ιαπωνικά, αλλά μέσω αγγλικής μετάφρασης, με αποτέλεσμα απίστευτες αστοχίες: τα yakisoba μεταφράστηκαν ως «μακαρόνια», το μπαστούνι του μπέιζμπολ ονομάστηκε «νυχτερίδα», και τα σούρικεν μετατράπηκαν σε «μαχαίρια». Οι ηθοποιοί μιλούσαν συχνά μονότονα ή με αδιάφορη φωνή, με φωνές που δεν είχαν καμία σχέση με τις εκφράσεις των χαρακτήρων, ενώ συχνά ο ίδιος ηθοποιός έκανε πολλούς ρόλους στην ίδια σκηνή χωρίς να αλλάζει φωνή. Κι όμως, αυτές οι αστοχίες έγιναν λόγος λατρείας. Οι θεατές στην Ελλάδα και την Κύπρο αγάπησαν τον Kabamaru. Οι ατάκες του anime έγιναν meme προτού υπάρξουν memes. Στην πραγματικότητα όμως, ο Kabamaru δεν έτρωγε μακαρόνια. Έτρωγε yakisoba, δηλαδή ιαπωνικά τηγανητά noodles με λάχανο και κρέας – ένα street food πιάτο πολύ αγαπητό στην Ιαπωνία. Το επεισόδιο 3 έχει μέχρι και τίτλο “Yakisoba D”, και στο τραγούδι ακούγεται καθαρά η λέξη “yakisoba”. Η σύγχυση προήλθε από την απόδοση της λέξης soba ως “pasta” στα αγγλικά, και τελικά «μακαρονάδα» στα ελληνικά – με την αθάνατη ελληνική μεταγλώττιση να γράφει ιστορία. Σήμερα, το Καπαμαρού παραμένει ένας ζωντανός μύθος του τηλεοπτικού trash και της συλλογικής παιδικής μας μνήμης. Και το σχετικό link...

Είκοσι σκιτσογράφοι ενώνουν τις δυνάμεις τους, δημιουργούν έργα με θέμα το ακόμη ατιμώρητο έγκλημα των Τεμπών και μάχονται για δικαιοσύνη ενάντια στις απειλές, τις συκοφαντίες και τη συγκάλυψη. Πάνος Ζάχαρης Κοντά δυόμισι χρόνια από την τραγωδία των Τεμπών κι ακόμα κανείς δεν έχει τιμωρηθεί, κανείς δεν ανέλαβε την παραμικρή ευθύνη, κανείς δεν παραιτήθηκε. Ο πρωθυπουργός και τα πρωτοπαλίκαρά του βιάστηκαν από τον Φεβρουάριο του 2023 να εντοπίσουν τις αιτίες για τη σύγκρουση δυο τρένων που κινούνται στην ίδια γραμμή σε ανθρώπινο λάθος, στην κακιά την ώρα, στον στρατηγό άνεμο και άλλες βλακώδεις δικαιολογίες. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν έφταιξε για τα Τέμπη. Μόνο οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές ήταν υπεύθυνες. Και ένοχοι είναι οι εκφραστές αυτών των πολιτικών που δεν διστάζουν να θυσιάσουν ανθρώπινες ζωές στον βωμό των κερδών τους, αυτοί που μπάζωσαν τον τόπο του εγκλήματος για να αποκρύψουν στοιχεία και τεκμήρια, αυτοί που δεν σεβάστηκαν ούτε τα τεμαχισμένα σώματα των θυμάτων και τα μετέφεραν μαζί με χώμα και πέτρες εκεί που δεν θα τα έβλεπε ανθρώπου μάτι, αυτοί που με νομικά τεχνάσματα και επιστρατεύοντας χρήσιμους ηλίθιους, μετά τη γενική κατακραυγή, πασχίζουν τώρα να ρίξουν κάποιους στα μαλακά για να ξεθυμάνει ο «όχλος». To εξώφυλλο του «Μες στην Ελλάδα των Τεμπών …με το πενάκι 20 σκιτσογράφων», με σκίτσο του Γιάννη Δερμεντζόγλου. Η παλλαϊκή διαμαρτυρία όμως δεν ήταν όχλος. Και ο γενικός συντονισμός των πορειών, των διαδηλώσεων, των καταγγελιών, των παρεμβάσεων στη Δικαιοσύνη και το κοινοβούλιο ανήκε στους συγγενείς των θυμάτων. Στους ανθρώπους που με μοναδική αξιοπρέπεια, σθένος και αντοχή τα έβαλαν με το τέρας ακριβώς για να μην αρχίσουν να του μοιάζουν. Αναλαμβάνοντας έναν ρόλο τον οποίο δεν είχαν φανταστεί ούτε στους χειρότερους εφιάλτες τους, αλλά πλέον αποτελούσε μονόδρομο. Συμμάχους σε αυτόν τον αγώνα βρήκαν δεκάδες οργανώσεις, κινήσεις και συλλόγους, αλλά πάνω απ’ όλα εκατομμύρια Ελληνίδες και Έλληνες που βγήκαν στους δρόμους και είναι έτοιμοι να ξαναβγούν διεκδικώντας το αυτονόητο. Από τους σημαντικότερους συμμάχους σε αυτόν τον διαρκή αγώνα, από την πρώτη στιγμή μέχρι σήμερα, είναι και οι γελοιογράφοι. Όχι όλοι φυσικά, καθώς πάντα θα υπάρχουν και αυτοί που υπηρετούν τους αντίθετους στόχους. Η αλήθεια είναι όμως πως οι περισσότεροι γελοιογράφοι στις εφημερίδες, στα περιοδικά, στο διαδίκτυο, παρά τη δυσκολία του θέματος, έχουν φιλοτεχνήσει συγκλονιστικά και σπαρακτικά έργα για την τραγωδία των Τεμπών. Μια μεγάλη συλλογή από αυτά τα έργα περιλαμβάνει ο τόμος με τίτλο «Μες στην Ελλάδα των Τεμπών …με το πενάκι 20 σκιτσογράφων» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΨΜ. Πρόκειται για μια μη κερδοσκοπική έκδοση για την οποία οι Ελένη Πεδιώτη και Βασίλης Γραμέλης των εκδόσεων ΚΨΜ διευκρινίζουν ότι «τόσο οι καλλιτέχνες όσο και ο εκδοτικός οίκος μας δεν θα επιτρέψουμε να υπάρξει η ανήθικη αιτίαση από “ομάδες” συκοφάντησης του αγώνα των συγγενών και του αγώνα του ελληνικού λαού για δικαίωση, ότι “καπηλευόμαστε” τα θύματα των Τεμπών προς οικονομικό όφελος. Τα έσοδα από την πώληση του βιβλίου πέραν του κόστους εκτύπωσης και βιβλιοδεσίας (υπολογίζεται 3,5€/βιβλίο) αποδίδονται στον Σύλλογο Συγγενών Θυμάτων “Τέμπη 2023”. Ευχαριστούμε όλους όσοι συμμετείχαν σε αυτή την έκδοση». Τα 75 έργα των 20 δημιουργών (John Antono, Ιάκωβος Βάης, Γιώργος Γαλίτης, Σπύρος Δερβενιώτης, Γιάννης Δερμεντζόγλου, Dranis, Πάνος Ζάχαρης, Πέτρος Ζερβός, Χρήστος Ζωίδης, Μιχάλης Κουντούρης, Σάκης Κουτσαντάς, Lemki, Πάνος Μαραγκός, Παναγιώτης Μήλας, Παναγιώτης Μητσομπόνος, Marilena Nardi, Αλέξια Οθωναίου, Βασίλης Παπαγεωργίου, Κωνσταντίνος Ρουγγέρης, Βαγγέλης Χερουβείμ) που περιέχονται στον τόμο αν και, όπως είναι αυτονόητο, έχουν στο επίκεντρό τους το τραγικό γεγονός, δεν περιορίζονται σε αυτό, αλλά αγγίζουν και τα θέματα της κυβερνητικής συγκάλυψης, των μαζικών λαϊκών διαδηλώσεων και απεργιών, των αντιφατικών και ασαφών πορισμάτων, των εξοργιστικών δηλώσεων πρωτοκλασάτων υπουργών, των αποτελεσμάτων των ιδιωτικοποιήσεων και της εκχώρησης του δημόσιου πλούτου σε εταιρείες και οικονομικά τραστ, στις γενικευμένες αστοχίες τού μόνο κατ’ όνομα επιτελικού κράτους κ.ά. Τη στρεβλή λειτουργία του κράτους ως βασικής αιτίας για την τραγωδία επισημαίνει και ο Νίκος Μπογιόπουλος στον πρόλογό του: «Τα Τέμπη είναι ένα οριακό σημείο στο οποίο η ελληνική κοινωνία, εμείς και τα παιδιά μας, κεραυνοβοληθήκαμε από ένα πολιτικό σύστημα που λειτουργεί ως υπηρέτης οικονομικών συμφερόντων. Που ξεπουλάει και απομειώνει την αξία και την ασφάλεια του δημόσιου πλούτου. Που βάζει στο ζύγι του κέρδους τις ανθρώπινες ζωές και τις θυσιάζει για το δικό του, το ίδιον όφελος. Τα Τέμπη είναι ο τόπος και ο χρόνος που το κράτος-κομματάρχης των πατρικίων, το κράτος της αυθαιρεσίας, της ρουσφετοκομματοκρατίας, της αδιαφορίας, της αναλγησίας, της πολιτικής οικογενειοκρατίας άφησε πίσω του πτώματα. Εξαΰλωσε νέα παιδιά. Έριξε στην άβυσσο του πένθους και της απώλειας δεκάδες οικογένειες. Και που από την ίδια εκείνη στιγμή επιδιώκει – μέσω της συγκάλυψης, του κουκουλώματος, του μπαζώματος, του κυνισμού, της μονταζιέρας, της αυθάδειας – να επιβάλει και την ατιμωρησία. […] Ό,τι επικοινωνιακή σαβούρα κι αν χρησιμοποιήσουν, ό,τι σκουπίδι ανάξιου πολιτικαντισμού κι αν εκτοξεύσουν, ό,τι χυδαίο αντιπερισπασμό κι αν επιχειρήσουν, όποιον άθλιο αποπροσανατολισμό κι αν επιστρατεύσουν, με όποιο ψέμα ή εξουσιαστικό μηχανισμό κι αν εφορμήσουν, τα Τέμπη είναι ο άφατος πόνος των 57 οικογενειών και ταυτόχρονα, το μυριόστομο “ώς εδώ” των εκατομμυρίων που συνταξιδεύουν στο ίδιο τρένο με εκείνα τα παιδιά». Σε αυτό το «ώς εδώ» που εκφράστηκε μαζικά στις πρωτοφανείς κινητοποιήσεις των τελευταίων μηνών, καθοριστική ήταν η συμβολή της Μαρίας Καρυστιανού, προέδρου του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων «Τέμπη 2023». Η ίδια, στο συγκινητικό μα αγωνιστικά αισιόδοξο εισαγωγικό κείμενό της με τίτλο «Από τα Τέμπη ώς τον Ουρανό», μας καλεί να αφήσουμε πίσω τον φόβο και να ενωθούμε για να διεκδικήσουμε το δίκαιο: «Ο λαός έκλαψε, φώναξε, θύμωσε και ευθύς αγκάλιασε τα παιδιά του. Μια αγκαλιά-φωλιά ήθελε να κρατήσει για πάντα τα παιδιά να μην είχαν φύγει… να μη φύγουν… Κοίταξε στα μάτια τα παιδιά που απέμειναν και από τη λάμψη των ματιών τους πήρε κουράγιο. Φτάνει! Αρκετά με τον φόβο. Ένας λαός ολόκληρος ευθύς σηκώθηκε όρθιος. Είχε ξεχάσει πόσο ψηλός και περήφανος ήταν. Έψαξε για στήριγμα, να κρατηθεί. Βρήκε τον διπλανό του και η ισορροπία ξεκίνησε να αναδημιουργείται. Ενωμένος ο λαός βγήκε να διεκδικήσει το δίκιο του και τη ζωή του. Πόσα χρόνια προδοσίας, πόσο δίκιο είχε μαζευτεί μέσα του. Ό,τι δεν ζήτησε ποτέ, έξαφνα έγινε μια φωνή. Και τότε χάραξε. Δυνατός ήλιος φώτισε όλους και όλα γύρω μας. Αλλά και μέσα μας. Τόση δύναμη πού την είχαμε κρυμμένη…». Στο βροντερό «ώς εδώ» που φώναξαν τα εκατομμύρια πολιτών στις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις αναφέρονται στο επιλογικό σημείωμά τους και οι 20 σκιτσογράφοι που πρόσφεραν τα έργα τους στο «Μες στην Ελλάδα των Τεμπών»: «Ως ομάδα σκιτσογράφων που καθημερινά καυτηριάζουμε την επικαιρότητα στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, αλλά και ως πολίτες αυτής της χώρας που αγανακτούμε με τις διαχρονικές παθογένειες του διεφθαρμένου πολιτικού μας συστήματος, αποφασίσαμε να προσθέσουμε το δικό μας “Ως εδώ!” μαζί με εκείνο της πλειονότητας της κοινωνίας. Για αυτό και προχωρήσαμε στη συγκέντρωση σκίτσων μας σχετικών με το σιδηροδρομικό έγκλημα στα Τέμπη, συμβάλλοντας από τη μεριά μας ώστε αυτό να μην ξεχαστεί ποτέ και από κανέναν. […] Απευθύνουμε την αγάπη, την αλληλεγγύη και τον απεριόριστο σεβασμό μας σε όλες τις οικογένειες και τους φίλους των αδικοχαμένων θυμάτων των Τεμπών. Όποια κι αν είναι η κάθαρση σε αυτή τη σύγχρονη τραγωδία της έλλειψης θεσμικής δικαιοσύνης στη χώρα μας, ο αγώνας τους για δικαιοσύνη και η ταύτιση της κοινωνίας, που είδε στα παιδιά τους τα παιδιά της, θα γραφτούν στην Ελληνική Ιστορία ανάμεσα στις στιγμές ανάτασης αυτού. i] Πρώτη παρουσίαση του βιβλίου «Μες στην Ελλάδα των Τεμπών …με το πενάκι 20 σκιτσογράφων» Δευτέρα 7 Ιουλίου στις 7.00 το απόγευμα, Κτίριο ΕΣΗΕΑ (αίθουσα «Γεώργιος Καραντζάς»), Ακαδημίας 20, 1ος όροφος, Αθήνα. Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Ηλίας Παπαγγελής, ιατρός και συγγενής θύματος των Τεμπών, και οι σκιτσογράφοι Σπύρος Δερβενιώτης και Γιάννης Αντωνόπουλος (John Antono). Είσοδος ελεύθερη Και το σχετικό link...

Οι πρόσφατες συγκεντρώσεις για τα Τέμπη σε όλες τις μεγάλες πόλεις πρέπει να μετατραπούν σε ορόσημο των λαϊκών αγώνων, σε ένα μαγικό «τότε που άλλαξαν όλα», στη στιγμή που το συλλογικό υποσυνείδητο εξοικειώνεται με το τραύμα, προσπερνάει τη θλίψη και δεν αρκείται στην καταγγελία. Σε ένα μεταίχμιο όπου το πριν φαντάζει πολύ μακρινό και το μετά πολύ άγνωστο, αλλά απελευθερωτικό. Σ’ αυτό το μετά δεν θα είναι πια αρκετή και καθησυχαστική η ηθική ανωτερότητα. Θα είναι όμως αναγκαία η δικαιοσύνη. Και η δικαιοσύνη δεν επιτυγχάνεται με ευχές. Τους πρώτους μήνες μετά την τραγωδία έγινε σλόγκαν το «πάρε με όταν φτάσεις», σημαίνοντας με την κωδικοποιημένη ελλειπτικότητά του, όπως έγραφε η Μαρία Κατσουνάκη στην «Καθημερινή» στις 4 Μαρτίου του 2023, «την αρχή και το τέλος μιας ιστορίας που, ακόμη κι αν απολέσει στον χρόνο τη σφοδρότητά της, δεν θα λησμονηθεί, επί της ουσίας, ποτέ. Μπορεί και να έχουν μεταμορφωτική δύναμη οι τέσσερις αυτές λέξεις. Να αποτελέσουν σημείο συνάντησης της θλίψης, του πόνου και της οργής». Αυτό το «πάρε με όταν φτάσεις» φέρνει ακόμα – και θα φέρνει πάντα – δάκρυα στα μάτια και έναν κόμπο στο λαιμό, ιδιαίτερα σε όσους είναι γονείς. Αλλά λίγο αργότερα, στη συναυλία στο Παναθηναϊκό Στάδιο τον Οκτώβριο του 2024, ο Φοίβος Δεληβοριάς τού έδωσε μια νέα, πιο σπαρακτική διάσταση με μια μικρή τροποποίηση: «Αν δεν βρω το τέρμα δεν θα ησυχάσω, δεν θα σταματήσω, δεν θα ξαποστάσω. Δεν θα κάνω πίσω και δεν θα ξεχάσω, θα σε πάρω εγώ παιδάκι μου όταν φτάσω». Οι χαροκαμένοι γονείς και όλοι οι Έλληνες, με εξαίρεση τα καθάρματα, έκλαψαν αρκετά. Ήρθε η ώρα να αναλάβουν δράση και να πάρουν πρωτοβουλία. Όχι για εκδίκηση, αλλά για δικαιοσύνη. Στο εξώφυλλο τού «Μες στην Ελλάδα των Τεμπών» ο Γιάννης Δερμεντζόγλου παρουσιάζει τους ηρωικούς γονείς να φτάνουν στην κορυφή του βουνού και ταυτόχρονα αποκορύφωση του αγώνα τους για να δικαιωθούν. Και στο οπισθόφυλλο ο Κωνσταντίνος Ρουγγέρης δίνει την υπόσχεση προς όσους και όσες χάθηκαν εκείνη τη νύχτα: «Θα το φτάσουμε ώς το τέρμα!». Και το σχετικό link...

Το βιβλίο του Karl Lagerfeld βασίζεται σε πηγές που μέχρι πρόσφατα ήταν άγνωστες, προσφέροντας μια «πικάντικη» και ειλικρινή ματιά στην προσωπικότητα του Karl Lagerfeld, πέρα από τη δημόσια εικόνα του. Ο Karl Lagerfeld, μία από τις πιο θρυλικές μορφές στον κόσμο της μόδας, επιστρέφει στο προσκήνιο μέσα από μια νέα, εικονογραφημένη βιογραφία που φέρνει στο φως άγνωστες, προσωπικές στιγμές της ζωής του. Το βιβλίο αποτελεί μια πρωτοποριακή προσέγγιση στη βιογραφία του Karl Lagerfeld, συνδυάζοντας αφήγηση και σκίτσα με μοναδική αισθητική και περιεχόμενο. Ο συγγραφέας και κριτικός μόδας της Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) Άλφονς Κάιζερ, που είχε προσωπική γνωριμία με τον Karl Lagerfeld, είναι ο δημιουργός της βιογραφίας, ενώ την εικονογράφηση ανέλαβε ο γνωστός κομίστας και εικονογράφος Σίμον Σβαρτζ. Μαζί, οι δύο δημιουργοί κατάφεραν να αποτυπώσουν με οπτικοαφηγηματικό τρόπο την πορεία του Karl Lagerfeld από τα πρώτα του βήματα μέχρι το τέλος της ζωής του. Η εικονογραφημένη βιογραφία του Karl Lagerfeld ξεκινά από τη γέννησή του το 1933 στο Αμβούργο και φτάνει μέχρι τον θάνατό του το 2019, παρουσιάζοντας την καριέρα, τα πάθη και την προσωπικότητά του. Στις 383 σελίδες του βιβλίου, αποτυπώνεται η πολύπλευρη ζωή του Karl Lagerfeld: ο σχεδιαστής μόδας, ο ακούραστος εικονογράφος, ο παθιασμένος φωτογράφος, ο συλλέκτης βιβλίων και το σύμβολο της αισθητικής. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον άνθρωπο πίσω από το μύθο του Karl Lagerfeld: το παιδί που προτιμούσε να σχεδιάζει μόνο του στη σοφίτα αντί να παίζει με συνομηλίκους του, τον γιο που είχε έντονες αλλά βαθιά ανθρώπινες σχέσεις με την οικογένειά του, τον καλλιτεχνικό αντίπαλο του Yves Saint Laurent, και τον σύντροφο του Jacques de Bascher. Ο Karl Lagerfeld δεν ήταν μόνο ένας δημιουργός μόδας, αλλά ένας ολόκληρος κόσμος από ιδέες, εμμονές και πάθη. Το βιβλίο του Karl Lagerfeld βασίζεται σε πηγές που μέχρι πρόσφατα ήταν άγνωστες, προσφέροντας μια «πικάντικη» και ειλικρινή ματιά στην προσωπικότητα του Karl Lagerfeld, πέρα από τη δημόσια εικόνα του. Δεν πρόκειται απλώς για έναν απολογισμό της καριέρας του Karl Lagerfeld, αλλά για ένα πορτρέτο του ανθρώπου που σημάδεψε ανεξίτηλα τη μόδα και τον πολιτισμό του 20ού και 21ου αιώνα. Η παρουσίαση της βιογραφίας του Karl Lagerfeld πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Εβδομάδας Μόδας του Βερολίνου, με τον Άλφονς Κάιζερ και τον Σίμον Σβαρτζ να μοιράζονται με το κοινό το πώς δημιούργησαν αυτό το ξεχωριστό αφηγηματικό έργο γύρω από τον Karl Lagerfeld. Η βιογραφία του Karl Lagerfeld αποτελεί πολύ περισσότερα από ένα ακόμα βιβλίο για τη μόδα. Είναι ένα δημιουργικό ταξίδι στη ζωή ενός ανθρώπου που δεν σταμάτησε ποτέ να οραματίζεται, να σχεδιάζει και να εμπνέει. Μια έκδοση που θα γοητεύσει όχι μόνο τους θαυμαστές του Karl Lagerfeld, αλλά και όσους αναζητούν τη βαθύτερη κατανόηση ενός αυθεντικού καλλιτέχνη και στοχαστή της εποχής του. Και το σχετικό link...

Γράφουν στο ΒΗΜΑ ο Μάρκος Καρασαρίνης, η διδάκτωρ Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου Λήδα Τσενέ, ο πολιτικός γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος) καθώς και η ποιήτρια και μεταφράστρια Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη. Από τον ήρωα των επιφυλλίδων στον Superman Του Μάρκου Καρασαρίνη Η εξοικείωσή μας με τα υπερηρωικά μπλοκμπάστερ, με τους κάθε λογής Batman, Iron Man, Spider-Man και Avengers που παρελαύνουν κάθε χρόνο από τις οθόνες μας σώζοντας σε τακτική βάση τον κόσμο και σωρεύοντας δισεκατομμύρια εισπράξεων στην πορεία, μετρά ήδη δύο δεκαετίες. Ακόμη και έτσι όμως, ακόμη κι όταν τα εκθαμβωτικά CGI τα οποία κατάφεραν να μεταφέρουν πειστικά στο σελιλόιντ την άπιαστη ως τότε γοητεία των χάρτινων σελίδων λογίζονται πια προβλέψιμα, η επιστροφή του Superman στον κινηματογράφο στις 10 Ιουλίου δεν περνά απαρατήρητη. Σημαιοφόρος όλων, ο αρχετυπικός ήρωας του αμερικανικού κόμικ βαδίζει αισίως στην ένατη δεκαετία της ζωής του (γεννηθείς το 1938) αποτελώντας ένα από τα πιο διάσημα σύμβολα της σύγχρονης ποπ κουλτούρας – σύμβολο μάλιστα εύπλαστο και προσαρμοζόμενο σε πλείστες όσες κοινωνικές και ιδεολογικές μεταβολές από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης ως αυτή της παγκοσμιοποίησης. AI GENERATED Αυτή η προσαρμοστικότητα του «υπερανθρώπου των μαζών», κατά τον εύστοχο όρο του Ουμπέρτο Έκο για μια σειρά παρόμοιων χαρακτήρων που ξεκινούν από τον Ταρζάν και φτάνουν ως τον Τζέιμς Μποντ, δεν είναι καινοφανής ιδιότητα. Προέρχεται, όπως και το ίδιο το πρότυπο, από το λαϊκό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα: άμεσος πρόγονος των απανταχού σούπερ ηρώων, κατά τον Έκο, δεν είναι ο ημίθεος της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας ή ο υπεράνθρωπος του Νίτσε αλλά ο πρωταγωνιστής των επιφυλλίδων – o Ροδόλφος του Γερολστάιν στα Μυστήρια των Παρισίων του Ευγένιου Σύη, ο κόμης Μοντεχρίστος στο ομώνυμο έργο του Αλέξανδρου Δουμά, ο Ροκαμβόλ του Πονσόν ντι Τεράιγ, ο Αρσέν Λουπέν του Μορίς Λεμπλάν. Κυνηγοί της περιπέτειας ή ανατροπείς της τάξης, εραστές της εξουσίας ή εκδικητές που επιδίδονται σε πράξεις ιδιωτικής απόδοσης δικαιοσύνης, προορίζονται, όπως και οι επίγονοί τους, να υποδηλώσουν υπαινικτικά ή μη τις αξίες της εποχής τους, να επανορθώσουν ανισότητες και αδικίες παρασύροντας τον αναγνώστη σε μια κατάσταση αναστολής της δυσπιστίας για τους απίστευτους άθλους τους. Μέσα στις αντιφάσεις τους ωστόσο (η διπλή ταυτότητα του ήρωα, είτε ως μεταμφίεση είτε ως μάσκα, προκάλεσε ποικίλους φροϋδικούς συνειρμούς) οι υπεράνθρωποι των μαζών δεν ασκούν έλξη μόνο ως μυθοπλασία φυγής από την πραγματικότητα. Όπως ο Εντμόν Νταντές, το αληθινό πρόσωπο του κόμη Μοντεχρίστου, ή ο Κλαρκ Κεντ, ο καθημερινός εαυτός του Superman, κλείνουν το μάτι σε όλους μας ότι μπορούμε να ταυτιστούμε μαζί τους, ότι – κατά τον στίχο του Ντέιβιντ Μπόουι – we could be heroes, just for one day. Η καλοσύνη του ξένου Της Λήδας Τσενέ Συμπληρώθηκαν φέτος 87 χρόνια από την πρώτη εμφάνιση του Superman το 1938. Και ενώ κάποιος θα περίμενε η δημοφιλία του ήρωα να φθίνει, αντίθετα παραμένει υψηλή, τόσο ώστε η νέα ταινία που θα κυκλοφορήσει σύντομα στη μεγάλη οθόνη, να συγκεντρώνει ήδη τα φώτα της δημοσιότητας επάνω της. Τι συμβαίνει λοιπόν και ο Superman παραμένει, μετά από τόσα χρόνια, το ίδιο δημοφιλής; Πώς γίνεται, ο άνθρωπος από ατσάλι να είναι τόσο ανθεκτικός – όπως το ατσάλι άλλωστε – στο πέρασμα του χρόνου και να βρίσκει απήχηση ακόμα και σε γενιές που τον γνώρισαν κυρίως μέσα από ταινίες και videogames; Και κυρίως, γιατί σήμερα χρειαζόμαστε, ίσως περισσότερο από ποτέ, λίγο από την καλοσύνη του Κλαρκ Κεντ και την ενσυναίσθηση του Superman; Από την πρώτη του εμφάνιση στο «Action Comics» το 1938 μέχρι και σήμερα, ο Superman καταφέρνει να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες εποχές. Σύμφωνα με τον Μπεν Σόντερς, καθηγητή και συγγραφέα του βιβλίου Do the Gods Wear Capes? Spirituality, Fantasy and Superheroes, «ο Superman αλλάζει με αξιοσημείωτη ταχύτητα και όμως καταφέρνει, παραδόξως, να ενσαρκώνει την ιδέα μιας αμετάβλητης αρετής». Και συνεχίζει, υπογραμμίζοντας γλαφυρά, «από την άποψη της ποπ κουλτούρας του 20ού αιώνα, αποτυπώνει την έννοια ενός πλατωνικού ιδανικού του καλού. Όταν ο Superman τα πάει καλά, δεν ντρέπομαι να τον αποκαλώ μια όμορφη ιδέα». Και πράγματι, η επιρροή του Superman είναι τόσο μεγάλη που πολλοί συγκρίνουν τη διαδρομή και τη μυθική του αφήγηση με τους μυθολογικούς ήρωες της αρχαίας Ελλάδας ή της Ρώμης, εκπληρώνοντας ακριβώς την ίδια κοινωνική λειτουργία, ενισχύοντας τις αξίες, τους κανόνες και τις κοινωνικές δομές ενός πολιτισμού. Οι μύθοι παρέχουν εξηγήσεις για τα φυσικά φαινόμενα, θεσπίζουν ηθικούς κώδικες και καθοδηγούν τα άτομα στους ρόλους τους μέσα στην κοινωνία. Δημιουργούν επίσης μια αίσθηση κοινότητας και κοινής ταυτότητας παρέχοντας κοινές αφηγήσεις και σύμβολα. Και αναμφισβήτητα, ο Superman καταφέρνει αρκετά από τα παραπάνω. Αυτό που όμως πραγματικά ξεχωρίζει τον Superman και τον καθιστά τον απόλυτο ήρωα, δεν είναι οι εξωπραγματικές του δυνάμεις. Είναι τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του και κυρίως αυτά της καλοσύνης και της ενσυναίσθησης, χαρακτηριστικά που φροντίζει να αναδεικνύει σε κάθε του περιπέτεια. Στο εμβληματικό «All Star Superman» του Γκραντ Μόρισον, ο Superman πεθαίνει και καλείται να εκτελέσει μια σειρά από αποστολές πριν από το θάνατο του. Ωστόσο, η γοητεία αυτής της τελευταίας διαδρομής δεν βρίσκεται στο μεγαλείο των προκλήσεων, αλλά στις αλληλεπιδράσεις του με τους φίλους, τους εχθρούς και τους πολίτες που σώζει. Και όπως πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει ο ίδιος ο Μόρισον, «οι καλύτερες ιστορίες αφορούν έναν τύπο που προσπαθεί να κατανοήσει τα πράγματα γενικά, αλλά και το κορίτσι δεν τον συμπαθεί όσο θα ήθελε. Ο κακός τον μισεί, αλλά εκείνος συμπαθεί τον κακό. Αυτό το πραγματικό, μικρό ανθρώπινο συναισθηματικό στοιχείο λειτουργεί υπέροχα όταν το ανατινάζεις σε κοσμικές διαστάσεις». Ακόμα ένα παράδειγμα είναι η ιστορία «Generations» του Ντάνιελ Γουόρεν Τζόνσον που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Superman – Red and Blue». Σε αυτήν παρακολουθούμε τον Τζόναθαν Κεντ, τον θετό πατέρα του Superman, να φοβάται ότι μπορεί να μην τα καταφέρει καλά στην ανατροφή αυτού του εξωγήινου μωρού. Σε όλη την ιστορία τον βλέπουμε να επαναλαμβάνει μερικές βασικές φράσεις στον νεαρό Superman, ο οποίος στη συνέχεια, ενώ σώζει ζωές ανθρώπων, τις επαναλαμβάνει για να τους ενθαρρύνει. Αυτές οι φράσεις είναι «Είσαι ξεχωριστός», «Σ’ αγαπώ» και «Είμαι περήφανος για σένα». Η τελευταία εικόνα στην ιστορία είναι o Superman να κοιτάζει τη Γη από το Διάστημα, με ένα χαμόγελο και δάκρυα στα μάτια του, καθώς δηλώνει την αγάπη του για το θετό του σπίτι. Ο Superman μπορεί να μοιάζει άτρωτος, πολλές φορές ακόμα και βαρετός, καθώς τα κάνει όλα τέλεια, αλλά αν κανείς κοιτάξει λίγο πιο προσεκτικά θα δει ότι φέρει τραύματα – μην ξεχνάμε ότι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του, τον πλανήτη Κρύπτον –, έχει ελαττώματα, ανησυχίες. Μπορεί να πετά αγέρωχος από πάνω μας, όμως είναι η αντανάκλαση των επιθυμιών, των ελπίδων και των φόβων μας. Και σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν οι συγκρούσεις και η αλαζονεία και εκλείπει η πίστη στις ανθρώπινες αξίες, ο Superman είναι εδώ για να μας θυμίσει ότι, ακόμα και αν δυσκολευόμαστε να το δούμε, η μεγαλύτερη δύναμή μας είναι η καλοσύνη. Η κυρία Λήδα Τσενέ είναι διδάκτωρ Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Comicdom CON Athens. Κόμικς με «ήρωες» και «χαρακτήρες» Του Soloup (Αντώνης Νικολόπουλος) Τους πρωταγωνιστές στα κόμικς συνηθίζουμε να τους αποκαλούμε «ήρωες». Οι «ήρωες των κόμικς» λέμε, και ας μην είναι όλοι τους υπερήρωες όπως ο Superman, ο Batman, η Wonder Woman ή κάποιοι ακόμα, σαν τον Τεν Τεν και τον Κόρτο Μαλτέζε, που καταφέρνουν πάντα στο τέλος με την εξυπνάδα τους να φέρνουν τις δύσκολες καταστάσεις σε μια λεπτή ισορροπία, έστω μέχρι το επόμενο επεισόδιο. Υπάρχουν και οι άλλοι… ήρωες, οι πλακατζήδες, αφελείς και γκαφατζήδες. Ο Ντόναλντ Ντακ ας πούμε ή ο Ραν Ταν Πλαν. Και ακόμα παραπέρα, κάποιοι χαρακτήρες σε τελείως διαφορετικές αφηγήσεις, που συγκινούν και προβληματίζουν. Δεν είναι μικρότερος άθλος και αυτός, η συγκίνηση, όταν καταφέρνουν οι σκιτσογράφοι να τη μεταδώσουν στους αναγνώστες με απλές γραμμές, μπαλονάκια και σιωπές. Τα κόμικς θεωρούνται ακόμα και σήμερα από πολλούς μια μονοδιάστατη, «λάιτ» τέχνη. Όμως οι «ήρωές» τους, η ποικιλία των χαρακτήρων, όπως και οι προσεγγίσεις διαφορετικών αναγνωστικών ομάδων και ηλικιών, αποδεικνύουν στην πράξη το αντίθετο. Ας επιχειρήσουμε παρ’ όλα αυτά έναν γενικό διαχωρισμό: «ήρωες» και «χαρακτήρες». Μια ομαδοποίηση αρκετά αυθαίρετη – δεν είναι άσπρο/μαύρο τα πράγματα εδώ όπως σε κάποια κόμικς – και η οποία σίγουρα δεν περιγράφει μια ποιοτική διαφοροποίηση, αφού συναντούμε αριστουργήματα της «ένατης τέχνης» και στις δύο περιπτώσεις. Άλλωστε υπάρχουν φιγούρες που διαπερνούν με άνεση τα όρια των ορισμών, όπως συμβαίνει με τις σύγχρονες εξιστορήσεις του Σατούφ (στη Γαλλία) και του Ζεροκάλκαρε (στην Ιταλία). Σε ένα τόσο γενικό σχήμα όμως, μπορούμε να εντοπίσουμε καλύτερα δύο βασικούς μηχανισμούς αφήγησης και στυλιζαρίσματος. Από τη μια λοιπόν συναντούμε «ήρωες» κόμικς με ευδιάκριτη τυπολογία χαρακτήρων, αναγνωρίσιμες μορφές και αναμενόμενες συμπεριφορές. Σε αυτήν την πλευρά θα βρούμε τις πλέον διάσημες φιγούρες του μέσου των κόμικς: τον Μίκυ Μάους, τον Αστερίξ και τον Λούκυ Λουκ, τον Ισοβίτη, τον Superman, τον Τσάρλι Μπράουν, τον Spider-Man. Κόμικς χιουμοριστικά αλλά και κόμικς υπερηρωικά, φαντασίας και περιπέτειας που τα βρίσκουμε να δημοσιεύονται σε συνέχειες και αυτοτελή επεισόδια (σε comic album, τεύχη σε σειρές, comic strips ή πλέον και web comics). Κοινό τους χαρακτηριστικό, τα αναγνωρίσιμα και επαναλαμβανόμενα στοιχεία. Οι πρωταγωνιστές αλλά και οι φιγούρες που τους πλαισιώνουν όχι μόνο είναι σχεδιαστικά στυλιζαρισμένοι, αλλά οι συμπεριφορές και οι αντιδράσεις τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικές και αναμενόμενες. Συχνότατα μοιράζονται μεταξύ τους ευδιάκριτους ρόλους. Ο έξυπνος και ο χαζός, ο καλός, ο μοχθηρός, ο σοφός, ο καβγατζής, ο ζηλιάρης, είναι μόνο κάποια από αυτά τα ενδεχόμενα. Σκεφθείτε τέτοιες ομάδες ρόλων στους υπερήρωες (στον Batman) ή ακόμα περισσότερο στα χιουμοριστικά κόμικς (ας πούμε στο γαλατικό χωριό του Αστερίξ). Ο Ιζνογκούντ σε αυτήν την αφηγηματική δομή πάντα θα θέλει να γίνει Χαλίφης στη θέση του Χαλίφη, ο Joker (σχεδόν) πάντα θα είναι ο ψυχοπαθής αντίπαλος του Batman, ο Οβελίξ πάντα θα βαράει λεγεωνάριους και θα τρώει αγριογούρουνα ενώ ο Λούκυ Λουκ πάντα στο τέλος του κάθε τεύχους του θα είναι… ένας φτωχός και μόνος καουμπόι. Η επανάληψη των συμπεριφορών και των αντιδράσεων στους «ήρωες» όχι μόνο δεν είναι βαρετή, αλλά και από τα πλέον επιθυμητά χαρακτηριστικά αυτών των κόμικς που καθόλου τυχαία μεταφέρθηκαν αυτούσια και με τεράστια ανταπόκριση στη μεγάλη οθόνη. Ας περάσουμε όμως και στην άλλη μπάντα των «ηρώων», που συμβατικά περιγράψαμε ως «χαρακτήρες». Αυτούς θα τους συναντήσουμε συχνότερα σε αφηγηματικά αυτοτελή κόμικς με ιστορίες πιο σύνθετες και πολυσέλιδες. Συνθήκη που τα βοηθάει να αναπτύξουν τον ψυχισμό, τα συναισθήματα και τις σκέψεις των δρώντων προσώπων κατά τρόπο ανάλογο θα λέγαμε με κάποιες ταινίες του κινηματογράφου ή την πλοκή ενός μυθιστορήματος, κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί σε ένα comic strip. Το τέλος των ιστοριών και οι συμπεριφορές δεν είναι προβλέψιμες, ενώ συχνά η ανατροπή ενυπάρχει και στην ίδια την δομή της αφήγησης. Όπως για παράδειγμα στα «μετακόμικς» όπου οι αφηγητές / σκιτσογράφοι εμφανίζονται οι ίδιοι στις σελίδες τους παρεμβαίνοντας στη ροή ή και διατυπώνοντας μια προσωπική οπτική σε όσα διαδραματίζονται γύρω τους. Εδώ ο Αρτ Σπίγκελμαν στο Maus, ο Τζο Σάκο στο Palestine ή η Μαρζάν Σατραπί στο Persepolis (για ν’ αναφερθούμε σε κάποια ιδιαίτερα γνωστά κόμικς) δίνουν άλλη διάσταση στην αφήγηση καθώς προστίθεται στο θεματικό / χρονικό πλαίσιο που κινούνται, ένας συγκεκριμένος κοινωνικός προβληματισμός (οι αναφορές στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, το παλαιστινιακό ζήτημα και το καθεστώς της Περσίας, αντίστοιχα). Πολιτική και πολιτισμική θέαση που αντιλαμβάνεται τον σύγχρονο κόσμο, την ιστορία και την κοινωνία μέσα από την υποκειμενική ματιά των συγγραφέων. Ή ακόμα και το παρελθόν με όχημα την Ιστορία και τη Λογοτεχνία – σε κάποια άλλα θεματικά κόμικς και διαμεσικές μεταφορές –, θέτοντας στους σύγχρονους αναγνώστες τα πλέον ενδιαφέροντα ερωτήματα για το μέλλον. Χαρακτηριστικά γραφής και αγωνιώδους προβληματισμού που συναντούμε άλλωστε σε κάθε μορφή έντεχνης δημιουργίας. «Ήρωες» και «Χαρακτήρες» λοιπόν. Δύο βασικές μορφές αφήγησης – και αναγνωστικής απόλαυσης – από μια ιδιαίτερα πλούσια, πολυτροπική τέχνη, τα κόμικς. Ο Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος) είναι πολιτικός γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς, διδάκτωρ Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Ιστορίες εκδικητών (χάρτινων και μη) Της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη Στο τομίδιο Πράξεις Εκδίκησης Ι (εκδ. Τοποβόρος), συλλογή μαρτυριών και δοκιμίων που αναφέρονται σε πράξεις αυτοδικίας Εβραίων εναντίον Γερμανών κατά τη διάρκεια ή μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – και εν πάση περιπτώσει πριν ψηφιστεί ο «Νόμος για την Τιμωρία των Ναζί και των Συνεργατών τους», που καθιστούσε το κράτος του Ισραήλ κύριο φορέα της διαχείρισης εγκλημάτων σχετιζομένων με το Ολοκαύτωμα – ο ιστορικός Νιρ Μαν αναφέρει την ιστορία ενός τσαγκάρη ονόματι Μίτερμαν. Ο Μίτερμαν λοιπόν, ένας κατά τα άλλα λιγομίλητος και μονίμως μουρμουρίζων γίγαντας, «στα γεράματα γνωστός για το σκαρί του και τα παχιά του χέρια», αποφασίζει να αποκαλύψει στον αφηγητή ότι μετά τον πόλεμο επιστρατεύτηκε από τον αμερικανικό στρατό για να δουλέψει στη νυχτερινή φύλαξη των γερμανικών τρένων, πράγμα που του επέτρεπε επίσης να πηγαίνει από το ένα στρατόπεδο εκτοπισμένων στο άλλο, προσπαθώντας να εντοπίσει τον χαμένο του γιο. Οι βάρδιες αυτές τού επέτρεπαν και κάτι ακόμα: να δολοφονεί όσους έκοβε με το μάτι (από την υπεροπτική τους στάση, τη γλώσσα του σώματος, τον τρόπο ντυσίματος) ότι ανήκαν, μέχρι πολύ προσφάτως, στο ναζιστικό κόμμα. «Στα εξπρές τρένα του Μονάχου, της Φρανκφούρτης και του Αμβούργου: εκεί τους καθάριζα» λέει ο τσαγκάρης Μίτερμαν στον εντελώς ανυποψίαστο έφηβο Μαν, που έκτοτε θα τον αντιμετωπίζει ως μυθικό, σχεδόν, ήρωα. Στο φαντασιακό ενός λαού κατατρεγμένου, δεν απέχει πολύ η εκδίκηση από την ηρωοποίηση. Το βλέπουμε, εξάλλου, συνεχώς στην ιστορία αλλά και στις ειδήσεις: ο τρομοκράτης του ενός είναι ο ήρωας κάποιου άλλου. Και το ανάποδο. Πώς λοιπόν να μην υπάρξει ολόκληρο κομμάτι της ισραηλινής λογοτεχνίας που να αποτυπώνει, διαχρονικά, φαντασιώσεις για εκδίκηση μέσα από τη δράση αυτόκλητων τιμωρών – είτε μιλάμε για «υψηλή» λογοτεχνία (π.χ., στο See Under: Love του Νταβίντ Γκρόσμαν) είτε για το ακριβώς αντίθετό της: τη λεγόμενη «Στάλαγκ» μυθιστοριογραφία, μια σειρά από φτηνά βιβλιαράκια τσέπης που υποτίθεται ότι παρουσίαζαν ιστορίες πορνογραφικής εκμετάλλευσης κρατουμένων στα «Joy Division» (πορνεία για γερμανούς αξιωματικούς στα στρατόπεδα συγκέντρωσης) και, εν τέλει, στυγνής εκδίκησης των κρατουμένων εναντίον των βασανιστών τους; Ο Ουμπέρτο Έκο θα έβρισκε σίγουρα πολλά να σχολιάσει για τους κλασικούς «υπερανθρώπους των μαζών» της ισραηλινής λογοτεχνίας, για το πώς αποτυπώνουν και ανατροφοδοτούν το συλλογικό φαντασιακό του λαού τους, είτε ως απλοί άνθρωποι που γίνονται μυθικοί (και μυστικοί) πράκτορες της Μοσάντ και κυνηγοί Ναζί (ή νεο-Ναζί) σε δημοφιλέστατα αστυνομικά μυθιστορήματα (σαν το τεράστιο μπεστ-σέλερ Το Σημάδι του Κάιν, του Ραμ Ορέν) είτε ως ήρωες κόμικς, όπως ο βρετανο-εβραίος μαχητής Λέσλι Τόλιβερ στην Εβραϊκή Ταξιαρχία του Marvano, που μετά το τέλος του πολέμου επιστρέφει στην Ευρώπη για να καταδιώξει και να σκοτώσει αυτοβούλως και αυτόκλητα εγκληματίες πολέμου. Αποχρώσεις και αποκλίσεις φυσικά υπάρχουν: από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 αρχίζουν και αποτυπώνονται στις απαιτήσεις του αναγνωστικού κοινού εξελίξεις που αντικατοπτρίζουν μια ωρίμανση στην πολυπλοκότητα του ισραηλινού δημόσιου λόγου, στην πολιτική, στη δημοσιογραφία και στα σχολικά βιβλία. Οι αυτόκλητοι τιμωροί της ισραηλινής ποπ κουλτούρας εμφανίζονται και ως ψυχολογικά επιβεβαρημένοι, τραυματισμένοι άνθρωποι, με θολά τα όρια που τους ξεχωρίζουν από τα θύματά τους και πρώην δράστες. Ο κόσμος γίνεται ξαφνικά πολύπλοκος, πολυεπίπεδος, πολύ πιο γκρίζος από αυτός των προκατόχων τους, λίγο σαν τα ποιήματα του Γιεουντά Αμιχάι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου σύγχρονου, πολύπλοκου «υπερήρωα» είναι ο χαρακτήρας του Ντορόν στην επιτυχημένη σειρά του Netflix «Fauda» (Χάος). Βεβαίως, υπάρχει κι ένα σημείο στο οποίο η ανάλυση του Έκο δεν «κουμπώνει» σωστά στη συζήτησή μας. Οι κλασικοί «υπεράνθρωποι των μαζών» έρχονται πολλές φορές αντιμέτωποι με το σύστημα με σκοπό να αποδώσουν δικαιοσύνη, δίχως όμως να γκρεμίσουν τις υπάρχουσες δομές εξουσίας· άντε να τις αναταράξουν λίγο: σκεφτείτε τον Superman ή τον Τζέιμς Μποντ. Εν αντιθέσει με αυτό το σχήμα, οι αυτόκλητοι τιμωροί/υπερήρωες της ισραηλινής λογοτεχνίας – απαστράπτοντες, τσαλακωμένοι, μυθικοί ή ταπεινοί – έχουν το εξής κοινό χαρακτηριστικό: τη διακαή επιθυμία να αμφισβητήσουν την άδικη εικόνα των Εβραίων ως παθητικών θυμάτων και να αψηφήσουν το στερεότυπο της αδυναμίας που τους στιγμάτιζε για αιώνες. Υπό αυτήν την έννοια, βρίσκονται ξεκάθαρα πολύ πιο κοντά στον V του V for Vendetta ή στους Watchmen του Αλαν Μουρ: έρχονται για να αλλάξουν πραγματικά τον κόσμο – και τον αλλάζουν. Αλλά, όπως κι οι χαρακτήρες του Μουρ, ξεσκεπάζουν την επικίνδυνη φαντασίωση ότι μπορούν οι υπεράνθρωποι και οι υπερήρωες να «σώσουν τον κόσμο» χωρίς συνέπειες. Η κυρία Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη είναι ποιήτρια και μεταφράστρια. Και το σχετικό link...

Super ευκαιρία, super comic...

Απόσπασμα από άρθρο του Οδυσσέα Γραμματικάκη στην ιστοσελίδα efsyn.gr στις 2/07/2025. Ένας φωτεινός ιππότης στo Γκόθαμ Στην ταινία «Ο σκοτεινός ιππότης: Η επιστροφή» η πόλη του Γκόθαμ έχει καταληφθεί από τους «αναρχικούς» του Bane, ο οποίος με τρομοκρατικές ενέργειες έχει καταφέρει να εκδιώξει την αστυνομία και τον Μπάτμαν από την πόλη. Είναι μια ταινία που ο συγχωρεμένος David Graeber την αποκάλεσε «ως μια προπαγάνδα εναντίον του κινήματος Occupy». Και είναι αλήθεια. Η ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν κυκλοφόρησε έναν χρόνο αφότου το κίνημα για την Κατάληψη της Wall Street είχε κάνει την εμφάνισή του και στην ουσία απεικόνιζε μια Γκόθαμ κατειλημμένη από εχθρούς του κράτους και του κεφαλαίου (ό,τι εκπροσωπεί δηλαδή ο Μπάτμαν) γεμάτη λαϊκά δικαστήρια, τρομοκρατία και δολοφονίες πλουσίων και χρηματιστών. Γνωρίζουμε ότι η φανταστική πόλη του Γκόθαμ είναι επηρεασμένη από τη Νέα Υόρκη. Μια πόλη βρόμικη, όπου η μαφία, οι διεφθαρμένοι μπάτσοι και (δισεκατομμυριούχοι) πολιτικοί κάνουν κουμάντο. Αλλά τι τους έπιασε όλους ξαφνικά και θυμήθηκαν την Γκόθαμ, ενώ τόσα χρόνια συναινούν στην ασυδοσία της πόλης από τους πλούσιους; Το «πείραμα» Μαμντάνι να το παρακολουθούμε. Έχουμε αρκετό και δύσκολο δρόμο μέχρι τις εκλογές της 4ης Νοεμβρίου, αλλά έχει αποδειχτεί ξανά και ξανά: όταν υπάρχει ένα εναλλακτικό προοδευτικό και σοσιαλιστικό μήνυμα, τότε αυτό κερδίζει ενάντια στο μίσος και τον ρατσισμό. ( Ή τουλάχιστον μέχρι να ξεθάψουν τον Μπάτμαν για να επαναφέρει την τάξη των πραγμάτων…) Και το σχετικό link...