ramirez

Ναι, η ορίτζιναλ σειρά της δεκαετίας του '80 έχει κυκλοφορήσει στα αγγλικά σε 3 τόμους των 176 σελίδων ο καθένας...

Πρώην editor-in-chief της Marvel, θρυλικός σεναριογράφος και «πατέρας» ιστοριών που καθόρισαν διάσημους υπερήρωες, ο Τομ ΝτεΦάλκο μίλησε στο «Κ» λίγο πριν επιβιβαστεί στο αεροπλάνο για το πρώτο του ταξίδι στην Αθήνα και στο AthensCon. Είναι όλα τους «παιδιά» του... Ιστορικά εξώφυλλα κόμικς από το έργο του ΝτεΦάλκο. Στον κόσμο των κόμικς υπάρχουν δημιουργοί που άφησαν απλώς το αποτύπωμά τους και εκείνοι που διαμόρφωσαν ολόκληρες γενιές αναγνωστών. Ο Τομ ΝτεΦάλκο ανήκει αναμφίβολα στη δεύτερη κατηγορία. Με αφορμή την παρουσία του στην επέτειο των 10 χρόνων του AthensCon (5-7 Δεκεμβρίου / Τάε Κβον Ντο) και σε μια εκτενή και εγκάρδια συζήτηση μαζί του, ο άνθρωπος που άνοιξε νέους ορίζοντες στο σύμπαν της Marvel μιλάει για τα πρώτα του βήματα στον κόσμο των κόμικς, την πηγή έμπνευσης πίσω από τα λόγια εμβληματικών ηρώων, αλλά και την έλλειψη δημιουργικότητας στις πρόσφατες μεταφορές γνωστών κόμικ χαρακτήρων στη μεγάλη οθόνη. Η καριέρα σας στον κόσμο των κόμικς ξεκινά το 1972, ενώ εκτείνεται σε περισσότερες από πέντε δεκαετίες. Τι σας τράβηξε αρχικά στον κόσμο των εικονογραφημένων ηρώων; Αρχικά με γοήτευσαν τα κόμικς όταν τα είδα τις εφημερίδες. Στην Αμερική, για πολλά χρόνια οι καθημερινές εφημερίδες είχαν όλα αυτά τα κόμικς, όπως το Dick Tracy, το Prince Valiant, το The Phantom και το Pogo. Σε κάποια φάση, ο ξάδελφός μου μου έδωσε ένα κόμικ με έναν χαρακτήρα που λεγόταν Batman και, θυμάμαι, με τρόμαξε πολύ. Όταν στη Β΄ Δημοτικού μάς ζήτησαν να ζωγραφίσουμε μια εικόνα, εγώ σκίτσαρα έναν μεγάλο βράχο και ένα πλοκάμι που βγαίνει από πίσω του. Ο δάσκαλος το κοίταξε και είπε: «Τι στο καλό είναι αυτό;». Και εγώ απάντησα: «Αυτό είναι ένας εξωγήινος πλανήτης. Υπάρχει ένα τέρας πίσω από τον βράχο που περιμένει τους αστροναύτες να εμφανιστούν». Ο δάσκαλος δεν εντυπωσιάστηκε, αλλά εγώ ήξερα ότι πάντα θα γινόμουν συγγραφέας∙ απλώς δεν είχα ιδέα τι είδους συγγραφέας. Σε παλαιότερη συνέντευξή σας είχατε πει ότι ένα από τα πιο δύσκολα κομμάτια της δουλειάς σας είναι όταν περνάτε ολομόναχος οκτώ με δέκα ώρες μπροστά σε μια «λευκή» σελίδα. Πόσο βαθιά βυθίζεστε στον κόσμο για τον οποίο γράφετε; Όταν παλαιότερα ο εικονογράφος Ρον Φρενζ και εγώ δουλεύαμε στο Amazing Spider-Man, μιλούσαμε για ώρες στο τηλέφωνο για τον κεντρικό χαρακτήρα, τον Πίτερ Πάρκερ, και μετά συζητούσαμε για όλους τους ανθρώπους στη ζωή του. Περνούσαμε πολύ χρόνο προσπαθώντας να καταλάβουμε τι ήθελαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, πώς ακριβώς ξεδιπλωνόταν η ζωή τους∙ πρέπει να σκάψεις πολύ βαθιά για να βρεις την «αλήθεια» σε αυτά τα πράγματα. Ως ενήλικες, μας είναι πολύ δύσκολο να πιστέψουμε σε πραγματικούς ήρωες, αλλά ως συγγραφείς είναι δουλειά μας να σας πείσουμε ότι αυτοί οι τύποι υπάρχουν πραγματικά. Οπότε πρέπει να τους κάνουμε όσο το δυνατόν πιο αληθινούς. Από όλους τους χαρακτήρες που έχετε βοηθήσει να δημιουργηθούν ή να επαναπροσδιοριστούν, όπως ο Spider-Man και ο Thor, για ποιον είστε πιο περήφανος; Είναι πάντα δύσκολο να καταλάβεις ποιος είναι αυτός για τον οποίο είσαι πιο περήφανος, γιατί όλοι είναι παιδιά μας. Αυτή που συχνά ξεχωρίζω είναι η Spider-Girl, δηλαδή η κόρη του Πίτερ Πάρκερ και της Μέρι Τζέιν. Όταν δουλεύαμε με τον Ρον Φρενζ στο πρώτο τεύχος της, ήταν για ένα περιοδικό που λεγόταν What If? και νομίζαμε ότι θα ήταν η μόνη ιστορία της Spider-Girl. Παρ’ όλα αυτά, δημιουργήσαμε ένα ολόκληρο σύμπαν γύρω από αυτόν τον χαρακτήρα, εισαγάγαμε μια σειρά από δευτερεύοντες χαρακτήρες και κάναμε μια τόσο ολοκληρωμένη δουλειά, που ο εκδότης το είδε και είπε: «Αυτό είναι ένα πιλοτικό επεισόδιο για μια ολοκαίνουργια σειρά». Και ο Ρον και εγώ δεν το είχαμε καν σκεφτεί τότε. Αυτή η σειρά συνεχίστηκε για περίπου 13 χρόνια σε διάφορες μορφές. Όταν γράφατε για τη Spider-Girl, ανησυχούσατε μήπως το κοινό είχε συνδέσει έντονα την ταυτότητα του Spider-Man με τον Πίτερ Πάρκερ και, γενικότερα, με μια παραδοσιακά ανδρική παρουσία; Όχι ιδιαίτερα. Πάντα πίστευα ότι, αν η δημιουργική ομάδα αφοσιωθεί πραγματικά στον χαρακτήρα και κάνει τον κόσμο του χαρακτήρα να φαίνεται πολύ πραγματικός, και παράλληλα διασκεδάζει κάνοντάς το, το ίδιο θα κάνουν και οι αναγνώστες. Δεν με απασχολούσαν οι «παραδοσιακοί ήρωες», δεν είχα κάποιου τέτοιου είδους ανησυχία. Ο ίδιος ο Τομ ΝτεΦάλκο σχεδιασμένος ως σούπερ ήρωας. Ποιον από τους εμβληματικούς ήρωες για τους οποίους έχετε γράψει σενάρια νιώθετε ότι καταλαβαίνετε πιο βαθιά και γιατί; Νομίζω ότι κατάλαβα καλύτερα τον Spider-Man, επειδή όλη η σειρά είναι χτισμένη πάνω στην έννοια της ευθύνης. Και μπορώ να καταλάβω κάποιον που αγωνίζεται να είναι όσο πιο υπεύθυνος μπορεί. Ο Πίτερ Πάρκερ, ξέρετε, είχε την τάση να βρίσκει το «σκοτεινό σύννεφο» πίσω από κάθε «φωτεινή πλευρά» και νομίζω ότι πολλοί από εμάς είμαστε ακριβώς έτσι: Όταν τα πράγματα πάνε καλά, ψάχνουμε για το κακό που θα εμφανιστεί. Είναι, λοιπόν, ένας χαρακτήρας που είναι εύκολο να τον αγαπήσεις, να τον καταλάβεις και να θέλεις να περάσεις χρόνο μαζί του. Όταν γράφετε τους διαλόγους, χρησιμοποιείτε εμπειρίες από την πραγματική σας ζωή; Ναι, φυσικά. Όταν γράφεις ένα μηνιαίο κόμικ, χρησιμοποιείς ό,τι μπορείς: παίρνεις την εφημερίδα, ανοίγεις την τηλεόραση στις ειδήσεις και ακούς προσεκτικά τις συζητήσεις των ανθρώπων γύρω σου∙ βασίζεσαι σε οποιαδήποτε ατάκα μπορείς να βρεις εκεί έξω. Πρέπει να ομολογήσω ότι πολλές φορές με τη Spider-Girl βασίστηκα σε μία από τις ανιψιές μου και σε διαλόγους που είχε με τον πατέρα της. Έκλεψα τις ιδέες και τις έβαλα στα κόμικς. Σήμερα βλέπουμε πολλούς νέους υπερήρωες να «έρχονται» και να «φεύγουν» χωρίς να τραβούν την προσοχή για πολύ. Τι πιστεύετε ότι επιτρέπει σε χαρακτήρες όπως ο Spider-Man και ο Thor να παραμένουν διαχρονικά αγαπητοί; Νομίζω πως αυτό που κάνει ορισμένους χαρακτήρες να διαρκούν για πολύ καιρό είναι το ότι είναι «μονοθεματικοί». Όπως είπα, ο Spider-Man είναι μια ιστορία που αφορά την ευθύνη. Οι Fantastic Four είναι μια ιστορία που αφορά μια οικογένεια σε κρίση. Ο Thor είναι μια ιστορία για έναν γιο που αγωνίζεται να κερδίσει την αποδοχή του πατέρα του, και αυτό είναι ένα παγκόσμιο θέμα με το οποίο όλοι έχουμε ασχοληθεί – είτε από τη μία είτε από την άλλη πλευρά. Επίσης, ο Iron Man είναι μια ιστορία για μια καλύτερη ζωή μέσω της επιστήμης. Αν ένας χαρακτήρας έχει ένα ισχυρό φιλοσοφικό υπόβαθρο, ένα θέμα, θα αντέξει στον χρόνο. Μία από τις καθοριστικές στιγμές στο σύμπαν του Spider-Man ήταν η επιστροφή του στη δράση με «μαύρη στολή». Πώς καταλήξατε σε αυτή την ιδέα; Η «μαύρη στολή» έχει μια πολύ ιδιαίτερη ιστορία. Σε κάποιο σημείο, ένας θαυμαστής με το όνομα Ράντι Σούλερ υπέβαλε ένα σενάριο στο οποίο ο Spider-Man αποκτούσε μια στολή απόκρυψης. Δεν ήταν η «μαύρη στολή» που είδατε, αλλά ήταν μια ιδέα, και συνεργάστηκα μαζί του για να προσπαθήσουμε να τη μετατρέψουμε σε ιστορία. Μερικά χρόνια αργότερα, η Marvel πούλησε την άδεια για δημιουργία παιχνιδιών στη Mattel και αποφασίσαμε να κάνουμε αυτή τη μεγάλη περιπέτεια που ονομάζεται Secret Wars. (Το σχέδιο ήταν οι χαρακτήρες να πάνε σε ένα μέρος που ονομάζεται Battleworld και όταν επιστρέψουν, όλοι να έχουν αλλάξει.) Καθώς εξετάζαμε τους χαρακτήρες προσπαθώντας να καταλάβουμε τι αλλαγές έπρεπε να κάνουμε, ο Τζιμ Σούτερ, που ήταν ο σεναριογράφος της σειράς και editor-in-chief εκείνη την εποχή, είπε: «Ίσως να δώσουμε στον Spider-Man εκείνη τη στολή που τον κάνει αόρατο». Διάβασε το σενάριο και είπε: «Ναι, δεν μου αρέσει αυτή η στολή που περιγράφεται στο σενάριο». Και προσέλαβε μια ομάδα εικονογράφων για να δημιουργήσουν το δικό τους κόνσεπτ για μια στολή «απόκρυψης» και ένας κύριος ονόματι Μάικ Ζεκ σχεδίασε τη «μαύρη στολή». Έπειτα, ο Ρον Φρενζ τη σχεδίασε για πρώτη φορά σε ένα κόμικ. Έτσι, η «μαύρη στολή» είχε πολλούς διαφορετικούς δημιουργούς. Όταν μου ανατέθηκε η ιδέα να γράψω το πρώτο επεισόδιο, απλώς αυτοσχεδίασα. Η «μαύρη στολή» εκείνη την εποχή είχε κάποιες επιπλέον ειδικές δυνάμεις και πήγα στον Σούτερ και του είπα: «Ποιο είναι το μυστικό αυτών των δυνάμεων;». Και μου απάντησε: «Εσύ είσαι ο συγγραφέας, σκέψου κάτι». Εκείνες τις μέρες, διάβαζα τυχαία ένα άρθρο για τις φάλαινες και τους συμβιωτικούς οργανισμούς που έχουν σχέση με τις φάλαινες. Τηλεφώνησα στον Ρον Φρενζ και του είπα: «Το κοστούμι μπορεί να τα κάνει όλα αυτά επειδή είναι στην πραγματικότητα ένας εξωγήινος συμβιωτικός οργανισμός». Και ο Ρον είπε: «Τέλεια. Τι είναι ένας εξωγήινος συμβιωτικός οργανισμός;». Και ξεκινήσαμε από εκεί και καθώς προχωρούσαμε, φτιάχναμε την ιστορία. Αναφέρατε τον θαυμαστή που σας έδωσε την ιδέα. Πώς ισορροπήσατε ανάμεσα στις προσδοκίες των θαυμαστών σας και στο δημιουργικό σας ένστικτο; Πριν κυκλοφορήσει η «μαύρη στολή», λάβαμε ένα σωρό μηνύματα μίσους και σε κάποιο σημείο ο κύριος από το ταχυδρομείο ήρθε με δύο σάκους με αλληλογραφία και τους έριξε στο γραφείο μου. Και είπε: «Δεν ξέρω τι έκανες, αλλά μην το ξανακάνεις ποτέ». Σε αυτούς τους σάκους υπήρχαν γράμματα από κάθε είδους αναγνώστες που είχαν ακούσει ότι θα αλλάζαμε τη στολή του Spider-Man και όλοι έλεγαν ότι η Marvel το είχε παρατραβήξει και ότι δεν θα ξαναγόραζαν ποτέ ξανά κόμικς. Πίεζαν να μην αλλάξουμε το (κόκκινο) κοστούμι, αλλά σκέφτηκα ότι έπρεπε να πούμε την ιστορία αυτού του «εξωγήινου συμβιωτικού οργανισμού». Mου είπαν ότι οι πωλήσεις του Spider-Man θα πέσουν και ότι θα είχα πρόβλημα, αλλά εξακολουθούσα να πιστεύω ότι έπρεπε να πούμε τη σωστή ιστορία. Όταν τελικά την κυκλοφορήσαμε, είχα ήδη προβλέψει το πότε ο Spider-Man θα χωριζόταν από τον «συμβιωτικό οργανισμό». Όμως όταν κυκλοφόρησε η «μαύρη στολή», έγινε γρήγορα πολύ δημοφιλής στους θαυμαστές. Ήθελαν να την κρατήσουμε. Έτσι έπρεπε να αυτοσχεδιάσουμε και πάλι. Κατά τη διάρκεια της θητείας σας ως αρχισυντάκτης της Marvel, ποιο ήταν το μεγαλύτερο ρίσκο που πήρατε; Το Marvel Masterworks, η έκδοση βιβλίων με σκληρό εξώφυλλο δηλαδή. Αυτά ήταν τα πρώτα βιβλία με σκληρό εξώφυλλο που κυκλοφόρησε η Marvel και ήμουν πεπεισμένος ότι οι θαυμαστές θα τα λάτρευαν – όταν ήμουν παιδί, το μόνο που μπορούσα να ονειρευτώ ήταν τα κόμικς και τα βιβλία με σκληρό εξώφυλλο που υπήρχαν στις βιβλιοθήκες. Πάντα παίρναμε ρίσκα και κυκλοφορούσαμε περιοδικά όπως το Marvel: The Year in Review, το οποίο πρότεινα να ονομάσουμε Year in Review. Μάλιστα, κάποιος μου είπε: «Τι νομίζεις ότι είσαι; Το περιοδικό Time;» και του απάντησα: «Ναι, ας προσποιηθούμε ότι είμαστε το περιοδικό Time». Επίσης, είχαμε τα τεύχη με τα «μαγιό της Marvel» και πάντα σκεφτόμασταν τρελά πράγματα. Πρέπει να συνεχίζεις να δοκιμάζεις πράγματα και μερικές φορές μαθαίνεις περισσότερα από τις αποτυχίες σου παρά από τις επιτυχίες σου. Υπάρχουν χαρακτήρες ή ιστορίες που μετανιώσατε που δεν αναπτύξατε ή που έπρεπε να κόψετε; Ναι, υπάρχουν πολλοί που θα ήθελα να είχα μείνει μαζί τους. Έκανα το Spider-Girl για 13 χρόνια. Θα μπορούσα να το κάνω για άλλα 13. Επίσης, στο Fantastic Four στο οποίο δουλεύαμε ο Πολ Ράιαν και εγώ, περνούσαμε πολύ καλά και οι πωλήσεις αυξάνονταν κάθε μήνα. Η Marvel πήρε κάποιες επιχειρηματικές αποφάσεις που μας ανάγκασαν να το σταματήσουμε. Ακόμα, δούλευα σε ένα βιβλίο που λεγόταν Green Goblin και η Marvel αποφάσισε ότι ήθελε να επαναφέρει τον αρχικό Green Goblin, οπότε έπρεπε να ακυρώσουν το βιβλίο μου, το οποίο πουλούσε αρκετά καλά εκείνη την εποχή. Κάθε φορά που κάτι ακυρωνόταν, πάντα ευχόμουν να είχε συνεχιστεί. Πώς είναι να βλέπετε σήμερα την προσαρμογή των διαλόγων σας στη «μεγάλη» οθόνη; Δεν προσαρμόζουν πραγματικά τους διαλόγους μου. Γράφουν τους δικούς τους διαλόγους και νομίζω ότι οι ταινίες της Marvel είναι, ως επί το πλείστον, πολύ διασκεδαστικές. Ακόμα και οι κακές είναι πολύ διασκεδαστικές. Σήμερα, δημιουργούν τα δικά τους «σύμπαντα» και η δική τους εκδοχή του Thor είναι πολύ διαφορετική από τη δική μου εκδοχή. Πιστεύετε ότι μια ταινία έχει τη δύναμη να γοητεύσει τους θαυμαστές όπως ένα κόμικ; Πιστεύω ότι μια ταινία έχει τη δύναμη να γοητεύσει επειδή είναι ταινία. Και πιστεύω ότι είναι περισσότεροι οι θαυμαστές των ταινιών από όσους έχουν διαβάσει ποτέ κάποιο κόμικ. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους οπαδούς της Marvel, αλλά δεν έχουν διαβάσει ποτέ κόμικς. Μιλήσαμε για αρκετούς χαρακτήρες που διαμορφώσατε. Υπάρχει κάποιος που πιστεύετε ότι αξίζει να γίνει ταινία και έχει παραβλεφθεί; Σε κάποια φάση επρόκειτο να κάνουν μια ταινία για έναν χαρακτήρα που ο Ρον Φρενζ και εγώ είχαμε δημιουργήσει, τη Silver Sable. Και σκέφτηκα πως αυτή θα μπορούσε να είναι μια υπέροχη ταινία επειδή είναι σαν μια γυναικεία εκδοχή του Τζέιμς Μποντ, αλλά δεν προχώρησε ποτέ. Συνέχισαν να αναπτύσσουν την ιδέα, αλλά δεν βρήκαν ποτέ το σενάριο που τους άρεσε. Ωστόσο, και μερικοί από τους χαρακτήρες που βγήκαν σε ταινίες δεν ήταν τόσο δυνατοί όσο θα μπορούσαν να είναι, όπως ο Kraven the Hunter και ο Morbius. Νομίζω ότι αυτοί οι χαρακτήρες έπρεπε να περάσουν από τη γραφομηχανή άλλη μία φορά. Συνοψίζοντας και αντί να παραθέσω μια παραδοσιακή τελευταία ερώτηση, πώς πιστεύετε ότι ο Spider-Man ή ο Thor θα αποχαιρετούσαν τους Έλληνες αναγνώστες σας; Ο Spider-Man θα έλεγε: «Ηang loose from your friendly neighborhood Spider-Man» (σ.σ. κλασική ατάκα του ήρωα). Και ο Thor θα κοίταζε και θα έλεγε: «I am needed elsewhere». Και το σχετικό link...

Το νέο κόμικ της Γεωργίας Ζάχαρη πραγματεύεται όλα όσα σκέφτονται, ονειρεύονται, συζητούν και απασχολούν τις γυναίκες με καρκίνο, αλλά τα οποία δεν συζητάμε ποτέ. Πριν από τέσσερα χρόνια η οργάνωση Eyes of Light ξεκίνησε με την δημιουργό κόμικ, Γεωργία Ζάχαρη, μια προσπάθεια για να φτιάξει ένα κόμικ για τις γυναίκες με καρκίνο. Μετά από 25 προσωπικές συνεντεύξεις, δύο focus groups και αμέτρητες ώρες έρευνας και δουλειάς, το όραμα άρχισε να ζωντανεύει μέσα από την γραφίδα της ταλαντούχας Γεωργίας. Το 2022 προέκυψε ένα πιλοτικό κόμικ που διανεμήθηκε δωρεάν σε ασθενείς και επαγγελματίες υγείας, ενώ βραβεύτηκε και ως Καλύτερο Ένθετο 2024 στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς. Οι ηρωίδες συναντιούνται σε μια φανταστική αίθουσα αναμονής ενός ογκολογικού νοσοκομείου και μοιράζονται τις εμπειρίες, τις ανησυχίες και τα όνειρά τους. Ανάμεσα στις σελίδες δε, υπάρχουν και μικρές δημιουργικές ασκήσεις που προσκαλούν τον αναγνώστη να στοχαστεί για την δική του ζωή, να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του, να χρωματίσει τους στόχους του ως δώρα κάτω από ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο κ.ο.κ. Το υλικό που συγκεντρώθηκε από τις συνεντεύξεις ήταν τόσο μεγάλο που έτσι γεννήθηκε και ένα webcomic που δημοσιεύονταν κάθε εβδομάδα. Τελικά πάνω σε αυτό το κόμικ αλλά και στα webcomics χτίστηκε το «Ιστορίες από την αίθουσα αναμονής» που εκδόθηκε από το Μεταίχμιο, ένα συγκλονιστικό βιβλίο που με μεγάλη τρυφερότητα και ευαισθησία αποτυπώνει τις κοινές εμπειρίες των γυναικών που περνούν καρκίνο, φωτίζοντας χωρίς ταμπού κάθε σκέψη και ανησυχία τους. Από το σοκ της διάγνωσης, τις φιλίες στο νοσοκομείο μέχρι τις αλλαγές στο σώμα, τις επιπτώσεις στην σεξουαλικότητα, τις δυσκολίες στις σχέσεις και την ελπίδα για το μέλλον, όλα παρουσιάζονται με αλήθεια και ειλικρίνεια. Συζητήσαμε με την δημιουργό του κόμικ, Γεωργία Ζάχαρη, και μάθαμε για τις ιστορίες των γυναικών που την συγκλόνισαν περισσότερο και αυτόν τον νέο κόσμο που γνώρισε. Το εξώφυλλο του βιβλίου – Πώς φτιάξατε αυτό το κόμικ; Δεδομένου ότι δεν είχα κάποια προσωπική σύνδεση με το θέμα, υπήρχε πολύ έρευνα. Και αυτό είναι και κάτι που με έκανε να θέλω ακόμα περισσότερο να ασχοληθώ με την δημιουργία του κόμικ. Στην αρχή έγινε ένα focus group με καρκινοπαθείς και φροντιστές, μέσα από το οποίο θέλαμε να μάθουμε τι θα ήθελαν εκείνοι να δουν σε ένα τέτοιο κόμικ και τι θέματα θα τους άρεσε να αγγίζαμε. Στην συνέχεια, μαζί με το Eyes of Light, αποφασίσαμε να πάρουμε συνεντεύξεις από 25 γυναίκες από όλη την Ελλάδα, οι οποίες πρόσφατα είχαν περάσει καρκίνο. Μαζί με την Φωτεινή Χριστοδούλου, κοινωνική λειτουργό του Κ.Ε.Φ.Ι., δημιουργήσαμε μια σειρά από ερωτήσεις τις οποίες επιμελήθηκε η ίδια και με βάση αυτές έγιναν προσωπικές συνεντεύξεις με τις γυναίκες. Προσπαθήσαμε να μην είναι μόνο από την Αθήνα οι γυναίκες με τις οποίες θα επικοινωνούσαμε, και έτσι με πολλές συνδεθήκαμε διαδικτυακά. Έχει πολύ μεγάλη διαφορά το να πάρεις τη διάγνωσή σου σε ένα χωριό ενός νησιού από το να βρίσκεσαι στο κέντρο της Αθήνας. Πολλές μας έλεγαν ότι είχαν καθυστερήσει να διαγνωστούν επειδή περίμεναν να έρθουν τα κατάλληλα μηχανήματα, ή τον γιατρό να τους επισκεφθεί. Κάποιες μάλιστα χρειάστηκε να έρθουν στην Αθήνα για να κάνουν θεραπείες. Οι ερωτήσεις που κάναμε είχαν μεγάλο εύρος: από το τι διάγνωση είχαν, πώς ένιωσαν όταν τους μίλησε ο γιατρός, πώς επικοινώνησε ο γιατρός ότι είχαν καρκίνο, μέχρι το τι παρενέργειες είχαν, πως ένιωθαν με τα μαλλιά που έπεφταν και τις αλλαγές σώμα τους. Μπήκαμε επίσης και σε θέματα όπως αν έβλεπαν όνειρα και αν θα παρομοίαζαν με κάποια εικόνα τον καρκίνο. https://www.instagram.com/p/C1edTPLtOIY/ – Πόσο εύκολο ήταν να ανοιχτούν οι γυναίκες; Στις συνεντεύξεις ήμουν μαζί με την κοινωνική λειτουργό, την Φωτεινή, που την γνώριζαν ήδη από τις δράσεις του Κ.Ε.Φ.Ι. και ήταν αρκετά πιο εύκολο. Ακούγοντάς τες είχα την αίσθηση ότι πολλές γυναίκες ήθελαν να μοιραστούν για να βοηθήσουν άλλους ανθρώπους που περνάνε αυτό που πέρασαν εκείνες. Αυτό που μου φάνηκε πιο ενδιαφέρον από όλα ήταν ότι υπήρχε μεγάλη αλλαγή από την πρώτη ερώτηση στην τελευταία. Ξεκινούσαμε λίγο πιο μαζεμένα και σιγά-σιγά ανοίγονταν πάρα πολύ. – Πως προέκυψε η ιδέα να τοποθετηθεί η δράση γύρω από τις αίθουσες αναμονής; Από το υλικό που είχαμε. Οι γυναίκες μας περιέγραφαν ότι περνούσαν πάρα πολλές ώρες στις αίθουσες αναμονής – είτε όταν περίμεναν αποτελέσματα, είτε όταν περίμεναν να μπουν για χημειοθεραπεία. Εκεί μιλούσαν στους ανθρώπους γύρω τους. Γιατί, και τι άλλο θα μπορούσες να κάνεις; Υπάρχουν αυτοί οι κοινόχρηστοι χώροι όπου περιμένουν, βέβαια δεν είναι πάντα όπως φανταζόμαστε. Μια κυρία μας είπε ότι σε ένα νοσοκομείο περίμεναν καθισμένες στις σκάλες. Μία άλλη, μας έλεγε ότι ήταν τρία άτομα σε ένα δωμάτιο και υπήρχαν μόνο δύο καρέκλες, όταν περίμενε για τη διάγνωσή της. Το σύστημα είναι υπερφορτωμένο, μπορεί να πας πρωί και να φύγεις βράδυ. Όταν συζητούσαμε με την κυρία που έλεγε ότι περιμένουν μέχρι και στις σκάλες, μου είπε ότι είχε δει να μπαίνουν μέσα οι γυναίκες και να κάνουν τη χημειοθεραπεία τους μέσα σε μόλις μια ώρα. Δηλαδή βάζουν το φάρμακο να περνάει πάρα πολύ γρήγορα από τις φλέβες για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν και τον υπόλοιπο κόσμο. – Στο τέλος του βιβλίου συναντάμε μερικές έγχρωμες σελίδες που αποτελούν τις ιστορίες που δημοσιεύσατε στο web comic. Πώς αποφασίσατε να μοιράσετε το υλικό και σε webcomic; Το υλικό που πήραμε από τις 25 γυναίκες ήταν τεράστιο. Θα μπορούσε καθεμία από αυτές τις συνεντεύξεις να γίνει μια ταινία με τη ζωή της κάθε γυναίκας. Οπότε είδαμε πάρα πολύ γρήγορα ότι πρέπει να κάνουμε και κάτι άλλο για αυτό το υλικό. Κάπως έτσι προέκυψε η ιδέα για το web comic, ουσιαστικά μια σειρά από από 12 διαφορετικά επεισόδια, που το καθένα τους είχε την βάση σε μία θεματική. Αυτό δημοσιεύτηκε στην αρχή στα social media του Eyes of Light και πλέον είναι και στο βιβλίο. Σε ένα από αυτά μιλάμε για την αίσθηση που έχουν οι γυναίκες για το σώμα τους, σε άλλο για τους διάφορους ρόλους που θέλοντας και μη παίρνουν οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της ζωής τους, σε άλλο για την δυνατότητα να κάνεις παιδιά ενώ έχεις καρκίνο, σε άλλο για την μετάσταση. https://www.instagram.com/p/C01DfBFrs-T/ – Τι σου έκανε περισσότερο εντύπωση από όσα έμαθες; Νομίζω ότι το πιο εντυπωσιακό είναι η ενέργεια των γυναικών με τις οποίες μιλήσαμε. Αφού πέρασαν από όλη αυτή την διαδικασία και είναι επιζήσασες, κάνουν πάρα πολλά πράγματα, σου λένε «άδραξε την μέρα», αλλά με έναν πολύ ειλικρινή και βαθύ τρόπο. Μετά από κάθε συνέντευξη έφευγα με τρομερή ενέργεια. Στο τέλος βέβαια, όταν διάβασα όλες τις συνεντεύξεις μαζί, έπαθα σοκ από το πόσο δύσκολα πράγματα έχουν περάσει οι άνθρωποι αυτοί. Οι ιστορίες που μου έκαναν περισσότερο εντύπωση ήταν αυτές όπου οι γυναίκες έβγαιναν από κακοποιητικές σχέσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο καρκίνος μπορεί να τις βοήθησε να φύγουν από τις καταστάσεις αυτές στις οποίες ήταν. Επίσης, κάτι άλλο που παρατήρησα ήταν ότι οι πιο πολλές γυναίκες προσπαθούν να εκλογικεύσουν την ασθένεια και βρίσκουν μια απάντηση στο γιατί ασθένησαν. Εντοπίζουν ότι ο καρκίνος τους εκδηλώθηκε μετά από κάποια μεγάλη δυσκολία, είτε αυτό είναι μια κακοποιητική σχέση είτε κάποιος θάνατος. – Υπήρξε κάποια αφήγηση που να σε σόκαρε; Για μένα ήταν πολύ σοκαριστικό όταν περιέγραφαν το πως τους συμπεριφέρονταν οι άλλοι άνθρωποι. Για παράδειγμα, μια γυναίκα μας έλεγε ότι όταν είχε πλέον ξυρισμένο κεφάλι και πήγε στο φούρνο, ο φούρναρης της έλεγε «βρε κορίτσι μου, τόσα ωραία μαλλιά είχες, τι τα ξύρισες;» και εκείνη του απάντησε ξερά «έχω καρκίνο». Μου φαίνονταν επίσης τρομερό το πόσο διαφορετικά περνούν τον καρκίνο άνδρες και γυναίκες. Πάρα πολλές γυναίκες συνεχίζουν να έχουν τους ρόλους τους στην κοινωνία, όπως και πριν. Μας έλεγε μια ότι «πριν πάω χημειοθεραπεία μαγειρεύω πέντε γεύματα για να έχουμε μέχρι να ανακάμψω». Και έμενε στο ίδιο σπίτι με τον σύζυγό της. Μου έκανε πάρα πολύ εντύπωση πως αυτοί οι ρόλοι των φύλων εκδηλώνονται ακόμα και σε ένα τέτοιο πλαίσιο, δύσκολης ασθένειας. Πάνω από 5 σύντροφοί γυναικών με τις οποίες μιλήσαμε, τις εγκατέλειψαν. Μπορεί να χώρισαν κοινή συναινέσει, αλλά υπήρχε και αυτή η ιστορία – που περιλάμβάνεται στο βιβλίο – που ο σύζυγος είπε σε μια γυναίκα «Φοβάμαι ότι θα σε δω γυμνή και θα μου μείνει τραύμα». Επίσης, παρατήρησα ότι η σχέση που έχουν οι γυναίκες με την εξωτερική τους εμφάνιση είναι τέτοια που μετά τον καρκίνο οι αλλαγές που έρχονται είναι ταυτόχρονα απελπιστικές αλλά και για πολλές απελευθερωτικές. Βγαίνεις από το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να είσαι ελκυστική, πρέπει να είσαι φτιαγμένη με ένα συγκεκριμένο τρόπο και γίνεσαι κάτι άλλο. Μας έλεγε μια κυρία που μένει στη Λέσβο, μια αρκετά παραδοσιακή κυρία, ότι μετά τον καρκίνο, με τις τομές της ξεκίνησε να κάνει γυμνισμό. Και μάλιστα καμάρωνε που κάθε Σεπτέμβρη που έχουν το Φεστιβάλ Λεσβιών έπαιρνε πάρα πολλά κοπλιμέντα από τα κορίτσια που έρχονταν από το εξωτερικό. – Αυτό το οποίο ξεχωρίζει πολύ στις αφηγήσεις, είναι η αίσθηση της κοινότητας που δημιουργείται ανάμεσα στις γυναίκες. Πράγματι δημιουργούνται αυτές οι κοινότητες αλληλεγγύης; Ναι, υπάρχει ένα ιδιαίτερο δέσιμο ανάμεσα στις γυναίκες. Το βίωσα πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του focus group που είχαμε οργανώσει. Ήταν καθοριστικό για να καταλάβω το πόσο σημαντική είναι αυτή η κοινότητα. Ένιωθα σαν να έχω βρεθεί σε μία μυστική κοινότητα, που δεν ήξερα ότι υπάρχει. Όσο περίμεναν να έρθουν όλοι και να μαζευτούμε, ρωτούσαν η μια την άλλη αν είναι καλά το εγγόνι της, αν είχαν νέα από την φίλη τους την Μαίρη κ.ο.κ. Συζητούσαν πάρα πολύ για τις φίλες τους που μπορεί να έκαναν στα νοσοκομεία, στις ψυχοθεραπείες, στις διάφορες δραστηριότητες που παρέχουν φορείς. Συζητούσαν μεταξύ τους πάρα πολλά πράγματα και έδιναν την αίσθηση ότι μπορεί να μην πηγαίνουν για καφέ κάθε μέρα, αλλά ήταν δεμένες. https://www.instagram.com/p/C1HEmR1NzYF/ – Τι θα ήθελες να κρατήσει κάποιος διαβάζοντας το κόμικ; Νομίζω ότι αυτό το οποίο θα ήθελα είναι να φροντίζουμε τους εαυτούς μας. Αυτό είναι το πιο σημαντικό, αυτό το οποίο λένε και οι ίδιες, γιατί υπήρχε αντίστοιχη ερώτηση στις συνεντεύξεις που κάναμε. Το βασικό για μένα όταν το δουλεύαμε ήταν ότι όταν ακούς ότι ένα βιβλίο θα βασιστεί σε 25 συνεντεύξεις ανθρώπων που έχουν μία κοινή εμπειρία, μπορεί να φανταστείς ότι θα είναι ένα βιβλίο που περιλαμβάνει όλες τις ιστορίες ξεχωριστά σαν προσωπικές αφηγήσεις. Για μένα ήταν πάρα πολύ σημαντικό να μην υπάρχει μόνο για τις γυναίκες που έδωσαν συνέντευξη ή τα άτομα που σχετίστηκαν με το πρότζεκτ, αλλά να μπορεί να σταθεί σαν ένα αυτόνομο έργο που διαβάζεται και είναι ενδιαφέρον ακόμα και αν δεν ήσουν εκεί κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του. Έτσι προέκυψαν οι ιστορίες από την αίθουσα αναμονής, γιατί με αυτόν τον τρόπο κάποιες εμπειρίες ταυτίζονται και κάποιες άλλες είναι τελείως διαφορετικές. Δηλαδή το βιβλίο δεν έχει 25 χαρακτήρες που ο καθένας αντιστοιχεί σε ένα άτομο. Είναι μια συρραφή αυτών των χαρακτήρων και εμπειριών. Info: Η δημιουργός κόμικ Γεωργία Ζάχαρη άρχισε να δημοσιεύει τη δουλειά της από το 2017. Το 2019 συνεργάστηκε με τον Γιώργο Γούση και τον Παναγιώτη Πανταζή στο κόμικ Φεστιβάλ, για τα 60 χρόνια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το 2021 διασκεύασε σε κόμικ το Καπλάνι της Βιτρίνας, της Άλκης Ζέη, με τη φίλη της τη Στέλλα. Έχει επίσης αποτυπώσει σε σκίτσα της τη πρώτη δίκη του ελληνικού #MeToo για το ντοκιμαντέρ «TACK» της Βάνιας Τέρνερ. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Eyes of Light – Φορέας Τέχνης στην Υγεία ενθαρρύνει ανθρώπους με σοβαρές νόσους όπως ο καρκίνος, να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις τους με πιο θετική ματιά, μέσα από τη θεραπευτική ενέργεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Υλοποιεί εργαστήρια θεραπευτικής φωτογραφίας και εικαστικά προγράμματα, εκθέσεις και καμπάνιες ευαισθητοποίησης, καθώς και δράσεις που φέρνουν κοντά σύγχρονους καλλιτέχνες με ασθενείς, με στόχο την ενδυνάμωση και την κατάργηση του στίγματος. Και το σχετικό link...

Ο Νίκος Καμπουρόπουλος ασχολείται με τα κόμικς από μικρός. Ξεκίνησε με τα εικονογραφημένα εβδομαδιαία περιοδικά, όπως και όλα τα παιδιά που μεγάλωναν μέχρι και τη δεκαετία του ’90. «Η μνήμη μου έχει αρχίσει να περιορίζεται, αφού ο σκληρός δίσκος του εγκεφάλου μου έχει γεμίσει με πάρα πολλές πληροφορίες, αλλά οι πρώτες μου αναμνήσεις με κόμικς στα χέρια μου είναι τα Σπάιντερ-Μαν, Αγόρι, Βαβούρα, Λούκυ Λουκ, Τιραμόλα και λίγο από τους – τότε – τίτλους Disney, δηλαδή Μίκυ Μάους κλπ.» λέει. Μεγαλώνοντας και αφού σπούδασε στη Γαλλία η σχέση του με τα κόμικς έγινε πιο στενή, έτσι το 2005 αποφάσισε να μπει με οποιονδήποτε τρόπο στον κόσμο τους. «Η ενήλικη ζωή μου με βρήκε να σπουδάζω νομική σε γαλλικό πανεπιστήμιο» συνεχίζει. «Αλλά όπως τις περισσότερες φορές συμβαίνει, η ζωή μου επιφύλασσε άλλα πράγματα. Η βασική επαγγελματική μου ασχολία τα τελευταία πολλά χρόνια είναι στον χώρο των φαρμάκων. Αλλά λόγω της κατάστασης που επικρατεί τα τελευταία χρόνια εκεί, μπορώ να πω ότι δεν θα είναι έκπληξη αν τελικά κύρια ασχολία μου γίνουν οι εκδόσεις κόμικς. Η αρχή έγινε το 2005, όταν συνειδητοποίησα ότι μου αρέσουν πάρα πολύ τα webcomics και ότι έπρεπε να συμμετέχω με κάποιον τρόπο σε αυτά. Αργότερα, μπήκε στο πετσί μου η ανάγκη να ασχοληθώ και με την έντυπη μορφή τους, κάτι που με έφερε στην σημερινή φάση της ζωής μου, να είμαι δηλαδή κυρίως εκδότης έντυπων κόμικς. Αλλά η διάθεση να ασχοληθώ παραπάνω με τα webcomics παραμένει, οπότε σύντομα θα γίνει και αυτό. Η Webcomics ξεκίνησε ως μια διαδικτυακή πύλη για webcomics το 2005, με στόχο την ανεύρεση και αξιοποίηση καλλιτεχνών του χώρου. Αυτό λειτούργησε για λίγο, όμως σύντομα ασχολήθηκα με την έντυπη έκδοση κόμικς, οπότε πάγωσε το πρώτο εγχείρημα και η Webcomics μπήκε στον πάγο για μερικά χρόνια. Όταν απαγκιστρώθηκα από τον άλλο εκδοτικό οίκο, αποφάσισα να πραγματοποιήσω εκδόσεις που θα προσέφεραν κάτι νέο και διαφορετικό στον χώρο. Το 2013 έγινε η αρχή, με το υπέροχο Σαν Όνειρο, το οποίο θεωρώ ακόμα και σήμερα το πιο αντιπροσωπευτικό κόμικ των εκδόσεων. Εναλλακτικό, με όμορφο σχέδιο και ποικίλο περιεχόμενο (αποτελείται από οκτώ μικρές ιστορίες), αλλά προπάντων αισιόδοξο. Η ευκαιρία που μου δόθηκε αργότερα να εκδώσω το Κατανοώντας τα Κόμικς, του Scott McCloud δεν μπορούσε να περάσει έτσι, και κατέληξα να εκδίδω ένα από τα πιο σημαντικά κόμικς – που μιλάει για τα κόμικς – της γενιάς μας. Αυτές οι δυο εκδόσεις, με την παρουσία τους και το εκτόπισμά τους με έκαναν πιο αισιόδοξο για το μέλλον των κόμικς στην Ελλάδα, αφού μου έδωσαν και οικονομικά το έναυσμα για να συνεχίσω τους εκδοτικούς πειραματισμούς». «Νομίζω ότι τα κόμικς βρίσκονται σε μια κρίσιμη καμπή της παρουσίας τους στον ελληνικό χώρο» λέει ο Νίκος σχολιάζοντας την παρούσα κατάσταση στην Ελλάδα. «Τα τελευταία χρόνια δεν είναι τόσο καλά από άποψη αριθμών για τις πωλήσεις σε σχέση με δυο-τρεις δεκαετίες πριν, αλλά ο αριθμός των αναγνωστών μάλλον αυξάνεται σιγά-σιγά, αφού η κουλτούρα της οποίας τα κόμικς αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι έχει αρχίσει να διεισδύει στα σπίτια με πολλούς τρόπους. Τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα είναι οι κινηματογραφικές ταινίες και οι τηλεοπτικές σειρές που βασίζονται σε κόμικς. Αν κάποιος θεατής αποφασίσει να ψάξει λίγο περισσότερο την ιστορία πίσω από κάποιο από τα παραπάνω, θα βρεθεί μέσα στον κόσμο των κόμικς. Αυτό λοιπόν έχει βοηθήσει τις πωλήσεις, και η ποιότητα και η ποικιλία στη θεματολογία των εκδόσεων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν συνεισφέρει σε μια άνοδο των πωλήσεων. Πάντα υπάρχει το πρόβλημα της οικονομικής κατάστασης στη χώρα μας, οπότε θεωρώ ότι πρέπει να το έχουμε στο μυαλό μας όταν μιλάμε για πωλήσεις ενός είδους που θεωρείται προϊόν πολυτελείας. Ο κόσμος αγκαλιάζει με πολλή αγάπη τον χώρο, και αυτό φαίνεται από τη συμμετοχή του σε κάθε εκδήλωση που έχει σχέση με τα κόμικς. Κάθε καινούρια έκδοση έχει τα ρίσκα της, αλλά αν κάνεις έναν καλό υπολογισμό της κατάστασης και προωθήσεις όσο μπορείς μια καινούρια έκδοση, μπορεί και να καταφέρεις να έχεις κάποιο κέρδος από αυτήν, ώστε να συνεχίσεις να εκδίδεις αυτό που πιστεύεις ότι θα πιάσει». «Τον ρωτάω πόσο διαφορετικό πράγμα είναι μια τυπωμένη έκδοση από μια διαδικτυακή, και μου εξηγεί ότι «είναι δυο τελείως διαφορετικά πράγματα, ειδικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία – ευτυχώς για τους εκδότες – παραμένει σε ρομαντικά επίπεδα. Οι περισσότεροι αναγνώστες προτιμούν να έχουν το κόμικ στη βιβλιοθήκη τους και όχι στον υπολογιστή τους. Εξάλλου, το βιβλίο δεν χρειάζεται μπαταρίες. Όσο για τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται, είναι αρκετά διαφορετικές. Στο ίντερνετ μπορείς να πειραματιστείς με εργαλεία όπως ο «άπειρος καμβάς», που σημαίνει ότι δεν έχεις τον περιορισμό της σελίδας, και να αφηγηθείς μια ιστορία με τελείως διαφορετικούς τρόπους σε σχέση με το κόμικ στην έντυπη μορφή. Οι πιο πρόσφατες κυκλοφορίες της Webcomics είναι ο Γλύπτης και το δεύτερο μέρος του OMG!, τα οποία ξεχώρισαν στο πρόσφατο AthensCon. «Ο Γλύπτης είναι ένα ενήλικο αστικό παραμύθι που μιλάει για τη ζωή, την αγάπη, τη δημιουργία και τον Θάνατο μέσα σε 496 σελίδες υπέροχων σχεδίων του Scott McCloud» λέει ο Νίκος. «Ο οποιοσδήποτε – και ειδικά οι καλλιτέχνες οποιασδήποτε τέχνης – μπορεί να ταυτιστεί με κάποιον από τους πρωταγωνιστές, αφού είναι η ιστορία ενός νεαρού γλύπτη που αποφασίζει να κάνει συμφωνία με τον Θάνατο για να μπορέσει να σμιλεύσει οτιδήποτε επιθυμεί με τα χέρια του. Όμως μέσα στις διακόσιες μέρες που του απομένουν, συμβαίνουν τόσα πολλά στη ζωή του που ο ίδιος δυσκολεύεται να τα διαχειριστεί. Το OMG, Zombie! είναι η ιστορία του Μισέλ, ενός ζόμπι που ήταν gay, θρήσκος και χορτοφάγος στην κανονική του ζωή, και τώρα πρέπει να επιβιώσει σε έναν μεταποκαλυπτικό κόσμο, ανάμεσα σε άλλα ζόμπι και τους ανθρώπους που έχουν απομείνει. Στο AthensCon θα κυκλοφορήσει το δεύτερο μέρος της επικής τριλογίας του Μισέλ. Ενώ στο πρώτο είχαμε μια πρώτη γνωριμία μαζί του, στο δεύτερο έχουμε την αρχή της εμπλοκής του με κάποιους ζωντανούς ανθρώπους, οι οποίοι πιστεύουν ότι είναι ο εκλεκτός μιας προφητείας που θα γλιτώσει τον κόσμο από τους νεκροζώντανους. Και του χρόνου θα κλείσει η ιστορία με το τρίτο μέρος». Ποιος είναι ο αγαπημένος σου σχεδιαστής; Ο αγαπημένος μου σχεδιαστής, λόγω της πρώτης μου αγάπης για τους υπερήρωες, είναι ο John Byrne, ο οποίος με επηρέασε αρκετά ώστε να σχεδιάζω μορφές που ακολουθούσαν πολύ τη βασική του γραμμή. Τα τελευταία χρόνια έχουν πέσει πάρα πολλά κόμικς στα χέρια μου, οπότε προτιμώ να μην βάζω το μυαλό μου σε αυτή τη διαδικασία, γιατί υπάρχουν καταπληκτικοί σχεδιαστές με πολλά διαφορετικά στυλ. Και τι θα πρότεινες σε κάποιον από τις πρόσφατες κυκλοφορίες; Η ποικιλία στη θεματολογία των κόμικς που εκδίδονται σήμερα (μεταφρασμένων ή ελληνικών), είναι αρκετά μεγάλη ώστε ο καθένας να μπορεί να βρει κάτι που να του αρέσει και να τον ικανοποιήσει τόσο που να συνεχίσει να ασχολείται με την ανάγνωση κόμικς. Θα πρότεινα να έχει κάποιος μια συνεχή επαφή με τις εκδόσεις και να ακολουθεί το ένστικτό του. Συνήθως είναι ο καλύτερος σύμβουλος. Και το σχετικό link...

Οταν η μνήμη σβήνει, απομένει η αγάπη. H Αλίξ Γκαρέν εικονογραφεί μια ιστορία για τη νίκη της τρυφερότητας απέναντι στην αδυσώπητη φθορά του χρόνου. Είχε γράψει ο Λουίς Μπουνιουέλ ότι «η μνήμη μας είναι η συνοχή μας, η λογική μας, το συναίσθημά μας, ακόμη και η πράξη μας. Χωρίς αυτήν δεν είμαστε τίποτα». Ο Μαρσέλ Προυστ θεωρούσε τη μνήμη το μοναδικό συγκολλητικό στοιχείο των ανθρώπινων σχέσεων: «Οι δεσμοί ανάμεσα σε εμάς και σε ένα άλλο άτομο υπάρχουν μόνο στο μυαλό μας. Η μνήμη, καθώς εξασθενεί, τους χαλαρώνει». Και πράγματι, καθώς οι αναμνήσεις του παρελθόντος είναι αυτές που μας διαμορφώνουν στο παρόν, η μνήμη συνιστά την ουσία του εαυτού μας ταυτιζόμενη με την ύπαρξη. Η απώλεια της μνήμης συνιστά υπαρκτική αλλοίωση, η οποία διαλύει επώδυνα τους δεσμούς μεταξύ ανθρώπων που έχουν συνάψει σχέσεις αγαπητικές. Μετά από αυτή την εισαγωγή ας μιλήσουμε για το Αλτσχάιμερ. Πρόκειται για την πιο συχνή μορφή άνοιας, που χαρακτηρίζεται από προοδευτική απώλεια μνήμης, ελάττωση γνωστικών λειτουργιών και αλλαγές στη συμπεριφορά και φτάνει, σε προχωρημένα στάδια, σε απώλεια αυτονομίας, αδυναμία ομιλίας και κινητικών ικανοτήτων και τελικά σε επιπλοκές που οδηγούν στον θάνατο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την ADI (Alzheimer’s Disease International), το 2024 περίπου ένα 60-70% – από τα περίπου 55 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως που ζούσαν με κάποια μορφή άνοιας – νοσούσαν με τη νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ μέχρι το 2050 αναμένεται ότι οι πάσχοντες από αυτή τη νευροεκφυλιστική νόσο του εγκεφάλου θα φτάσουν τα 139 εκατομμύρια. Το Αλτσχάιμερ δεν είναι ταμπού. Μας αφορά όλους και όλες. Και οφείλουμε να μιλάμε για αυτό, όπως και για κάθε άλλο θέμα της ανθρώπινης ζωής, με σκοπό την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση – τη δική μας και των άλλων. Αυτό ακριβώς κάνει η Αλίξ Γκαρέν από το Βέλγιο, η οποία με το βιωματικό κόμικς της «Μη με λησμόνει» (εκδ. «Μικρός Ήρως») φέρνει τη νόσο του Αλτσχάιμερ στο επίκεντρο αφηγούμενη τη σχέση ανάμεσα σε δύο γυναίκες: την Κλεμάνς και τη γιαγιά της, η οποία βρίσκεται σε φάση προχωρημένης απώλειας μνήμης. Η 85χρονη φιλοξενείται σε οίκο ευγηρίας και κάνει συχνές προσπάθειες να αποδράσει. Το ίδρυμα προτείνει μια ηρεμιστική χημική αγωγή, διαφορετικά η οικογένειά της θα πρέπει να την πάρει σπίτι της. Η Κλεμάνς όμως δεν μπορεί να το αποδεχτεί: πιστεύει πως αν καταφέρει να συνδέσει ξανά τη γιαγιά με τα πιο αγαπημένα και πιο δυνατά της σημεία – δηλαδή τις ρίζες της, τη μνήμη της, το σπίτι της – ίσως την επαναφέρει έστω και στιγμιαία στην πραγματικότητα. Έτσι, σε μια πράξη που ισορροπεί ανάμεσα στην τρέλα και την αγάπη, την απάγει από το γηροκομείο και ξεκινούν μαζί ένα ταξίδι προς το παρελθόν της γιαγιάς: προς το σπίτι της παιδικής ηλικίας, τις αναμνήσεις, τα τοπία που κάποτε γνώρισε. Η 28χρονη σήμερα Αλίξ Γκαρέν (γεννημένη το 1997) ξεκίνησε να δημιουργεί αυτήν τη σπαρακτικά όμορφη ιστορία το 2018, σε ηλικία μόλις 21 ετών. Εκδόθηκε τρία χρόνια αργότερα από τον εκδοτικό οίκο Le Lombard αποσπώντας πολλά βραβεία και επαίνους. Το νεαρό της ηλικίας της δημιουργού, σε συνάρτηση με τη βαθιά γνώση που φαίνεται να έχει για τα συμπτώματα της νόσου, αποκαλύπτουν την όντως άμεση βιωματική της εμπειρία. Το «Μη με λησμόνει» (τίτλος εμπνευσμένος από την ονομασία του φυτού Μυοσωτίς η Αλπική) συνδυάζει στοιχεία road trip και οικογενειακής ιστορίας. Παρά τον κίνδυνο η αφήγηση να διολισθήσει σε μελό, η Γκαρέν επιλέγει μια «γλυκόπικρη» γραφή στην οποία μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη θλίψη και την απώλεια, αλλά και την αγάπη, τη φροντίδα, την τρυφερότητα, χωρίς να απουσιάζει το χιούμορ. Τεχνοτροπικά τα σχέδια με τα ανοιχτά περιγράμματα αποπνέουν μια ελευθερία, ενώ οι χρωματικές επιλογές είναι απαλές σε στιλ παστέλ. Τα περιβάλλοντα πολλές φορές «αδειάζουν», αφήνοντας χώρο στα συναισθήματα και στις μνήμες που πασχίζουν να τον ανακαταλάβουν. Η αφήγηση δεν είναι καταιγιστική αφήνοντας περιθώριο στις σιωπές, στις στιγμές της σύνδεσης και στην περισυλλογή. Η περιπετειώδης περιπλάνηση της Κλεμάνς και της γιαγιάς της αποτελεί και ένα ταξίδι στη μνήμη και την αξία της, στην αυτογνωσία, στη σχέση μεταξύ των γενεών και στη λυτρωτική συνειδητοποίηση ότι στο τέλος της μέρας, παρά την ασχήμια του κόσμου γύρω μας και σε πείσμα των επίμονων προγνωστικών του, η αγάπη θα νικήσει τον θάνατο, η ζωή θα υπερισχύσει και θα θριαμβεύσει. Και το σχετικό link...

Το 5ο Φεστιβάλ Comicsville στο Κιλκίς ξεκινά την ερχόμενη Παρασκευή με σπουδαίες εκθέσεις, ομιλίες και εργαστήρια από Έλληνες και ξένους καλεσμένους. Λίγο αργότερα από τις προηγούμενες χρονιές, στην καρδιά του χειμώνα, αλλά με ένα πολύ πλούσιο πρόγραμμα όπως πάντα έρχεται το Comicsville στο Κιλκίς. Στον υπέροχο πολιτιστικό πολυχώρο της Καπναποθήκης της Αυστροελληνικής το Καλλιτεχνικό και Πολιτιστικό σύνολο «η πόλις» και δύο άνθρωποι των κόμικς, η Σοφία Σπυρλιάδου και ο Δημήτρης Καμένος, έχουν ετοιμάσει ένα ιδιαίτερο πρόγραμμα με τη συμμετοχή δεκάδων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών σε τέσσερις μεγάλες εκθέσεις: Με μια ματιά Βασικό θέμα της κεντρικής έκθεσης του φεστιβάλ είναι οι αφηγήσεις με νέα μέσα στη σύγχρονη εποχή όπου όλα διαβάζονται «Με μια ματιά». Συμμετέχουν 21 δημιουργοί από έξι ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλη παράδοση στην ένατη τέχνη (Πολωνία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Ιταλία, Σερβία, Γαλλία, Ρουμανία), αλλά και 42 δημιουργοί από την Ελλάδα με πλούσια θεματολογία και με μεγάλη ποικιλία σε αφηγηματικά και σχεδιαστικά στιλ. Η Μέρα της Κρίσης Πενήντα πέντε Έλληνες δημιουργοί υπογράφουν τις μονοσέλιδες ιστορίες από τη σειρά «Η Μέρα της Κρίσης» που δημοσιευόταν στο Καρέ Καρέ την πολιτικά καυτή περίοδο 2014-2015 και ολοκληρώθηκε λίγες μέρες πριν από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος το οποίο θα μπορούσε να ανατρέψει τη μνημονιακή πορεία της χώρας. Οι ιστορίες αυτές, μετά την έκδοσή τους στην Ιταλία, κυκλοφόρησαν πρόσφατα και στην Ελλάδα σε έναν ενιαίο τόμο από τις εκδόσεις Chaniartoon Press. Έκθεση του Τόμεκ Γιοβάνη Στο φουαγιέ της Καπναποθήκης θα εκτεθούν πρωτότυπα έργα του βραβευμένου Ελληνοπολωνού δημιουργού κόμικς, εικονογράφου και δασκάλου του είδους, Τόμεκ Γιοβάνη, από την πολύ μεγάλη και σπουδαία διαδρομή του που ακόμα συνεχίζεται στον χώρο των κόμικς, μια διαδρομή της οποίας έργα ήταν η απολαυστική σειρά «Το Κουλούρι», το «Hehe», το «Ωχ Θεέ μου» κ.ά. Ο Τόμεκ έχει φιλοτεχνήσει επίσης την αφίσα του φετινού Comicsville. Έκθεση μαθητών και νέων καλλιτεχνών Στον επάνω όροφο της Καπναποθήκης θα εκτεθούν έργα των μαθητών του τμήματος κόμικς των εργαστηρίων του συλλόγου «η πόλις» καθώς και νέων δημιουργών. Μετά τα εγκαίνια, που θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή στις 20.00, θα παιχτεί η ενήλικη παράσταση θεάτρου σκιών «Το Διπολυκάκι», βασισμένη στο ομώνυμο κόμικς της Μαρίας-Ελισάβετ Κοτίνη. Ανάμεσα στους δημιουργούς που θα δώσουν το «παρών» και θα συμμετάσχουν σε ομιλίες, σεμινάρια και εργαστήρια είναι ο Πολωνός Mateusz Skutnik, ο Τόμεκ Γιοβάνης, ο Νάσος Βασιλακάκης, η Μαρία Τζαμπούρα, ο Περικλής Κουλιφέτης, ο Γιάννης Τεξής, η Άννα Χόλακ, η Μαρία-Ελισάβετ Κοτίνη κ.ά., ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια του τριημέρου θα λειτουργούν βιβλιοπωλεία από τη Jemma Press και την Ένατη Διάσταση. Και το σχετικό link...

Μια συναρπαστική εικονογραφημένη ιστορία που συνδέει με χιούμορ και συγκίνηση τις αφηγήσεις του παππού του και της παρέας του με τα βιώματα των ανθρακωρύχων κάθε εθνικότητας, γλώσσας και θρησκείας στις στοές του Βελγίου. Ο Soloúp είναι πολιτικός γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Τμήμα Πολιτικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας), ενώ η μεταδιδακτορική του έρευνα στο ίδιο πανεπιστήμιο συνδέεται με την εκ νέου αναφήγηση της Ιστορίας μέσα από τα κόμικς. Διδάσκει γελοιογραφία και κόμικς στο πρόγραμμα e-learning του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ οργανώνει κύκλους εργαστηρίων κόμικς σε συνεργασία με δομές πολιτισμού όπως το Μουσείο Μπενάκη και το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Μέχρι σήμερα έχει κυκλοφορήσει δεκατέσσερις συλλογές με γελοιογραφίες και κόμικς και τα graphic novels «Αϊβαλί», «Ο Συλλέκτης: Έξι διηγήματα για έναν κακό λύκο», «21: Η μάχη της πλατείας» και το «Ζορμπάς: Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» που είναι βασισμένο στο μυθιστόρημα «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του Νίκου Καζαντζάκη. Το νέο του graphic novel με τίτλο «Babel», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος, είναι μια προσωπική αφήγηση που ξεκινάει σουρεαλιστικά, με τον Πύργο της Βαβέλ και την ανθρώπινη ματαιοδοξία που γεννάει τέρατα, συνεχίζει με τους έκπτωτους ανθρώπους (και πολλά σκυλιά) που άρχισαν να μιλούν διαφορετικές γλώσσες και συνεχίζει αιώνες αργότερα, στις στοές του Βελγίου, όταν «μουτζούρηδες» απ' όλα τα έθνη σκάβουν για κάρβουνο. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ένα ζευγάρι προσφύγων που σώθηκε από την καταστροφή της Σμύρνης (η γιαγιά και ο παππούς του) προσπαθεί να επιβιώσει, με τον παππού να δουλεύει στις στοές. Εκατό χρόνια μετά, στους ίδιους δρόμους των Βρυξελλών που περπατούσε το ζευγάρι το 1924, το εγγόνι τους αναζητάει κάτι από τα σβησμένα τους χνάρια. Μέσα στο τελευταίο ελληνικό καφενείο στο Μόλενμπεκ, καθώς ακούγεται στο τζουκ μποξ η φωνή του Καζαντζίδη, μια παρέα γερόντια, παλιοί ανθρακωρύχοι κάθε φυλής και γλώσσας, κάθονται και συζητούν για το «φευγαλέο κι εύθραυστο ετούτο θαύμα της ύπαρξης». – Με ποια αφορμή ξεκινήσατε να δουλεύετε πάνω στην ιστορία που έγινε ο τόμος «Babel»; Νομίζω πως το σενάριο συμπληρώθηκε μόνο του από ταξίδι σε ταξίδι, τις επτά συνολικά φορές που έχω βρεθεί μέχρι σήμερα στις Βρυξέλλες. Σε κάθε επίσκεψη τύχαινε να σκοντάψω σε κάτι παράξενο και ενδιαφέρον. Πρώτα, η φίλη μου η Πόλυ Ρουμελιώτη ανακάλυψε τα έγγραφα του γάμου του παππού και της γιαγιάς μου, που παντρεύτηκαν στις Βρυξέλλες το 1924 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τα βρήκε στα αρχεία της ορθόδοξης εκκλησίας στην Αμβέρσα. Στη συνέχεια ήταν οι ηλικιωμένοι μετανάστες και ανθρακωρύχοι που γνώρισα στο La Rose Blanche, το τελευταίο ελληνικό καφενείο στο Μόλενμπεκ, με αφορμή το ντοκιμαντέρ που γύριζαν γι’ αυτό ο Κρις Κερτς με την Πόλυ... – Γιατί ονομάσατε το βιβλίο «Babel»; Όλο το βιβλίο αναφέρεται στη γνωστή αφήγηση της Βαβέλ, από το κείμενο «Γένεσις» της Παλαιάς Διαθήκης και τους πίνακες του Μπρέγκελ μέχρι τα νοηματικά παιχνίδια και τους συνειρμούς που αφορούν τη σημερινή πρόσληψη αυτής της αρχετυπικής εξιστόρησης. Δεν νομίζω πως θα μπορούσε να υπάρξει άλλος τίτλος γι’ αυτό το βιβλίο. – Τι έρευνα κάνατε για να καταλήξετε στο υλικό που χρησιμοποίησατε; Για το σενάριο και τις εικόνες; Σε όλα τα graphic novels μου γίνεται μεγάλη έρευνα, ανάλογα και με τις ανάγκες του θέματος. Στο «Αϊβαλί» για παράδειγμα, πέρα από τα βιβλία Ιστορίας, τις μελέτες, τα δοκίμια αλλά και τη σχετική λογοτεχνική παραγωγή που αφορούσε το 1922, η αναζήτηση πληροφοριών επεκτάθηκε σε ιστορικά αρχεία και τοπικές βιβλιοθήκες. Επίσης, έκανα και επιτόπια έρευνα σε Αϊβαλίκ και Μυτιλήνη. Στη δουλειά πάλι που κάναμε με τις τρεις φίλες ερευνήτριες, Καστρίτη, Κατσιμάρδου, Παναρίτη και τις εκδόσεις Ίκαρος για το graphic novel «21: Η μάχη της πλατείας», η έρευνα ακούμπησε ταβάνι! Με την εμπλοκή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του παράλληλου προγράμματος του ΕΛΙΔΕΚ μπορέσαμε συντονισμένα ν’ αντλήσουμε υλικό από βιβλιοθήκες, αρχεία, μουσειακό υλικό, πίνακες ζωγραφικής και αλλού. Στον «Ζορμπά» η έρευνα ήταν περισσότερο φιλολογική, αλλά επεκτάθηκε και σε άλλα πεδία, όπως ο κινηματογράφος. Τώρα, στο νέο graphic novel «Babel», πέρα από τη βιβλιογραφία για τους Έλληνες μετανάστες στο Βέλγιο, που ήταν εκ των πραγμάτων περιορισμένη, αναζητήθηκε υλικό σε άρθρα εφημερίδων αλλά και σε βίντεο με συνεντεύξεις από μετανάστες και βετεράνους ανθρακωρύχους. Όμως αυτό που υπήρξε πραγματικά συγκλονιστικό ήταν η επιτόπια έρευνα το καλοκαίρι του 2024, τότε που έγινε, ας πούμε, το ρεπεράζ του graphic novel. Για μια βδομάδα με την Πόλυ και τον Κρις κάναμε πάνω από χίλια χιλιόμετρα με αυτοκίνητο, αναζητώντας κάπου δέκα βιομηχανικούς χώρους παλαιών ανθρακωρυχείων. Σε κάποιο από αυτά, εν μέσω καταιγίδας, ανεβήκαμε στον μεταλλικό πύργο, ενώ σε ένα άλλο μπορέσαμε να κατεβούμε στις στοές με κράνη. Τράβηξα πολλές εκατοντάδες φωτογραφίες από αυτά αλλά και από τους δρόμους των Βρυξελλών και του Μόλενμπεκ για τις ανάγκες του graphic novel. Το πιο σημαντικό απόκτημα όμως από την επιτόπια έρευνα ήταν η αίσθηση των συγκλονιστικών τόπων μιας τόσο σκληρής εργασιακής συνθήκης. Μπορείτε να δείτε κάτι από αυτή την αναζήτηση στο φωτογραφικό παράρτημα. – Παράλληλα με τις πληροφορίες που υπάρχουν στο παράρτημα του βιβλίου, βλέπουμε ακόμα και πολλές φωτογραφίες ανθρακωρύχων. Αυτό αποτελεί μια δεύτερη παράλληλη έρευνα, καθώς θεώρησα πως θα ήταν σημαντικό σε ένα τέτοιο βιβλίο να υπάρχει και ένα κομμάτι από την αληθινή ζωή των εργατών, που είναι και το κύριο πλαίσιο της ιστορίας. Μπορεί όλα αυτά που περιγράφονται στο graphic novel να είναι μια μείξη μυθοπλασίας και πραγματικότητας, αλλά δεν στήθηκαν στο κενό. Πολλά από τα λόγια των χαρακτήρων για παράδειγμα, είναι λόγια αληθινά από διάφορες συνεντεύξεις και μαρτυρίες. Υπήρξε μια σκληρή πραγματικότητα, εκείνη των χιλιάδων μεταναστών ανθρακωρύχων από όλα τα έθνη, τις ράτσες και τις φυλές που δούλεψαν ακόμα και χίλια μέτρα κάτω απ' τη γη υπό άθλιες συνθήκες. Είναι μια σελίδα της νεότερης Ιστορίας, από τη δεκαετία του ’50 και μετά, η οποία παραμένει εντελώς άγνωστη στους περισσότερους. Μαζέψαμε από βετεράνους ανθρακωρύχους ή τις οικογένειές τους φωτογραφίες που δείχνουν τις συνθήκες της δουλειάς, αλλά και τα γλέντια και τις κοινωνικές τους συνευρέσεις. Ασπρόμαυρες φωτογραφίες Ελλήνων μεταναστών πλάι σε εκείνες Τούρκων, Ιταλών, Βέλγων. Οι άθλιες συνθήκες εργασίας, οι δυσκολίες, δεν ξεχώριζαν εκεί κάτω ράτσες, γλώσσες και θρησκείες. Άλλωστε όλοι ήταν… μαύροι, όπως συχνά διαβάζουμε στις συνεντεύξεις τους, από το κάρβουνο. Σε αυτή την έρευνα, πολύτιμη υπήρξε η βοήθεια της Ιωάννας Γυμνοπούλου, παράλληλα με αυτήν που έκαναν η Πόλυ και ο Κρις, που είναι κι οι τρεις τους απόγονοι ανθρακωρύχων. Συγκινητική όμως ήταν και η προθυμία των ίδιων των συγγενών που όχι μόνο μας έδωσαν την άδεια χρήσης των εικόνων αλλά μας οδήγησαν, όπως ο Jos Hermans και η σύζυγος του Ketty Pantazis, και σε άλλα αρχεία, συγκεκριμένα εκείνα του Stichting Erfoed Eisden. – Πόσο καιρό σάς πήρε η προετοιμασία και πόσο η διαδικασία σχεδιασμού και lettering; Η κυρίως εργασία έφαγε δυο χρόνια. Όμως τα σενάριά μου δουλεύονται πάντα σε μεγάλο βάθος χρόνου και είναι πολλές οι γραφές μέχρι να ωριμάσουν. Θα μπορούσα να πω πως το σενάριο της «Babel» διαμορφώθηκε σταδιακά στις επισκέψεις μου στο Βέλγιο τα τελευταία εννέα χρόνια. Απαιτείται χρόνος για να μη μείνεις στην πρώτη εντύπωση. Από τη στιγμή όμως που θα διαμορφωθεί το storyboard, μπαίνω σε mood κοσμοκαλόγερου, με πολλά ξενύχτια στο σχεδιαστήριο και στον υπολογιστή. Αυτό απαιτεί, τουλάχιστον στα δικά μου βιβλία, ιδιαίτερη προσήλωση, ησυχία και σχετική απομόνωση. Εκείνο που βλέπουμε για παράδειγμα στο διαδίκτυο, ένα δεξί χέρι να σκιτσάρει αμέριμνο και το αριστερό να τραβάει βιντεοσέλφι χάριν του φεϊσμπουκικού ναρκισσισμού, για τη δική μου τουλάχιστον κατάσταση όταν βρίσκομαι βυθισμένος στους χαρακτήρες και σε όσα τους συμβαίνουν στο χαρτί, μου φαίνεται εντελώς αδιανόητο και απομαγευτικό. Αντιθέτως, στα στάδια του μελανιού και των χρωμάτων ακούω πολλή μουσική, αλλά και αυτό πάλι ως μια άλλη μορφή βυθίσματος και συγκέντρωσης. – Μιλήστε μου για τα κεφάλαια του βιβλίου. Συνήθως στα σενάρια προκύπτει η σπονδυλωτή αφήγηση. Η ιστορία δεν εξελίσσεται γραμμικά, με αρχή, μέση, τέλος, αλλά σε παράλληλες γραμμές εξιστόρησης με διαφορετικές οπτικές γωνίες που συναντιούνται στο τέλος. Η «Babel», έτσι, ξεκινά με ένα μάλλον σατιρικό κεφάλαιο αναφοράς στο βιβλικό κείμενο της «Γένεσης» – εκεί μου βγήκε αρκετά η ιδιότητά μου ως γελοιογράφου. Ακολουθούν όμως δυο διαφορετικές αφηγηματικές σειρές που συγκλίνουν στο τελευταίο κεφάλαιο. Μια τέτοια σπονδυλωτή σύνθεση είναι σίγουρα πιο απαιτητική, ώστε να μην κουράζει ή μπερδεύει τον αναγνώστη – γι’ αυτό απαιτούνται οι πολλές γραφές και το ψαλίδι της αυτοκριτικής –, αλλά νομίζω πως, αν πετύχει, μπορείς να προσεγγίσεις και να αποδώσεις πολυεπίπεδους χαρακτήρες, σκέψεις και συναισθήματα. – Είναι πολύ προσωπική η ιστορία που διηγείστε, την έχετε δουλέψει με διαφορετικό τρόπο από ότι τα προηγούμενα graphic novel σας; Σε όλα τα graphic novel μου υπάρχει κάτι προσωπικό. Αυτό συμβαίνει γιατί βάζω σε αυτά – άλλοτε χωρίς να το καταλαβαίνω και άλλοτε πολύ συνειδητά – κάποια πράγματα που πρέπει να αντιμετωπίσω και να διαχειριστώ στην κανονική ζωή. Ρίχνω λοιπόν εκεί μέσα τα ερωτήματα που με παιδεύουν για να δω πού μπορεί να με βγάλουν. Τέτοια περίπτωση αποτελεί η «Babel», όπως και παλαιότερα, το 2019, ο «Συλλέκτης – Έξι διηγήματα για έναν κακό λύκο». Στον «Συλλέκτη» μάλιστα, μπορείτε να διαπιστώσετε πως, αν και η πόλη στην οποία διαδραματίζεται, αναφέρεται ως Αθήνα, τα σπίτια μοιάζουν περισσότερο με βελγικά. Δείγμα κι αυτό της μακροχρόνιας ζύμωσης που σας έλεγα από τα ταξίδια στις Βρυξέλλες. Το κέρδος όταν ολοκληρώνεται ένα τέτοιο βιβλίο είναι πως πλέον έχεις μετακινηθεί αλλού, όχι κατ’ ανάγκη βρίσκοντας κάποια «χρυσή» απάντηση. Όμως και μόνο που θέτεις τα ερωτήματα σε μια ειλικρινή βάση, σε βοηθάει να κατανοήσεις το πρόβλημα και να προχωρήσεις. Και τα δυο αυτά βιβλία έχουν ως κεντρικό τους ζητούμενο τη διαχείριση της απώλειας. Της απώλειας κοντινών ανθρώπων που αποτελούν κομμάτια της ύπαρξής μας. Στην «Βabel», πίσω από τον 90χρονο κεντρικό χαρακτήρα βρίσκεται πλαγίως ο πατέρας μου, που τον έχασα μόλις πριν από λίγες μέρες. Το βιβλίο θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μια ελεγεία για την ουσία της ζωής, αλλά και για το αναπάντητο γεγονός του θανάτου. Όμως στην πραγματικότητα ήταν η δική μου προετοιμασία για το αναπόφευκτο. Και τώρα, με μια από αυτές τις τρομερές συμπτώσεις που μας επιφυλάσσει η ζωή, ο πατέρας μου, λίγο πριν από την κυκλοφορία του, έφυγε. Δεν πρόλαβε να το δει, παρότι ήξερε και με ρωτούσε γι’ αυτό, ακόμα και όταν ήταν τους τελευταίους δύσκολους μήνες στο νοσοκομείο. Το συζητούσαμε χρόνια, γιατί στη «Βabel» υπάρχουν και οι γονείς του και τα έγγραφα που βρήκαμε από τον γάμο τους στις Βρυξέλλες. Η διαδικασία συγγραφής μιας τέτοιας ιστορίας, τόσο κοντά στην πραγματικότητα, γίνεται κάποιες στιγμές ανατριχιαστική. Όπως όταν έζησα κυριολεκτικά κάποια από τα λόγια του «κυρ-Άγγελου», καθώς τα περνούσα στα μπαλονάκια του κόμικς στο λάπτοπ μου, στις ατέλειωτες ώρες στο Τζάνειο πλάι στον μπαμπά μου, τον κυρ-Νίκο. Ή τώρα στο Βανκούβερ, όταν έμαθα το φευγιό του, περπάτησα μέχρι ένα παγκάκι στο οποίο συνηθίζω να πηγαίνω κοντά στη θάλασσα κι εκεί με περίμεναν, από το πουθενά, τρία λευκά τριαντάφυλλα (να θυμίσω πως «Λευκά τριαντάφυλλα» είναι ο τίτλος του τελευταίου μου κεφαλαίου). Ούτε κόκκινα, ούτε μαργαρίτες. Λευκά τριαντάφυλλα. – Πείτε μου περισσότερα για την ιστορία της γιαγιάς και του παππού σας που αφηγείστε στο βιβλίο. Ναι, αυτή είναι μια τρομερή ιστορία. Οι γονείς και της μητέρας και του πατέρα μου ήταν Μικρασιάτες. Του πατέρα μου, που ήταν ήδη ζευγάρι στη Σμύρνη, μέσα στον συνωστισμό της Καταστροφής χάθηκαν. Όμως ο παππούς Άγγελος εντόπισε τη γιαγιά Μαρία στη Θεσσαλονίκη μέσω Ερυθρού Σταυρού και την πήρε μαζί του σε συγγενείς στις Βρυξέλλες, καθώς η οικογένεια ήταν εύποροι καπνέμποροι και είχαν πάρε-δώσε με την Ευρώπη. Εκεί έζησαν περίπου δυο χρόνια και παντρεύτηκαν. Τη γιαγιά μου μάλιστα, στην Καισαριανή οι φίλες της τη φώναζαν «η Μαρία η Βρυξέλλη», προφανώς από τις ιστορίες που τους έλεγε. Η ανακάλυψη των εγγράφων του γάμου τους στην Αμβέρσα από την Πόλυ ήταν έκπληξη για τον πατέρα μου. Είδε εκεί, 86άρης τότε, τις υπογραφές τους και διάβασε πληροφορίες που αγνοούσε μια ολόκληρη ζωή για τους γονείς του. – Το βιβλίο ξεκινάει με έντονο το στοιχείο του χιούμορ, με μια σουρεαλιστική προσέγγιση και στη συνέχεια γίνεται ρεαλιστικό, σοβαρό (έως και συγκινητικό). Γιατί επιλέξατε να υπάρχει αυτή η κλιμάκωση των συναισθημάτων; Μην ξεχνάτε πως είναι δύο στοιχεία, το αστείο και το σοβαρό, που με συνοδεύουν ως σκιτσογράφο καθημερινά. Το πρωί, που λένε, πολιτικός γελοιογράφος, το βράδυ χωμένος κοσμοκαλόγερος με τα σενάρια των graphic novels. Από την άλλη, σκεφτείτε πως η ύπαρξη των αστείων μέσα σε πιο σοβαρές ή τραγικές καταστάσεις είναι κάτι που υπάρχει έτσι κι αλλιώς στην πραγματική ζωή. Συμβαίνει, έτσι, ένα αστείο να αποδεικνύεται λυτρωτικό μέσα σε μια δύσκολη συνθήκη. Ταυτόχρονα όμως η απόσταση που χωρίζει το αστείο από το τραγικό σε μια έντεχνη αφήγηση προκαλεί συχνά και μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση. – Τα σκυλιά στο πρώτο κεφάλαιο έχουν κάποιον συμβολικό ρόλο; Τα σκυλιά, όπως και γενικότερα τα ζώα, που χαρακτηρίζουν με την παρουσία τους όλα μου τα βιβλία, είναι μια ματιά ουδέτερη στα ανθρώπινα, στις ιδεολογίες, στις προκαταλήψεις, στους πολέμους, στην αλαζονεία και σε ό,τι άλλο κουβαλάμε ως άτομα και ως κοινωνίες. Είναι η υπενθύμιση αυτού που υπάρχει έξω και πέρα από εμάς, ταυτόχρονα με εμάς. Βέβαια, τα συγκεκριμένα σκυλιά κουβαλούν επίτηδες κάποια από τα παραπάνω ανθρώπινα χαρακτηριστικά, προβάλλοντας έμμεσα τις αντιπαλότητες και την ακατανοησία ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα ζώα, υλικά και συναισθηματικά, είναι μια άλλη τεράστια συζήτηση. Αντί να μακρηγορώ πάνω σε αυτό, προτείνω ανεπιφύλακτα την έκθεση «Why look at animals» στο ΕΜΣΤ. Πραγματικά αξίζει να την επισκεφθεί κανείς. – Τι μάθατε για τους Έλληνες μετανάστες στο Βέλγιο, κατά τη διάρκεια της έρευνας, που δεν ξέρατε; Δεν ήταν η έρευνα αλλά η τυχαία συνάντησή μου με ανθρώπους, συνήθως δεύτερης γενιάς μεταναστών, όπως η Πόλυ Ρουμελιώτη. Είναι η αίσθηση που αποκόμισα και αποκομίζω στα ταξίδια μου, ας πούμε στις ΗΠΑ ή τώρα στον Καναδά. Κύματα μεταναστών που έφτασαν από ανάγκη σε άλλες χώρες, όμως με τα χρόνια στέριωσαν, έφτιαξαν τις οικογένειες και τα σπίτια τους και διαμόρφωσαν, παρά τη νοσταλγία για την Ελλάδα, ένα πλαίσιο αξιοπρέπειας για να ζήσουν, χρησιμοποιώντας και τις δυο τους ταυτότητες. Μια συνθήκη του να βλέπεις τα πράγματα – αν ξεπεράσεις φυσικά και κάποια συντηρητικά αντιπαραδείγματα – ως πολίτης του κόσμου, η κατάκτηση της αξιοπρέπειας: αυτό νομίζω πως είναι το πιο έντονο χαρακτηριστικό που βρήκα στις ελληνικές κοινότητες που επισκέφθηκα. – Πείτε μου για τη φιλία του παππού με τον Νεντίμ. Οι σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων είναι σχέσεις αγάπης και μίσους. Το μίσος όμως συνδέεται περισσότερο με το πολιτικό και θρησκευτικό θεσμοθετημένο πλαίσιο κάθε χώρας, που αναπαράγει στερεότυπα και προκαταλήψεις. Είναι πολλά που μας χωρίζουν ιστορικά, καθώς έχει χυθεί πολύ αίμα και από τις δυο πλευρές. Σε προσωπικό επίπεδο όμως, νομίζω πως οι άνθρωποι, Έλληνες και Τούρκοι, όταν βρίσκονται μεταξύ τους νιώθουν μια συγγένεια που ίσως δεν νιώθουν με άλλους λαούς. Οι απλοί άνθρωποι γενικότερα, όχι μόνο οι Έλληνες και οι Τούρκοι αλλά και οι Ρώσοι με τους Ευρωπαίους, οι Αμερικανοί με τους Κινέζους και πάει λέγοντας, αν είναι ανοιχτόμυαλοι και δεν υιοθετούν τις απολυτότητες του εθνικισμού και του φανατισμού, ή τα στρατιωτικά, οικονομικά αφηγήματα που μας ταΐζουν συστηματικά, δεν έχουν κάτι που να τους χωρίζει πραγματικά. Ειδικά σήμερα, όλοι τις ίδιες μάρκες ρούχα φοράμε, από τις ίδιες αρρώστιες πάσχουμε. Αυτό αποτυπώνει η φιλία του κυρ-Άγγελου με τον Νεντίμ. Μια ανθρώπινη σχέση χτισμένη σε κοινές ανάγκες και φόβους, μακριά από τις προκαταλήψεις κάθε πλευράς. – Γιατί σας ενδιέφερε τόσο το θέμα της γλώσσας; Η γλώσσα στη βιβλική Βαβέλ είναι το σύμβολο της ασυνεννοησίας. Η ασυνεννοησία πέφτει ως θεϊκή τιμωρία στους απλούς εργάτες, για την οποία όμως δεν ευθύνονται οι ίδιοι αλλά περισσότερο αυτοί που με την αλαζονεία και την εξουσία τους – ο Νεβρώδ, για παράδειγμα – τους βάζουν να φτιάξουν αυτό το υπερφιλόδοξο «πρότζεκτ». Η δική τους ευθύνη ίσως είναι που τους άκουσαν και μπήκαν σε αυτόν τον σχεδιασμό χωρίς πραγματικό δικό τους συμφέρον, αντί ν’ απολαύσουν, συμπαραστάτης ο ένας του άλλου, τις όμορφες μέρες του ολιγόχρονου βίου τους. – Τελικά, οι διαφορετικές γλώσσες είναι πλούτος ή κατάρα; Εξαρτάται από το πώς διαχειρίζεσαι τη «διαφορετικότητα», είτε αφορά τη γλώσσα, είτε τη θρησκεία, είτε τη φυλή. Η δική μου «Babel» θέλει να πιστεύει πως η «πολυγλωσσία» μπορεί να είναι και πλούτος. Το ότι ένας μπορεί να προέρχεται από ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό, φυλετικό, εθνικό, θρησκευτικό πλαίσιο και ένας άλλος από κάποιο άλλο δεν θα έπρεπε να αποτελεί «αιτία πολέμου» και μίσους. Μετά την ολοκλήρωση της «Babel», έτυχε η ευτυχής συγκυρία να ζήσω για δύο μήνες σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία όπως είναι το Βανκούβερ του Καναδά, απ’ όπου και σας απαντώ τώρα. Εδώ όλες οι φυλές και τα έθνη κατά κανόνα συνυπάρχουν αρμονικά – παντού υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις –, άνθρωποι ασιατικής, αφρικανικής, ευρωπαϊκής αλλά και νοτιοαμερικανικής καταγωγής μαζί με τους αυτόχθονες της περιοχής του Δυτικού Καναδά. Τους συναντώ στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser, στους δρόμους και στα λεωφορεία, και είναι τόσο όμορφο αυτό. Όχι μόνο το να είναι όλοι μαζί αλλά και να συνυπάρχουν στις ίδιες παρέες, στους ίδιους εργασιακούς χώρους. Να βλέπεις, για παράδειγμα, συνδυασμούς νεαρών ζευγαριών απ’ όλες τις φυλές και όλες τις θρησκευτικές καταβολές (αγόρι ασιατικής καταγωγής με κορίτσι που φοράει μουσουλμανική μαντίλα) ή οδηγούς λεωφορείων (Ινδοί, Κινέζοι, αυτόχθονες, λευκοί, μαύροι) να κάνουν πλάκα μεταξύ τους στην αλλαγή της βάρδιας. Ξέρω, πιθανότατα για κάποιους αυτό μπορεί να ακούγεται κάτι σαν… Σόδομα και Γόμορα. Αλλά εμένα μου φαίνονται τόσο παρηγορητικά όλα αυτά τα χαμόγελα και τα αστεία μεταξύ των ανθρώπων. Και το σχετικό link...

Κυκλοφόρησαν και οι τελευταίοι 2 τόμοι.

Το Doomlord είναι τεράστιο σε μέγεθος, εκδοτικά δεν έχει νόημα. Με το Meltdown Man (ελληνικός τίτλος "Σε άλλη διάσταση") ναι, θα πέσουν τα τσιμέντα...

Η «Βαβούρα» το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου με ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο Το θρυλικό περιοδικό κόμικς ΒΑΒΟΥΡΑ επιστρέφει ανανεωμένο και άκρως γιορτινό αυτό το Σάββατο, 6 Δεκεμβρίου, μαζί με ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο, για να μας βάλει με τον πιο απολαυστικό τρόπο στο κλίμα των Χριστουγέννων. Η συντακτική ομάδα έχει ήδη φορέσει τα καλά της και με περίσσιο κέφι μάς παρουσιάζει ένα τεύχος γεμάτο εκπλήξεις, χρώμα και κλασικούς αγαπημένους ήρωες. Με διάθεση… ανανέωσης, η ΒΑΒΟΥΡΑ μάς ανοίγει τη «νέα κολεξιόν» των φετινών χριστουγεννιάτικων εξωφύλλων, επιλέγοντας τα πιο χαρακτηριστικά και ευφάνταστα σχέδια που θα πρωταγωνιστήσουν στις γιορτές. Παράλληλα, από τα βαθιά αρχεία του περιοδικού ανασύρονται οι πιο εκλεκτές χριστουγεννιάτικες ιστορίες, αυτές που καθόρισαν γενιές αναγνωστών και έρχονται ξανά για να μεταδώσουν ζεστασιά, νοσταλγία και αστείρευτο χιούμορ. Φυσικά, από το εορταστικό τεύχος δεν θα μπορούσαν να λείπουν ο Κλήμης και ο Λάζαρος, δύο από τις πιο αναγνωρίσιμες φιγούρες της ΒΑΒΟΥΡΑΣ, που επιστρέφουν για νέες περιπέτειες γεμάτες σκανταλιές και γέλιο. Κι επειδή Χριστούγεννα χωρίς Τσιφούτη δεν γίνονται, ο αγαπημένος τσιγκούνης της παρέας αναλαμβάνει να μας ευχηθεί «Καλά Χριστούγεννα» με τον δικό του, απολύτως μοναδικό τρόπο – όπως μόνο αυτός ξέρει. Ένα τεύχος-γιορτή, γεμάτο εικόνες, ιστορίες και ατμόσφαιρα που θυμίζει γιατί η ΒΑΒΟΥΡΑ παραμένει μέχρι σήμερα μία από τις πιο αγαπημένες σελίδες της ελληνικής ποπ κουλτούρας. Και το σχετικό link...

Μια απρόσμενη εικόνα στα μπλόκα των αγροτών αποθανατίστηκε, όταν στον κόμβο της Νίκαιας υψώθηκε η πειρατική σημαία του «Monkey D. Luffy» από το One Piece, ως σύμβολο ελευθερίας απέναντι στην κυβέρνηση. Οι κινητοποιήσεις των αγροτών κορυφώνονται σε όλη τη χώρα, με δεκάδες τρακτέρ να «παρατάσσονται» σε εθνικές οδούς και κόμβους. Σύμφωνα με το Larissanet.gr, στο μπλόκο της Νίκαιας, ανάμεσα στα πανό ξεχώρισε μια εικόνα που κέντρισε το ενδιαφέρον. Η σημαία των Straw Hat Pirates από το One Piece, με πρωταγωνιστή τον Monkey D. Luffy. Η επιλογή βέβαια δεν είναι τυχαία, καθώς ο νεαρός πειρατής του διάσημου anime θεωρείται σύμβολο απόλυτης ελευθερίας, καθώς ο τίτλος του «Βασιλιά των Πειρατών» στο σύμπαν της σειράς, ισοδυναμεί με το να είναι κανείς ο πιο ελεύθερος άνθρωπος στον κόσμο. Γιατί οι αγρότες ταυτίστηκαν με τον χαρακτήρα του One Piece, Luffy; Στο One Piece, η βασική σύγκρουση των ηρώων αφορά τη μάχη ενάντια στην κυβέρνηση και τα εκτελεστικά της όργανα. Το μήνυμα αυτό εκφράζει την ανάγκη να αντισταθούν σε πολιτικές που θεωρούν άδικες και περιοριστικές. Η πειρατική σημαία με τη νεκροκεφαλή και το ψάθινο καπέλο έχει κάνει την εμφάνισή της και σε άλλες χώρες, όπως το Νεπάλ, τις Φιλιππίνες και το Μεξικό, σε διαδηλώσεις νέων που ζητούν περισσότερη ελευθερία και δικαιοσύνη. Αυξάνονται οι κινητοποιήσεις και τα μπλόκα αγροτών σε όλη τη χώρα Την ίδια στιγμή, στον πραγματικό κόσμο, τα μπλόκα των αγροτών δεν περιορίζονται μόνο στη Θεσσαλία. Στη Βόρεια Ελλάδα, τρακτέρ έκλεισαν το μεσημέρι της Δευτέρας (1/12) την εθνική οδό Θεσσαλονίκης-Αθηνών στο ύψος των Μαλγάρων. Οι οδηγοί αρχικά δεν μπορούσαν να κινηθούν προς την Αθήνα, ενώ αργότερα αποκλείστηκε και το ρεύμα προς Θεσσαλονίκη. Οι αγρότες δήλωσαν αποφασισμένοι να συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις τους μέχρι να ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους και δεν αποκλείουν ακόμη πιο δυναμικές ενέργειες τα επόμενα 24ωρα. Και το σχετικό link...

Οι σελίδες των κόμικς ζωντανεύουν, οι ήρωες από βιβλία, ταινίες και video games περπατούν δίπλα στον κόσμο και η καθημερινότητα αφήνει χώρο στη φαντασία. Αυτά ακριβώς θα συμβούν στο AthensCon, το μεγαλύτερο συνέδριο κόμικ και ποπ κουλτούρας στη χώρα μας που επιστρέφει 5, 6 και 7 Δεκεμβρίου στο Κλειστό Γυμναστήριο Παλαιού Φαλήρου (Τάε Κβον Ντο). Στην επετειακή δέκατη διοργάνωση, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν σε κόσμους περιπέτειας, δράσης και μυστηρίου, συμμετέχοντας σε εργαστήρια για τον σχεδιασμό χαρακτήρων κόμικς, λαμβάνοντας μέρος σε τουρνουά όπως το Pokemon League Cup, δοκιμάζοντας νέα επιτραπέζια παιχνίδια και βιντεοπαιχνίδια, υποδυόμενοι τους αγαπημένους τους ήρωες στο πρωτάθλημα Cosplay κι αποκτώντας αναμνηστικά από γνωστές σειρές ή ταινίες δράσης, βιβλία φαντασίας και κόμικς. Στο πρόγραμμα του AthensCon, ξεχωρίζουν για ακόμα μία χρονιά οι ομιλίες γνωστών δημιουργών και καλλιτεχνών από όλον τον κόσμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτή του Τομ Ντεφάλκο, πρώην αρχισυντάκτη της Marvel Comics, ο οποίος έχει υπογράψει μερικές από τις πιο εμβληματικές ιστορίες των Spiderman, Θορ και Fantastic Four. Ο ίδιος, θα μοιραστεί τις εμπειρίες του από τη χρυσή εποχή των κόμικς και θα αποκαλύψει μυστικά από τη δημιουργική διαδικασία πίσω από τους πιο αγαπημένους ήρωες της ποπ κουλτούρας. Καλεσμένος θα είναι επίσης ο Νταν Ντίντιο, ο συγγραφέας και πρώην εκδότης που υπήρξε καθοριστικός για σειρές – ορόσημο της DC Comics όπως «52», «New 52» και «Rebirth». Στην ομιλία του θα αναφερθεί στη βιομηχανία των κόμικς ενώ θα παρουσιάσει τις δικές του ιδέες για χαρακτήρες, σειρές ή ιστορίες. Το «παρών» θα δώσει στο συνέδριο και η Κάρμαν Καρνέρο. Η σχεδιάστρια από την Ισπανία που θεωρείται από τις σημαντικότερες σύγχρονες έχοντας δώσει ζωή σε χαρακτήρες όπως οι Captain Marvel και X-Men, στο AthensCon θα μιλήσει για τον εξελισσόμενο ρόλο των γυναικών στη βιομηχανία των κόμικς. Και ξένοι ηθοποιοί Στο Κλειστό Γυμναστήριο του Παλαιού Φαλήρου, θα βρεθούν επίσης ο Μάσιμο Φέκι, ο καταξιωμένος σχεδιαστής των Disney, Kauka Verlag και Warner, o Γιοσιτάκα Αμάνο, ο καλλιτέχνης πίσω από το «Final Fantasy» και το «Vampire Hunter D», ο Γερμανός Μπγιορν Μπάρεντς που έχει επιμεληθεί μερικά από τα πιο δυνατά εξώφυλλα της Marvel και της Image Comics. Εκεί θα είναι και ο Άλεξ Χόρλεϊ, μάστερ της φαντασίας και του τρόμου, ο Νταγκ Μαρκάιντα, δεξιοτέχνης της λεπίδας και ο Άλεξ Σάβιουκ, ένας από τους πιο κλασικούς σχεδιαστές της Marvel. Ιδιαίτερο τόνο θα δώσει η παρουσία του Κάσπερ Βαν Ντίεν, ήρωα του «Starship Troopers», του ουαλού ηθοποιού Ματ Ράιαν, πρωταγωνιστή στη σειρά «Constantine» και «Legends of tomorrow» αλλά και του Γιώργου Κωνσταντίνου, ο οποίος θα μιλήσει για τα 60 χρόνια της ταινίας «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα». Στην ενότητα Artist Alley, 89 ανερχόμενοι και καταξιωμένοι έλληνες καλλιτέχνες θα παρουσιάσουν τις δημιουργίες τους. Και το σχετικό link...

Στο «Σκυλονουάρ» των Κερασίδη και Αγκαράι, αναβιώνει όλη η κουλτούρα του σκυλάδικου μιας άλλης εποχής, όχι και τόσο μακρινής. «Εμάς δεν μας ενδιαφέρει το ποιος είσαι και τι κάνεις, αλλά το πώς στέκεσαι στο μαγαζί. Εδώ είναι ο ναός της καψούρας. Ξέρεις τι κουλτούρα μαζεύεται κάθε βράδυ, για να ξεπλένει τ’ αυτιά της από τους Σαββοπουλοθεοδωράκηδες; Μπουκάρουν τα γιαλαντζί δερβίσια, ντεμέκ σκυλόμαγκες ντε, και την πέφτουν σαν αγκρισμένα τραγιά στις γκόμενες», περιγράφει ο Σταμάτης, ιδιοκτήτης του σκυλάδικου «Αριγκάτο», κάπου στη Θεσσαλονίκη. «Και ποια η διαφορά με τα μπουζουξίδικα» ρωτά απορημένος ο Φώτης, συγγραφέας που ερευνά τη μυσταγωγία και τη γοητεία των ναών της νυχτερινής μέθεξης ανάμεσα σε λουλούδια, ξηροκάρπια και ουίσκι μπόμπα «ον δε ροξ». «Στα μπουζούκια το λαϊκό είναι νομιμοποιημένο. Κάθεσαι, σωπαίνεις, ακούς τους στίχους, εχτιμάς τη μουσική. Εδώ είναι το μέρος που ακούς “πονώ” και “χάρος” και ξεφεύγεις» απαντά αποστομωτικά ο Σταμάτης. Η κουλτούρα των σκυλάδικων των δεκαετιών του ’80 και του ’90 είναι το επίκεντρο του εξαιρετικού «Σκυλονουάρ» σε σενάριο του Δημήτρη Κερασίδη και σχέδια του Δημήτρη-Κρις Αγκαράι (εκδόσεις Μικρός Ήρως, 98 σελίδες), μιας ασπρόμαυρης κατάδυσης σε έναν κόσμο εξωτικό, επικίνδυνο αλλά και τόσο ελκυστικό λίγα χρόνια νωρίτερα, στην Ελλάδα της εύθραυστης και με ημερομηνία λήξης συνύπαρξης στους ίδιους χώρους του κωλοπαιδίστικου νεοπλουτισμού και της λούμπεν παραβατικότητας. Το ταξίδι στην καρδιά του σκότους έχει πολλές στάσεις: Δράμα, Κοζάνη, Καστοριά, Κατερίνη, Λάρισα, Θεσσαλονίκη και φυσικά στα σκυλάδικα της δυτικής Αθήνας, με τις μοβ καπνισμένες μοκέτες και τις πολύχρωμες μαρκίζες πέριξ της εθνικής οδού, στη Θηβών, στα πέρατα της Αχαρνών. Εστία πολυεθνικών συναντήσεων ανάμεσα σε ανθρώπους του πρώην ανατολικού μπλοκ που μετέφεραν και σκλήρυναν τις «επιχειρήσεις» τους εδώ και σε εγχώριους καταφερτζήδες με ανοιχτούς γιακάδες και δασύτριχα στέρνα που σαγηνεύτηκαν από τα γρήγορα κέρδη του τράφικινγκ, του λαθρεμπορίου, των ναρκωτικών, των όπλων, της ζούλας και της μαγκιάς, «το σκυλάδικο ερέθισε καλλιτέχνες, δημιουργούς, σκηνοθέτες, συγγραφείς, ζωγράφους, ώστε να το αναπαραστήσουν και να το αναβιώσουν ή να το περιγράψουν και να το εικονογραφήσουν. Το είδαμε στο “Όλα είναι δρόμος” του Παντελή Βούλγαρη με το περίφημο Βιετνάμ. Το είδαμε στο “Αυτή η νύχτα μένει” του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Το ‘χουμε δει σε βιβλία του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, του Θωμά Κοροβίνη, στα ποιήματα του Θωμά Γκόρπα, του Γιάννη Βαρβέρη, στα δοκίμια του Κωστή Παπαγιώργη, σε λαϊκές βιογραφίες», όπως εύστοχα επισημαίνει ο Δημήτρης Μανιάτης στον έξοχο πρόλογό του. Αυτός ο κόσμος είχε βέβαια και πολλή αθωότητα, καθώς στέγασε και φιλοξένησε ατέλειωτες ψυχές που αναζητούσαν ένα πνευματικό απάγκιο, έναν τόπο – κρυψώνα εφήμερης ευτυχίας ή λήθης, όπου κανείς δεν έκρινε για να μην κριθεί και όλοι κουβαλούσαν τα προβλήματα της πραγματικής τους ζωής για να τα θάψουν λίγο πριν μπουν και τα ξαναβρούν ίδια κι απαράλλαχτα να τους περιμένουν στην πόρτα της εξόδου, τα χαράματα. Αυτήν τη χαμένη κουλτούρα του σκυλάδικου μέσω της ενδιαφέρουσας προσωπικής ιστορίας του πρωταγωνιστή τους αναπλάθουν ιδανικά οι Κερασίδης και Αγκαράι, χωρίς διάθεση νοσταλγίας αλλά ούτε και ειρωνείας ή δαιμονοποίησης. Το πιο σημαντικό όμως στο «Σκυλονουάρ» είναι η ιδανική απόδοση της ελληνικής πραγματικότητας αυτής της πρόσφατης περιόδου που, εκ των υστέρων κρίνοντας, οδήγησε μαθηματικά στη δυσάρεστη περιπέτεια που ακόμα ζούμε. Και το σχετικό link...

Το 1995, όταν βγήκε στους κινηματογράφους το διάσημο άνιμε του Mamoru Oshii, οι αναφορές του στην ΑΙ ακούγονταν εξωγήινες. Σήμερα, μοιάζει πιο επίκαιρο και σύγχρονο από ποτέ. Το ίδιο και το σάουντρακ του Kenji Kawai. Σε λίγες μέρες προβάλλεται ξανά στην Αθήνα. Μόλις τέσσερα χρόνια, ίσως και λιγότερα, μας χωρίζουν από το 2029, τη χρονιά που εκτυλίσσονται τα γεγονότα του εμβληματικού άνιμε του Mamoru Oshii που έκανε την πρώτη του εμφάνιση στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1995. Το «Ghost in the shell» (GITS), μαζί με το «Akira», υπήρξε ένα από τα πρώτα φιλμ κινουμένων σχεδίων της προδιαδικτυακής εποχής που έγινε σημείο αναφοράς για μια ολόκληρη γενιά η οποία μεγάλωσε παράλληλα με τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Βασίστηκε στο seinen manga – κόμικς για αγόρια – του Shirow Masamune, το οποίο δημοσιευόταν σε συνέχειες από το 1989 έως το 1997. To μάνγκα, όσο και το άνιμε, έτυχαν χλιαρής υποδοχής στην Ιαπωνία, αλλά για τον δυτικό πολιτισμό η επιρροή τους – ειδικά του φιλμ – ήταν καταλυτική. Η υπόθεσή του αφορά έναν μελλοντικό κόσμο όπου η κυβερνοτεχνολογία έχει γίνει μέρος της καθημερινής ζωής και τα όρια μεταξύ ανθρώπου και μηχανής θολώνουν. Η Ταγματάρχης Motoko Kusanagi, μια cyborg πράκτορας της μυστικής κυβερνητικής οργάνωσης Section 9, αναλαμβάνει να εντοπίσει έναν μυστηριώδη χάκερ γνωστό ως Puppet Master. Στην πορεία, αποκαλύπτεται ότι ο Puppet Master δεν είναι άνθρωπος αλλά ΑΙ, προϊόν ενός κυβερνητικού πειράματος που απέκτησε αυτονομία και επίγνωση. Η ύπαρξή του θέτει ερωτήματα για το τι σημαίνει ζωή και συνείδηση σε έναν κόσμο όπου η ταυτότητα μπορεί να αλλοιωθεί ή να χακαριστεί. Η Motoko έρχεται αντιμέτωπη με τα δικά της υπαρξιακά διλήμματα σχετικά με την προέλευση και τη φύση του «κελύφους» της (του μηχανικού της σώματος) και την ουσία του «φαντάσματός» της (της ανθρώπινης συνείδησής της). Η σύγκρουσή της με τον Puppet Master οδηγεί τελικά σε μια συμβολική και κυριολεκτική «ένωση» των δυο τους που γεννά μια νέα μορφή ύπαρξης, η οποία ξεπερνά τα όρια του ανθρώπινου, του μηχανικού και της εικονικής πραγματικότητας. H ασυνήθιστη σκηνοθεσία του Oshii δεν απλοποιούσε θεματικά το μάνγκα όπως έκανε το «Akira», λόγω των περιορισμών του μέσου. Τουναντίον, δημιουργούσε μια αλλόκοτη ατμόσφαιρα και αισθητική που μπορεί να συμπύκνωνε αφηγηματικά το μάνγκα αλλά το εμπλούτιζε ιδεολογικά, μετατρέποντάς το σε μια φιλοσοφική σπουδή πάνω στις ιδέες των διανθρώπινων σχέσεων, της δυαδικότητας και των σιντοϊστικών αντιλήψεων για την ύπαρξη. Επιπλέον η New Port City, μια πόλη εμπνευσμένη από τον χαώδη αστικό ιστό του Χονγκ Κονγκ των ’90s, φαντάζει έντονα πραγματική. Στην Ελλάδα, που μόλις άρχιζαν να μπαίνουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στα σπίτια, θα μπορούσε να πει κανείς ότι το «Ghost in the shell» ήταν ένα άνιμε πολύ μπροστά από την εποχή και η τεχνολογική γλώσσα του έμοιαζε εξωγήινη. Στο ίδιο ύφος κινήθηκε και το σάουντρακ: ο συνθέτης Kenji Kawai προσπάθησε, σύμφωνα με τις οδηγίες του σκηνοθέτη, να γράψει μια μουσική με επίκεντρο τα κρουστά που δεν θα έφερνε στον νου κάποιο συγκεκριμένο όργανο ή κάποια συγκεκριμένη γλώσσα αλλά θα ακουγόταν απόκοσμη. Την ίδια περίοδο είχε ακούσει μια φολκ γυναικεία βουλγαρική χορωδία την οποία σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει. Όταν αρνήθηκαν, στράφηκε σε Γιαπωνέζες τραγουδίστριες, στη γιαπωνέζικη φωνητική παράδοση και σε αρχαία ιαπωνικά κείμενα. Το αποτέλεσμα ήταν ένα από τα πιο διάσημα και επιβλητικά μουσικά μοτίβα στον κινηματογράφο, που ναι μεν ακούγεται στους τίτλους αρχής, ενώ το τεχνητό σώμα της ηρωίδας συναρμολογείται, αλλά δίνει τον τόνο για όλη την ταινία. Η χορωδία τραγουδάει τους στίχους: «Επειδή χόρεψα, η όμορφη κυρία μαγεύτηκε / Επειδή χόρεψα, το λαμπρό φεγγάρι αντήχησε / Ζητώντας γάμο, ο θεός θα κατέβει / Η νύχτα καθαρίζει και το πουλί της χίμαιρας θα τραγουδήσει». O ambient χαρακτήρας των 10 κομματιών θυμίζει τη δουλειά του Vangelis στο «Blade Runner», αμυδρά το «Akira» του Geinoh Yamashirogumi και το μεταγενέστερο το «Mushishi» του Toshio Masuda. Γενικά, το σάουντρακ δένει με το πνιγηρό και αποστειρωμένο περιβάλλον της New Port City, δεν συνοδεύει απλώς τις εικόνες αλλά τις διαπερνά με ένα υπόγειο, σχεδόν αινιγματικό συναισθηματικό βάθος. Ειδικά ο τρόπος που χρησιμοποιεί τις παύσεις και τις σιωπές εντείνει την αίσθηση μετάβασης σε έναν κενό χώρο που λειτουργεί έξω από τα όρια της πραγματικότητας. Σύμφωνα με τον Kawai που μίλησε πρόσφατα στο «Quietus» για τον τρόπο που προσέγγισε τη μουσική: «Στην ουσία, η κοσμοθεωρία που εκφράζεται στο “Ghost in the shell” βασίζεται στον σιντοϊσμό, όπου η έννοια του Ma, ενός νοητός κόσμου όπου κατοικούν τα πνεύματα, έχει τεράστια σημασία. Ήθελα λοιπόν να ενσωματώσω αυτό το στοιχείο στη μουσική. Ανάμεσα στις χτυπητές νότες των τυμπάνων και στο κουδούνισμα που βγάζουν οι καμπάνες ήθελα να υπάρχει αυτός ο χώρος, αυτή η αίσθηση του Ma, ώστε ο ακροατής να μπορεί να εμβαθύνει στη μουσική. Αν ο ενδιάμεσος αυτός χώρος δεν υπήρχε, η ατμόσφαιρα του ήχου θα κινδύνευε να χαθεί ή να πνιγεί. Αυτός ο χώρος, μαζί με τον τρόπο που χρησιμοποίησα ηλεκτρονικούς ήχους, αποτέλεσε το μέσο για να δημιουργηθεί ένα είδος ηχητικού τοπίου». Το άλμπουμ κλείνει με ένα καντονέζικο ποπ κομμάτι της Fang Ka Wing, ενώ δεν περιλαμβάνει το κομμάτι «One minute warning» των Passengers, ένα ξεχασμένο one-off project των U2 με τον Brian Eno που ακουγόταν στους τίτλους τέλους της αγγλόφωνης εκδοχής του φιλμ. Φέτος, το «Ghost in the shell» γιορτάζει τρεις δεκαετίες από την κυκλοφορία του και παραμένει πιο επίκαιρο και διαχρονικό από ποτέ. Πέρα από τον κινηματογράφο ή οτιδήποτε άλλο, η αισθητική του έχει αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα και στη σύγχρονη μουσική – τα παραδείγματα είναι άπειρα, από την Grimes, τον Weeknd και την Taylor Swift, μέχρι πιο πρόσφατα, με την FKA Twigs και τα «Eusexua» και «Eusexua: Afterglow». Η Arca συγκρούστηκε δημόσια με τη Sevdaliza, κατηγορώντας την ότι αντιγράφει τη cyberpunk, glitch αισθητική της, ωστόσο αμφότερες οι δημιουργοί αντλούν, συνειδητά ή υποσυνείδητα, έμπνευση από το άνιμε. Στα πιο σοβαρά, εκεί που το «Ghost in the Shell» χτυπάει σήμερα πιο δυνατά είναι στο ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης. Από μουσικής πλευράς, η εμφάνιση ολοένα και περισσότερων AI συγκροτημάτων ή καλλιτεχνών προκαλεί αίσθηση – και ανησυχία. Φέτος, για πρώτη φορά, η ψηφιακή R&B ερμηνεύτρια, Xania Monet, έκανε το ντεμπούτο της στο «Billboard», ενώ το φανταστικό συγκρότημα Breaking Rust βρέθηκε στο #1 των Country Digital Song Sales με το «Walk my walk», χωρίς το κομμάτι να εμφανίζεται καν στα Spotify ή Apple Music. Στην Ελλάδα έκανε πρεμιέρα στο Twitter ο πρώτος AI λαϊκός τραγουδιστής, ο Γιάννης Μαδερφάκης, με το πρώτο του κομμάτι να κυκλοφορεί σύντομα – και μοιάζει σαν κάποιος να μας κάνει πλάκα. Τι σημαίνει αυτό για τη μουσική; Το μέλλον θα το δείξει – και είναι ήδη εδώ. Το Ghost in the Shell θα παιχτεί στο πλαίσιο ενός μίνι αφιερώματος του Midnight Express στις 29/11 και 6/12 στο Cinobo Πατησίων (28ης Οκτωβρίου 79, Αθήνα) και το Ghost in the Shell 2: Innocence στις 2/12 και 4/12. Και το σχετικό link...

Τα δέκα του χρόνια γιορτάζει φέτος το Athens Con, με τη συμμετοχή δεκάδων καλλιτεχνών σε ένα πρόγραμμα γεμάτο ομιλίες, παρουσιάσεις, εργαστήρια, διαγωνισμούς, παιχνίδια γύρω από τα κόμικς και την ποπ κουλτούρα. Χρόνο με τον χρόνο, το Athens Con υπό τη γενική διεύθυνση του Ανδρέα Πεφάνη δεν έχει σταματήσει να μεγαλώνει, να προσκαλεί σπουδαίους καλλιτέχνες, να προσφέρει πλούσιες εκδηλώσεις και εκπλήξεις και να προσελκύει χιλιάδες φίλους της ένατης τέχνης κάθε Δεκέμβριο στο στάδιο Τάε Κβον Ντο του Φαλήρου. Πέρυσι οι επισκέπτες του πλησίασαν τους 30 χιλιάδες και φέτος αναμένεται να αυξηθούν, καθώς το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκδηλώσεις για κάθε γούστο, για τρεις ολόκληρες ημέρες (5-7 Δεκεμβρίου). Από τους προσκεκλημένους ξεχωρίζουν ορισμένα ονόματα δημιουργών και καλλιτεχνών που αναμένεται να δημιουργήσουν μεγάλες ουρές για μια φωτογραφία, μια υπογραφή, ένα σχέδιο: ο Ιταλός εικονογράφος και δημιουργός κόμικς Alex Horley έχει συνεργαστεί επί σειρά ετών με την DC, την Dark Horse, την Image, το περιοδικό Heavy Metal κ.ά., ενώ σήμερα είναι μόνιμος καλλιτέχνης εξωφύλλων στο Savage Sword of Conan · η Ισπανίδα Carmen Carnero με αφετηρία της τις καλές τέχνες έχει συνεργαστεί με την Dark Horse, με την DC και, τα τελευταία χρόνια, με σπουδαίους τίτλους της Marvel, όπως οι X-Men · o Αμερικανός Alex Saviuk με την τεράστια εμπειρία, καθώς έχει εργαστεί σε πολλούς τίτλους της DC (Green Lantern, Flash, Superman) για να μεταπηδήσει στη συνέχεια στη Marvel, όπου άφησε τη σφραγίδα του στο The Amazing Spider-Man · ο Γερμανός εικονογράφος Bjorn Barends με έντονο το σκοτεινό ύφος, το υπερφυσικό στοιχείο και τη φανταστική θεματολογία στα έργα που έχει σχεδιάσει για τη Marvel, την DC, την Dynamite κ.ά. · ο Ιάπωνας εικονογράφος, ζωγράφος και σχεδιαστής χαρακτήρων Yoshitaka Amano, με επιρροές από την ιαπωνική ξυλογραφία, τα δυτικά κόμικς και την art nouveau, με τις εμβληματικές του δουλειές στα κόμικς, στο animation και στα βιντεοπαιχνίδια, με πιο πρόσφατη δουλειά του τα μεγάλης κλίμακας έργα της σειράς Greek Mythology · ο Αμερικανός συγγραφέας και επιμελητής σειρών κόμικς Tom DeFalco που άφησε εποχή στη Marvel των δεκαετιών του ’80 και του ’90 με τίτλους όπως Spider-Girl, Thor, Fantastic Four και Avengers · o Βρετανός δημιουργός κόμικς, εικονογράφος και σεναριογράφος Liam Sharp που ξεκίνησε από το περιοδικό 2000AD και τις ιστορίες με τον Δικαστή Ντρεντ, συνεργάστηκε στη συνέχεια με τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες, ενώ σήμερα ασχολείται με concept art για ταινίες και βιντεοπαιχνίδια · η Κινέζα εικονογράφος Λιου Νινγκ με το έντονο εικαστικό ύφος · ο Ιταλός συγγραφέας, σχεδιαστής και εκδότης Luca Laca Montagliani που από το 2016 δουλεύει πάνω σε κλασικούς χαρακτήρες των ιταλικών κόμικς, με σκοπό να αναβιώσει τις σέξι αντιηρωίδες των δεκαετιών του ’60 και του ’70 που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Jemma Press · ο επίσης Ιταλός Massimo Fecchi με μια τεράστια καριέρα έξι δεκαετιών στα χιουμοριστικά κόμικς, από τους Τομ και Τζέρι και τον Μπαγκς Μπάνι μέχρι τον Ντόναλντ και τον Μίκι. Παρουσίαση του δεύτερου τόμου του βιβλίου «O Πόλεμος του Λούκας» Στο artist alley, όπως κάθε χρόνο θα συμμετέχουν δεκάδες Έλληνες δημιουργοί με τις πιο πρόσφατες αλλά και με παλαιότερες δουλειές τους, και με διάθεση να κουβεντιάσουν με τους φίλους των κόμικς και να φιλοτεχνήσουν ένα μοναδικό σχέδιο στις εκδόσεις τους. Από την ομιλία για τις γυναίκες στα κόμικς Σημαντικά είναι επίσης τα εργαστήρια που θα διεξαχθούν (δωρεάν μετά από αίτηση συμμετοχής) με ποικίλα θέματα («Πώς μετατρέπουμε την ιδέα μας σε παιχνίδι που μπορεί να εκδοθεί;», με τους Βαγγέλη Μπαγιαρτάκη, Ελίνα Ροϊνιώτη, Κωνσταντίνο Λέκκα και Αναστάσιο Γρηγοριάδη, «Απ’ το σχεδιαστήριο στο περίπτερο: η διαδρομή μιας σελίδας» με τον Massimo Fecchi, «Combining worlds and making a universe» με τον Liam Sharp, «From Concept to Sales» με τον Dan DiDio κ.ά.), ο διαγωνισμός Cosplay με τις δεκάδες συμμετοχές και τα μεγάλα βραβεία και τέλος, οι ομιλίες και οι παρουσιάσεις βιβλίων από ειδικούς, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν: το «Women in Comics» με τις Carmen Carnero και Marguerit Sauvage να συζητούν με συντονίστρια την Ειρήνη Στυλιανή Γκαγκή, το «Spotlight on Taryn Cosplay» για το έργο του ταλαντούχου cosplayer και η παρουσίαση του graphic novel «Ο Πόλεμος του Λούκας – επεισόδιο ΙΙ» από τις εκδόσεις Μικρός Ήρως, η εκδήλωση «Ένας χρόνος DocMZ Publishing» για τις νέες εκδόσεις του Γιάννη Ιατρού κ.ά. «Ένας χρόνος DocMZ Publishing» Κι όλα αυτά ανάμεσα σε επιτραπέζια και ηλεκτρονικά παιχνίδια, εκδοτικούς οίκους, βιβλιοπωλεία και άλλα ειδικά καταστήματα που εγγυώνται ένα γεμάτο τριήμερο για τους φίλους των κόμικς και της ποπ κουλτούρας. ℹ️ 10ο Athens Con ● Πότε: 5, 6, 7 Δεκεμβρίου 2025 ● Πού: Στάδιο Τάε Κβον Ντο, Παλαιό Φάληρο ● Ώρες λειτουργίας: 10.30-22.00 ● Εισιτήρια: 10 € (μονοήμερο), 15 € (Σαββατοκύριακο), 20 € (τριήμερο). Διατίθενται και οικογενειακά εισιτήρια 4 ατόμων σε φθηνότερες τιμές. Και το σχετικό link...