Search the Community

Οι δημιουργοί μιλούν στην «Κ» για την πρόκληση να εικονογραφήσουν σαν «ανθρώπους της διπλανής πόρτας» εμβληματικά πρόσωπα του παρελθόντος. Εμβληματικά πρόσωπα του παρελθόντος υπαρκτά ή μη σε σύγχρονο αφηγηματικό καμβά. Η Μήδεια, ο Αριστοτέλης, και ο Καπετάν Μιχάλης «ζωντανεύουν» ξανά χάρη σε νέες δημιουργίες. Τα υλικά, αναγνωρισμένα και διαχρονικά. Η τεχνοτροπία παρουσίασης είναι εμπνευσμένη από το αποτύπωμα των καιρών. Τα graphic novels (μυθιστορήματα–κόμικς) μας ξανασυστήνουν εμβληματικές μορφές, με συναρπαστικές πινελιές. Τετραγωνάκια με ασπρόμαυρες ή πολύχρωμες εικόνες, φυσαλίδες και συννεφάκια με διαλόγους, αλλά και σκίτσα που τα «ακούς» καθώς αναπαριστούν με εύστοχο τρόπο ηχητικά εφέ, όπως έναν δυνατό κρότο ή μια έκρηξη. Το αναπτυσσόμενο αφηγηματικό αυτό είδος συμβάλλει στη σύνδεση του τότε με το σήμερα, μέσω μιας κατανοητής και διασκεδαστικής προσέγγισης ιστορικών γεγονότων. Από το graphic novel «Καπετάν Μιχάλης» του Παναγιώτη Πανταζή. Ο Παναγιώτης Πανταζής (Pan Pan) είχε πλούσια πρώτη ύλη για το σενάριο του νέου του βιβλίου «Καπετάν Μιχάλης» (εκδ. Διόπτρα). Η ιστορία ακολουθεί τον πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη στα τέλη του 19ου αιώνα. Η τεταμένη κατάσταση ανάμεσα σε Οθωμανούς και χριστιανούς στην Κρήτη θα οδηγήσει στην επανάσταση του 1889 και ο ήρωας θα αγωνιστεί για την ελευθερία του. «Οι εκδόσεις απέκτησαν τα δικαιώματα του Καζαντζάκη και μου πρότειναν να κάνω ένα κόμικ που λαμβάνει χώρα σε αυτή τη χρονική περίοδο. Ήταν μια τεράστια αλλά ενδιαφέρουσα πρόκληση για μένα», λέει στην «Κ» ο κ. Πανταζής. «Έπρεπε να προετοιμαστώ ανάλογα, να διαβάσω, να αναζητήσω πηγές για το πώς φέρονταν οι άνθρωποι, πώς ζούσαν, πώς μιλούσαν, τι θεωρούσαν φυσιολογικό και τι όχι σε σχέση με την κανονικότητα της εποχής». Από το graphic novel «Μήδεια» της Σοφίας Κομηνέα και του Ανδρέα Γιοβάνου. Για τη δημιουργία της «Μήδειας» (η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε το 2023 από την Comicdom Press), η Σοφία Κομηνέα διασκεύασε με προσμείξεις τα ομώνυμα έργα των Σενέκα, Ζαν Ανούιγ και Χάινερ Μιούλερ. «Προσπάθησα να μεταφέρω το έργο στο σήμερα. Επέλεξα μια πιο σύγχρονη εκδοχή του λόγου, μια πιο γρήγορη και κοφτή γραφή σε συνδυασμό με την εικονογραφική απόδοση του Ανδρέα Γιοβάνου. Ναι μεν αποτυπώνει την εποχή αλλά με έναν τρόπο μινιμαλιστικό, με τα ελάχιστα απαραίτητα στοιχεία καθώς και με πιο σύγχρονες οπτικές λήψεις ως προς τη σκηνοθεσία», εξηγεί η ίδια. Όπως αναφέρει, σκοπός των δημιουργών είναι να τονίσουν τη θεατρική του ατμόσφαιρα αλλά και να εμβαθύνουν στην ψυχοσύνθεση της Μήδειας. «Θεωρώ ότι η ιστορία πραγματεύεται διαχρονικά θέματα. Η Μήδεια έχει έναν πολυδιάστατο χαρακτήρα τον οποίο θέλησα να παρουσιάσω μέσα από το graphic novel. Η ίδια αντιδρά στα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής της και προσπαθεί να προασπίσει την τιμή της. Θα λέγαμε ότι είναι ένα μανιφέστο ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις. Mια κραυγή κατά της φαλλοκρατίας της εποχής, κατά της δυσμενούς θέσης της γυναίκας. Εκτός από αυτό, η ιστορία θίγει και θέματα της προσφυγιάς, της εξορίας». Από το graphic novel «Αριστοτέλης» σε δημιουργία Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου. Στοιχεία επικαιρότητας στο βιβλίο του «Αριστοτέλης» (εκδ. Ίκαρος) ήθελε να δώσει και ο σκιτσογράφος Αλέκος Παπαδάτος. Μαζί με τον συγγραφέα Τάσο Αποστολίδη, ξεκίνησαν να εργάζονται πάνω στο βιβλίο ένα χρόνο πριν την πανδημία. «Υπάρχει μια σεμνοτυφία, μια συντηρητική αντιμετώπιση του πώς θα αναπαρασταθεί ένας τέτοιος άνθρωπος. Zήτησα από τον Τάσο Αποστολίδη να μειώσει το κείμενο όσο γίνεται περισσότερο, να δώσουμε περισσότερο χώρο στην εικόνα αφενός και αφετέρου να εξανθρωπίσουμε λίγο αυτόν τον χαρακτήρα», λέει ο κ. Παπαδάτος. Και συμπληρώνει: «Πήραμε έναν αρχαίο Έλληνα που όμως δεν θέλαμε να είναι απλός ήρωας. Τον κάναμε λίγο πιο καθημερινό, πιο δικό μας, πιο “άνθρωπο της διπλανής πόρτας”. Έχει την περιέργεια, τη φιλομάθεια, την τρομακτική ενέργεια να διαβάζει από μικρός τα πάντα σε μια εποχή όπου μόνο άκουγαν για να μαθαίνουν». Αξίες του παρελθόντος… στο σήμερα Η μαζική αυτή τάση των graphic novels που βασίζονται σε κάποιο παλιό λογοτεχνικό κείμενο και διασκευάζονται για ένα διαφορετικό κοινό, υπάρχει τουλάχιστον εδώ και οκτώ χρόνια. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε το πώς προβάλλονται οι αξίες του παρελθόντος στο σήμερα. Για παράδειγμα, ο «Καπετάν Μιχάλης» είναι ένας ορμητικός χαρακτήρας με στοιχεία ενός τυπικού – για την εποχή – άνδρα. «Στο 2023, οι συμπεριφορές του αποτελούν στοιχεία ενός άνδρα ο οποίος αφού έχει κάνει κάποια εγκλήματα βρίσκεται δικαίως στη φυλακή. Από την άλλη, υπάρχουν και καλά στοιχεία που είναι ωραίο να τονιστούν με τον ανάλογο τρόπο», λέει ο κ. Πανταζής. Αν ανατρέξουμε πίσω στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, μυθιστορηματικά κόμικς όπως το «Maus» και αργότερα το «Persepolis» ήταν περισσότερο non-fiction και όχι εκτεταμένα fantasy μυθιστορήματα. «Τα ιστορικά τοποθετούνται στην ομάδα που κάποιοι ονομάζουν reality comics. Ένα κομμάτι τους αναφέρεται σε βιώματα και όχι σε καθαρά fiction ιστορίες. Δεν είναι άσχημο να μάθει ο αναγνώστης κάτι καινούργιο μέσα από τη ματιά ενός κόμικ με τα εργαλεία, τα μέσα που προσφέρει. Όλο αυτό έχει και γνωσιακό ενδιαφέρον. Χωρίς να θέλουμε να υπονοήσουμε ότι τα graphic novels μπορούν να αντικαταστήσουν την ακαδημαϊκή γνώση», τονίζει ο κ. Παπαδάτος. Σύμφωνα με τον κ. Πανταζή, όταν ένας εικονογράφος ή συγγραφέας καταπιάνεται με έργο που αφορά μια διαφορετική εποχή, «νιώθω ότι θα πρέπει λίγο να το κοιτάμε καθαρά από το σήμερα για να μπορέσουμε να κρατήσουμε τι αξίζει και τι πρέπει να τεθεί υπό κρίση ώστε να έχει νόημα. Αλλιώς, ας το αφήσουμε εκεί που ήταν». Και το σχετικό link...

Το φετινό Comicdom Con Athens τιμά το ιταλικό κόμικ, όμως το ελληνικό στοιχείο δεν γίνεται να λείπει από το φεστιβάλ. Έτσι, μιλήσαμε με καλλιτέχνες τριών διαφορετικών γενεών για το σύγχρονο ελληνικό κόμικς και την εξέλιξή του μέχρι σήμερα. Αγγελική Σαλαμαλίκη Με άρωμα Ιταλίας έρχεται το Comicdom Con Athens 2023 στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, το τριήμερο 12-14/5. Η συμβολή των Ιταλών στην ένατη τέχνη είναι αδιαμφισβήτητη, έτσι το μεγαλύτερο φεστιβάλ κόμικς στην Αθήνα αποφάσισε να τιμήσει μερικούς από τους σημαντικότερους δημιουργούς του είδους με εκθέσεις και ειδικά αφιερώματα. Στη φετινή διοργάνωση θα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον σεναριογράφο κόμικς Tito Faraci που, ως τιμώμενος διεθνής προσκεκλημένος, θα επισκεφτεί το φεστιβάλ για μία συζήτηση-αναδρομή στη μακρά καριέρα του και θα παραλάβει βραβείο για τη συνολική προσφορά του στην τέχνη των κόμικς. Παράλληλα, το Comicdom συνεργάζεται με το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών για τη φιλοξενία δύο πρωτότυπων εκθέσεων: Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ίταλο Καλβίνο, στήνεται η πολύπλευρη έκθεση "Calvino Immaginario – Οι Φανταστικοί Κόσμοι του Italo Calvino", που ζωντανεύει σε παγκόσμια πρεμιέρα στην Αθήνα τους φανταστικούς κόσμους του Ιταλού συγγραφέα, ενώ στην έκθεση "Fumetti dal Mare – Κόμικς από τη Θάλασσα", έξι διεθνείς καλλιτέχνες από Αλβανία, Ιταλία, Ελλάδα και Γαλλία παρουσιάζουν έργα εμπνευσμένα από τη θάλασσα. "Calvino Immaginario – Οι Φανταστικοί Κόσμοι του Italo Calvino" Φυσικά, από το πρόγραμμα δεν λείπουν τα αφιερώματα σε σύγχρονους Έλληνες δημιουργούς όπως η έκθεση για την Αγγελική Σαλαμαλίκη, καθώς και προβολές animation, εργαστήρια για κάθε ηλικία, διαγωνισμοί, πάνελ και πολλά άλλα events που γιορτάζουν τη διεθνή ένατη τέχνη. Σε αυτό το πλαίσιο, μιλήσαμε με Έλληνες δημιουργούς από τρεις διαφορετικές γενιές, τον Τάσο Αποστολίδη (1947), τον Γιάννη Ρουμπούλια (1982) και τη Μαρία-Όλια Ντακογιάννη (1995), για την πρώτη τους επαφή με τον κόσμο της ένατης τέχνης, τις επιρροές και τις αγαπημένες τους ιστορίες. Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με τον κόσμο των κόμικς; Τάσος Αποστολίδης: Ως αναγνώστης, τα "Μίκυ Μάους" στη δεκαετία του ΄50. Ως σεναριογράφος, στη δεκαετία του ΄80, οι "Κωμωδίες" του Αριστοφάνη σε κόμικς με εικόνες του Γιώργου Ακοκαλίδη, που φέτος συμπληρώνουν 40 χρόνια συνεχούς κυκλοφορίας. Γιάννης Ρουμπούλιας: Από πολύ μικρή ηλικία οι γονείς μου, βλέποντας το ενδιαφέρον που είχα για τις ιστορίες φαντασίας και τα κινούμενα σχέδια, φρόντιζαν να με τροφοδοτούν οι ίδιοι με πολύχρωμα κόμικς διαφόρων ειδών. Ειδικά την εποχή που άρχισα να μαθαίνω να διαβάζω, ο Σπάιντερμαν, ο Σούπερμαν και άλλοι, μου κρατούσαν συντροφιά μέσω των ιστοριών τους και με βοηθούσαν να σχηματίσω ξεκάθαρες εικόνες για το "καλό” και το "κακό”. Ωστόσο όταν ο πατέρας μου ένα καλοκαίρι μου αγόρασε ένα ελληνικό τεύχος "Super Conan", ήταν η καθοριστική στιγμή όπου τα κόμικς με κέρδισαν για πάντα και ο Κόναν ο Βάρβαρος έγινε ένας από τους πλέον αγαπημένος μου χαρακτήρες. Από μικρός είχα συνηθίσει τους πολύχρωμους, ατσαλάκωτους υπερήρωες με τα αδαμάντινα ιδανικά που έμοιαζαν με σύγχρονους ημίθεους. Ωστόσο ο Κόναν, σχεδόν ημίγυμνος και χωρίς υπερφυσικές δυνάμεις, είχε μια λαχτάρα για ζωή που στα μάτια μου τον έκανε να ξεχωρίσει από κάθε άλλον. Κάπου εκεί κατάλαβα πως θα ήθελα για πάντα να διαβάζω τις περιπέτειές του μα και να σκαρφίζομαι και δικές μου, ακονίζοντας τη φαντασία μου στο έπακρο. Μαρία-Όλια Ντακογιάννη: Η σχέση μου με τα κόμικς ξεκίνησε από τη θέση του αναγνώστη και μάλιστα ήταν από τα πρώτα μου ερεθίσματα στον κόσμο του διαβάσματος. Θυμάμαι να περνώ όλη μου την παιδική ηλικία με ένα κόμικ στο χέρι, προσπαθώντας να ξεφυλλίσω τις σελίδες κάποιας περιπέτειας με φόντο τη Λιμνούπολη ή το γαλατικό χωριό ενώ έτρωγα καρπούζι, κάποιο καλοκαίρι στη βεράντα των παππούδων μου. Είναι μια εμπειρία που έχω συνδέσει με την αθωότητα και την ανεμελιά, παρότι αυτή η συνήθεια δεν άλλαξε όσο μεγάλωνα, μάλλον φούντωνε μέσα μου την επιθυμία να διεισδύσω περισσότερο σε αυτό τον κόσμο που τόσο με είχε συγκινήσει. Τη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε τη συγγραφική του πορεία ο Τάσος Αποστολίδης, μεταφέροντας τις "Κωμωδίες" του Αριστοφάνη σε κόμικς με εικονογράφηση από τον Γιώργο Ακοκαλίδη, που φέτος συμπληρώνουν 40 χρόνια συνεχούς κυκλοφορίας. Πώς βλέπετε τη σύγχρονη καλλιτεχνική σκηνή στην ένατη τέχνη; Τι έχει αλλάξει στις πεποιθήσεις και τις προσεγγίσεις των δημιουργών; Τ.Α.: Βλέπω μεγάλη εξέλιξη από τους δημιουργούς και μεγάλη τόλμη από τους εκδότες. Τα θέματα είναι πιο ψαγμένα, οι εικόνες το ίδιο. Επίσης είναι εμφανής η προσπάθεια προσωπικής γραμμής. Ευτυχώς ξεφύγαμε από το στάδιο των μιμήσεων. Υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι νέοι δημιουργοί και με τη δυνατότητα της τεχνολογίας μπορούν εύκολα πια να δείξουν τη δουλειά τους. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που διαφαίνεται είναι ότι νέοι δημιουργοί παράγουν για το κοινό, για να διαβαστούν και όχι για να κάνουν το κέφι τους ή να δείξουν μόνο τις ζωγραφικές τους ικανότητες. Γ. Ρ.: Καθώς περνάει ο καιρός και μεγαλώνω σε ηλικία, διαπιστώνω πως οι νεότεροι δημιουργοί σφύζουν από ταλέντο και όρεξη για δουλειά. Είναι πολύ ελπιδοφόρο να βλέπεις όλο και περισσότερο νέο κόσμο να εκφράζεται μέσω της τέχνης. Ταυτόχρονα, σε αντίθεση με τα παλιότερα χρόνια που όσοι ασχολούνταν με καλλιτεχνικά επαγγέλματα κατά κάποιον τρόπο αντιμετωπίζονταν ως ταμπού ή παρίες, ενώ πλέον αντιμετωπίζονται σαν επαγγελματίες που κερδίζουν τα προς το ζην από την τέχνη τους. Ωστόσο οι σημαντικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε ως κλάδος σε διάφορους τομείς δεν παύουν να υπάρχουν. Όσο όμως μεγαλώνει η κοινότητά μας πιστεύω πως η ελληνική σκηνή κόμικς μόνο προς τα πάνω μπορεί να πάει. Είμαι της γνώμης πως μόνο η φαντασία μπορεί να κάνει τη διαφορά στο οτιδήποτε. Μ. Ν.: Σε σταθερά ανοδική πορεία και με αξιοσημείωτη συνέπεια στην ποιότητα παρά τη ραγδαία ποσοτική αύξηση των παραγόμενων έργων. Η σκηνή είναι ιδιαίτερα ενεργή και έχει αρχίσει να διεισδύει και σε διαφορετικούς χώρους μέσα από ένα δυναμικό δίκτυο συνεργασιών. Για τις πεποιθήσεις και προσεγγίσεις των δημιουργών δεν είμαι τόσο σίγουρη, έχω την εντύπωση πως παρουσιάζονται πιο ευέλικτοι και προσαρμοστικοί και ακολουθούν τις εξελίξεις, τη ζήτηση και τις ανάγκες των αναγνωστών τους για πιο περίπλοκα ή και δύσκολα θέματα, και πιο συμπεριληπτικές ιστορίες. Εάν παρατηρώ κάτι είναι πως δίνεται πλέον ιδιαίτερη προσοχή σε ζητήματα τεκμηρίωσης και έρευνας ακόμη και σε ιστορίες μυθοπλασίας, όλες οι εκδόσεις είναι πολύ προσεγμένες και οι καλλιτέχνες επιχειρούν να αναλαμβάνουν δουλειές με εντυπωσιακό όγκο και μεγάλο βαθμό δυσκολίας. Στα τέλη των 90s ο Γιάννης άρχισε να αναγνωρίζεται από την εγχώρια σκηνή και σήμερα είναι ένας από τους πιο καταξιωμένους Έλληνες εικονογράφους. Με τα social media και την αύξηση της απόσπασης προσοχής ειδικά στις μικρότερες ηλικίες, πολλοί παρατηρούν μια αποστροφή από την ανάγνωση. Τι ισχύει για τα κόμικς; Πιστεύετε ότι οι αναγνώστες τα προτιμούν αντί ένα λογοτεχνικό βιβλίο και γιατί; Τ.Α.: Αυτό άρχισε να διαφαίνεται από το 2000 και μετά, αλλά δεν είναι μόνο φαινόμενο ελληνικό. Τα κόμικς είναι πιο κοντά στην εικόνα που μας έχει κατακλύσει, αναπτύσσονται με λιγότερο λόγο και αυτό τα φέρνει πιο κοντά στις προτιμήσεις του νεανικού κυρίως κοινού. Η αισθητική των σχολικών βιβλίων έχει παίξει τον ρόλο της, απωθώντας τα παιδιά από το βιβλίο. Πάντως δεν συγκρίνονται τα είδη. Ο αναγνώστης που του αρέσει η λογοτεχνία θα την αναζητήσει, αυτό δεν εμποδίζει να διαβάζει και κόμικς ίσως μια άλλη στιγμή, με άλλη ευκαιρία. Γ. Ρ.: Προσωπικά πιστεύω πως όποιος θέλει να ασχοληθεί, θα το κάνει δίχως δεύτερες σκέψεις. Πριν τα social media ήταν η τηλεόραση, τα video games κ.τ.λ. Πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν μέσα που αποσπούν την προσοχή. Όλα είναι θέμα παιδείας, γούστου και προσαρμογής στα νέα δεδομένα της εκάστοτε εποχής. Δεν διαβάζουν όλοι βιβλία, όπως δε διαβάζουν όλοι κόμικς. Υπάρχουν και άνθρωποι που δεν ασχολούνται καν με τα social media. Μπορεί τα μικρά τεύχη των είκοσι σελίδων (comic books) να μην κάνουν τα εξωπραγματικά νούμερα που έκαναν κάποτε ανά εβδομάδα, μα οι μεγαλύτεροι τόμοι με ολοκληρωμένες ιστορίες (graphic novels) έχουν αναπτύξει μια δυναμική παρόμοια με αυτή των κλασικών βιβλίων τα τελευταία χρόνια. Πλέον έχουν μπει δυναμικά στο παιχνίδι και τα ψηφιακά κόμικς. Μια μορφή τέχνης μπορεί να επιβιώσει με την εξέλιξη και την ανάπτυξή της. Οτιδήποτε μένει στάσιμο και απαράλλαχτο, δυστυχώς είναι καταδικασμένο να εκλείψει κάποια στιγμή. Όσο παράγουμε ποιοτικές και πρωτότυπες ιστορίες που έχουν κάτι να πουν στο αναγνωστικό κοινό, η πεποίθησή μου είναι πως θα ανανεώνεται και το ενδιαφέρον του. Μ. Ν.: Είμαι από τους αναγνώστες που πιστεύουν πως η διαδικασία ανάγνωσης ενός κόμικ και ενός βιβλίου μπορεί να είναι το ίδιο ανάλαφρη και ευχάριστη, ανεξαρτήτως εάν απαιτεί τα ίδια επίπεδα συγκέντρωσης και προσήλωσης. Και στα δύο είδη η γραφή μπορεί να είναι πυκνή, ανιαρή, φλύαρη, να έχει καλή ή κακή ροή. Η εικόνα ενός κόμικ που κάπως διευκολύνει το μάτι και τη φαντασία δε σημαίνει πως δεν είναι επιφορτισμένη με πολλά επίπεδα πληροφορίας, πως δεν απαιτεί αντίστοιχη προσπάθεια από τον αναγνώστη για την αποκωδικοποίηση των νοημάτων της. Για την απόλαυση ενός κόμικ χρειάζεται παρατήρηση, κριτική σκέψη, συγκέντρωση, συνθετική ικανότητα κ.ά. Επίσης υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη κόμικς και αναγνωστικές προτιμήσεις, πολλές δημιουργίες χρειάζονται μέρες για να διαβαστούν και να αφομοιωθούν. Ίσως φαίνεται πιο εύκολο στην εποχή της εικόνας και της ταχύτητας να διαβάσει κανείς ένα κόμικ, όμως στην πραγματικότητα, η εικόνα δεν εξυπηρετεί την εξοικονόμηση χρόνου και ενέργειας, είναι απλώς ένας διαφορετικός τρόπος διαχείρισης και παρουσίασης της πληροφορίας, που δεν θα πρέπει να προσπερνάμε επιπόλαια ή βιαστικά. Η Μαρία-Όλια Ντακογιάννη ανήκει στη νέα φουρνιά Ελλήνων καλλιτεχνών. Τι συμβουλή θα δίνατε σε ένα νέο καλλιτέχνη που θέλει να ασχοληθεί με τα κόμικς; Τ.Α.: Να προσέξει πολύ το σενάριο και να μάθει πώς γράφεται. Να κάνει πολλή έρευνα γύρω από το θέμα του πριν τραβήξει την πρώτη του γραμμή. Να μη βιάζεται να ''απεικονίσει'', αλλά να είναι σίγουρος ότι η εικόνα του θα πατήσει πάνω σε ένα καλά δομημένο σενάριο. Τόσο στα κόμικς όσο και στα graphic novels το μοίρασμα της προσοχής και του ενδιαφέροντος ανάμεσα στο σενάριο και στην εικόνα είναι 50:50. Γ. Ρ.: Πρώτα απ’ όλα να αγαπάμε από τα βάθη της ψυχής μας αυτό που κάνουμε. Πρέπει να έχουμε υπομονή, επιμονή και να μελετάμε πολύ. Να εξασκούμαστε σταθερά κάθε μέρα, έστω και λίγο. Να μην απογοητευόμαστε από τα λάθη μας, μα να μαθαίνουμε από αυτά. Να επιχειρούμε με κάθε τρόπο να τελειώνουμε ένα έργο μας ακόμη κι αν δεν προέκυψε το καλύτερο αποτέλεσμα που θα θέλαμε. Είναι πάρα πολύ σημαντικό τα ολοκληρώνουμε ένα έργο πριν ξεκινήσουμε κάποιο άλλο. Έτσι αποκτάμε μεγαλύτερη εμπειρία. Θέλει γερό στομάχι ο καλλιτεχνικός χώρος, μα δεν πρέπει να τα παρατάμε ποτέ αν πιστεύουμε στη δουλειά και στο μεράκι μας. Να μη διστάζουμε να βοηθάμε ή και να προστατεύουμε λιγότερο έμπειρους από εμάς. Δίνοντας κάτι πίσω στην κοινότητα, έστω και μια συμβουλή, βοηθάμε στο να γίνουμε καλύτεροι σαν σύνολο. Αν τα κάνουμε όλα αυτά υπάρχει μια πάρα πολύ μεγάλη πιθανότητα να γίνουμε εξαιρετικοί και σεβαστοί καλλιτέχνες. Μ. Ν.: Να γράφει και να εικονογραφεί τις ιστορίες που θα ήθελε ο ίδιος να διαβάσει ως αναγνώστης. Τα θέματα που τον απασχολούν, τα συναισθήματα και τις σκέψεις που θα ήθελε να μοιραστεί. Η αυθεντικότητα είναι το παν σε κάθε τέχνη και είναι κατά την άποψη μου και αυτό που φέρνει την αναγνώριση και την επιτυχία. Το να δημιουργείς από την καρδιά σου και όχι με κριτήριο κάποια τάση ή τι πιστεύεις ότι είναι αρεστό ή δημοφιλές μεταξύ των αναγνωστών. Οι αναγνώστες σου θα σε ακολουθούν όσο είσαι πιστός στον εαυτό σου και δείχνεις ότι έχεις πάθος για αυτό που κάνεις. Στην τελική ο πρώτος και πιο δύσκολος αναγνώστης που πρέπει να "πείσεις” είναι ο ίδιος σου ο εαυτός, που διαβάζει κόμικς και αγαπάει αυτή την τέχνη και είναι απαιτητικός και τελειομανής, περιμένοντας να συγκινηθεί. Θα συμβούλευα ένα νέο δημιουργό να τολμά, να παίρνει ρίσκα, να εκτίθεται, να προσπαθεί ξανά και ξανά, να μην αποθαρρύνεται, να αποδέχεται με σεβασμό την κριτική όσο εξελίσσεται και βελτιώνεται, να μην το βάζει κάτω. Σταθμός για την καριέρα του Αποστολίδη υπήρξε το "Χαμένο φάσμα", ένα ατμοσφαιρικό κόμικ-άλμπουμ με καρέ βγαλμένα από φιλμ νουάρ. Το βρίσκετε δύσκολο να εντοπίσετε κοινά σημεία με έργα που δεν ανήκουν στη δική σας φουρνιά καλλιτεχνών; Τ.Α.: Μα το ''εικονογραφήγημα'' είναι η τέχνη της αφήγησης με λόγο και εικόνα. Προφανώς υπάρχουν κοινά σημεία. Μπορεί να προχώρησαν κάποια πράγματα αλλά η σωστή περιγραφή χαρακτήρων, η τοποθέτηση του μύθου σε τόπο και χρόνο κ.τ.λ. δε θα αλλάξουν, αφού αποτελούν δομικά στοιχεία της αφήγησης. Γ. Ρ.: Καθόλου! Ο δάσκαλός μου, Σπύρος Ορνεράκης, με έμαθε να κρατώ τους ορίζοντές μου ανοιχτούς και να κοιτώ με ενδιαφέρον ό,τι δίνει μια νέα, φρέσκια πνοή στην τέχνη μας ή να εκτιμώ κάθε τι παλιότερο που την εξέλιξε και την οδήγησε στο σημείο που βρίσκεται τώρα. Σίγουρα υπάρχουν άπειρα διαφορετικά γούστα σε τεχνοτροπίες, θεματικές και τρόπους αφήγησης που είναι αδύνατο να καλυφθούν απόλυτα σε ένα ευρύ φάσμα. Αυτό όμως πιστεύω πως είναι υγιές και δίνει την ευκαιρία σε πολύ κόσμο, καλλιτέχνες και αναγνώστες, να δοκιμάσουν διαφορετικά πράγματα. Αλίμονο αν άρεσαν όλα σε όλους. Μ. Ν.: Ακριβώς το αντίθετο! Θεωρώ πως το ποιοτικό επίπεδο των έργων πολλών νέων δημιουργών δεν υστερεί σε τίποτα από την αφηγηματική ωριμότητα καλλιτεχνών με περισσότερη εμπειρία στο χώρο. Αντίστοιχα, οι μεγαλύτεροι δημιουργοί τείνουν να πειραματίζονται, να δοκιμάζουν καινούρια πράγματα και να παραμένουν επίκαιροι τόσο θεματικά όσο και εικαστικά. Θα έλεγα πως η μια γενιά επηρεάζει και εμπνέει την άλλη. Στη σημερινή κόμικς κοινότητα οι νεότεροι δημιουργοί συνυπάρχουν με τους πλέον καταξιωμένους σε ένα κλίμα σύμπνοιας και αμοιβαίου σεβασμού. Την τελευταία περίοδο ο Γ. Ρουμπούλιας σχεδιάζει τις ιστορίες του "Μυθομάχου", εμπνευσμένες από την Ελληνική Επανάσταση. Τι θα λέγατε ότι εκφράζει περισσότερο τη δική σας γενιά ως δημιουργούς; Τ.Α.: Η πολιτική, οι ιδεολογίες, οι περιπέτειες, ο έρωτας και το χιούμορ. Γ. Ρ.: Η αλήθεια είναι πως δε μπορώ να απαντήσω γενικά για μια ολόκληρη γενιά. Κάθε καλλιτέχνης έχει διαφορετικά ερεθίσματα και προσλαμβάνουσες ως ξεχωριστή προσωπικότητα. Διαφορετικά κίνητρα και όνειρα. Προσωπικά πάντα είχα την ανάγκη να ψυχαγωγώ τον κόσμο γύρω μου με το να αφηγούμαι ενδιαφέρουσες φανταστικές ή κωμικές ιστορίες. Ιστορίες που θα αγαπούσα ο ίδιος αλλά και ιστορίες που θα έδιναν και κάτι πίσω στο κοινό. Για μένα η φαντασία είναι το άλφα και το ωμέγα. Μ. Ν.: Η πολυφωνία και το συνεργατικό πνεύμα. Ο κάθε δημιουργός διατηρεί το δικό του χαρακτήρα και προσπαθεί να διαμορφώσει μια ταυτότητα, χωρίς να εγκλωβίζεται σε αυτή και πάντοτε παρακολουθώντας τις τάσεις που κυριαρχούν στο χώρο και τις δουλειές των συναδέλφων του. Η ποικιλία των ιστοριών και των σχεδιαστικών στυλ είναι ενδεικτική των δυνατοτήτων του μέσου. Παρατηρείται επίσης έντονα η τάση των νέων δημιουργών να ενώνουν τις δυνάμεις τους, να εμπιστεύονται τα σενάρια τους σε άλλους σχεδιαστές ή να μοιράζονται μεταξύ τους τα στάδια της εικονογράφησης, τον χρωματισμό, τον σχεδιασμό των εξωφύλλων. Μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα συλλογικά κόμικς των τελευταίων ετών ανέδειξαν πολύ δυνατά δίδυμα ή ομάδες δημιουργών που ανυπομονούμε να ξαναδούμε σε σύμπραξη. Αναμφίβολα θα έχετε κάποιους αγαπημένους καλλιτέχνες που ίσως επηρέασαν και το έργο σας. Ποιοι είναι αυτοί; Τ.Α.: Προφανώς υπάρχουν κι άλλοι λαμπροί εκπρόσωποι του είδους, αλλά οι δημιουργοί της βελγικής σχολής μου άφησαν βαθύ αποτύπωμα και ίσως επηρέασαν τα πρώτα μου έργα. Γ. Ρ.: Frank Frazetta, John Buscema, Claudio Castellini, Σπύρος Ορνεράκης, Brian Bolland, Sergio Toppi, Jim Steranko, Kentaro Miura, Akira Toriyama, Sean O'Mailey, Bruce Timm, Alex Alice, Juanjo Guarnido και άλλοι πολλοί. Μ. Ν.: Ο πρώτος δημιουργός που λάτρεψα και με ενέπνευσε, όχι μόνο να ασχοληθώ με τα κόμικς αλλά και να σπουδάσω την επιστήμη μου, την αρχαιολογία, ήταν ο Ντον Ρόσα, ο δημιουργός του κόμικ "Ο Βίος και η Πολιτεία του Σκρουτζ Μακ Ντακ". Το "Περσέπολις" επίσης της Μαρζάν Σατραπί ήταν το πρώτο μου "ενήλικο” κόμικ, εκείνο που έστρεψε την προσοχή μου σε ωριμότερες αφηγηματικές φόρμες όπως το graphic novel, και με έκανε να συνειδητοποιήσω πως τα κόμικς μπορούν να είναι πολλά περισσότερα από χιουμοριστικές ιστορίες με παπιά και εκρηκτικούς γαλάτες. Έχω θαυμάσει το συγγραφικό και σχεδιαστικό έργο πολλών ξένων δημιουργών με μια προτίμηση για την ευρωπαϊκή σχολή, χωρίς αυτό να αποκλείει τους Αμερικάνους συγγραφείς και εικονογράφους. Μερικοί αγαπημένοι μου είναι οι Scott McCloud, Craig Thomson, Juan Díaz Canales και Juanjo Guarnido, Alan Moore και Neil Gaiman αλλά και οι Έλληνες Soloúp, Δημοσθένης Παπαμάρκος, Θανάσης Πέτρου, Τάσος Ζαφειριάδης, Γιώργος Γούσης και πολλοί άλλοι. Έχετε αντλήσει στοιχεία και από άλλα είδη τέχνης για τις ιστορίες σας; Τ.Α.: Η λογοτεχνία αλλά και η μουσική βοήθησαν τις αφηγηματικές μου δυνατότητες. Γ. Ρ.: Φυσικά! Λατρεύω ιδιαίτερα τον κινηματογράφο και μάλιστα θεωρώ την κινηματογραφική τέχνη και την τέχνη των κόμικς ξαδέρφια. Η αλήθεια είναι πως ο τρόπος που γράφουμε το σενάριο για κόμικς είναι σχεδόν πανομοιότυπος με ένα κινηματογραφικό σενάριο αν εξαιρέσουμε μερικές μικρές διαφορές. Τόσο στα κόμικς όσο και στον κινηματογράφο παίζουν πάρα πολύ μεγάλο ρόλο το σενάριο\ο λόγος, η σκηνοθεσία, ο φωτισμός, η παλέτα χρωμάτων, ο τρόπος αφήγησης, τα πλάνα, η εκφραστικότητα των ηρώων και άλλα πολλά. Μ. Ν.: Το κόμικ μου "Musicoma: το κόμικ-μιούζικαλ" και η καινούρια μου ιστορία που θα κυκλοφορήσει στο φετινό Comicdom Con, ήταν μια απόπειρα να συνδυάσω τις δύο αγαπημένες μου τέχνες, το κόμικ και τη τζαζ μουσική σε ένα διαδραστικό αφηγηματικό περιβάλλον, όπου παράλληλα με την ανάγνωση του κόμικ μπορούσε κανείς να ακούσει και το πρωτότυπο soundtrack που γράφτηκε ειδικά για τη συγκεκριμένη ιδέα. Σκοπός μου ήταν να μεταφέρω το μουσικό θέατρο και το μιούζικαλ σε μια εμπειρία κόμικ, να δώσω μια ακόμη διάσταση στους χαρακτήρες μου και να προτείνω μια παράλληλη μουσική αφήγηση της ιστορίας μου. Το κόμικ μεταφέρθηκε μάλιστα στο θέατρο φέτος στη σκηνή του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός, όπου παρουσιάστηκε με τη μορφή μουσικοθεατρικής παράστασης σε συνδυασμό με video-art και animation. Το ενδιαφέρον της Μαρίας-Όλιας για την αρχαιολογία της έδωσε την έμπνευση για την αυτοέκδοση "Amorabilia". Υπάρχει κάποιος δημιουργός που θα θέλατε να συνεργαστείτε; Τ.Α.: Υπήρχε, ο Αλέκος Παπαδάτος! Συνεργαστήκαμε στον "Αριστοτέλη" και ίσως συνεχίσουμε. Εμένα με πήραν και τα χρόνια. Στα 76 μου δουλεύω στον "Πλάτωνα". Είμαι, λένε, ο γηραιότερος σεναριογράφος κόμικς στον κόσμο! Γ. Ρ.: Ανέκαθεν ήθελα να κάνω μια συνεργασία σε κάποιο πρότζεκτ με τον καλό φίλο μου Μάνο Λαγουβάρδο. Ο Μάνος είναι ένας από τους αρτιότερους και σπουδαιότερους κατ' εμέ δημιουργούς που δουλεύουν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Το έργο του με εμπνέει να γίνομαι καλύτερος και να μην επαναπαύομαι σε μανιέρες. Ελπίζω στο πλαίσιο της νέας εκδοτικής εταιρείας μου, της Nerdula Creative Lab, να το καταφέρουμε σύντομα. Μ. Ν.: Θα ήθελα πάρα πολύ να συνεργαστώ με τη Γεωργία Ζάχαρη και τη Στέλλα Στεργίου. Θαυμάζω πολύ τη δουλειά τους και ελπίζω κάποτε να έχουμε την ευκαιρία να γράψουμε ή εικονογραφήσουμε από κοινού κάποια ιστορία. Ποια είναι η αγαπημένη σας ιστορία κόμιξ; Τ.Α.: Η "Περσέπολις". Γ. Ρ.: Με σιγουριά θα πω το "Berserk", το σκοτεινό έπος τρόμου και φαντασίας του πρόσφατα εκλιπόντα Kentaro Miura. Μ. Ν.: Αχ, ποτέ δεν μπορούσα να επιλέξω μία μόνο σε αντίστοιχη ερώτηση. "Ο γλύπτης" του McCloud είναι σίγουρα πολύ αγαπημένο μου κόμικ, όπως και το "Daytripper" των Fabio Moon και Gabriel Ba. Έχω και ελληνικά αγαπημένα, ο "Συλλέκτης" του Soloúp σίγουρα, το "Φεστιβάλ" των Γούση, Ζάχαρη και Πανταζή και το" Γρα-Γρού" των Ζαφειριάδη, Παλαβού και Πέτρου. Και το σχετικό link...

Η Θεσσαλονίκη μέσα από τα μάτια 22 Ελλήνων σχεδιαστών κόμικς που συμμετέχουν στην 7η διοργάνωση «The Comic Con». Το έργο της σκιτσογράφου Βαρβάρας Μουρατίδου για την Ανω Πόλη. Τι ευτυχής συγκυρία! Δύο από τις μεγαλύτερες φεστιβαλικές διοργανώσεις της Θεσσαλονίκης συμπίπτουν τόσο σε ημερομηνίες όσο και στον ίδιο χώρο. Η γιορτή του βιβλίου και η κουλτούρα των κόμικς στην πιο «υπερ-ηρωική» διοργάνωση της ένατης τέχνης, επιστρέφουν ταυτόχρονα και δυναμικά στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Σχεδιασμένο πάνω στα αμερικανικά πρότυπα αλλά προσαρμοσμένο στα ελληνικά δεδομένα το «Thessaloniki Comic Con» είναι ένα από τα πιο δημοφιλή φεστιβάλ. Από την πρώτη διοργάνωση του 2015 στις αποθήκες του Λιμανιού κέρδισε την εμπιστοσύνη σχεδιαστών και κοινού και έγινε θεσμός, όπως αναφέρει στην «Κ» ο Λεόντιος Παπαδόπουλος, ένας εκ των συνδιοργανωτών του φεστιβάλ. Ακόμη και το Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο της ΔΕΘ όπου διοργανώνεται τα τελευταία χρόνια, αποδεικνύεται μικρό για να καλύψει τον συναρπαστικό δημιουργικό κόσμο των κόμικς. Εκεί πάντως θα συναντηθούν και φέτος 200 επιδραστικοί καλλιτέχνες και σεναριογράφοι, Έλληνες και ξένοι, για να ξετυλίξουν το πλούσιο πρόγραμμα με αφιερώματα, εκθέσεις, εργαστήρια, καλλιτεχνικές δράσεις και τις νέες τάσεις στον χώρο. Ειδική εκδήλωση και έκθεση για τον Λούκυ Λουκ θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του φεστιβάλ κόμικς. Από τη γιορτή δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το δημιουργικό δυναμικό της ελληνικής σκηνής κόμικς με σχεδιαστές που δραστηριοποιούνται εκτός συνόρων και νεότερα ταλέντα δίπλα στους γνώριμους Αργύρη Παυλίδη, που έχει δανείσει τη φωνή του σε μερικούς από τους πιο γνωστούς ήρωες κινουμένων σχεδίων, και Τάσο Αποστολίδη με τις γνωστές «Κωμωδίες του Αριστοφάνη» που συμπληρώνουν φέτος σαράντα χρόνια συνεχούς κυκλοφορίας. Την παράσταση ωστόσο κλέβει η φρέσκια πινελιά Ελλήνων καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν από τη Θεσσαλονίκη για να μας την προσφέρουν εικονογραφημένη με διαφορετική οπτική σε μια πρωτότυπη ομαδική έκθεση. «Η ιδέα ξεκίνησε από τις προηγούμενες διοργανώσεις όταν ζητούσαμε από τους ξένους σχεδιαστές κόμικς να σχεδιάσουν με το δικό τους πενάκι τη Θεσσαλονίκη», εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος. «Περισσότερα από 50 σχέδιά τους με τους φανταστικούς γνώριμους ήρωες έχουν δημοσιευθεί έως σήμερα στο συλλεκτικό περιοδικό μας, το έντυπο κάθε διοργάνωσης. Είναι η προίκα του Thessaloniki Comic Con», σημειώνει. Φέτος αποφάσισαν να στραφούν σε καταξιωμένους Έλληνες κομίστες για να αποτυπώσουν τη Θεσσαλονίκη είτε ως κάτοικοι είτε ως επισκέπτες. Η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή. Είκοσι δύο σχεδιαστές κόμικς και illustrators μας «ξεναγούν» σε γνωστές και άγνωστες γωνιές της Θεσσαλονίκης και μας συστήνουν μνημεία και αξιοθέατα με την προσωπική πινελιά του καθενός. O σχεδιαστής Γιώργος Καλτσούδας και τα «πλάσματα» της Θεσσαλονίκης καταλαμβάνουν το Σιντριβάνι. Ορισμένοι εικονογράφοι, αντλώντας στοιχεία από την ιστορία της πόλης, παντρεύουν το παρελθόν με το παρόν αναδεικνύοντας το αρχιτεκτονικό της παλίμψηστο. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που υπογράφουν σχέδια μεγάλων διαστάσεων είναι οι Γιώργος Δεστέφανος, Έφη Θεοδωροπούλου, Γιώργος Καλτσούδας, Βάλια Καπάδαη, Θανάσης Καραμπάλιος, Κωνσταντίνος Σκλαβενίτης, Ειρήνη Σκούρα, Βούλα Χατζοπούλου κ.ά. Αποτελεί το επίκεντρο της φετινής εικονογραφικής γιορτής με συνδιοργανωτή τον Δήμο Θεσσαλονίκης. Οι λάτρεις των κόμικς, μικροί και μεγάλοι, από σήμερα Παρασκευή έως και την Κυριακή θα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν κάποιον από τους αγαπημένους τους ήρωες μέσα από τους cosplayers αλλά και τους δημιουργούς των Λούκυ Λουκ, του Μίκυ Μάους, του Μικρού Ήρωα, του κόσμου του Αστερίξ κ.ά. Μεταξύ άλλων θα βρεθούν στη Θεσσαλονίκη ο Casty (κατά κόσμον Andrea Castellan), ο Ιταλός σεναριογράφος ιστοριών της Disney, ο Γάλλος σκιτσογράφος και σεναριογράφος Hervé Darmenton που υπογράφει τις νέες ιστορίες του μοναχικού καουμπόι Λούκυ Λουκ μετά τον θάνατο του θρυλικού Morris, ο Brian Azzarello που έχει γράψει ιστορίες των Μπάτμαν και Σούπερμαν, η Michela Frare, εικονογράφος της Disney Pixar και σχεδιάστρια του νέου κόμικ του Ντόναλντ Ντακ, ο Βρετανός συγγραφέας ιστοριών κόμικς παιχνιδιών και κινουμένων σχεδίων Simon Furman που έχει συνδέσει το όνομά του με την ιστορία των Transformers και πολλοί άλλοι. «H Θεσσαλονίκη μέσα από τα μάτια τους», Συνεδριακό Κέντρο «Ιωάννης Βελλίδης», 5-7 Μαΐου. Και το σχετικό link...

Κόμικς, δημιουργοί, cosplay, ταινίες δράσης, βίντεο, board και card games από τις 5 έως τις 7 Μαΐου. Το Heroes του David Bowie ταιριάζει κουτί με όλα αυτά που θα συμβούν στο The Comic Con vol. 7, που επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη: I will be king/ And you, you will be queen/ Though nothing will drive them away/ We can beat them just for one day/ We can be heroes just for one day. Χρήσιμη παρεμβολή-παραλλαγή: Όχι για μια, αλλά… just for three days, αφού από τις 5 έως τις 7 Μαΐου 2023 στο συνεδριακό κέντρο «Ιωάννης Βελλίδης», το φεστιβάλ για τα κόμικς, το cosplay, τις ταινίες δράσης, τα βίντεο και τα board και card games φέρνει στην πόλη πράματα και θάματα. Έχοντας μεγαλουργήσει από την πρώτη μέρα που έσκασε, φέρνοντας στη Θεσσαλονίκη ορισμένους από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες και σεναριογράφους, όπως ο Frank Miller, ο Don Rosa και ο Giorgio Cavazzano, η φετινή διοργάνωση υπόσχεται ακόμα περισσότερες εκπλήξεις, αν κρίνω από τη φετινή γκεστ λιστ. Το φεστιβάλ φέτος πυροβολεί πιο γρήγορα και από τη σκιά του, φράση δανεική από τον Λούκι Λουκ, κι έτσι αποκαλύπτουμε τον πρώτο φετινό καλεσμένο: Achdé. Ο συγγραφέας και comic artist (κατά κόσμον Hervé Darmenton, με ψευδώνυμο που βασίζεται στη γαλλική προφορά των αρχικών του, «H» και «D»), είναι ο καλλιτέχνης που μετά τον θάνατο του Morris, του δημιουργού του Λούκυ Λουκ, το 2003, ανέλαβε τον σχεδιασμό των νέων ιστοριών του μοναχικού καουμπόη. Η πιο πρόσφατη ιστορία του Λούκυ Λουκ, την οποία επιμελήθηκε ο Achdé, έχει τίτλο «A Cowboy in Paris», σε σενάριο του Jul. Ακολουθεί ο Casty: Ο Ιταλός σεναριογράφος (κατά κόσμον Andrea Castellan) είναι ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς ιστοριών της Disney. Έκανε το ντεμπούτο του τη δεκαετία τού 1990 στο διάσημο ιταλικό μηνιαίο «Cattivik», από το 2003 γράφει και σχεδιάζει για το εβδομαδιαίο «Topolino», ασχολείται κυρίως με τον κόσμο του Μίκυ Μάους και των φίλων του και αναδημιουργώντας τη μυστηριώδη και περιπετειώδη ατμόσφαιρα των αρχικών εκδόσεων του αγαπημένου ποντικού, σκορπίζει μόνο χαρά. Επόμενος καλεσμένος ο Simon Furman. Ο βρετανός συγγραφέας ιστοριών κόμικς, παιχνιδιών και κινουμένων σχεδίων έχει συνδέσει το όνομά του με την ιστορία των Transformers, καθώς το 2012 μπήκε στο επίσημο «Hall of Fame Transformers» της Hasbro. Αυτήν την περίοδο ο Furman γράφει το «The Leopard From Lime Street» για τη Rebellion, καθώς και το Astrobots – μια ολοκαίνουργια σειρά mecha από τη Whatnot Publishing, σχεδιασμένη από τον Hector Trunnec και βασισμένη σε σχέδια παιχνιδιών του Aaron Thomas. Ο Dean Ormston όχι μόνο τα σπάει αλλά και αποτελεί φωτεινή πηγή αισιοδοξίας και παράδειγμα ζωής: Ο πολυβραβευμένος καλλιτέχνης μπήκε στο άθλημα μέσα από το Judge Dredd Megazine, συνεχίζοντας να δουλεύει για πολλούς τίτλους της DC Vertigo. Το 2015, ενώ σχεδίαζε το πρώτο τεύχος του «Black Hammer», ο Dean υπέστη εγκεφαλική αιμορραγία που παρέλυσε τη δεξιά πλευρά τού σώματός του και πέρασε έξι μήνες μαθαίνοντας να περπατάει και να ζωγραφίζει ξανά. Σήμερα συνεχίζει το «Black Hammer», σε συνεργασία με τον συγγραφέα Jeff Lemire κι αν αυτό δεν αξίζει χειροκρότημα, τότε ποιο; Η Michela Frare εργάζεται ως εικονογράφος, σχεδιάστρια και inker για τη Walt Disney Ιταλίας και Αμερικής και τη Disney Pixar από το 2000. Στη δουλειά της περιλαμβάνονται τίτλοι όπως οι «Topolino», «Cars», «Frozen», «Mickey Mouse & friends». Σχεδίασε για τα graphic novels «Wreck-It Ralph» και «Ralph Breaks the Internet». Αυτήν την περίοδο σχεδιάζει κόμικς του Ντόναλντ Ντακ για την Egmont, ενώ συνεργάζεται και με άλλους σημαντικούς εκδοτικούς οίκους. Το ίδιο γίγας και ο Philippe Fenech: Ανακάλυψε τα κόμικς χάρη στον Αστερίξ και δεν εγκατέλειψε ποτέ την ιδέα να κάνει τη δημιουργία τους επάγγελμα. Η καριέρα του, που ξεκίνησε από μια καθημερινή τοπική εφημερίδα, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ιστορίες του Μίκυ Μάους και του Scooby Doo, βραβεία, αλλά και ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα: να ζωγραφίζει ιστορίες από τον κόσμο τού Αστερίξ. Έχει αναλάβει τη σειρά «Idéfix et les Irréductibles» (Εκδόσεις Albert René), της οποίας ο 4ος τόμος θα εκδοθεί σύντομα. Έμπαινε Tony Sandoval: Κατάγεται από το βορειοδυτικό Μεξικό και στο ενεργητικό του έχει δεκάδες κυκλοφορίες, οι οποίες έχουν μεταφραστεί σε πολυάριθμες γλώσσες. Έχει κερδίσει τρεις υποψηφιότητες για βραβείο Eisner, ενώ η πιο πρόσφατη δουλειά του έχει τίτλο «If I was your music» και θα είναι διαθέσιμη κατ’ αποκλειστικότητα στη διάρκεια του «The Comic Con vol. 7». Η Zoe Thorogood έκανε το ντεμπούτο της το 2020 με το «The Impending Blindness Of Billie Scott», έχει εικονογραφήσει ανθολογίες για τη Marvel & τη DC, καθώς και το «Rain» του Joe Hill και η πιο πρόσφατη δουλειά της είναι το αυτοβιογραφικό graphic novel «It's lonely at the centre of the Earth», που κυκλοφόρησε από την Image Comics τον περασμένο Νοέμβριο. Μορφή είναι και o Yoann: γάλλος δημιουργός έγινε ιδιαίτερα γνωστός για τη δουλειά του στο φημισμένο κόμικ «Spirou & Fantasio», έχοντας ως συνεργάτη τον συγγραφέα Fabien Vehlmann. Μαζί έχουν επίσης δημιουργήσει το «Supergroom», μια υπερηρωική εκδοχή του Spirou που απευθύνεται σε νεότερους αναγνώστες. Το τρίτο άλμπουμ αυτής της συνεργασίας θα κυκλοφορήσει το 2024. Ας περάσουν οι επόμενοι: ο Emiliano Santalucia, εικαστικός, concept artist και toy designer από την Ιταλία ξεκίνησε την καριέρα του ως βασικός καλλιτέχνης του κόμικ «Masters of the Universe» για τη Mattel. Εργάστηκε ως concept artist για τις ταινίες Transformers 3, 4 και 5 ενώ συνεργάζεται με τη Hasbro ως σχεδιαστής φιγούρων Transformers. Είναι πρόεδρος του ιδρύματος «The Power and The Honor», ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που έχει ως αποστολή να συλλέγει, να αρχειοθετεί, να διατηρεί και να μοιράζεται έργα τέχνης «Masters of the Universe» και «Princess of Power». Ο Brian Azzarello πάλι, ένας από τους σημαντικότερους αμερικανούς συγγραφείς ιστοριών κόμικς, έχει γράψει μεταξύ άλλων το σενάριο για αρκετές από τις περιπέτειες του Batman, του Superman και της Wonder Woman, ενώ έγινε ευρύτερα γνωστός για τη δουλειά του στο «100 Bullets» και στο «Dark Knight III – The Master Race». Αυτήν την περίοδο ασχολείται με το πολυσυζητημένο «Batman: Damned», σε συνεργασία με τον Lee Bermejo. Η Stephanie Phillips είναι αμερικανίδα συγγραφέας, γνωστή για μια σειρά από σημαντικούς τίτλους όπως οι «Harley Quinn», «Wonder Woman: Evolution», «Batman: Legends of the Dark Knight» και «We only kill each other». Οι ιστορίες και τα κόμικς της έχουν εκδοθεί στη DC Comics, τη Marvel, την AfterShock Comics, τη Dark Horse, την Oni Press, την Top Cow/Image Comics και πολλές ακόμη. Ο Thierry Capezzone, αγαπημένος καλλιτέχνης των παιδιών άρχισε να σχεδιάζει για το περιοδικό «Spirou» και το «Strumfaki» στα τέλη τού 1980. Το 1987 μάλιστα μετακόμισε για έναν χρόνο στη Θεσσαλονίκη, το 2003 δημιούργησε το πρώτο κόμικ τής σειράς «Andersen Junior», όπου ο νεαρός παραμυθάς επισκέπτεται χαρακτήρες από παραμύθια του όπως τη Μικρή Γοργόνα, και από το 2010 σχεδιάζει τον Petzi (Rasmus Klump), μια πασίγνωστη σειρά κόμικ στη Δανία. Και η λίστα των καλεσμένων από το εξωτερικό κλείνει με τον William Simpson: Ξεκίνησε την καριέρα του σχεδιάζοντας για τα βρετανικά περιοδικά κόμικ «2000 AD» και «Warrior», δουλεύοντας πάνω σε πολύ γνωστούς χαρακτήρες όπως ο Judge Dredd και ο Roque Trooper. Στη συνέχεια έκανε το μεγάλο άλμα δουλεύοντας για τις δύο μεγαλύτερες εταιρείες αμερικανικών κόμικς, τη Marvel και τη DC Comics. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως storyboard artist έχοντας στο ενεργητικό του συμμετοχή σε πολλές ταινίες, ενώ ήταν ο storyboard and conceptual artist της τηλεοπτικής σειράς-φαινόμενο «Game of Thrones». Ελλάς Ελλήνων Σχεδιαστών, άνευ Βουλής και εκλογών Πάμε ματιές και στις εγχώριες δυνάμεις, αφού εκτός από τους ήδη καταξιωμένους έλληνες σχεδιαστές που δραστηριοποιούνται εντός και εκτός συνόρων και θα δώσουν το παρών, η διοργάνωση φιλοξενεί και νέο αίμα. Ειδικά φέτος θα δείτε έναν πρωτόγνωρο αριθμό συμμετοχών που ξεπερνά κάθε προηγούμενο, ενώ παράλληλα τα σπέσιαλ αφιερώματα στις ελληνικές δυνάμεις του Καλού, συνεχίζονται με τον Αργύρη Παυλίδη να καταφθάνει για να μοιράσει συγκίνηση: μία από τις πιο δημοφιλείς φωνές στον χώρο τού voice acting, ο αγαπημένος ηθοποιός που έχει δανείσει τη φωνή του σε μερικούς από τους πιο γνωστούς ήρωες κινουμένων σχεδίων όπως ο Γιούγκι Μούτο, ο Αστερίξ, ο Τεν Τεν, ο Σάγκι Ρότζερς, ο Φρέντι Τζόουνς και ο Λεονάρντο, θα μοιραστεί μυστικά της δουλειάς του και θα ζωντανέψει χαρακτήρες που τόσο αγαπάμε. Βαθιά υπόκλιση και για τον Θεσσαλονικιό Τάσο Αποστολίδη: Φέτος οι «Κωμωδίες τού Αριστοφάνη» του συμπληρώνουν σαράντα χρόνια συνεχούς κυκλοφορίας και αυτό από μόνο του συνιστά άθλο και κατόρθωμα που πρέπει να τιμηθεί. H φετινή διοργάνωση περιλαμβάνει και μια μεγάλη έκπληξη για τους φίλους των video games: η Ubisoft, μία από τις κορυφαίες εταιρείες ανάπτυξης του είδους στον πλανήτη, θα συμμετάσχει με περίπτερο και ανθρώπους από τη δημιουργική της ομάδα, οπότε οι επισκέπτες του «The Comic Con 7» θα έχουν την ευκαιρία να θυμηθούν τα παιχνίδια «Odyssey» και «Valhalla» τής αγαπημένης σειράς «Assassin's Creed» και να παρακολουθήσουν την παρουσίαση «From the moodboard to the screen: How we bring life into the art of Assassin’s Creed worlds». Μη χάσετε ακόμα την πρωτότυπη ομαδική έκθεση με τίτλο «Η Θεσσαλονίκη μέσα από τα μάτια τους», που περιλαμβάνει έργα ορισμένων από τους σημαντικότερους και πλέον καταξιωμένους έλληνες σχεδιαστές κόμικς και illustrators. Οι δημιουργοί επέλεξαν από μία προσωπική γωνιά της Θεσσαλονίκης και σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης, την παρουσιάζουν καθένας με την προσωπική τους ματιά – αυτήν που τον καταξίωσε στον χώρο του. Μαζί με το «The Comic Con» επιστρέφει και το αγαπημένο section με τα διοράματα και τα χόμπι: οι Playmofriends και ο Σύλλογος LEGO Βορείου Ελλάδος «thebrick.gr» θα παρουσιάσουν τα φετινά τους διοράματα, η Hot Wheels-Greece θα στήσει τις πίστες όπου θα κοντραριστούν τα αυτοκινητάκια τους ενώ το Panorama Subbuteo Club θα μάθει μπάλα στους λάτρεις του επιτραπέζιου ποδοσφαίρου. Thessaloniki Comic Convention «The Comic Con 7» 5 ως τις 7 Μαΐου, συνεδριακό κέντρο «Ιωάννης Βελλίδης»/ ΔΕΘ Helexpo. Ώρες λειτουργίας: 10:00-20:00. Εισιτήρια: €8 (ημέρας), €16 (τριημέρου). Η είσοδος είναι ελεύθερη για παιδιά ηλικίας έως 8 ετών που συνοδεύονται από ενήλικο. Ελεύθερη είσοδος σε ΑμΕΑ, με την επίδειξη του σχετικού αποδεικτικού. Για περισσότερες πληροφορίες: www.thecomiccon.gr H Athens Voice είναι χορηγός επικοινωνίας. Και το σχετικό link...

Ο γηραιότερος σεναριογράφος κόμικς «στέλνει» τον Αριστοτέλη σε όλο τον κόσμο. Ήδη μεταφράζεται στα αγγλικά, γερμανικά, κινεζικά, τουρκικά, πορτογαλικά, ισπανικά και κορεατικά. Μέσα από τις 200 και πλέον σελίδες ενός κόμικς, ξεδιπλώνεται η ιστορία του ήρωα που άλλαξε τον κόσμο. Στους ώμους του δεν κυματίζει μπέρτα, από τα μάτια του δεν ξεχύνονται φλόγες, δεν διαθέτει πτητική ικανότητα, ούτε σκαρφαλώνει στα κτήρια. Αντιθέτως, πατάει στη γη, περιβάλλεται από μαθητές και η μόνη του... υπερδύναμη είναι η παρατήρηση και η έρευνα, η ισχύς της γνώσης. Ο ισχνός αυτός ήρωας με τα κοντά μαλλιά, τα μικρά μάτια και τα λεπτά άκρα λέγεται «Αριστοτέλης» και γεννήθηκε στα Στάγειρα της Χαλκιδικής το 384 π.Χ. Ένας ξεχωριστός «ήρωας», που τόλμησε στην εποχή του να θέσει στο τραπέζι της λογικής όλα τα μεγάλα ερωτήματα της ανθρωπότητας για τη δημιουργία του κόσμου, τη φύση του ανθρώπου, το περιβάλλον, τη φυσική ιστορία, το σύμπαν, την ηθική… Την ιστορία και το λόγο του σπουδαίου Έλληνα φιλοσόφου και επιστήμονα της αρχαιότητας, μεταφέρει εκλαϊκευμένα σε ένα κόμικς που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ίκαρος», ο γηραιότερος σεναριογράφος κόμικς στον κόσμο Τάσος Αποστολίδης, ενώ για την εικονογράφηση είναι υπεύθυνος ένας άνθρωπος… εθισμένος στην εικονική απεικόνιση της αρχαιότητας, ο Αλέκος Παπαδάτος. «Η φιλοσοφία είναι ένας οδηγός ζωής. Αν πραγματικά καταλάβεις τι λένε αυτοί οι άνθρωποι, η μέρα σου θα γίνει καλύτερη», δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Τάσος Αποστολίδης. «Στόχος μου είναι να περάσω τον λόγο του Αριστοτέλη με έναν εύκολο τρόπο, όπως είναι τα κόμικς, για να γοητεύσω νέους ανθρώπους και κυρίως εφήβους και να τους οδηγήσω σε μία διαδικασία συλλογισμών για να αντιμετωπίσουν καλύτερα το σήμερα και το αύριό τους. Μάλιστα, αν μετακινήσω λίγο παραπάνω τον στόχο μου, ελπίζω πως διαβάζοντάς το, ίσως αναζητήσουν και τα μεταφρασμένα πρωτότυπα έργα», συμπληρώνει. Ο «Αριστοτέλης» κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες και εκδόθηκε ήδη στα γαλλικά από τους εκδότες του «Αστερίξ» Dargaud, οι οποίοι για πρώτη φορά εκδίδουν έργο Ελλήνων δημιουργών. Ήδη μεταφράζεται στα αγγλικά, γερμανικά, κινεζικά, τουρκικά, πορτογαλικά, ισπανικά και κορεατικά για να κυκλοφορήσει μέσα στο τρέχον έτος. Ωστόσο, ο Τάσος Αποστολίδης χρειάστηκε επτά χρόνια για να τον ολοκληρώσει, εκ των οποίων τα τρία τα αφιέρωσε στην έρευνα. Τα σημαντικότερα γεγονότα που εκτυλίχτηκαν παράλληλα με τη ζωή του μεγάλου φιλοσόφου, αλλά και η ίδια του η ιστορία του Αριστοτέλη, (οι σπουδές του, το ότι υπήρξε δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τη διδασκαλία του στο «Λύκειο», ο διωγμός του, τα παιδιά του κ.ά.) με απόλυτη ιστορική πιστότητα, «μπλέκονται» από τον έμπειρο χειριστή της μυθοπλασίας, με καθημερινούς διαλόγους, χιούμορ και αριστοτεχνικά «μπρος-πίσω». «Δεν έμεινα στο να πάρω μια μετάφραση και να τη μεταφέρω εικονικά. Αυτό θα ήταν λάθος. Προσπάθησα να κάνω μύθο τα στοιχεία της ζωής του και επειδή μια γραμμική αφήγηση συνήθως είναι βαρετή, έχει πολλά… flashback, ώστε να μη χάνει ο αναγνώστης το ενδιαφέρον της επόμενης σελίδας», εξηγεί. Στην ανάδειξη του έργου του παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο η εικόνα, η οποία έχει τη δική της δύναμη. Η παραστατικότητα των εικόνων, με τις χαρακτηριστικές εκφράσεις των 50 και πλέον χαρακτήρων, με την πιστή απεικόνιση κτιρίων, ενδυμασιών και χρηστικών αντικειμένων, κάνουν πιο γλαφυρή την περιγραφή της καθημερινότητας των πόλεων και αποδίδουν την ατμόσφαιρα της εποχής. «Ακόμη κι αν δεν μένει κανείς στο διάβασμα των λόγων και κοιτάξει απλώς τις εικόνες, παίρνει ήδη αρκετές πληροφορίες. Άλλωστε από εκεί παράγονται οι ατμόσφαιρες και τα συναισθήματα που δεν μπορούν να φανούν στα λόγια», λέει. Μάλιστα, η συνεργασία του με τον Αλέκο Παπαδάτο ήταν… καρμική, καθώς ήταν ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο απευθύνθηκε πριν από σχεδόν 45 χρόνια, όταν του πρότεινε ο διευθυντής του στην εφημερίδα Εγνατία – όπου δούλευε – να κάνει σύντομες ιστορίες σε καρέ, τα λεγόμενα comic strips, για να εμπλουτίσει την ύλη. Οι δυο τους πειραματίστηκαν τότε «παντρεύοντας» τα ταλέντα τους και το εγχείρημα πέτυχε. Καθηγητής μαθηματικών παραδίδει... «Όρνιθες» σε κόμικς Ο «Αριστοτέλης» δεν είναι το πρώτο έργο του 76χρονου συγγραφέα, αλλά η… κατάληξη μιας σειράς που ακολούθησε. Την αρχή την έκανε 50 χρόνια πριν, το 1973, με το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Ευθυμογραφήματα για κατηφείς και ολίγη μυθολογία για αδαείς». Πριν από αυτό, από τα φοιτητικά του ακόμη χρόνια δούλευε σε εφημερίδες και περιοδικά κάνοντας ευθυμογραφήματα, που πάντα είχαν κάποια σχέση με την αρχαιότητα. «Μπήκα έβδομος στο μαθηματικό και αφού αποφοίτησα άσκησα το επάγγελμα, διδάσκοντας σε φροντιστήρια και παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα. Κάποια στιγμή με προσέλαβαν στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή, όπου έζησα τα υπόλοιπα 36 χρόνια της ζωής μου μέχρι τη σύνταξή μου, ως καθηγητής μαθηματικών, ως διευθυντής και στο τέλος ως αντιπρόεδρος», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Όπως υποστηρίζει, τον ενδιέφερε εκπαιδευτικά να βάλει λίγη... τέχνη στα «ψυχρά» μαθηματικά και να γοητεύσει τους μαθητές με άλλο τρόπο. Έτσι δημιούργησε μια μαθητική θεατρική ομάδα, με την οποία δούλευαν όλο το χρόνο την παράσταση που θα ανέβαζαν στο τέλος της σχολικής χρονιάς. «Αποφάσισα να ανεβάσουμε τις «Όρνιθες» του Αριστοφάνη. Αλλά ήταν κάθε άλλο παρά εύκολο έργο, τα παιδιά δυσκολεύονταν να μάθουν τα λόγια, δεν μπορούσαν να συντονιστούν με το ποτέ μπαίνουν στη σκηνή και πότε βγαίνουν από αυτήν… Τότε μου ήρθε μία ιδέα, σαν να άναψε μία λάμπα πάνω από το κεφάλι μου». Η ιδέα αυτή ήταν να σχεδιάσει σε ένα χαρτί κάποια καρέ – όπως των κόμικς, όπου θα φαίνεται από πού μπαίνει ο μαθητής, τι λέει και από πού φεύγει στη συνέχεια. «Ήταν ένα προσχέδιο που θα το μελετούσαν και θα μάθαιναν τις κινήσεις και τα λόγια τους, χωρίς να διαβάζουν ένα ατελείωτο κείμενο. Φωτοτύπησα λοιπόν δυο-τρεις σελίδες με την εισαγωγή, τους τη μοίρασα και είδα ότι δούλεψε, η πρόβα άρχισε να πηγαίνει γρήγορα», αναφέρει. Έτσι λοιπόν έκανε το ίδιο και για όλο το υπόλοιπο κείμενο, με αποτέλεσμα η παράσταση να δοθεί με μεγάλη επιτυχία και ο ίδιος να μείνει – χωρίς αρχικά να το γνωρίζει, με… 200 ντεκουπαρισμένες σελίδες. «Πρόκειται για έναν όρο που σημαίνει σκηνοθεσία του καρέ και της σελίδας. Απευθύνθηκα στον Γιώργο Ακοκαλίδη, που δούλευε στην ίδια εφημερίδα με μένα ως γελοιογράφος και του πρότεινα να κάνουμε ένα κόμικς. Αρχικά μου είπε ότι αυτό είναι μια τρέλα, καθώς τη δεκαετία του '80 η Ελλάδα από τη μία υφίστατο μία… επίθεση από πολύ καλά ξένα κόμικς (Αστερίξ, Λούκυ Λουκ, Τεν-Τεν, Μαφάλντα) και επιπλέον γιατί το κόμικς τότε ήταν υπό διωγμόν, καθώς θεωρείτο υπεύθυνο για τη λογοπενία και τη στέρηση φαντασίας των νεαρών αναγνωστών», σημειώνει. Κλασικά έργα της αρχαιότητας σε κόμικς ταξιδεύουν στο εξωτερικό Παρά τις αμφιβολίες, οι δύο άνδρες άρχισαν να δουλεύουν τόσο τις «Όρνιθες» όσο τη «Λυσιστράτη» και τους «Αχαρνής», αλλά τους πήρε δύο χρόνια να βρουν εκδότη. «Τελικά βρήκαμε τις Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις, μία θυγατρική της Αγροτικής Τράπεζας, που είχαν έναν... προχωρημένο διευθυντή, στον οποίο – αν και δεν άρεσε να διαβάζει κόμικς – άρεσε η ιδέα μας και αποφάσισε να το κάνει», λέει. Η πρώτη έκδοση, της πιο δημοφιλούς Λυσιστράτης, το 1983, είχε εντυπωσιακή απήχηση, αφού – όπως θυμάται ο κ. Αποστολίδης – μέσα σε μία εβδομάδα είχε πουλήσει 10.000 αντίτυπα. «Μετά απ' αυτήν την αποδοχή κι ενώ έως τότε ήμασταν ερασιτέχνες, αρχίσαμε να μπαίνουμε πια σε επαγγελματικούς ρυθμούς, διότι έπρεπε να παραχθεί μία σειρά των 11 κωμωδιών, κάτι που μας πήρε πάνω από έξι χρόνια στα οποία έπρεπε να δουλεύουμε πάρα πολλές ώρες, Κυριακές, αργίες και καλοκαίρια, γιατί αν η σειρά δεν είχε αλληλουχία, θα ξεχνιόταν. Είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο εκείνη έγινα μπαμπάς και "είδα" την κόρη μου αφού πήγε στο δημοτικό», λέει χαριτολογώντας, για να περιγράψει τη δύσκολη εκείνη περίοδο της ζωής του. Η σειρά τελικά ολοκληρώθηκε το 1987 και ταυτόχρονα άρχισαν να γίνονται μεταφράσεις της Λυσιστράτης σε αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά, προκειμένου να πωλούνται στην Ελλάδα, σε πωλητήρια μουσείων και αρχαιολογικών χώρων, απευθυνόμενα σε τουρίστες. Με το κλείσιμο όλων των θυγατρικών της Αγροτικής Τράπεζας λίγα χρόνια αργότερα και μετά από μία σειρά περιπετειών με αθηναϊκούς εκδοτικούς οίκους κατέληξε στις εκδόσεις «Μεταίχμιο», όπου για 17 χρόνια έβγαζαν παλιά και νέα έργα του. Ο Τάσος Αποστολίδης μετά τα κόμικς «Οδύσσεια», «Αντιγόνη», «Ιφιγένεια», «Μύθοι του Αισώπου», «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα» και πολλά άλλα, κατέληξε στον «Αριστοτέλη», ενώ ήδη εδώ και έναν χρόνο δουλεύει πάνω στον Πλάτωνα για να κάνει κάτι αντίστοιχο. «Στο πιο δύσκολο, σοβαρό και επίπονο που θα μπορούσε να καταλήξει μία τέτοια σειρά ήταν η φιλοσοφία. Άλλωστε φιλοσοφία είναι οι απαντήσεις στις ερωτήσεις των παιδιών, είναι κατανόηση και γνώση, είναι τρόπος ερμηνείας της φύσης, των ανθρώπων και της κοινωνίας και το κόμικς έχει τη δυνατότητα να μας ταξιδέψει...», κατέληξε. Και το σχετικό link...

Το graphic novel «Αριστοτέλης» του Τάσου Αποστολίδη και του Αλέκου Παπαδάτου ετοιμάζεται να μεταφραστεί σε επτά γλώσσες και οι δημιουργοί του αφηγούνται στην «Κ» το ταξίδι του από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο. Λεπτομέρεια από το ελληνικό εξώφυλλο του graphic novel «Αριστοτέλης» Το 2016 ήταν το «Έτος Αριστοτέλη». Τότε ο Τάσος Αποστολίδης παρακολούθησε στη Θεσσαλονίκη μια σειρά από συζητήσεις και εκδηλώσεις του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών για για τη σπουδαία κληρονομιά του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου. Εντυπωσιάστηκε για το πώς, 2000 χρόνια μετά τον θάνατό του, το έργο που άφησε πίσω του συνεχίζει να απασχολεί τον σύγχρονο άνθρωπο, σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Κάπως έτσι ήρθε το τελικό «λάκτισμα» για τον Τάσο Αποστολίδη να βάλει μπρος ένα graphic novel για τον Αριστοτέλη. Είχε βέβαια πάντα στο μυαλό του να κάνει graphic novels για αρχαίους φιλοσόφους, και είχε ξεκινήσει να μαζεύει σχετική βιβλιογραφία για τη δημιουργία ενός κόμικ για τον φιλόσοφο από το 2014. Ο δημιουργός άλλωστε δεν έχει κρύψει την αδυναμία του για τον κόσμο της αρχαιότητας. Έχει διανύσει μια πορεία δεκαετιών στην ένατη τέχνη, έχοντας καταπιαστεί ξανά με θέματα προερχόμενα από την Αρχαία Ελλάδα: τις Κωμωδίες του Αριστοφάνη, τους Μύθους του Αισώπου, την Ιφιγένεια, την Αντιγόνη, την Οδύσσεια αλλά και κόμικ για τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα. Πέρα από κομίστας, ο Τάσος Αποστολίδης ήταν για 40 χρόνια και εκπαιδευτικός. «Ζει μέσα μου ο δάσκαλος», όπως λέει χαρακτηριστικά. Είναι αυτό που του ξυπνά την επιθυμία να μεταδώσει κάποια σημαντικά γι αυτόν πράγματα και στο κοινό, μέσα από τον διασκεδαστικό κόσμο των καρέ των κόμικ, εκλαϊκεύοντας και δραματοποιώντας αυτά τα έργα. Ύστερα λοιπόν από τρία χρόνια έρευνας και γραφής του σεναρίου, ο Τάσος Αποστολίδης συναντήθηκε με τον Αλέκο Παπαδάτο (βρίσκεται πίσω από το «Logicomix» μαζί με την Άννι Ντι Ντόνα) για την ολοκλήρωση του εγχειρήματος, μια διαδικασία που κράτησε άλλη μία τριετία περίπου. Ο δεύτερος είχε μόλις ολοκληρώσει το graphic novel «Δημοκρατία» κι ήταν έτσι «ζεστός» από το κλίμα της Αρχαίας Ελλάδας. Μάλιστα το βιβλίο έγινε ουσιαστικά συγχρόνως σε δύο γλώσσες: ενώ γραφόταν λοιπόν στα ελληνικά, την ίδια στιγμή μεταφραζόταν στα γαλλικά. Κάτι που σημαίνει ότι ο Αλέκος Παπαδάτος ενσωμάτωνε συγχρόνως τα αρχεία και για τις δύο γλώσσες. Η δημιουργική ομάδα του «Αριστοτέλη» είχε επίσης να ξεπεράσει και το ζήτημα της απόστασης: ο Τάσος Αποστολίδης έμενε στη Θεσσαλονίκη, ο Αλέκος Παπαδάτος εκείνο το διάστημα βρισκόταν στη Γαλλία, η μεταφράστρια στην ίδια χώρα αλλά σε άλλη πόλη και οι δύο εκδότες στις Βρυξέλλες και στην Αθήνα. Όπως καταλαβαίνετε, τo κόμικ δουλεύτηκε από απόσταση μέσα από αυτό το μικρό «δίκτυο» και υπήρχαν οι προκλήσεις του συντονισμού. Το πλάνο ήταν τον Σεπτέμβριο του 2022 το βιβλίο να κυκλοφορήσει συγχρόνως στη Γαλλία και στις γαλλόφωνες χώρες από την Dargaud – την εκδοτική εταιρεία που τυπώνει το «Αστερίξ και Οβελίξ» – και φυσικά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος. Στην έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης που ακολούθησε τον Οκτώβριο το βιβλίο τράβηξε το ενδιαφέρον από εκδότες της Κίνας, ενώ επίσης άρχισε να προχωρά η κυκλοφορία του «Αριστοτέλη» στην Τουρκία, στην Πορτογαλία, στη Γερμανία (θα βρίσκεται στα ράφια των γερμανικών βιβλιοπωλείων τον Ιούνιο), ενώ ο φιλόσοφος ετοιμάζεται να «μιλήσει» ακόμα και ισπανικά και κορεάτικα. Επίσης έχει ολοκληρωθεί και η μετάφραση του βιβλίου στα «διεθνή» αγγλικά, που δεν θα μπορούσαν να λείπουν από τη λίστα, σε μορφή e-book. Το να μεταφέρεις φιλοσοφικές έννοιες στη «λαϊκή» μορφή ενός κόμικ, δεν είναι φυσικά εύκολο. Ο Τάσος Αποστολίδης είναι και μαθηματικός και η επιστήμη του τον βοήθησε, μιας και – όπως λέει και ο ίδιος – «τα μαθηματικά με τη φιλοσοφία είναι πολύ κοντά». Μια βασική βέβαια δυσκολία ήταν το γεγονός ότι το υλικό που υπάρχει από τον Αριστοτέλη ήταν σημειώσεις για τα μαθήματά του κι όχι κείμενο προορισμένο να εκδοθεί, και άρα δεν ήταν λόγιο αλλά αρκετά «ξερό» και κοφτό στο ύφος του. Αυτό δυσκόλεψε τον δημιουργό στο να δώσει τελική μορφή σε έννοιες στο κόμικ του. Στη θεματολογία αυτή πάντως, παραμόνευε και μία «ευκολία»: η Αρχαία Αθήνα δεν μας κληροδότησε μόνο τη δημοκρατία αλλά και τον διάλογο. Δηλαδή, μία από τις βασικές δομές των graphic novels. Και ένα επίσης βασικό συστατικό της φιλοσοφίας. Κάπως έτσι, δύο «μακρινοί» κόσμοι ενώνονται και ακόμα και δύσβατα σημεία φιλοσοφικών θεωριών μπορούν να γίνουν κατανοητά σε έναν αναγνώστη. Υπήρχαν φυσικά και σκόπελοι που έπρεπε να ξεπεράσει ο Αλέκος Παπαδάτος δημιουργώντας τα πρόσωπα για το κόμικ. Ας πούμε, στις προτομές που διασώζονται ο Αριστοτέλης έχει μια όψη βλοσυρή, κάτι που δεν ήθελε να μεταφέρει στο συγκεκριμένο βιβλίο και έτσι έπρεπε να «μαλακώσει» τη μορφή του, δεδομένου ότι το κόμικ έχει και χιουμοριστικά στοιχεία. Κι έπειτα, είχε το δύσκολο έργο να φτιάξει γύρω στους 50 ακόμα χαρακτήρες για τους οποίους δεν υπήρχαν πάντα επαρκείς πηγές, κι έπρεπε από τη μία να προκύψουν από τη φαντασία του δημιουργού κι από την άλλη να φροντίσει να είναι διακριτοί μεταξύ τους. Τελικά ένα graphic novel για έναν φιλόσοφο σαν τον Αριστοτέλη, ποιον αναγνώστη «κυνηγάει»; «Το ότι τα κόμικ είναι κυρίως παιδικά και εφηβικά είναι ένας μύθος», όπως επιβεβαιώνει ο Τάσος Αποστολίδης. Εξάλλου, άνθρωποι που σήμερα είναι 50, 60 ή και μεγαλύτεροι, γαλουχήθηκαν με κόμικ όπως ο Αστερίξ, η Μαφάλντα και τόσα άλλα, «άρα έχουμε μια διαμορφωμένη αναγνωστική ομάδα αρκετά μεγάλη σε όλο τον κόσμο». Ο Αλέκος Παπαδάτος από την πλευρά του, χαίρεται που κατάφεραν να φτιάξουν «έναν ήρωα που μας μαθαίνει κάτι παραπάνω και είναι συμπαθής, γίνεται τελικά ένας από εμάς: έχει τους έρωτές του, τις απογοητεύσεις του, τις χαρές του και τις λύπες του». Ο αναγνώστης που είχαν στο μυαλό τους ήταν – μεταξύ άλλων – και οι ίδιοι, «για να γίνουμε οι κριτές του». Στόχος όμως ήταν και να γίνει προσβάσιμο σε όλους, «από 17 έως 77 ετών όπως λέμε στα κόμικ», θα καταλήξει ο ένας εκ των δύο δημιουργών. Το graphic novel «Αριστοτέλης» του Τάσου Αποστολίδη και του Αλέκου Παπαδάτου κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος. Και το σχετικό link...

Το πολυαναμενόμενο κόμικς των Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου για τον Αριστοτέλη μάς ταξιδεύει με τον πιο σύγχρονο και χιουμοριστικό τρόπο στη ζωή και τη σκέψη του Σταγειρίτη φιλοσόφου. Γεννήθηκε σε μια εποχή πολυδιάσπασης του ελληνικού κόσμου. Ο θάνατός του συνέπεσε με την απαρχή μιας πρωτόγνωρης νέας εποχής αυτοκρατοριών και ανάμειξης των πληθυσμών. Υπήρξε μαθητής εκείνου που πρώτος καθόρισε την έννοια της λέξης «φιλοσοφία» και συνάμα ήταν προϊόν της πρώτης φιλοσοφικής σχολής που ιδρύθηκε ποτέ. Στη συνέχεια έγινε δάσκαλος ενός από τους μεγαλύτερους κατακτητές της Ιστορίας. Ήταν ο τελευταίος μιας σειράς στοχαστών, κορυφώνοντας μια διανοητική πορεία περίπου δυόμισι αιώνων που εξελίχθηκε στο πλαίσιο της πόλεως-κράτους. Πίστευε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν έμφυτη την επιθυμία για τη γνώση. Και το απέδειξε: όντας φιλοπερίεργος και αχόρταγος «βιβλιοφάγος», ανέπτυξε μια ευρυμάθεια απίστευτη για την εποχή του. Σύγχρονός μας – παρότι αρχαίος – καθώς ο τρόπος με τον οποίο ταξινόμησε και διευθέτησε τα συγγράμματά του σε ποικίλους τομείς της ανθρώπινης γνώσης (λογική, φυσική, οντολογία, ηθική, πολιτική, ρητορική-ποιητική) θυμίζει σύγχρονη επιστημονική πραγματεία. Αν και δεν μας διασώθηκε τίποτα απ’ όσα δημοσίευσε ενόσω ζούσε, τα «εσωτερικά» κείμενα της Σχολής του, που μας κληροδοτήθηκαν, καθόρισαν σε ασύλληπτο βαθμό τη σκέψη των ανθρώπων σε Ανατολή και Δύση επί δύο χιλιάδες χρόνια. Σήμερα δεν είναι πια η «αυθεντία», αλλά ο τρόπος που σκεφτόμαστε και γράφουμε έχει καθοριστεί από τον Σταγειρίτη φιλόσοφο του 4ου π.Χ. αιώνα, τον Αριστοτέλη. Πολλές βιβλιοθήκες έχουν γραφτεί για το έργο του. Πόσα όμως πραγματικά γνωρίζουμε για τη ζωή ενός από τους σημαντικότερους θεμελιωτές της παγκόσμιας φιλοσοφικής και επιστημονικής σκέψης; Και πώς θα μπορούσε να γίνει προσιτή η σκέψη ενός στοχαστή που έχει γράψει επί παντός επιστητού; Η απάντηση βρίσκεται στο εξαιρετικό κόμικς «Αριστοτέλης» των Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου, που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 2022 από τις εκδόσεις Ίκαρος. Πρόκειται για ένα αισθητικό και αφηγηματικό κόσμημα, που αν μη τι άλλο πετυχαίνει έναν άθλο: να συνοψίσει σε 216 σελίδες τον βίο και τη διαμόρφωση ενός φιλοσόφου, η σκέψη του οποίου δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί αν προσεγγιστεί επιφανειακά. Οι δημιουργοί του «Αριστοτέλη» είναι γνωστοί και ιδιαίτερα αγαπητοί στο κομιξόφιλο κοινό. Ο Τάσος Αποστολίδης (μαθηματικός και επί 42 χρόνια εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση) από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 έχει γράψει σενάρια και, σε συνεργασία με Έλληνες σχεδιαστές, έχει διασκευάσει σε κόμικς κλασικά έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας (κωμωδίες του Αριστοφάνη, μύθους του Αισώπου, έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα κ.ά.). Το σενάριο για τον «Αριστοτέλη» άρχισε να δουλεύεται το 2016, χρονιά κατά την οποία ο συγγραφέας παρακολούθησε συστηματικά τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην πόλη του, Θεσσαλονίκη, για τον εορτασμό του «Επετειακού Έτους Αριστοτέλη». Ο Αλέκος Παπαδάτος μάς είναι γνώριμος από τις δύο προηγούμενες σχεδιαστικές, διεθνώς αναγνωρισμένες δουλειές του, το «Logicomix» και τη «Δημοκρατία». Η εμπειρία του από την εικονογράφηση κόμικς με φιλοσοφικό και αρχαιογνωστικό θέμα αντίστοιχα, τον κατέστησε τον πλέον κατάλληλο για την παρουσίαση αυτού του τεράστιου κεφαλαίου του ανθρώπινου στοχασμού. Ένα κόμικς που περιγράφει τη ζωή ενός στοχαστή της αρχαιότητας δεν μπορεί παρά να αναπτύσσεται σε τρεις άξονες: της βιογραφίας, της φιλοσοφίας και της ανασύστασης μιας ολόκληρης εποχής. Το ξεδίπλωμα της ιστορίας βασίζεται σε ένα σεναριακό τέχνασμα: στην αφήγηση του Θεόφραστου, διάδοχου του Αριστοτέλη στη διοίκηση του «Λυκείου». Βρισκόμαστε στο 315 π.Χ., επτά χρόνια μετά τον θάνατο του ιδρυτή της Περιπατητικής Σχολής. Έπειτα από μια «κινηματογραφική» εισαγωγή, ο Θεόφραστος ξεκινάει να αφηγείται στους σπουδαστές την περιπετειώδη ζωή του δασκάλου. Η αφήγηση ξεκινάει στα 323, όταν ο Αριστοτέλης πληροφορείται τον θάνατο του Αλέξανδρου στη Βαβυλώνα και αμέσως αποφασίζει να εγκαταλείψει την Αθήνα μαζί με την οικογένειά του, λόγω του αντιμακεδονικού μένους, ώστε να προλάβει τους συνωμότες και «να μην επιτρέψει στους Αθηναίους να κάνουν δύο φορές το ίδιο έγκλημα κατά της φιλοσοφίας» (η πρώτη φορά ήταν η καταδίκη του Σωκράτη). Κατά τη φυγή του, αναπολεί τη μέρα που, «δεκαεφτάχρονο επαρχιωτόπουλο», έφτασε στην Αθήνα και πρωτοεπισκέφτηκε την «Ακαδημία». Τα πρώτα του μαθήματα. Τις αντιλογίες προς τους καθηγητές του. Τις συζητήσεις του με τον Πλάτωνα. Την ανάπτυξη του δικού του φιλοσοφικού συστήματος. Τα ταξίδια του στην Άσσο και στη Λέσβο. Την ανάληψη της εκπαίδευσης του νεαρού Μακεδόνα Αλέξανδρου. Την επιστροφή του στην Αθήνα και την ίδρυση του «Λυκείου»… Με μια ενδιαφέρουσα χρωματική εναλλαγή, ο Παπαδάτος μάς ταξιδεύει σε δύο παράλληλες χρονικές περιόδους: στον «παροντικό» χρόνο του Θεόφραστου, με παλέτα μπλε ουλτραμαρίν, και στον «παρελθοντικό» χρόνο της ζωής του Αριστοτέλη, με παλέτα σε αποχρώσεις της σέπιας. Το άψογο σχέδιο, που ισορροπεί μεταξύ τρυφερής και καρικατουρίστικης απόδοσης των μορφών, διατηρεί την ανάγνωση αμείωτα απολαυστική. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής δεν απεικονίζεται με το κλασικιστικό κλέος που συνήθως τον περιβάλλει, αλλά ως ένας μικρόσωμος συμπαθής ανθρωπάκος με καθημερινά πάθη και άγχη που ταυτόχρονα στοχάζεται για τα υψηλά και τα ωραία. Όσο για τον «κύκλο των χαμένων στοχαστών» της Σαλαμίνας, αποτελεί κατά τη γνώμη μου το πιο ξεκαρδιστικά ευρηματικό κομμάτι του κόμικς… Παρά τον εκλαϊκευτικό του χαρακτήρα, λόγω του πυκνογραμμένου κειμένου και της πληθώρας των εμφανιζόμενων χαρακτήρων, ο «Αριστοτέλης» απαιτεί τη συγκέντρωσή μας. Η καθημερινότητα στην Αθήνα ή στην Πέλλα της Μακεδονίας δεν χρησιμοποιείται παρά ως το σκηνικό όπου ο Αριστοτέλης, με διάφορες αφορμές, εμπνέεται και αναπτύσσει τις φιλοσοφικές θεωρίες του. Θεωρίες όπως του παραγωγικού συλλογισμού, της εντελέχειας, των τεσσάρων αιτίων και του «πρώτου κινούντος ακινήτου» εξηγούνται με τρόπο μοναδικό και διόλου κουραστικό, κάνοντάς μας κοινωνούς των βασικών αρχών της αριστοτελικής σκέψης. Και βέβαια, οι δημιουργοί δεν «χαρίζονται» στον κατά τ’ άλλα σπουδαίο και διαχρονικό φιλόσοφο όταν, ακόμη και αυτός (σε αντίθεση π.χ. με τον λίγο μεταγενέστερο, κατά πολύ προοδευτικότερο και ανοιχτόκαρδο Επίκουρο), αναπαράγει τις κυρίαρχες αντιλήψεις της αρχαιοελληνικής κοινωνίας για τις γυναίκες και τους ξένους. Το κόμικς των Αποστολίδη και Παπαδάτου ενδείκνυται σίγουρα ως εισαγωγή στον Αριστοτέλη. Εκτός αυτού όμως, μπορεί να διαβαστεί και ως ένα σεναριακά προσεγμένο και αισθητικά άρτιο εικονογραφημένο αφήγημα με εξαιρετικά καλοδουλεμένους χαρακτήρες και άφθονο χιούμορ, το οποίο εναλλάσσεται με… αριστοτελική μεσότητα ανάμεσα σε πολιτικές αντιπαραθέσεις, φιλοσοφικούς στοχασμούς και κοσμολογικές αναζητήσεις. Και το σχετικό link...

Αριστοτέλης: Η Athens Voice προδημοσιεύει αποκλειστικά ένα απόσπασμα του κόμικς των Αλέκου Παπαδάτου & Τάσου Αποστολίδη που θα κυκλοφορήσει από τις Εκδ. Ίκαρος. Είναι ο φιλόσοφος οι ιδέες του οποίου επέδρασαν όσο κανενός άλλου στην παγκόσμια διανόηση διαρκώς επί είκοσι τέσσερις αιώνες. Ο Αριστοτέλης και η ζωή και φιλοσοφική του σκέψη έγιναν ένα εκτενές graphic novel που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις Εκδόσεις Ίκαρος. Το σενάριο υπογράφει ο Τάσος Αποστολίδης (Οι Κωμωδίες του Αριστοφάνη κ.ά.) και το σχέδιο ο Αλέκος Παπαδάτος (Logicomix, Δημοκρατία κ.ά.). Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο. Οι δύο συγγραφείς κατορθώνουν σε 216 σελίδες να ξετυλίξουν το νήμα της συναρπαστικής ζωής, της προσωπικότητας και της στοχαστικής ιδιοφυΐας του μεγαλύτερου φιλοσόφου όλων των εποχών. Με μια αφήγηση κατά βάση δραματοποιημένη, ενίοτε τριτοπρόσωπη, μ’ ένα σενάριο έντονο και ρυθμικό και με τον Αλέκο Παπαδάτο να ξεδιπλώνει – ίσως περισσότερο από ποτέ – τη δεινότητά του στα τεχνικά σημεία, στον χειρισμό των καρέ, στην – όχι απλά ικανοποιητική – εικονογράφηση ενός εκτενούς και απαιτητικού σεναρίου με πολύ κείμενο, ο αναγνώστης βρίσκεται σε συνεχή διάλογο μ’ ένα κόμικ του οποίου ο ειδολογικός χαρακτηρισμός ξεπερνά την ιστορία και τη βιογραφία. Η ιστορία βρίσκει στην αρχή της αφήγησης τον Αριστοτέλη στην Αθήνα αντιμέτωπο με το αντιμακεδονικό μένος που έχει ξεσπάσει μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αναγκασμένο να εγκαταλείψει για άλλη μια φορά την πόλη που αγάπησε. Διά στόματος Θεόφραστου (υπηρετεί την πλοκή ως αφηγητής), φίλου του Αριστοτέλη και διαδόχου του στο «Λύκειο», βλέπουμε τη ζωή του στοχαστή: από την Αθήνα, την Άσσο, τη Λέσβο, την Πέλλα και τη Μίεζα, στα Στάγειρα, τους Δελφούς, πάλι την Αθήνα και τέλος τη Χαλκίδα. Με εντυπωσιακά πάνελ, συνδυασμό πεζού κειμένου και εικόνων, στακάτες προτάσεις (όπου η αφήγηση είναι δραματοποιημένη), με καρέ που υπηρετούν άριστα το μέσο και τις σελίδες γεμάτες με κάθε λογής τεχνικές εικονογραφικής απεικόνισης, ο Αριστοτέλης των Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου είναι μία από τις πιο εκλεκτικές και σίγουρα καλύτερες ελληνικές κυκλοφορίες κόμικς των τελευταίων ετών. Η Annie Di Donna, που χρωμάτισε το κόμικς, κατορθώνει να ξεφύγει από το να το κάνει απλά ομορφότερο συνεισφέροντας ουσιαστικά, καθώς με τα χρώματα που επιλέγει κάνει ευδιάκριτη τη χρονική εναλλαγή της αφήγησης από τριτοπρόσωπη σε δραματοποιημένη. Ο Αποστολίδης επιλέγει να αφηγηθεί τη ζωή του μεγαλύτερου στοχαστή όλων των εποχών αδιαφορώντας για σύγχρονες ματιές πάνω στο έργο και κυρίως την προσωπικότητά του. Η αποστασιοποίησή του από τη σύγχρονη κριτική, η οποία έχει μεταξύ άλλων κατηγορήσει τον Αριστοτέλη για σεξισμό και υπεράσπιση της δουλείας, δίνει μεγάλη ανάσα στην αφήγησή του, καθώς προσδίδει διαχρονικότητα στη δουλειά του – μακριά από επίκαιρες και ίσως επιπόλαιες απόψεις. Δείχνει η αντιμετώπισή του αυτή, τέλος, ότι έχει κατανοήσει σε βάθος ότι η προσέγγιση του Αριστοτέλη στην ηθική ήταν εμπειρική – δηλαδή βασιζόταν στην παρατήρηση. Και στην παρατήρησή του αυτή εντασσόταν φυσικά και ο ήδη παγιωμένος και διαμορφωμένος κόσμος που τον περιέβαλλε. Και το σχετικό link...

Δεκάξι χρόνια μετά την κυκλοφορία στα ελληνικά του πρώτου τεύχους του κόμικ «Ομήρου Οδύσσεια» σε διασκευή–κείμενα του Τάσου Αποστολίδη και εικόνες του Γιώργου Ακοκαλίδη και δεκατρία χρόνια μετά την αγγλική της μετάφραση, τον Απρίλιο του 2021 κυκλοφόρησε σε ηλεκτρονικό βιβλίο στα κινέζικα. Τη βαθιά του ικανοποίηση που «ο Όμηρος περνάει στην Ασία, μια αχανή χώρα με τεράστιο πολιτισμό και τεράστιο πληθυσμό» μέσα από την «Οδύσσειά» του εκφράζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Τάσος Αποστολίδης, ο οποίος χαρακτηρίζει τον εαυτό του «ένα όχημα» που φέρνει τον αρχαίο Όμηρο στη σημερινή Κίνα. Το δυνητικά τεράστιο αναγνωστικό κοινό της χώρας – που αριθμεί κάτι λιγότερο από 1,5 δισεκ. κατοίκους – μπορεί να φέρει σημαντικό οικονομικό κέρδος στους δημιουργούς, παρά την εξαιρετικά χαμηλή τιμή στην οποία πωλείται η «Οδύσσεια» εκεί, 8,79 γουάν (κάτι παραπάνω από 1 ευρώ). Ωστόσο ο κ. Αποστολίδης κάνει λόγο για μεγάλη ηθική αμοιβή. «Με τα βιβλία δεν έχω κανένα παράπονο. Ο Αριστοφάνης έχει πουλήσει πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα, πουλάει και σήμερα, ακόμη και στα πωλητήρια των μουσείων». Η συμφωνία με τους κινέζους για την «Οδύσσεια» αφορά μόνο το ηλεκτρονικό βιβλίο και εφόσον πάνε καλά οι πωλήσεις υπάρχει περίπτωση να βγει και σε έντυπο. Η... εξαγωγή του κόμικ «Ομήρου Οδύσσεια» ξεκίνησε το 2018 όταν ζήτησαν τα έξι τεύχη και το επίτομο η αμερικάνικη και η αγγλική amazon. Το Σεπτέμβριο του 2020 τους δημιουργούς πλησίασε η κινεζική amazon, έγιναν τα συμβόλαια, τον Απρίλιο του 2021 βγήκε διαδικτυακά το πρώτο τεύχος και θα κυκλοφορήσουν τα άλλα πέντε. Οι δημιουργοί δεν έχουν καν δει ακόμη πως είναι το περιεχόμενο της κινέζικης έκδοσης, εντυπωσιάστηκαν όμως από την ταχύτητα της μετάφρασης. «Πέντε μήνες είναι απίστευτα γρήγορος χρόνος. Αυτό μάλλον είναι καλός οιωνός», σημειώνει ο Τάσος Αποστολίδης, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι μάλλον έγινε τόσο γρήγορα γιατί οι Κινέζοι λατρεύουν τη μυθολογία. «Επειδή και αυτοί έχουν αρχαία μυθολογία και ιστορία εκτιμούν πολύ την αντίστοιχη», σημειώνει και προσθέτει ότι στην Κίνα είναι ήδη καταταγμένο στα βιβλία με τις καλύτερες πωλήσεις. Κινέζοι εκδότες είχαν ενδιαφερθεί πριν από περίπου 15 χρόνια να πάρουν τα κόμικς των Αποστολίδη–Ακοκαλίδη με τα έργα του Αριστοφάνη – έχουν μεταφραστεί σε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και τούρκικα – αλλά εκείνη η συνεργασία δεν προχώρησε, οπότε οι δημιουργοί είχαν θεωρήσει ότι δε θα υπάρξει εκ νέου ενδιαφέρον. Έτσι βρέθηκαν προ εκπλήξεως όταν ήρθε η πρόταση συνεργασίας, από άλλη κινέζικη αυτή τη φορά εκδοτική εταιρεία. Πρόκειται πιθανότατα για την πρώτη έκδοση της Οδύσσειας σε κόμικ στην Κίνα, σε αντίθεση με την Αμερική που πριν από τη μετάφραση του Τάσου Αποστολίδη υπήρχαν ήδη πάνω από δέκα «Οδύσσειες». «Δεν ξέρω γιατί οι Κινέζοι προτίμησαν τη δική μας κι όχι μια αμερικάνικη. Προφανώς γιατί εκτίμησαν ότι οι Έλληνες δημιουργοί θα ξέρουν καλύτερα την Οδύσσεια», σημειώνει. «Ο Όμηρος δε με κούρασε ποτέ» Η... οδύσσεια του Τάσου Αποστολίδη για τη δημιουργία του κόμικ «Ομήρου Οδύσσεια» διήρκεσε έξι χρόνια και τέσσερα χρόνια του Γιώργου Ακοκαλίδη για την εικονογράφηση. «Σελίδες που ο αναγνώστης διαβάζει σε κάποιες ώρες, κανείς δεν ξέρει ότι χρειάζονται πολλά χρόνια και πολύς κόπος για να γίνουν» εξηγεί, αλλά προσθέτει ότι ο Όμηρος δεν τον κούρασε ποτέ. «Ο Όμηρος έχει μια καταπληκτική ικανότητα να διηγείται με εικόνες. Διαβάζοντάς τον, βλέπεις εικόνες. Νομίζω ότι έγραψε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια για να γίνουν εύκολα σενάρια, κόμικς. Ήταν πολύ γλυκός με τον χρήστη...», δηλώνει ο Τάσος Αποστολίδης. Σχεδόν διπλάσια χρόνια χρειάστηκαν για την ολοκλήρωση των έργων του Αριστοφάνη. Αλλά υπάρχει ανταμοιβή και όχι μόνον οικονομική. Θυμάται με συγκίνηση, αλλά και βαθιά ικανοποίηση ένα καλοκαίρι στο Ναύπλιο, όπου παίζονταν οι «Νεφέλες», έναν πιτσιρικά να ζητάει από τη μαμά του να δουν την παράσταση επειδή είχε διαβάσει το κόμικ και του άρεσε. «Τα κόμικ έστειλαν τον πιτσιρικά να δει το έργο στην πρωτότυπη μορφή του. Για μένα αυτό ήταν επιβράβευση των κόπων μου». Ο Αριστοφάνης τον «βοήθησε» όπως εξηγεί να περάσει πολλά μηνύματα στα παιδιά. «Σαν δάσκαλος θεωρώ καθήκον μου να περάσω στα παιδιά ό,τι πιστεύω ότι θα τους είναι χρήσιμο για τη ζωή τους. Ο Αριστοφάνης βοήθησε να περάσω πολλά μηνύματα που έχουν σχέση με τον πόλεμο, την ειρήνη, τις ανθρώπινες συμπεριφορές, τον έρωτα, τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, τις σχέσεις ανθρώπων-πολιτείας. Με βοήθησε πολύ ο μύθος και αυτό νομίζω έκανε καλό στα παιδιά». Και το σχετικό link...

Παρά τον εγκλεισμό και την καραντίνα, η τέχνη δεν μπορεί και δεν πρέπει να σταματήσει. Ένα νέο ψηφιακό μουσείο γεμάτο κόμικς δεν υπόσχεται ότι θα υποκαταστήσει την επαφή του κοινού με τον έντυπο κόσμο, αλλά δεσμεύεται ότι θα προσπαθήσει να διατηρήσει τα έργα ζωντανά και να τα κάνει προσβάσιμα σε όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες. Δημήτρης Κάσδαγλης, «Εν Αιθρία 7» Την προσεχή Τρίτη 18 Μαΐου, «διεθνή ημέρα μουσείων» που γιορτάζεται σε ολόκληρο τον κόσμο υπό την αιγίδα του ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων), θα ανοίξει τις διαδικτυακές του πύλες το Ψηφιακό Μουσείο Κόμικς για να υποδεχθεί τους πρώτους εξ αποστάσεως επισκέπτες του. Οι υπεύθυνοι του το προετοίμαζαν εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο προσπαθώντας να συγκεντρώσουν υλικό, να οργανώσουν τη δομή και τις λειτουργίες του, να του δώσουν μια φιλική μορφή προς κάθε χρήστη με σκοπό να μην αποτελέσει έναν ακόμη απρόσωπο διαδικτυακό τόπο που απλώς παραθέτει κόμικς αλλά έναν ζωντανό οργανισμό με πολλαπλές λειτουργίες, δράσεις και δυνατότητες. Η πρώτη μας επαφή δείχνει ότι το πέτυχαν. Η εμπειρία άλλωστε των δυο διευθυντικών μελών του μουσείου είναι τεράστια. Τόσο ο Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου όσο και η Λήδα Τσενέ δραστηριοποιούνται εδώ και περίπου δεκαπέντε χρόνια στο Comicdom του οποίου αποτελούν ιδρυτικά μέλη, ενώ ο πρώτος είναι επίσης σεναριογράφος κόμικς, δημοσιογράφος, διοργανωτής εκδηλώσεων και φεστιβάλ, επιμελητής εκθέσεων κ.ά., ενώ η δεύτερη είναι διδάκτωρ Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, διδάσκουσα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δημοσιογράφος και σύμβουλος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, ιδρυτικό μέλος της Athens Comics Library κ.ά. Αλεξία Λουγιάκη, «Εν Αιθρία 7» Πώς, όμως, γεννήθηκε η ιδέα για την ίδρυση του Ψηφιακού Μουσείου και τι ρόλο έπαιξε το λόκνταουν στην υλοποίησή του; «Η ιδέα προϋπήρχε, καθώς εδώ και καιρό θέλαμε να δημιουργήσουμε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη αποτυπώνοντας την Iστορία, τους σημαντικούς σταθμούς, τα φεστιβάλ και τις εκδηλώσεις της ελληνικής σκηνής comics. Παρότι κάποιες από αυτές τις πληροφορίες υπάρχουν διασκορπισμένες (η κοινότητα του greekcomics για παράδειγμα, έχει κάνει εξαιρετική δουλειά σε αυτόν τον τομέα) είχαμε μια πολύ συγκεκριμένη αντίληψη για το πώς αυτές μπορούν να παρουσιαστούν και να αναδειχθούν. Η πανδημία μάς εξοικείωσε ακόμα περισσότερο με τα ψηφιακά περιβάλλοντα, ενώ δημιουργήθηκαν και κάποιες ευκαιρίες υποστήριξης τέτοιων εγχειρημάτων. Οπότε ναι, η ιδέα προϋπήρχε και το λοκντάουν θα λέγαμε ότι την επιτάχυνε» διευκρινίζουν τα διευθυντικά στελέχη του μουσείου. Γιώργος Μπότσος, «Εν Αιθρία 7» Μπορεί ένα τέτοιο μουσείο να υποκαταστήσει τα φυσικά μουσεία; «Τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φυσική παρουσία. Ένα ψηφιακό μουσείο όμως μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά. Οι εκθέσεις και το αρχείο του, εκθεσιακό και ιστορικό, θα βρίσκονται πάντα εκεί και θα είναι διαθέσιμα σε όλους, χωρίς τους φυσικούς περιορισμούς της απόστασης. Είτε βρίσκεται κάποιος στην Αθήνα, τα Ιωάννινα, τη Νέα Υόρκη ή τη Μελβούρνη, θα μπορεί να περιηγηθεί στις ψηφιακές γκαλερί μας. Επιπλέον μπορεί να λειτουργεί και ως κίνητρο για τους επισκέπτες, να αναζητήσουν τους δημιουργούς και σε φυσικά περιβάλλοντα, είτε αυτά είναι εκθέσεις και φεστιβάλ, είτε εκδόσεις» τονίζουν οι Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου και Λήδα Τσενέ. Τάσος Μαραγκός, «Εν Αιθρία 7» Ποιες διαφορές λοιπόν θα είναι εφικτό να ξεπεραστούν σε σχέση με τη φυσική παρουσία; «Προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε, στον βαθμό που είναι δυνατόν, την εμπειρία της διαδρομής που ακολουθεί ο επισκέπτης σε μια έκθεση, επιλέγοντας στις ψηφιακές μας γκαλερί την οριζόντια πλοήγηση, κάτι που σπάνια συναντά κανείς στο internet. Επίσης με τη βοήθεια της τεχνολογίας, σταδιακά, θα προσπαθήσουμε να εμπλουτίσουμε αυτή την εμπειρία και με άλλα χαρακτηριστικά που θα φέρνουν ακόμα πιο κοντά τη φυσική με την ψηφιακή εμπειρία. Σίγουρα όμως η διάδραση με τα φυσικά αντικείμενα είναι κάτι που δεν μπορεί να υποκατασταθεί. Όπως και το να βρίσκεσαι μαζί με άλλους επισκέπτες στον ίδιο χώρο, συνδημιουργώντας την ερμηνεία των έργων» τονίζουν οι δυο υπεύθυνοι του μουσείου που ξεκαθαρίζουν και τους στόχους τους αλλά και τον τρόπο λειτουργίας: «Στόχος μας είναι η δημιουργία μιας ψηφιακής παρακαταθήκης της ελληνικής παραγωγής comics. Στο πλαίσιο αυτό θα παρουσιάζουμε σε μηνιαία βάση νέες εκθέσεις, άλλοτε αναδρομικές καταξιωμένων Ελλήνων δημιουργών, άλλοτε θεματικές ομαδικές εκθέσεις, είτε αναδεικνύοντας υπάρχον υλικό, είτε με open call για τη δημιουργία πρωτότυπων έργων. Στους στόχους μας είναι και οι συνέργειες μεταξύ Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών, αλλά και η συνομιλία των comics με άλλες μορφές τέχνης. Σε ότι αφορά τις εκθέσεις και το αρχειακό υλικό η είσοδος θα είναι δωρεάν, το μόνο που χρειάζεται ο επισκέπτης είναι να έχει σύνδεση στο διαδίκτυο και ενδιαφέρον να ανακαλύψει το περιεχόμενό μας. Σε δεύτερο στάδιο όταν και θα ξεκινήσουμε τη διενέργεια ψηφιακών σεμιναρίων, ενδεχομένως να υπάρξει σε αυτά κάποιο κόστος συμμετοχής για τους ενδιαφερόμενους». Τάσος Αποστολίδης, «Λυσιστράτη», σε σχέδια του Γιώργου Ακοκαλίδη Αν και ακούγεται πολύ ελπιδοφόρο ως μια απελευθερωτική διέξοδος στην εποχή της πανδημίας από τη μια, από την άλλη μοιάζει ως πλησίασμα στη δυστοπία της αποστασιοποίησης και της απομάκρυνσης από την πραγματική επαφή των ανθρώπων με την τέχνη. Οι Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου και Λήδα Τσενέ αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία την κατάσταση: «Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον, είμαστε όμως αισιόδοξοι ότι η ανάγκη του ανθρώπου να βρεθεί πάλι σε χώρους τέχνης θα κινητοποιήσει την προσαρμοστικότητά του, κι αυτοί θα ανοίξουν ξανά. Ίσως με περιορισμούς, αλλά θα ανοίξουν, και οι ψηφιακές δράσεις θα είναι εκεί να συμπληρώσουν και όχι να υποκαταστήσουν, να δώσουν πρόσβαση σε περιεχόμενο και εμπειρίες σε ανθρώπους που για κάποιους λόγους δεν έχουν τη δυνατότητα να επισκέπτονται με φυσική παρουσία χώρους πολιτισμού. Όχι ως λύσεις ανάγκης, αλλά λύσεις διεξόδου». Τάσος Αποστολίδης, «Χαμένο φάσμα», σε σχέδια της Μαρίας-Ηλέκτρας Ζογλοπίτου Ποιοι θα είναι όμως οι πόροι του Μουσείου, ποιες είναι οι πηγές χρηματοδότησής του; «Η εκκίνηση του Ψηφιακού Μουσείου καλύπτεται οικονομικά από το περσινό πρόγραμμα του ΥΠΠΟΑ για την ενίσχυση του Ψηφιακού Πολιτισμού. Από εκεί και ύστερα θα απευθυνθούμε όπου μπορούμε, εντός και εκτός συνόρων για να καταστήσουμε βιώσιμη τη λειτουργία του Ψηφιακού Μουσείου Κόμικς, ενισχύοντας τόσο το αρχείο του όσο και τον διεθνή του χαρακτήρα. Παράλληλα δουλεύουμε και προς την κατεύθυνση ενός οικονομικού πλάνου, το οποίο θα λειτουργεί ανεξάρτητα από χρηματοδοτήσεις ή δωρεές με βάση το – υπό κατασκευή – eshop του Μουσείου, αλλά και την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, καθώς στόχος μας είναι η βιωσιμότητα του εγχειρήματος» ξεκαθαρίζουν οι ιδρυτές του. Τάσος Αποστολίδης, «Οι άθλοι του Βούγδουπου», σε σχέδια του Μάκη Αδαμτζίλογλου Ανάμεσα στις πρώτες εκθέσεις του Μουσείου που θα εγκαινιαστεί ταυτόχρονα με το επίσημο άνοιγμα του είναι μια αναδρομική έκθεση στο έργο του βετεράνου σεναριογράφου κόμικς Τάσου Αποστολίδη («Κωμωδίες του Αριστοφάνη σε Κόμικς» σε σχέδια Γιώργου Ακοκαλίδη, «Το Χαμένο Φάσμα» σε σχέδια Μαρίας-Ηλέκτρας Ζογλοπίτου κ.ά.). Επίσης, από την πρώτη κιόλας μέρα στο Μουσείο θα φιλοξενείται μια επιλογή 75 έργων από την πλούσια ιστορία της έκθεσης κόμικς και εικονογράφησης «Εν Αιθρία», μιας έκθεσης που ξεκίνησε πριν πολλά χρόνια από την Πλάκα και το κτίριο της Ένωσης Πτυχιούχων της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια του εικαστικού και δημιουργού κόμικς Γαβριήλ Τομπαλίδη και συνεχίζεται πλέον στο πλαίσιο του Comicdom. Τα εξώφυλλα των άλμπουμ του Τάσου Αποστολίδη Στις μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου συγκαταλέγονται ο «Κατάλογος Εκθέσεων και Φεστιβάλ» με καταγραφή του συνόλου των σχετικών με τα κόμικς γεγονότων που έχουν συμβεί στην Ελλάδα, οι «Σταθμοί στην Ιστορία», μια αναδρομή με έμφαση στις «πρωτιές» αναφορικά με την εγχώρια παραγωγή όσο και τις μεταφρασμένες εκδόσεις (π.χ. το πρώτο ελληνικής παραγωγής κόμικ-στριπ, η πρώτη εμφάνιση του Μίκυ Μάους, το πρώτο ελληνικό άλμπουμ κ.ά.), οι ανασκοπήσεις δεκαετιών και τα αφιερωματικά άρθρα για τα ελληνικά κόμικς κ.ά. Παράλληλα θα διεξάγονται ψηφιακά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά, εκπαιδευτικούς και ενήλικες με έμφαση στην αναζήτηση της γνώσης μέσω των κόμικς αλλά και στην εκπαίδευση σε τεχνικές έρευνας, μιντιακού εγγραμματισμού και ανάπτυξης soft skills όπως συνεργασία, δημιουργική επίλυση προβλημάτων κ.λ.π. Αγγελική Σαλαμαλίκη, «Εν Αιθρία 7» Από την επόμενη Τρίτη όλα αυτά θα είναι διαθέσιμα στις οθόνες μας. Απαλύνοντας λίγο τον πόνο για την απώλεια τόσων και τόσων γεγονότων γύρω από τα κόμικς κατά τους τελευταίους δεκατέσσερις μήνες. Και με την ελπίδα ότι σύντομα τέτοιες ψηφιακές δράσεις θα εξελίσσονται παράλληλα με δράσεις με φυσική παρουσία καλλιτεχνών και κοινού. Και το σχετικό link...

Η πιο πρόσφατη μεταφρασμένη στην αγγλική έκδοση των κωμωδιών του Αριστοφάνη από τους Αποστολίδη/Ακοκαλίδη. Δεν έχω καταλάβει τι διαφορά υπάρχει από την αμέσως προηγούμενη έκδοση που έγινε 1-2 χρόνια νωρίτερα από τις εκδόσεις Κώμος. Για ποιο λόγο δηλαδή άλλαξε η εκδοτική. Για την αρχική ελληνική έκδοση, πατήστε εδώ.

"Ο Αριστοφάνης μέσα από τα Κόμικς" Επετειακή εκδήλωση για τα 35 χρόνια συνεχούς κυκλοφορίας των βιβλίων. Διοργάνωση: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και Σύλλογος Αποφοίτων Α.Π.Θ. Κυριακή 17 Μαρτίου 2019, στις 19:00 στο Φουαγιέ του Αρχαιολογικού Μουσείου Βασικοί ομιλητές: Πέτρος Μαρτινίδης, ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ., Τάσος Αποστολίδης, Γιώργος Ακοκαλίδης, οι δημιουργοί των κόμικς. Συντονιστής: Κώστας Μπλιάτκας, δημοσιογράφος. Την "Παιδική χορωδία της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής" διευθύνει ο Κανάρης Κεραμάρης, στο πιάνο ο Δημήτρης Τσακυρίδης. Το "Arts & Quality of Life" θα πλαισιώσει την εκδήλωση με ομάδες χορού από την Σχολή: "Ελένη Γουγουτσά", Χορογράφος: Ζαχαρούλα Ζεχίρη.

Ένα ιστορικό κόμικς, κατά τη γνώμη μου, το οποίο πιστεύω ότι επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ελληνική σκηνή. Εκδόθηκε δύο φορές σε βιβλίο, οπότε δεν χρειάζεται να γράψω πολλά, υπάρχουν όλα στις παρουσιάσεις: 1. 2. Κυκλοφόρησε ωστόσο και σε συνέχειες στο θεσσαλονικιώτικο free press Frog (τεύχη 18 έως 47) και στη συνέχεια μετακόμισε (μέχρι και σήμερα 1/10/2017) στην εφημερίδα Τούμπα, χάνοντας πολύ ποιοτικά, λόγω μικρού φορμά των σελίδων σε αυτές τις δύο εκδόσεις.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1988, οι Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις (ΑΣΕ) κυκλοφόρησαν μια αγγλική έκδοση της επιτυχημένης και κλασικής πλέον σειράς Οι Κωμωδίες του Αριστοφάνη σε Κόμικς, υπό τον τίτλο Aristophanes' Comedies in Cartoons. Το όνομα του μεταφραστή αναγράφεται ως Tassos Pougouras, οπότε δεν ξέρω αν είναι Πούγουρας, Πούγκουρας ή κάτι άλλο και ζητώ ταπεινά συγγνώμη. Το lettering είναι της Βάνας Λαγοπούλου. Τι και πότε βγήκε, είναι μπέρδεμα. Στην ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΒ) αναγράφονται μόνο οι Όρνιθες (Birds - 1988) και οι Αχαρνείς (Acharnians - χωρίς ημερομηνία). Στα χέρια μου κρατάω τη Λυσιστράτη (Lysistrata), όπου δεν αναγράφεται ημερομηνία έκδοσης, αλλά σε ένα ξένο σάιτ αναφέρει το 2001. Σύμφωνα πάντα με το ΕΚΒ, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ΑΣΕ έβγαλε επίσης κάποια από τα άλμπουμ σε γαλλικά και γερμανικά, ενώ στην αγγλική έχουν κυκλοφορήσει και ορισμένα από την εκδοτική Μέδουσα/Σέλας. Η έκδοση είναι ίδια με την πρωτότυπη ως προς το μέγεθος, τα χρώματα και ποιότητα χαρτιού. Εδώ, παρότι δεν έχω εύκαιρη κάποια αντίστοιχη ελληνική βερσιόν, κάνουν την εμφάνιση επεξηγηματικά πλαίσια, ώστε να διευκολύνουν την ανάγνωση από κάποιον ξένο. Δεν το έχω διαβάσει, αλλά με μια πρόχειρη ματιά θα έλεγα ότι έχει γίνει καλή δουλειά στην απόδοση, χωρίς ο μεταφραστής να μείνει στεγνά στο πρωτότυπο.

Το 2004 η κ. Καλκάνη Ελένη έκανε στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου τη διατριβή της με θέμα "Αρχαία κωμωδία και παιδικό βιβλίο: οι διασκευές του Αριστοφάνη". Οι 531 σελίδες της διατριβής είναι διαθέσιμες online στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών και για την ακρίβεια εδώ. (απ'ότι καταλαβαίνω απαγορεύεται η αναπαραγωγή των διατριβών. πλην όμως θεωρώ αμαρτία το να υπάρχει τέτοια δουλειά διαθέσιμη στο κοινό και να μην μνημονεύεται κάπως στο φόρουμ) Ανάμεσα στις διάφορες διασκευές του Αριστοφάνη για παιδιά, η διατριβή ασχολείται και με (α) τη μεταφορά του Πλούτου στα Κλασσικά Εικονογραφημένα (σελ 113-143) και (β) με τις Κωμωδίες του Αριστοφάνη σε Κόμικς των Τάσου Αποστολίδη και Γιώργου Ακοκαλίδη (σελ 277-357). Δεν γνωρίζω κατά πόσο μια προσεκτικότερη ανάγνωσή της (πέραν του ξεφυλίσματος των περιεχομένων που έκανα ) δείξει ότι υπάρχουν κι άλλα διαμάντια μέσα που να μας αφορούν

Μέσα στο έτος 2014 ο γνωστός σεναριογράφος και παράγων της κόμικς σκηνής Τάσος Αποστολίδης άρχισε να επανδραστηριοποιείται στο χώρο αναβιώνοντας τις εκδόσεις Κώμος. Μέχρι σήμερα έχει προχωρήσει σε επανεκδόσεις οορισμένων παλιών του βιβλίων, μεταξύ των οποίων είναι και η συγκεκριμένη σειρά. Οι Μύθοι έχουν ως τώρα εκδοθεί από Τις ΑΣΕ Τα Γράμματα Το Μεταίχμιο

Σειρά βιβλίων «Παίζω... με τα κόμικς» του Τάσου Αποστολίδη Η σειρά «Παίζω... με τα κόμικς» εξοικειώνει τα παιδιά με τα «πολυτροπικά κείμενα» και είναι πολύ κοντά στα «παιχνίδια μετασχηματισμού», στις δραστηριότητες δηλαδή που αποτελούν μια από τις θετικές ενότητες στη διδασκαλία της γλώσσας. Το «Παίζω... με τα κόμικς» είναι ένα διαδραστικό εκπαιδευτικό παιχνίδι, που επινόησε ο μαθηματικός και γνωστός σεναριογράφος κόμικς (Κωμωδίες Αριστοφάνη, Οδύσσεια, Χαμένο Φάσμα κτλ.) Τάσος Αποστολίδης, με συνεργασία εκπαιδευτικών και ομάδας εικονογράφων που απευθύνεται σε παιδιά Δημοτικού, παίζεται ατομικά αλλά και ομαδικά, ενώ υποστηρίζεται από τέσσερα ομώνυμα τεύχη (εκδ. ΚώΜΟΣ) που ενισχύουν τις δεξιότητες των παιδιών στον οπτικό και γλωσσικό γραμματισμό. Η σειρά «Παίζω... με τα κόμικς» εξοικειώνει τα παιδιά με τα «πολυτροπικά κείμενα» και είναι πολύ κοντά στα «παιχνίδια μετασχηματισμού», στις δραστηριότητες δηλαδή που αποτελούν μια από τις θετικές ενότητες στη διδασκαλία της γλώσσας. Το όλο εγχείρημα χαρακτηρίστηκε ως ψυχαγωγικό γύμνασμα φαντασίας, παρατηρητικότητας, γραφής και ζωγραφικής, καθώς τα παιδιά καλούνται να εκμαιεύσουν το μύθο, να γράψουν τους διαλόγους, να χρωματίσουν ασπρόμαυρες εικόνες ή και να δημιουργήσουν καρέ-καρέ μια μικρή δική τους ιστορία. Οι εικόνες των τευχών είναι επιμελώς ατελείς (!) ώστε να μην αποθαρρύνεται το παιδί να ζωγραφίσει δίπλα τους. Ακόμη υπάρχουν υποδείξεις χρήσης υλικών χρωμάτων και τεχνοτροπιών. Έτσι -εκτός της άμιλλας- με την παρέμβαση των παιδιών στη μυθοπλασία και την αισθητική των βιβλίων, αναπτύσσεται η αυτοπεποίθησή τους, η πρωτοβουλία και τους δίνεται η δυνατότητα να ανακαλύψουν ταλέντα τους άξια να καλλιεργηθούν στο μέλλον. Κεντρική διάθεση, πώληση και συντονισμός του προγράμματος που εφαρμόζεται στα Δημοτικά σχολεία, έχει η κ. Μαρία Ιωάννα Χριστοφορίδου. ΠΗΓΗ: in.gr

Το τετράγωνο της υποτείνουσας ενός ορθογώνιου τριγώνου ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο κάθετων πλευρών". Πόσες "τραυματικές" ιστορίες έχουν "γραφεί" στα σχολικά θρανία, γύρω από το Πυθαγόρειο Θεώρημα και άλλα γεωμετρικά αξιώματα; Και πόσοι παλιοί μαθητές θυμούνται "εφιαλτικά" το -κατεξοχήν παρεξηγημένο- μάθημα της Γεωμετρίας; Θα μπορούσαν, όμως, οι γεωμετρικές έννοιες να ζωντανέψουν και να γίνουν πιο φιλικές στα παιδιά, ακόμη και σε εκείνα των πρώτων τάξεων του Δημοτικού; "Πυθαγόρας, ο μουσάτος" Ο Πυθαγόρας έχει καστανά μαλλιά και αρκετά μακρύ μούσι. Φορά καπελάκι (πέτασο) και άσπρο χιτώνα, τον οποίο συνοδεύει με λαχανί ιμάτιον και ασορτί σανδάλια. Βρίσκεται στο σπίτι του, στη Σάμο και κάνει... "πλάκα" με κάτι πλακάκια, που τοποθετεί, φτιάχνοντας τετράγωνα, γύρω από ένα τρίγωνο. Χωρίς περίπλοκες πράξεις, μετρώντας απλώς τα πλακάκια, καταλήγει στη διατύπωση του θεωρήματος, που έμελλε να τον κάνει διάσημο -και όχι πάντοτε δημοφιλή- μεταξύ των μαθητών, διαχρονικά. Το Πυθαγόρειο θεώρημα μπορεί να γίνει, όχι απλώς κατανοητό, αλλά και διασκεδαστικό, μέσα σε μόλις δύο σελίδες κόμικς! "Ένα χρήσιμο εργαλείο με απεριόριστες εφαρμογές" "Οι εκπαιδευτικοί αναζητούν καινούριους τρόπους και εναλλακτικές μεθόδους, προκειμένου να περάσουν τα διδακτικά θέματα στα παιδιά πιο εύκολα, πιο εντυπωσιακά, πιο ευχάριστα και πιο αποτελεσματικά" λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Τάσος Αποστολίδης, εκπαιδευτικός και συγγραφέας, γνωστός ευρύτερα ως σεναριογράφος κόμικς, από τις διασκευές των κωμωδιών του Αριστοφάνη. "Τα κόμικς είναι ένα εύχρηστο εργαλείο για τον εκπαιδευτικό, που έχει ενημερωθεί πώς να το αξιοποιήσει" προσθέτει ο κ. Αποστολίδης, ο οποίος μέσα από προγράμματα και σεμινάρια έχει αναλάβει να μεταδώσει σε δασκάλους και καθηγητές, που το επιθυμούν, γνώσεις από την πολυετή πείρα του ως ευθυμογράφος, να εξηγήσει πώς τα κόμικς εκτός από ψυχαγωγικά αναγνώσματα μπορούν να αποτελέσουν φορείς γνώσεων και πληροφοριών και να τους εκπαιδεύσει πώς ένα μάθημα μετατρέπεται σε πολυτροπικό κείμενο (κόμικ), ξεκινώντας από μία λευκή σελίδα. "Στα κόμικς υπάρχει το πλεονέκτημα της προσωποποίησης, τα ζώα μιλάνε, έχουν συναισθήματα, γι' αυτό και δεν υπάρχουν περιορισμοί, οποιαδήποτε γνώση και έννοια μπορεί να αποκτήσει μορφή και φωνή, είτε πρόκειται για το μάθημα της Ιστορίας, είτε των Μαθηματικών, είτε για οποιοδήποτε άλλο μάθημα" διευκρινίζει. Σήμερα δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί, που έχουν εντάξει τη συγκεκριμένη βιωματική ενεργητική και ... παιγνιώδη μορφή μάθησης στην ευέλικτη ζώνη διδασκαλίας. "Μετατρέποντας το μάθημα σε κόμικς" Σε σεμινάρια, που διοργανώνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα (τα προσεχή στις 18/3/2015 στον Πολυχώρο Οξυγόνο Θεσσαλονίκης- Ολύμπου 81 και στις 26/3/2015 στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Πυλαίας), ο κ.Αποστολίδης καθοδηγεί τους εκπαιδευτικούς βήμα προς βήμα, πώς να αξιοποιήσουν το εργαλείο των κόμικς στην τάξη τους. "Χρειάζεται μόνο φαντασία και κέφι, η μέθοδος είναι απλή με λίγα βήματα, άλλωστε η τέχνη δε μπορεί να διδαχθεί, η τεχνική όμως μπορεί" σημειώνει. Το πρώτο βήμα για τη μετατροπή ενός μαθήματος σε πολυτροπικό κείμενο είναι η επεξεργασία ενός αρχικού κειμένου και ο διαχωρισμός του σε εικόνες. "Αυτές τις εικόνες, χωρίς να χρειάζεται να είναι κανείς ζωγράφος, τις τοποθετεί, χωρίζοντας σε καρέ ένα χαρτί Α4. Σε κάθε εικόνα περιγράφει ποιος μιλάει και τι λέει, πώς είναι ο περιβάλλων χώρος και ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση των ηρώων. Αυτό είναι το λεγόμενο storyboard" εξηγεί ο συγγραφέας. Στη συνέχεια, όπως προσθέτει, "η καρεδιασμένη σελίδα μετατρέπεται σε πρόχειρη ασπρόμαυρη διαδικασία εικονογράφησης, όπου ο καθένας ζωγραφίζει αυτό που μπορεί να κάνει, χωρίς να χρειάζονται οι απίστευτες ικανότητες". Στο τρίτο βήμα, "πάνω από το πρόχειρο σχέδιο με το μολύβι, γίνονται διορθώσεις, όπου είναι αναγκαίες και έπειτα αφού το σχέδιο πατηθεί από επάνω με μαρκαδόρο, γίνεται πιο ευανάγνωστο και καθαρό". Στο τέταρτο βήμα μπαίνουν τα χρώματα και έπειτα καθαρογράφονται οι διάλογοι. Όσον αφορά τη μέθοδο εργασίας για τη δημιουργία των κόμικς, ο δάσκαλος μπορεί να επιλέξει, εάν θα εργαστεί μόνος πάνω στο σχέδιο, μοιράζοντάς το στη συνέχεια στα παιδιά της τάξης του (παθητική διαδικασία) ή αν θα αφήσει τα παιδιά να φτιάξουν το καθένα το δικό του σχέδιο. "Η μέθοδος που συστήνω εγώ είναι η συνεργασία του δασκάλου με κάθε μαθητή ή με μικρές ομάδες μαθητών" σημειώνει ο κ.Αποστολίδης. "Έκπληκτος ο Ποσειδώνας αντίκρισε την Αθηνά... και το παιδάκι ζωγράφισε μόνο δύο μεγάλα μάτια, γεμάτα έκπληξη, όμως αυτό ήταν αρκετό",αναφέρει, ενθυμούμενος χαρακτηριστικό σκίτσο μαθητή του δημοτικού. "Παίζω με τα κόμικς" Ο κ. Αποστολίδης επινόησε το διαδραστικό εκπαιδευτικό παιχνίδι "Παίζω με τα κόμικς", μία σειρά μικρών βιβλίων με επιμελώς ατελείς εικόνες, αποτελούμενη από τέσσερα τεύχη, που απευθύνεται σε παιδιά Δημοτικού. Πρόκειται, σύμφωνα με τον συγγραφέα, για ένα ψυχαγωγικό γύμνασμα φαντασίας, παρατηρητικότητας, γραφής και ζωγραφικής, καθώς τα παιδιά καλούνται να εκμαιεύσουν τον μύθο, να γράψουν τους διαλόγους, να χρωματίσουν ασπρόμαυρες εικόνες και να δημιουργήσουν καρέ καρέ μια δική τους μικρή ιστορία, με τη βοήθεια υποδείξεων χρήσης υλικών, χρωμάτων και τεχνοτροπιών. Η σειρά εγκρίθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, ως παιδαγωγικά κατάλληλη για υλοποίηση σε δημοτικά σχολεία. Ειδικά εκπαιδευμένοι συνεργάτες της ομάδας "Παίζω με τα Κόμικς" τού Τάσου Αποστολίδη, επισκέπτονται, κατόπιν συνεννόησης, τάξεις δημοτικών σχολείων και εντός δύο σχολικών ωρών αναλύουν τους τρόπους, που τα κόμικς μπορούν να αξιοποιηθούν στο μάθημα και διδάσκουν στα παιδιά τη διαδικασία σχεδιασμού ενός κόμικ και τεχνικές γραφής σεναρίων. "Συναισθηματική εκτόνωση" Τα κόμικς ως εκπαιδευτικό εργαλείο συμβάλλουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των μαθητών, οι οποίοι μαθαίνουν να δημιουργούν και να αποκωδικοποιούν εικόνες. Κατά την εφαρμογή της μεθόδου, όμως, αποκαλύφθηκε και μία ακόμη, εξίσου ενδιαφέρουσα, διάστασή της, που έχει να κάνει με τον ψυχισμό των παιδιών. "Διαπιστώσαμε ότι τα παιδιά εκτονώνουν έντονα συναισθήματα μέσα από τη δημιουργία κόμικς, εκφράζουν με μεγαλύτερη ευκολία ό,τι μπορεί να τους απασχολεί, από απλά καθημερινά προβλήματα, μέχρι σύνθετα κοινωνικά ζητήματα, ανακαλύψαμε μέχρι και θύματα σχολικού εκφοβισμού" λέει χαρακτηριστικά ο κ.Αποστολίδης. Το πρωτοδιάβασα εδώ.

Νομίζω ότι το συγκεκριμένο νέο αξίζει μιας αναφοράς. Συγγνώμη αν το έχει ποστάρει άλλος πιο πριν, μια πρόχειρη έρευνα στο φόρουμ δεν μου έφερε αποτελέσματα. Η πολύ επιτυχημένη σειρά των εκδόσεων Μεταίχμιο «Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη σε κόμικς» σε κείμενα του Τάσου Αποστολίδη και εικόνες του Γιώργου Ακοκαλίδη κυκλοφορεί τώρα και στην Τουρκία, από τον ανεξάρτητο εκδοτικό οίκο istos, με μεταφραστή τον Berivan Bazencir. Ο εκδοτικός οίκος istos ιδρύθηκε το 2011 με πρωτοβουλία των μελών της Ρωμαίικης κοινότητας της Κωνσταντινούπολης και θέτει ως βασικό του στόχο την προώθηση έργων σχετικών με την πολίτικη ιστορία, τον πολιτισμό και τον σύγχρονο αστικό βίο. Όπως αναφέρεται στο επίσημο site του, «αναβιώνοντας μια πλούσια, εγχώρια, εκδοτική παράδοση, ύστερα από διακοπή μισού περίπου αιώνα, ο «ιστός» φιλοδοξεί να αντικαταστήσει το υπάρχον «πνεύμα νοσταλγίας» για τους Ρωμιούς με μια ουσιαστική και σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή». Στα τουρκικά έχουν ήδη κυκλοφορήσει οι κωμωδίες Λυσιστράτη και Ειρήνη, ενώ την άνοιξη του 2015 αναμένονται και οι Ιππείς. Η σειρά «Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη σε κόμικς» εκδίδεται συνεχώς εδώ και τριάντα χρόνια και αποτελεί την πρώτη σε κυκλοφορία σειρά κόμικς στην Ελλάδα, έχοντας κερδίσει το αναγνωστικό κοινό χάρη στο καθημερινό λεξιλόγιο, το χιούμορ και τα έξυπνα σκίτσα της. Αποτελείται συνολικά από έντεκα κωμωδίες (Αχαρνείς, Ιππείς, Νεφέλες, Σφήκες, Ειρήνη, Όρνιθες , Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσες, Βάτραχοι, Εκκλησιάζουσες, Πλούτος) που επανακυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ το 2006 και το 2007, με καινούργια επεξεργασία εικόνων από τον Γιώργο Ακοκαλίδη και κειμένων από τον Τάσο Αποστολίδη. Τα συγκεκριμένα κόμικς σχολιάζουν, παρεμβαίνουν, αντιπαραθέτουν, ώστε ο αναγνώστης πέρα από την υπόθεση της κωμωδίας να σχηματίζει μια γενικότερη και πιο ολοκληρωμένη εικόνα του περιβάλλοντος χώρου της Αθήνας του Περικλή, αγγίζοντας την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της εποχής, όπως και τα προβλήματα των ανθρώπων της. Η σειρά έχει μεταφραστεί στην αγγλική, γαλλική και γερμανική γλώσσα, έχει αποσπάσει διεθνή τιμητική διάκριση, αποτέλεσε θέμα διδακτορικών διατριβών, ενώ αποσπάσματα ανθολογούνται στα σχολικά βιβλία. Το διάβασα εδώ, αν και κυκλοφορεί και σε πολλά άλλα σάιτ.

Εκδήλωση με αφορμή τη νέα επίτομη έκδοση της ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ – GRAPHIC NOVEL του Τάσου Αποστολίδη και του Γιώργου Ακοκαλίδη Μια συνάντηση των παιδιών με τη συναρπαστική μεταφορά σε graphic novel του έπους του Ομήρου, από τους δημιουργούς της πολυβραβευμένης κλασικής και πρώτης σε κυκλοφορία σειράς κόμικς για τις κωμωδίες του Αριστοφάνη (κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Οι δημιουργοί της σειράς συζητούν με μαθητές και μαθήτριες για τον Οδυσσέα, τοποθετούν σε χάρτη την περιπετειώδη διαδρομή της επιστροφής του στην Ιθάκη, σκιαγραφούν τους χαρακτήρες του Οδυσσέα, της Πηνελόπης και του Τηλέμαχου, αναγνωρίζουν σκηνές της Οδύσσειας σε προβολή DVD, επινοούν μια υποτιθέμενη χαμένη ραψωδία και την αφηγούνται. Τέλος, μαθαίνουν τι απέγιναν οι ήρωες όπως και άλλες εξελίξεις. Η εκδήλωση απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 8-12 ετών. Απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής (έναρξη δηλώσεων: 5 Ιανουαρίου). Είσοδος ελεύθερη. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΕΙΡΑ Τα ομηρικά έπη έχουν εμπνεύσει κατά καιρούς διάφορους δημιουργούς κι έτυχαν έτσι πολλών αποδόσεων, διασκευών, αναπλάσεων, σε διάφορες μορφές τέχνης. Η Οδύσσεια κινείται ανάμεσα στον πραγματικό κόσμο της εποχής του Ομήρου και τον φανταστικό κόσμο της εποχής του Τρωικού πολέμου. Η εικονογραφήγηση (graphic novel) είναι η κατεξοχήν τέχνη που έχει τη δυνατότητα να απεικονίσει τους δύο αυτούς κόσμους παράλληλα, ικανοποιώντας ψυχαγωγικούς και εκπαιδευτικούς στόχους. Οι ραψωδίες αποδίδονται πιστά. Ο λόγος είναι απλός, καθημερινός, κρατάει ωστόσο έναν αφηγηματικό ρυθμό σε ανάμνηση του μέτρου του πρωτοτύπου. Μικρά κείμενα, στο τέλος του βιβλίου, δίνουν χρήσιμες ειδικές πληροφορίες για τον Όμηρο, τον Οδυσσέα, αλλά και γενικά για την εποχή της Οδύσσειας. Κυκλοφορεί επίσης στα αγγλικά. **** Σάββατο 17 Ιανουαρίου, στις 12.30 το μεσημέρι ΟΛΥΜΠΟΥ 81, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ T: 2310 26 00 85 Ε: info@oxygono-metaixmio.gr fecebook event

Παρουσίαση των 4ων διαδραστικών βιβλίων της σειράς του Τάσου Αποστολίδη: "ΠΑΙΖΩ ΜΕ ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ", εκδόσεις ΚώΜΟΣ, με παράλληλη επίδειξη του ομώνυμου παιχνιδού. Εκτός του συγγραφέα στην παρουσίαση συμμετέχουν: Γιώργος Καρατάσιος Περιφερειακός Δ/ντής Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, Άβρα Αυδή Εκπαιδευτικός, Ελπίδα Παυλίτσεβιτς δασκάλα μαζί με μαθητές του Δημοτικού Σχολείου της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής. Τα ΠΑΙΖΩ ΜΕ ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ χαρακτηρίστηκαν ως ψυχαγωγικό γύμνασμα φαντασίας,παρατηρητικότητας,γραφής και ζωγραφικής,καθώς τα παιδιά καλούνται να εκμαιεύσουν το μύθο, να γράψουν τους διαλόγους,να χρωματίσουν τις εικόνες ή και να δημιουργήσουν καρέ-καρέ μια μικρή δική τους ιστορία. Με την παρέμβαση των παιδιών στη μυθοπλασία και την αισθητική των βιβλίων,αναπτύσσεται η αυτοπεποίθησή τους, η πρωτοβουλία και τους δίνεται η δυνατότητα να ανακαλύψουν ταλέντα τους άξια ίσως να καλλιεργηθούν στο μέλλον. Τα ΠΑΙΖΩ ΜΕ ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ απαντούν ακόμη και στο ερώτημα του εκπαιδευτικού: "πώς μπορώ να αξιοποιήσω τα κόμικς στο μάθημα μου ώστε να το κάνω πιο ενδιαφέρον και ευχάριστο". Θεσσαλονίκη - Αριστοτέλους 7 13 Οκτωβρίου 2014 19:00 link

Δεν ξέρω από ποια εφημερίδα είναι το άρθρο, όμως τουλάχιστον έχω σημειώσει ακριβής ημερομηνία.