Ο Αριστοτέλης φιλοσοφεί σε καρέ κόμικ και «μιλάει» μέχρι και κινέζικα [Τζαννάτου Ελένη, kathimerini.gr, 12/04/2023]

[ramirez]

Το graphic novel «Αριστοτέλης» του Τάσου Αποστολίδη και του Αλέκου Παπαδάτου ετοιμάζεται να μεταφραστεί σε επτά γλώσσες και οι δημιουργοί του αφηγούνται στην «Κ» το ταξίδι του από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο.

 

 

Λεπτομέρεια από το ελληνικό εξώφυλλο του graphic novel «Αριστοτέλης»

 

 

Το 2016 ήταν το «Έτος Αριστοτέλη». Τότε ο Τάσος Αποστολίδης παρακολούθησε στη Θεσσαλονίκη μια σειρά από συζητήσεις και εκδηλώσεις του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών για για τη σπουδαία κληρονομιά του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου. Εντυπωσιάστηκε για το πώς, 2000 χρόνια μετά τον θάνατό του, το έργο που άφησε πίσω του συνεχίζει να απασχολεί τον σύγχρονο άνθρωπο, σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Κάπως έτσι ήρθε το τελικό «λάκτισμα» για τον Τάσο Αποστολίδη να βάλει μπρος ένα graphic novel για τον Αριστοτέλη. Είχε βέβαια πάντα στο μυαλό του να κάνει graphic novels για αρχαίους φιλοσόφους, και είχε ξεκινήσει να μαζεύει σχετική βιβλιογραφία για τη δημιουργία ενός κόμικ για τον φιλόσοφο από το 2014. Ο δημιουργός άλλωστε δεν έχει κρύψει την αδυναμία του για τον κόσμο της αρχαιότητας. Έχει διανύσει μια πορεία δεκαετιών στην ένατη τέχνη, έχοντας καταπιαστεί ξανά με θέματα προερχόμενα από την Αρχαία Ελλάδα: τις Κωμωδίες του Αριστοφάνη, τους Μύθους του Αισώπου, την Ιφιγένεια, την Αντιγόνη, την Οδύσσεια αλλά και κόμικ για τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα.

 

Πέρα από κομίστας, ο Τάσος Αποστολίδης ήταν για 40 χρόνια και εκπαιδευτικός. «Ζει μέσα μου ο δάσκαλος», όπως λέει χαρακτηριστικά. Είναι αυτό που του ξυπνά την επιθυμία να μεταδώσει κάποια σημαντικά γι αυτόν πράγματα και στο κοινό, μέσα από τον διασκεδαστικό κόσμο των καρέ των κόμικ, εκλαϊκεύοντας και δραματοποιώντας αυτά τα έργα. Ύστερα λοιπόν από τρία χρόνια έρευνας και γραφής του σεναρίου, ο Τάσος Αποστολίδης συναντήθηκε με τον Αλέκο Παπαδάτο (βρίσκεται πίσω από το «Logicomix» μαζί με την Άννι Ντι Ντόνα) για την ολοκλήρωση του εγχειρήματος, μια διαδικασία που κράτησε άλλη μία τριετία περίπου. Ο δεύτερος είχε μόλις ολοκληρώσει το graphic novel «Δημοκρατία» κι ήταν έτσι «ζεστός» από το κλίμα της Αρχαίας Ελλάδας. Μάλιστα το βιβλίο έγινε ουσιαστικά συγχρόνως σε δύο γλώσσες: ενώ γραφόταν λοιπόν στα ελληνικά, την ίδια στιγμή μεταφραζόταν στα γαλλικά. Κάτι που σημαίνει ότι ο Αλέκος Παπαδάτος ενσωμάτωνε συγχρόνως τα αρχεία και για τις δύο γλώσσες.

 

 

 

 

Η δημιουργική ομάδα του «Αριστοτέλη» είχε επίσης να ξεπεράσει και το ζήτημα της απόστασης: ο Τάσος Αποστολίδης έμενε στη Θεσσαλονίκη, ο Αλέκος Παπαδάτος εκείνο το διάστημα βρισκόταν στη Γαλλία, η μεταφράστρια στην ίδια χώρα αλλά σε άλλη πόλη και οι δύο εκδότες στις Βρυξέλλες και στην Αθήνα. Όπως καταλαβαίνετε, τo κόμικ δουλεύτηκε από απόσταση μέσα από αυτό το μικρό «δίκτυο» και υπήρχαν οι προκλήσεις του συντονισμού. Το πλάνο ήταν τον Σεπτέμβριο του 2022 το βιβλίο να κυκλοφορήσει συγχρόνως στη Γαλλία και στις γαλλόφωνες χώρες από την Dargaud – την εκδοτική εταιρεία που τυπώνει το «Αστερίξ και Οβελίξ» – και φυσικά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος. Στην έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης που ακολούθησε τον Οκτώβριο το βιβλίο τράβηξε το ενδιαφέρον από εκδότες της Κίνας, ενώ επίσης άρχισε να προχωρά η κυκλοφορία του «Αριστοτέλη» στην Τουρκία, στην Πορτογαλία, στη Γερμανία (θα βρίσκεται στα ράφια των γερμανικών βιβλιοπωλείων τον Ιούνιο), ενώ ο φιλόσοφος ετοιμάζεται να «μιλήσει» ακόμα και ισπανικά και κορεάτικα. Επίσης έχει ολοκληρωθεί και η μετάφραση του βιβλίου στα «διεθνή» αγγλικά, που δεν θα μπορούσαν να λείπουν από τη λίστα, σε μορφή e-book.

 

 

 

 

Το να μεταφέρεις φιλοσοφικές έννοιες στη «λαϊκή» μορφή ενός κόμικ, δεν είναι φυσικά εύκολο. Ο Τάσος Αποστολίδης είναι και μαθηματικός και η επιστήμη του τον βοήθησε, μιας και – όπως λέει και ο ίδιος – «τα μαθηματικά με τη φιλοσοφία είναι πολύ κοντά». Μια βασική βέβαια δυσκολία ήταν το γεγονός ότι το υλικό που υπάρχει από τον Αριστοτέλη ήταν σημειώσεις για τα μαθήματά του κι όχι κείμενο προορισμένο να εκδοθεί, και άρα δεν ήταν λόγιο αλλά αρκετά «ξερό» και κοφτό στο ύφος του. Αυτό δυσκόλεψε τον δημιουργό στο να δώσει τελική μορφή σε έννοιες στο κόμικ του. Στη θεματολογία αυτή πάντως, παραμόνευε και μία «ευκολία»: η Αρχαία Αθήνα δεν μας κληροδότησε μόνο τη δημοκρατία αλλά και τον διάλογο. Δηλαδή, μία από τις βασικές δομές των graphic novels. Και ένα επίσης βασικό συστατικό της φιλοσοφίας. Κάπως έτσι, δύο «μακρινοί» κόσμοι ενώνονται και ακόμα και δύσβατα σημεία φιλοσοφικών θεωριών μπορούν να γίνουν κατανοητά σε έναν αναγνώστη.

 

 

 

 

Υπήρχαν φυσικά και σκόπελοι που έπρεπε να ξεπεράσει ο Αλέκος Παπαδάτος δημιουργώντας τα πρόσωπα για το κόμικ. Ας πούμε, στις προτομές που διασώζονται ο Αριστοτέλης έχει μια όψη βλοσυρή, κάτι που δεν ήθελε να μεταφέρει στο συγκεκριμένο βιβλίο και έτσι έπρεπε να «μαλακώσει» τη μορφή του, δεδομένου ότι το κόμικ έχει και χιουμοριστικά στοιχεία. Κι έπειτα, είχε το δύσκολο έργο να φτιάξει γύρω στους 50 ακόμα χαρακτήρες για τους οποίους δεν υπήρχαν πάντα επαρκείς πηγές, κι έπρεπε από τη μία να προκύψουν από τη φαντασία του δημιουργού κι από την άλλη να φροντίσει να είναι διακριτοί μεταξύ τους.

 

 

 

 

Τελικά ένα graphic novel για έναν φιλόσοφο σαν τον Αριστοτέλη, ποιον αναγνώστη «κυνηγάει»; «Το ότι τα κόμικ είναι κυρίως παιδικά και εφηβικά είναι ένας μύθος», όπως επιβεβαιώνει ο Τάσος Αποστολίδης. Εξάλλου, άνθρωποι που σήμερα είναι 50, 60 ή και μεγαλύτεροι, γαλουχήθηκαν με κόμικ όπως ο Αστερίξ, η Μαφάλντα και τόσα άλλα, «άρα έχουμε μια διαμορφωμένη αναγνωστική ομάδα αρκετά μεγάλη σε όλο τον κόσμο». Ο Αλέκος Παπαδάτος από την πλευρά του, χαίρεται που κατάφεραν να φτιάξουν «έναν ήρωα που μας μαθαίνει κάτι παραπάνω και είναι συμπαθής, γίνεται τελικά ένας από εμάς: έχει τους έρωτές του, τις απογοητεύσεις του, τις χαρές του και τις λύπες του». Ο αναγνώστης που είχαν στο μυαλό τους ήταν – μεταξύ άλλων – και οι ίδιοι, «για να γίνουμε οι κριτές του». Στόχος όμως ήταν και να γίνει προσβάσιμο σε όλους, «από 17 έως 77 ετών όπως λέμε στα κόμικ», θα καταλήξει ο ένας εκ των δύο δημιουργών.

 

Το graphic novel «Αριστοτέλης» του Τάσου Αποστολίδη και του Αλέκου Παπαδάτου κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ίκαρος.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...