Search the Community

To Infierno, ένα εμβληματικό έργο χωρίς λόγια των Τίτο Φαράτσι και Σίλβια Τζίκε, κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις νέες και φιλόδοξες εκδόσεις DocMZ του «δικού μας» Γιάννη Ιατρού. «Βουβά κόμικς και εικονοβιβλία (συμπεριλαμβανομένων και των graphic novels) διέπονται από κειμενικότητα, παρουσιάζουν δηλαδή όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που τα καθιστούν “κείμενα” δομημένα με εικόνες που συμπαρατίθενται σε αλληλουχία […] Η απουσία λέξεων σε κάθε βουβή αφήγηση αντικαθίσταται από εκφράσεις και κινήσεις του προσώπου και του σώματος των χαρακτήρων, λειτουργώντας ως ένα είδος λεξιλογίου» γράφει η Μαριάννα Μίσιου στην εξαιρετική της μελέτη με τίτλο «Βουβά Κόμικς και Εικονοβιβλία» (εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2020). Αυτή η απουσία λέξεων δεν κοστίζει τίποτα όταν αντισταθμίζεται από πλούσια σχέδια τα οποία είναι ικανά να συνθέσουν ολοκληρωμένες αφηγήσεις. Τέτοια είναι τα σχέδια στο Infierno του Τίτο Φαράτσι (σενάριο) και της Σίλβια Τζίκε (σχέδια), ένα διονυσιακό «πανηγύρι» ξέφρενων καταδιώξεων μεταξύ Κόλασης και Παραδείσου, κατά την «ανάγνωση» του οποίου αργείς να αντιληφθείς ότι δεν υπάρχουν λέξεις. «Ίσως ακριβώς η απουσία κειμένου να δίνει στον αναγνώστη την ευκαιρία να εμπλακεί περισσότερο, παρατηρώντας κάθε λεπτομέρεια σε ένα βιβλίο κόμικς που χρειάζεται πολλές αναγνώσεις για να αποκαλυφθεί πλήρως στον κάτοχό του» τονίζει ο Γιάννης Ιατρού στον πρόλογό του, επισημαίνοντας την ουσιαστική ιδιαιτερότητα αυτών των βιβλίων. Το πρώτο μέρος του έργου κυκλοφόρησε στην Ιταλία το 1999 στο πλαίσιο της σειράς No Words του Ντανιέλε Μπρόλι, με καινοτόμο χαρακτηριστικό την αφήγηση χωρίς λόγια. Όλα τα έργα της πρωτότυπης σειράς σημείωσαν μεγάλη επιτυχία και τη μεγαλύτερη απ’ όλα το Infierno, γεγονός που οδήγησε τους δημιουργούς της το 2014 να επιστρέψουν στους χαρακτήρες της για το δεύτερο μέρος. Βασικοί πρωταγωνιστές είναι δυο ατζαμήδες αστυνομικοί διάβολοι με το κατοικίδιο τερατάκι τους δεμένο σε λουράκι που διαβαίνουν τις Πύλες της Κολάσεως για να επισκεφθούν τον Παράδεισο σε ειδική αποστολή ή για να αναμιχθούν με τον πραγματικό κόσμο και να τον κάνουν άνω-κάτω. Οι Φαράτσι και Τζίκε φαίνεται να το διασκεδάζουν σε κάθε καρέ, σε κάθε σελίδα, με τους δυο απορημένους και εκφραστικότατους διαβόλους να πέφτουν σε απανωτές γκάφες, να αποτυγχάνουν αλλά να επιμένουν, να προσπαθούν να εφαρμόσουν τις εντολές του Σατανά-αφεντικού τους αλλά να παρασύρονται από τα πάθη τους και να αφήνονται στις εφήμερες απολαύσεις της ζωής ή να μπλέκουν σε πολιτικά παιχνίδια, σε σεξουαλικά σκάνδαλα και σε ουρές δημόσιων υπηρεσιών. Εκτός από τον ξέφρενο ρυθμό όμως που απαιτεί απολαυστικά μπρος-πίσω στην ανάγνωση, ο προσεκτικός αναγνώστης μπορεί να διακρίνει και τις πολλές αναφορές των δημιουργών σε άλλες εικόνες αλλά και σε γνωστά έργα τέχνης όπως το American Gothic του Grant Wood ή το Νησί των Νεκρών του Άρνολντ Μπέκλιν που παρεμβάλλονται παραλλαγμένα σε ένα έξυπνο παιχνίδι ανακάλυψης. Οι δυο τους άλλωστε έχουν συνεργαστεί πολλές φορές, κυρίως για την Disney, αλλά και σε άλλες ιστορίες όπως οι περιπέτειες του Diabolik και η πιο πρόσφατη σειρά Quei Due. Το άψογα επιμελημένο και πολύ όμορφο Infierno με πλούσια ιστορικά στοιχεία, βιογραφίες των δημιουργών κ.ά. είναι το πρώτο βιβλίο των νέων εκδόσεων DocMZ που ίδρυσε ο συνεργάτης μας Γιάννης Ιατρού, ο οποίος υπόσχεται πολλές ακόμα σπουδαίες εκδόσεις το προσεχές διάστημα. Κρίνοντας από την πρώτη του επιλογή και από τη βαθιά του αγάπη για την ένατη τέχνη είμαστε βέβαιοι ότι θα το πετύχει! Στο Athens Con, οι Τίτο Φαράτσι και Σίλβια Τζίκε θα παρουσιάσουν το έργο τους την ερχόμενη Παρασκευή στις 19.30 και θα πραγματοποιήσουν το καλλιτεχνικό εργαστήρι «Πώς να σχεδιάσεις κόμικς χωρίς λόγια» την Κυριακή στις 13.30. Την Τρίτη 10/12 στις 19.00 θα βρίσκονται στο βιβλιοπωλείο-καφέ Κομπραί στα Εξάρχεια για μια χαλαρή συζήτηση με τους φίλους των κόμικς τους. Η γάτα-τιμωρός επιστρέφει Η σειρά του Τάσου Μαραγκού με πρωταγωνίστρια τη γάτα του συνεχίζεται! Η θρυλική Κούρο, μετά τα βραβεία Καλύτερης Αυτοέκδοσης που κατέκτησε τα δυο τελευταία χρόνια στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς, μεταμορφώνεται σε νίντζα-τιμωρό και κατευθύνεται στην Παλαιστίνη για να βάλει μερικά πράγματα στη θέση τους, φυσικά από την σωστή πλευρά της Ιστορίας. Οι νέες περιπέτειες της Κούρο θα κάνουν ντεμπούτο αυτές τις ημέρες στο Comic N’ Play στη Θεσσαλονίκη και από τις 6 Δεκεμβρίου στο περίπτερο του δημιουργού στο Athens Con 2024. Και το σχετικό link...

Ο Ντόν Ρόσα δεν είναι ο μόνος δημιουργός που βγάζει χαμένα επεισόδια. Βγάζει και ο tasmar, ο οποίος μας πηγαίνει πίσω στον χρόνο και συγκεκριμένα, στο τέταρτο τεύχος του Krak Komiks για να μας δείξει μια ιστορία σκληρού πορνό. Ναι, ο τίτλος δεν είναι για τον χαβαλέ μόνο. Ότι υπόσχεται, το παραδίδει. Και παρόλα αυτά, συνεχίζει να έχει το χαβαλέ του, όπως ακριβώς θα περίμενε κανείς από την σειρά Krak Komiks/Hard Rock. Οπότε αν γουστάρετε Μαραγκό και τις περιπέτειες του Μάρκου, ή είστε ιδεοψυχαναγκαστικοί completionist και θέλετε και αυτό το μέρος, επενδύστε άφοβα. Αν είστε πουριτανοί ή θέλετε την τσοντίτσα σας μόνο από ρεαλιστικές πένες, ψάξτε αλλού. O Tasmar επέλεξε να βγάλει αυτό το επεισόδιο ως αυτοέκδοση. Η πρώτη εμφάνιση του τεύχους έγινε στο 3ο Comiczineweekend. Σελίδα δείγμα.

Επί 17 ολόκληρα χρόνια ο Tasmar συνεχίζει να αφηγείται και να σχεδιάζει τις απολαυστικές περιπέτειες του Μάρκου. Και όπως φαίνεται, έχει να πει και να δείξει πολλά ακόμη. Με τη συνεχή του παρουσία στην ελληνική σκηνή των κόμικς εδώ και σχεδόν 25 χρόνια, ο Tasmar (Τάσος Μαραγκός) έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του τόσο με το ανατρεπτικό του χιούμορ όσο και με τη μάχιμη πολιτική ματιά του. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια απολαμβάναμε από τις σελίδες του Καρέ Καρέ τα «Αδέσποτα Σκίτσα» του, ενώ οι σειρές που κατά καιρούς φιλοτεχνεί («Super Condom», «Όλα είναι Κόμικξς!», «Ποτ Πουρί» κ.ά.) βραβεύονται συχνά και σημειώνουν πάντα μεγάλη επιτυχία. Η μεγάλη αγάπη του ωστόσο παραμένει ένας νεαρός από τη Σύρο, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Μαραγκός, που μεγαλώνει κάπου στα τέλη των ‘90s πασχίζοντας, χωρίς μεγάλη επιτυχία είναι η αλήθεια, να χωρέσει στα καλούπια και τα στερεότυπα της ελληνικής επαρχίας. Ο Μαραγκός ξεκίνησε να μεταφέρει σε κόμικς τη ζωή του (όχι και τόσο φανταστικού) Μάρκου και των φίλων του από το 2007 στο περιοδικό KRAK των εκδόσεων Giganto και μετά το 5ο τεύχος συνέχισε από τις εκδόσεις Jemma Press. Το 2017 κυκλοφόρησε η επίτομη έκδοση «Hard Rock – School, Drugs & Rock ’n’ Roll» και η σειρά αυτονομήθηκε από το KRAK. Από τότε, υπό τον τίτλο «Hard Rock» εξακολουθεί με συνέπεια, έστω και χωρίς αυστηρή περιοδικότητα, να κυκλοφορεί μέχρι σήμερα. Σε όλα αυτά τα 17 χρόνια ο Μάρκος, που είχε κάνει την πρώτη του εμφάνιση δίπλα στην αφίσα των Motorhead στο εφηβικό του δωμάτιο, κατάφερε να τελειώσει το σχολείο, να στρίψει τσιγάρα μέσα στη χριστουγεννιάτικη φάτνη του δημαρχείου της Ερμούπολης, να ζήσει τις πρώτες kinky σεξουαλικές του εμπειρίες, να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του και να εγκαταλείψει το νησί για να «ενηλικιωθεί» στην Αθήνα. Αυτή τη μακρά ενηλικίωση ενός νέου στο μεταίχμιο δύο αιώνων συνεχίζει να καταγράφει ο Μαραγκός και στο 7ο τεύχος του «Hard Rock Vol. 2» που μόλις κυκλοφόρησε (εκδόσεις Jemma Press, 64 σελίδες), με τον Μάρκο να δουλεύει πια σε κατάστημα με κόμικς και να προσπαθεί να δημιουργήσει τα δικά του έργα, να ερωτεύεται και να τον ερωτεύονται, να προσπαθεί να βρει τις δικές του ισορροπίες στη σχέση με τις γάτες του και με τον Γόγο, τον διαχρονικό του αδερφικό φίλο από τα χρόνια της Σύρου με τα λουκούμια και τις χαλβαδόπιτες. Το σημαντικότερο όμως στο «Hard Rock» δεν είναι η φαινομενικά διόλου ηρωική καθημερινότητα ενός twenty-something μεγάλου παιδιού, αλλά η μοναδική ικανότητα του Μαραγκού από τη μια να αποτυπώνει το κλίμα και το πνεύμα μιας όχι και τόσο μακρινής εποχής κατά την οποία τα ελληνικά κόμικς «άλλαξαν επίπεδο» και από την άλλη να περιβάλλει με αγάπη τους χαρακτήρες του, να αφηγείται με χιούμορ τα, μικρά και επιβεβλημένα στις νεαρές ηλικίες, άλματά τους στο κενό και να «γιορτάζει» τη διαφορετικότητα, τον συναισθηματισμό και την αγνότητα των νέων σε μια εποχή κατά την οποία οι χαρές και οι λύπες άρχισαν να θεωρούνται αδυναμίες και να δίνουν τη θέση τους σε έναν απάνθρωπο και, σήμερα, θριαμβευτή κυνισμό. Και το σχετικό link...

Μια συνέντευξη με τον δημοφιλή δημιουργό για comics, μουσική και φυσικά για "Hard Rock". Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξει κανείς πως η σκηνή των comics στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην καλύτερη φάση που έχει βρεθεί ποτέ καθώς η παραγωγή έχει αυξηθεί αισθητά, φεστιβάλ πλέον γίνονται σε όλη την Ελλάδα και νέοι αξιόλογοι δημιουργοί εμφανίζονται κάθε χρόνο. Έχοντας αισίως κλείσει μια 20ετία φτιάχνοντας comics, ο Τάσος Μαραγκός (Tasmar) δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Εξάλλου το "Hard Rock", το οποίο ξεκίνησε να φτιάχνει το 2007 και συνεχίζει μέχρι σήμερα, αποτελεί μία σπουδαία σειρά που μετρά πολλούς φανατικούς αναγνώστες, όχι μόνο στην Ελλάδα αφού έχει κυκλοφορήσει και στην Ιταλία. Comics του μπορείτε να βρείτε σε βιβλιοπωλεία και κομιξάδικα από τις εκδόσεις Jemma Press και Μικρός Ήρως. Στο τέλος του προηγούμενου έτους λοιπόν, οι Εκδόσεις Μικρός Ήρως κυκλοφόρησαν δύο επετειακά άλμπουμ, όπου δεκαοχτώ καλλιτέχνες δημιούργησαν τις δικές τους μικρές αυτοτελείς ιστορίες, αφιερωμένες στα 70 χρόνια του "Μικρού Ήρωα". Με αφορμή την συμμετοχή του Τάσου Μαραγκού στον ένα από τους δύο τόμους με μια πρωτότυπη ιστορία, μιλήσαμε μαζί του για τον Μικρό Ήρωα, τα comics, τους Iron Maiden και πολλά άλλα. Τάσο καλησπέρα. Σε ευχαριστούμε πολύ για αυτήν τη συνέντευξη. Καλησπέρα. Εγώ ευχαριστώ. Ας ξεκινήσουμε από την πιο πρόσφατη δουλειά σου στο συλλογικό έργο για τα 70 χρόνια του Μικρού Ήρωα. Εντάξει, όλοι γνωρίζουμε τον χαρακτήρα, αλλά διάβαζες ποτέ Μικρό Ήρωα; Δεν διάβαζα γιατί όταν ήμουν πιτσιρίκι εκεί στα τέλη ‘80s – αρχές ‘90s που πήγαινα μόνος μου στο πρακτορείο Τύπου ή στο περίπτερο για να πάρω comics, πάντα με γοήτευαν τα εξώφυλλα του Μικρού Ήρωα γιατί μου άρεσαν τα χρώματα, η δράση κι όλο αυτό που από παιδιά το έχουμε στο μυαλό μας με τους κακούς ναζί, αλλά όταν το άνοιγα κι έβλεπα πως δεν είναι comics έλεγα πως εγώ θέλω κάτι σαν το Λούκι Λουκ, σαν το Αστερίξ κτλ. Οπότε δεν είχα ποτέ στο σπίτι κι ούτε οι δικοί μου διάβαζαν. Έκανες καθόλου έρευνα προκειμένου να κάνεις την ιστορία σου "Κόμικς, Κεμπάπ και Φάπες"; Ναι, έκανα έρευνα και από το βιβλίο που είχε βγει για την έκθεση για τα 70 χρόνια του Μικρού Ήρωα και από το internet για να δω ποιοι είναι οι κεντρικοί χαρακτήρες και ποιοι είναι οι κακοί, από τους οποίους τελικά διάλεξα τον πιο γνωστό, δηλαδή τον διαβολογερμανό ή αλλιώς Σεϊτάν Αλαμάν. Και πριν κάνω την ιστορία όμως είχα κάνει μια μικρή έρευνα, πιο πολύ στο οπτικό κομμάτι μιας και η ιστορία που έκανα για τον τόμο είναι με τους χαρακτήρες που είχα φτιάξει για την έκθεση για τα 70 χρόνια του Μικρού Ήρωα. Δηλαδή, ο Σπίθας, η Κατερίνα και ο Γιώργος ως σύγχρονοι αντιφασίστες στη σημερινή εποχή περίπου, γιατί μπορεί να είναι και στα ‘90s, μπορεί και στις αρχές των ‘00s. Πώς προέκυψε αυτή η επιλογή να τους φέρεις στο σήμερα; Δεν θυμάμαι να σου πω πώς προέκυψε, δηλαδή αν το σκέφτηκα πολύ ή αν μου έσκασε ξαφνικά σαν ιδέα αλλά γενικά μου αρέσει όλη αυτή η κουλτούρα και η μουσική των skinheads, αν και είναι κάπως παρεξηγημένη. Δηλαδή, οι skinheads δεν ήταν φασίστες. Ως κίνημα ξεκίνησε από μαύρους στην Αγγλία που ακούγανε ska, φορούσαν παντελονάκια σηκωμένα, αρβύλες και τέτοια. Μετά μπήκανε κι άλλοι στο κόλπο, κι εκεί γύρω στις αρχές της δεκαετίας του 1980 το υιοθέτησαν οι φασίστες. Δηλαδή άμα δεις σήμερα ξυρισμένο κεφάλι, μπουφαν fly και αρβύλα λες είναι skinhead φασίστας αλλά εντάξει, υπάρχουν και άλλα σημάδια για να τους καταλάβεις. Οπότε ήταν και μια προσπάθεια επανοικειοποίησης της κουλτούρας αυτής; Ναι, μάλιστα είχα λάβει κι ένα μήνυμα στο Instagram από έναν τύπο που μέχρι να του απαντήσω εξαφανίστηκε το μήνυμα και δεν ξέρω καν ποιος είναι, που μου έγραφε πως είναι skinhead πολλά χρόνια και είναι κακό που π.χ. στο "Hard Rock" ή σε κάποιο παλιότερο στριπάκι έχω βάλει έναν φασίστα να έχει το κλασσικό στυλ «τιράντα, ξυρισμένο κεφάλι, κολλητό παντελόνι και άρβυλα». Οπότε στο Μικρό Ήρωα τους έφτιαξα, όχι σαν skinheads γιατί θα ξεφεύγαμε πολύ από την κλασσική εικόνα τους, αλλά έτσι ώστε το στυλ τους να παραπέμπει εκεί. Ο Σπίθας μάλιστα φορά και μια κονκάρδα της SHARP (Skinheads Against Racial Prejudice) που είναι παγκοσμίως γνωστή αντιφασιστική ομάδα. Θεωρείς πως οι ιστορίες του Μικρού Ήρωα παραμένουν επίκαιρες στις μέρες μας; Δυστυχώς ναι, γιατί βλέπουμε τι γίνεται τα τελευταία χρόνια με την ακροδεξιά, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο. Δηλαδή οι φασίστες, που για πολλά χρόνια ήταν στις τρύπες τους βγήκαν έξω με την Χρυσή Αυγή, μετά είχαμε την αυταπάτη με την καταδίκη πως κάτι έγινε αλλά δεν έγινε τίποτα και πλέον η ακροδεξιά έχει ξαναφουσκώσει. Βλέπουμε δηλαδή πιτσιρίκια, και αυτό είναι το κακό, να υιοθετούν ένα προπολεμικό look φασιστικό, δηλαδή και με τα κουρέματα και με το πως ντύνονται, και οι ιδέες τους να είναι τελείως σάπιες. Είσαι από τους δημιουργούς που επιλέγουν να πάρουν θέση σε διάφορα ζητήματα, κάτι που πιθανά να δυσαρεστεί μέρος του κοινού σου. Αισθάνεσαι πως σου έχει στοιχίσει αυτό; Μπορεί και να μου έχει στοιχίσει αλλά δεν με ενδιαφέρει. Το θέμα είναι μην μου στοιχίσει πιο χοντρά. Δηλαδή θα ακουστεί λίγο κοινότοπο αλλά κόσμος σκοτώθηκε για τις ιδέες του. Άλλοι πολέμησαν, εκτελέστηκαν, κρεμάστηκαν, πήγαν σε ξερονήσια, τώρα για τα comics θα φοβόμαστε; Πάντως τα τελευταία χρόνια τα ιστορικά comics έχουν μπει δυναμικά στο εκδοτικό προσκήνιο. Θα έκανες ποτέ κάτι τέτοιο; Θα έκανα αν με ενδιέφερε πολύ κι ένιωθα πως θέλω να το κάνω. Μιλάμε φυσικά για μεγάλη έκταση, όχι π.χ. ένα short story. Αν ένιωθα πως γουστάρω πολύ και μπορώ να το κάνω, θα το έκανα. Για παράδειγμα, ένας από τους χαρακτήρες στο Hard Rock είναι ο Ραμόν που τον βλέπουμε στη Σύρο και μαθαίνουμε σιγά-σιγά πως είναι Ισπανός που πολέμησε στον Ισπανικό Εμφύλιο, μετά με την επικράτηση του Φράνκο πέρασε στη Γαλλία και συμμετείχε στην Αντίσταση κι ύστερα, με κάποιο τρόπο, κατέληξε στη Σύρο κι έμεινε εκεί. Αυτό λοιπόν θα ήθελα να το κάνω αλλά είναι ένα project που θέλει μελέτη, το αφήνω για την ώρα στην άκρη και ποτέ δεν ξέρεις. Τελευταία φορά που είχες μιλήσει στο Rocking ήταν το 2011. Πόσα έχουν αλλάξει από τότε όσον αφορά την πορεία σου ως δημιουργό; Έχουν αλλάξει πολλά πράγματα για μένα προσωπικά, γιατί έχω αλλάξει σχεδόν τέσσερις πόλεις. Τότε ήμουν Θεσσαλονίκη, μετά από ένα χρόνο πήγα στο Βερολίνο που δεν μου έκατσε και μετά από εφτά μήνες πήγα στο Ρέθυμνο, από εκεί επέστρεψα στη Σύρο και μετά στην Αθήνα όπου βρίσκομαι τα τελευταία οχτώ χρόνια. Αλλά και σαν δημιουργός έχω κάνει πολλά πράγματα από τότε. Δηλαδή τότε έκανα τα τελευταία "ΚΡΑΚ" που είχε μέσα το "Hard Rock", μετά ήθελα να κάνω άλλα πράγματα οπότε συνέχισα το "ΚΡΑΚ" με μια άλλη ιστορία, ακολούθησαν πολλά στριπάκια, συνεργασίες με την Ελευθεροτυπία και με site, και μετά επέστρεψα στο "Hard Rock" που ανέβηκε λίγο και σε δημοτικότητα όταν βγήκε ο τόμος. Γενικώς έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Και η σκηνή των comics πόσο έχει αλλάξει; Η σκηνή ανεβαίνει συνεχώς πιστεύω από τότε. Δηλαδή θυμάμαι όταν πρωτοέκανε το Comicdom CON Athens το φεστιβάλ στην Ελληνοαμερικανική Ένωση τριήμερο, η Παρασκευή ήταν τρόμος. Δηλαδή λέγαμε «πω πω, πήγε χάλια η Παρασκευή, θα πάει όλο χάλια» αλλά μετά το Σαββατοκύριακο ήταν σούπερ. Και μετά με τα χρόνια, ξαφνικά και την Παρασκευή άρχισε να μαζεύεται πολύς κόσμος. Και δεν είναι μόνο η αύξηση του κόσμου που ασχολείται αλλά και το ότι υπάρχουν και περισσότεροι δημιουργοί που βγάζουν πολύ καλές δουλειές. Υπάρχουν νέα παιδιά που κάνουν φοβερά πράγματα και δημιουργοί που δουλεύουν φουλ με εξωτερικό όπως ο Μιχάλης Διαλυνάς, ο Ηλίας Κυριαζής, ο Γιώργος Καμπάδαης, η Dani, έχουν αυξηθεί και τα Φεστιβάλ οπότε η σκηνή ανεβαίνει συνεχώς. Οπότε θα έλεγες πως τα comics στην Ελλάδα περνάνε μια περίοδο ακμής; Τι πιστεύεις πως συνετέλεσε σε αυτό; Ναι, ζούμε μια περίοδο ακμής και δυστυχώς σε λάθος εποχή. Γιατί αν αυτό συνέβαινε στα ‘90s λέμε τώρα, που εγώ δεν θα το είχα ζήσει γιατί ήμουν μικρός, θα ήταν πολύ καλύτερα γιατί τότε δεν υπήρχε το internet, δεν υπήρχαν τα social media και το έντυπο θα μπορούσε να πουλήσει περισσότερο. Τώρα γιατί συμβαίνει αυτό δεν ξέρω αν είναι κάποια τάση ή αν έχει να κάνει με το πως ο κόσμος αντιμετωπίζει την pop κουλτούρα, και δεν μιλάω για τον κόσμο που ήταν άρρωστος με τα comics από μικρός, αλλά ο άσχετος που ξαφνικά ανακάλυψε τα comics, διάβασε κάποια ελληνικά, κόλλησε, άρχισε να στηρίζει τη σκηνή, δεν ξέρω να σου πω για ποιο λόγο γίνεται όλο αυτό, αλλά είναι καλό. Όσον αφορά το κοινό, θεωρείς πως έχει σπάσει η λογική του "τα comics είναι για παιδιά"; Περίπου. Κάποιοι ακόμη το πιστεύουν αυτό για τα μικυμάου που είναι μόνο για παιδιά και κάποιοι θα σου πούνε πως «ok, τα κομικς δεν είναι τόσο σημαντικά αλλά τα graphic novel είναι πολύ πιο καλά». Που είναι το ίδιο πράγμα δηλαδή. Το graphic novel είναι μια μορφή comic αλλά κάποιοι αποφεύγουν τη λέξη όπως ο διάολος το λιβάνι, γιατί υπάρχει όλη αυτή η ρετσινιά ότι τα comics είναι για τα παιδιά ή ότι είναι κάτι φτηνό ή λαϊκό, το οποίο στην τελική δεν είναι και κακό. Πόσο εύκολο είναι να ζήσει κάποιος από τα comics στην Ελλάδα; Δεν είναι καθόλου εύκολο. Εγώ δηλαδή που το έχω πετύχει το κάνω με νύχια και με δόντια, με συνεχόμενο άγχος, ανασφάλεια, τρέχοντας από Φεστιβάλ σε Φεστιβάλ γιατί από εκεί μπορούμε και βιοποριζόμαστε, και με το να βγάζω συνέχεια καινούργια πράγματα. Δηλαδή να, τώρα τελείωσε το Athens Con, λίγες μέρες ξεκούραση και μετά ξεκίνημα για το Comicdom CON, μετά για Κρήτη, και μετά το ίδιο πάλι. Θα μπορούσα να δουλεύω γραφίστας μιας και από εκεί ξεκίνησα, να έχω τώρα 20-25 χρόνια σε ένα γραφείο και να παίρνω φαντάζομαι έναν πολύ καλό μισθό σε μια ιδιωτική εταιρία, όμως αυτό που ζω δεν θα το άλλαζα. Πολλές φορές δηλαδή ακόμη και σήμερα δεν το συνειδητοποιώ ότι μπορώ και ζω από τα comics, με όλες τις δυσκολίες φυσικά, αλλά μπορώ. Το "Hard Rock" όλα αυτά τα χρόνια παραμένει μία βασική σταθερά. Θες να μας πεις πώς προέκυψε η αρχική ιδέα του comic; Δεν είμαι από αυτούς που θα σου πουν πως κάνουν comics όλη τους τη ζωή από μικρό παιδάκι. Δεν έκανα comics, έκανα ζωγραφιές. Πρώτη φορά έκανα comics το 1998 για μια εργασία στη σχολή γραφιστικής που έπρεπε να φτιάξω ένα μικρό έντυπο κι είχα κάνει κάτι με τον Batman, ένα χάλι τελείως. Και τότε είχα ενδιαφερθεί, είχα κάνει κάποια μαθήματα, διάβαζα και πολλά comics, μετά για κάποιο ηλίθιο λόγο που δεν αξίζει να αναφέρω για τρία χρόνια δεν έπιασα μολύβι, και μετά ήρθε το «9» που με έβαλε στη πρίζα να κάνω comics. Κι έτσι άρχισα να διαβάζω κάποια εναλλακτικά αμερικάνικα comics και άρχισε να ξεκλειδώνει κάπως το πράγμα στο μυαλό μου. Δηλαδή πως θέλω να κάνω μια ιστορία με τις μαλακίες που κάναμε ως έφηβοι, τρίτη λυκείου. Και τα κορίτσια, και τους μπάφους, και το metal, και το σχολείο, και τις αλητείες, και σκεφτόμουν πως θα το κάνω. Μέχρι που έπεσε στα χέρια μου, το 2005 νομίζω, ο πρώτος τόμος του Hate του Peter Bagge και όταν το διάβασα ήταν λες και με έλουσε φως στο πρόσωπο γιατί σκέφτηκα πως έτσι θα το κάνω. Γι’ αυτό και υπάρχει μεγάλη ομοιότητα με το "Hate" στα πρώτα "Hard Rock". Και μετά ήρθε και το "Love & Rockets" κι έτσι ξεκίνησα. Δηλαδή ήθελα να κάνω μια ιστορία που να έχει ενδιαφέρον αλλά να είναι ρεαλιστική. Να μην έχει ούτε υπερδυνάμεις, ούτε action, ούτε φοβερά τρελά πράγματα. Κι όταν έκανα το πρώτο "ΚΡΑΚ" που είχε μέσα το "Hard Rock", νόμιζα πως αυτό θα είναι μόνο, μία κι έξω. Μια ιστορία για την πρώτη φορά που κάνει σεξ ένας μαθητής τρίτης λυκείου στη Σύρο. Κι είδα που άρεσε στον κόσμο κι είπα κάτσε να κάνω κι ένα δεύτερο, κι ένα τρίτο και κύλισε. Κι έτσι λοιπόν φτάσαμε τώρα να δουλεύεις το έβδομο τεύχος του vol. 2 του "Hard Rock". Τι να περιμένουμε σε αυτό και πότε θα κυκλοφορήσει; Ναι, είμαστε στο 15ο ή 16ο επεισόδιο νομίζω. Το δουλεύω τώρα κι ελπίζω πως θα το έχω έτοιμο στο Comicdom Con Athens τον Μάιο στην Τεχνόπολη μιας και το καινούργιο τεύχος θα είναι διπλό και θα αποτελείται από 64 σελίδες κι όχι από 32 που ήταν τα προηγούμενα. Δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα γιατί θα είναι spoiler αλλά θα υπάρχει μια εξέλιξη του κεντρικού χαρακτήρα και θα έχει σίγουρα cliffhanger γιατί συνηθίζω να κλείνω τα τεύχη έτσι. Ελπίζω να αρέσει στον κόσμο γιατί εγώ είμαι ενθουσιασμένος όταν κλείνω το σενάριο καθώς αυτό είναι και το πιο αγχωτικό σημείο της όλης δουλειάς. Δηλαδή μπορεί τώρα να έχω ένα πάκο σελίδες που αγχώνομαι πως πρέπει να γεμίσουν με μολύβια, μελάνια, υπολογιστή κτλ. αλλά το σενάριο είναι το πιο απρόβλεπτο σκέλος, αφού μπορεί μια μέρα να βγάλεις δέκα σελίδες και την επόμενη μόνο μία γιατί έχεις κολλήσει. Ή να έχεις βάλει σημείωση πως εδώ δεν μου πάει καλά και πρέπει να βρω μια λύση για να κάνω το transition από μια σκηνή στην άλλη. Οπότε είναι σημαντικό που έχω τελειώσει το σενάριο και στην έκθεση Εν Αιθρία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης μπορεί κανείς να δει και το έργο που έκανα, που είναι μια πρώτη ματιά στο εξώφυλλο. Δεν θα είναι αυτό ακριβώς αλλά είναι η βασική ιδέα του. Είχες εξαρχής στο μυαλό σου όλη την ιστορία; Δηλαδή είχες αποφασίσει από πόσα τεύχη θα αποτελείται το δεύτερο μέρος; Από πόσα δεν είχα αποφασίσει. Όταν το ξεκίνησα ήξερα πως θέλω να εξελιχθεί αλλά δεν ήξερα πως θα τελειώσει. Κάποια στιγμή ενώ είχα φτάσει στη μέση βρήκα και το τέλος. Φυσικά μέχρι να φτάσω εκεί μπορεί να μου έρθει κάποια καλύτερη ιδέα και να δω πως χρειάζομαι παραπάνω τεύχη. Με βάση αυτό που έχω για την ώρα στο μυαλό μου και μου αρέσει ως τέλος, πιστεύω πως θα βγει αυτό το τεύχος τώρα και μάλλον ένα ακόμη, που ή θα είναι μονό ή διπλό, κι εκεί θα τελειώσει ο δεύτερος κύκλος. Και μετά; Θα υπάρξει τρίτος; Μπορεί. Αλλά μεγαλώνουμε κιόλας. Δηλαδή σκέψου το ξεκίνησα στα 29 μου κι είμαι 47. Θέλω να κάνω κι άλλα πράγματα, και μικρότερα και μεγαλύτερα. Συνεπώς το Hard Rock θα πρέπει να μπει στην άκρη γιατί δεν αξίζει να ξεκινήσω τρίτο κύκλο, να βγάλω ένα τεύχος και μετά από δύο χρόνια άλλο τεύχος. Έχω και κάποιες ιδέες μήπως ο τρίτος κύκλος, αν τελικά όντως γίνει, δεν αποτελείται από τεύχη αλλά είναι μικρές ιστορίες του τύπου 80-100 σελίδες, μικρά βιβλιαράκια, με ένα κεντρικό θέμα, μια ιστορία που θα έχει αρχή – μέση – τέλος και προχωρά χρονολογικά. Δηλαδή, σκέφτομαι μήπως κάνω μια ιστορία για τον Δεκέμβρη του ’08 που είναι κάτι που μας σημάδεψε όλους, μήπως μετά κάνω ένα άλμα και είναι στο σήμερα όλοι οι χαρακτήρες. Θα δείξει. Τα τελευταία χρόνια επέστρεψες στις αυτοεκδόσεις με το "Kuro the Black Magik Kat". Πως προέκυψε αυτή σου η επιλογή και πόσο διαφέρει από το να συνεργάζεσαι με μια εκδοτική; Γενικά ξεκίνησα από τις αυτοεκδόσεις με το "Big Bang!" το 2004, 20 χρόνια πριν που ήταν μια συλλογική αυτοέκδοση, δηλαδή έτρεχα εγώ όλα τα γραφιστικά και τις περισσότερες ιστορίες και συμμετείχαν και κάτι άλλα παιδιά που ήταν φίλοι από τη Σύρο, το οποίο το συνέχισα και στη Θεσσαλονίκη όταν πήγα. Όταν μετά ξεκίνησα το "ΚΡΑΚ" το 2007, που ήταν η πρώτη επίσημη έκδοση από την Giganto Books τότε, ξέρεις την είχα ακούσει λίγο όπως όλοι την ακούνε κι έλεγα πως δεν θα κάνω τώρα fanzine. Οπότε από το 2007 έως και το 2015 δεν είχα βγάλει καμία αυτοέκδοση. Και ξαναέβγαλα στο πρώτο Athens Con το "Holy Shit Comix" το πρώτο, μετά έβγαλα κι άλλο, και μετά κάποια άλλα πιο μικρά και μου άρεσε όλο αυτό οπότε ξαναμπήκα στο τριπάκι. Είναι ωραία φάση να κάνεις τα πάντα μόνος σου, να πας στο τυπογραφείο, να τσεκάρεις το χαρτί αν βγαίνει καλά, και να ελέγχεις όλη τη διαδικασία. Φυσικά οικονομικά είναι πιο δύσκολο γιατί πρέπει να βάλω λεφτά και μετά να κανονίσω να πουληθούν αυτά τα κομμάτια για να πάρω τουλάχιστον πίσω τα λεφτά που έδωσα, και αν βγει και κάτι σε κέρδος. Τώρα, η ιστορία με το Kuro ξεκίνησε γιατί πήρα γάτα το 2017 και σιγά- σιγά μου σκάγαν ιδέες. Δηλαδή το πρώτο που έβγαλα ήταν αποκλειστικά για όσους στηρίζουν οικονομικά τη σελίδα μου στο patreon και παίρνουν κάποια δώρα. Αυτό ήταν το τεύχος #0 και λέω μετά να βγάλω το #1 στο Comics n' beer, το πρώτο Φεστιβάλ μετά τα lockdown και την πανδημία που είχε γίνει στην Κυψέλη. Και – κλασσικά – γάτες πήγε καλά, οπότε έβγαλα το και το επόμενο και τώρα είμαι στο τέταρτο. Παρακολουθείς τη διεθνή σκηνή των comics; Ναι, εκτός του ότι τα φτιάχνω είμαι κι άρρωστος με το να διαβάζω. Ποιο ήταν το τελευταίο comic που σου έκανε εντύπωση; Το "Monica" του Daniel Clowes. Διαβάζω πολλά όμως και μάλιστα πλέον τα σημειώνω. Δηλαδή πέρυσι το πήγα εντελώς μπακαλίστικα, τα σημείωνα σε τετράδιο αλλά φέτος τα έχω στον υπολογιστή και κρατάω λίστα με το τι διαβάζω όλη τη χρονιά και τα βαθμολογώ. Άλλα είναι στο 3,5/5 άλλα στο 2,5/5, αν και γενικά προσέχω τι αγοράζω, το Monica είναι το μόνο που έχει πάρει 5 αστεράκια. Είχα τσεκάρει από πριν τα reviews και μετά το διάβασα και είναι όντως τόσο καλό. Γενικά μου αρέσουν όλα τα comics του Clowes, αν και τώρα με το "Monica" πάλι στο τέλος ήμουν σε φάση δεν είμαι σίγουρος τι κατάλαβα. Οπότε άρχισα να ψάχνω και είδα πως άλλα κατάλαβε ο ένας, άλλα ο άλλος, όμως δεν ήταν αυτό το «δεν κατάλαβα τίποτα» αλλά με έκανε να θέλω να το ξαναδιαβάσω. Γενικά ο Clowes είναι το αντίθετο από τον Peter Bagge που μου άρεσε πολύ, δηλαδή το "Hate" το θεωρώ κορυφαίο comic αλλά όσο περνάνε τα χρόνια δεν έχει βγάλει κάτι εξίσου αξιόλογο. Όπως π.χ. και το "Love & Rockets" το παίρνω, το διαβάζω, λέω ok, αλλά δεν είναι αυτό το πράγμα. Υπάρχουν νέοι δημιουργοί που σου έχουν τραβήξει το ενδιαφέρον; Ναι, π.χ. τώρα έχω παραγγείλει το "A Guest in the House" της Emily Carroll. Ένας άλλος δημιουργός που παίζει πολύ τα τελευταία χρόνια και μου αρέσουν κάποιες δουλειές του είναι ο Daniel Warren Johnson, που έχει φοβερό σχέδιο. Διάβασα δηλαδή το "Murder Falcon", το "Do A Powerbomb", το "Transformers" παρόλο που έγινε χαμός δεν με τράβηξε τόσο πολύ. Τα superhero τα παρακολουθείς; Ή τις ταινίες; Έχω δει αρκετές ταινίες αλλά τις τελευταίες δεν τις βλέπω γιατί είναι η μία χειρότερη από την άλλη. Οπότε βλέπω λίγο τα reviews, αν δω πως δεν λένε και πολλά προτιμώ να διαβάσω κάτι ή να ξαναδώ κάτι που μου άρεσε. Είμαι π.χ. από αυτούς που μου άρεσε πολύ το τελευταίο "Batman" ενώ δεν μου αρέσουν τόσο πολύ αυτά με τον Christian Bale. Και παρόλο που ο Robert Pattinson μου είχε ξενίσει σαν επιλογή, και όχι λόγω "Twilight", μου άρεσε πολύ. Αλλά το αγαπημένο μου είναι το "Batman Returns". Τώρα με τα υπερηρωικά comics δεν ασχολούμαι πολύ. Μόνο Batman αλλά ο Batman δεν είναι υπερήρωας, ένας ψυχάκιας είναι που ξέρει καλό καράτε κι έχει πολλά λεφτά και gadgets. Superman για παράδειγμα δεν με τράβηξε ποτέ. Παρόλο δηλαδή που ο Λευτέρης από το Jemma Books & Comics μου προτείνει καμιά φορά comics και μπορεί να μου έχει πει να διαβάσω κάποιο Superman, δεν με τραβάει καθόλου ο ήρωας. Punisher π.χ. που κι αυτός δεν είναι υπερήρωας έχω διαβάσει καλά πράγματα αλλά πλέον τα Spider-Man ή τα X-Men που τα γούσταρα ως παιδάκι δεν με τραβάνε καθόλου. Τώρα γίνεται χαμός με τα manga και τα anime. Είσαι fan; Διαβάζω αλλά τα πολύ κλασσικά. Δηλαδή το Akira θεωρώ πως είναι στην κορυφή των πάντων και κοιτάει όλα τα comics από ψηλά. Είναι δηλαδή το top δημιούργημα και σεναριακά και σχεδιαστικά. Μου αρέσει φουλ ο Junji Ito και γενικά μου αρέσουν τα τρόμου ή κάτι παλιά των ‘60s, π.χ. τώρα διαβάζω το "Kitarō" που είναι ωραίο. Αλλά αυτά τύπου "Naruto" ή το "One Piece" που έχουν 100 τόμους, δεν τα πολυπιάνω. Αλλά γίνεται χαμός με αυτά. Βιώνουμε manga πανζουρλισμό. Και δεν είναι μόνο τα πιτσιρίκια. Και από ελληνικά; Κοίτα, υπάρχουν δημιουργοί που μου αρέσουν όπως ο Aldo Shabani που μου αρέσει πολύ το σχέδιο του αλλά δεν έχει κάτσει να κάνει κάτι πιο μεγάλο. Μετά εντάξει, η Dani είναι φοβερή αλλά έχει πλακωθεί τώρα στα εξώφυλλα, και καλά κάνει, και μου άρεσε και το "Zawa" του Διαλυνά. Αλλά κάθε χρόνο παίρνω και διαβάζω και αυτοεκδόσεις. Μου έχει ξεφύγει ένα για το οποίο έχω ακούσει τα καλύτερα, το "Ντανταϊστικό Κοκτέιλ" του Αρη Τ., το οποίο θέλω να το διαβάσω αλλά δεν το έχω βρει γιατί έγινε χαμός κι εξαφανίστηκε. Όμως πλέον κυκλοφορούν τόσα πολλά και τα περισσότερα κυκλοφορούν στο Comicdom CON όπου δεν προλαβαίνω να πάρω ανάσα, κάτι που εννοείται από τη μία είναι καλό γιατί είναι η δουλειά μου αλλά, από την άλλη, θα ήθελα να πάω σε ένα Φεστιβάλ και να μην κάνω τίποτα. Τελευταία φορά το έκανα το 2018 στο Athens Con που δεν είχα ούτε καινούργια δουλειά, ούτε τραπέζι, κι είχα βγάλει το εισιτήριό μου κι είχα πάει κανονικά βόλτα. Δηλαδή στο Comicdom από τότε που ξεκίνησε το Artists Alley δεν έχω πια χρόνο. Μου έχει λείψει. Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι βιογραφίες μουσικών σε comics. Θα έκανες ποτέ κάτι τέτοιο; Ναι, θα έκανα αλλά αυτό απαιτεί φοβερή έρευνα. Για το "Hard Rock" δεν χρειάζεται να ψάξω και πολλά και ούτε με ενδιαφέρει να δείξω πως ήταν π.χ. η Αθήνα το 2001. Κάτι τέτοιο όμως θα ήθελε πολύ ψάξιμο. Υπάρχει κάποιος δημιουργός του οποίου την ιστορία θα ήθελες να κάνεις; Κοίτα, θα γούσταρα να κάνω Ramones γιατί ήμουν για χρόνια ραμονάκιας κι ακόμη τους θεωρώ σπουδαία μπάντα, αλλά τους έχω ακούσει τόσο πολύ που πλέον δεν μπορώ. Θα έκανα κάτι με τους Iron Maiden γιατί στα ‘90s ήμουν κολλημένος μαζί τους αλλά τα πρώτα χρόνια, μέχρι εκεί που έσκασε ο Dickinson. Δηλαδή παρόλο που πιτσιρικάς τον γούσταρα και τα "Number of the Beast", "Powerslave", "Piece of Mind" είναι αλμπουμάρες, πριν καν γίνει όλη αυτή η ιστορία με το καπνογόνο δεν τον άντεχα. Ok, ήταν βλαμμένος και ο Paul Di Anno, αλλά πήγαμε στο live του που έσκασε με το καροτσάκι και ο τύπος είναι respect μέχρι την τελευταία ρανίδα. Κι ο Robert Johnson θα μου άρεσε γιατί πιστεύω σε αυτόν βασίστηκε όλο το rock’ n’ roll και όλη αυτή η ιστορία με το rock που είναι σατανικό. Δηλαδή αν ακούσεις και πρώιμους Rolling Stones το βλέπεις πως όλα στα blues πατάνε. Οπότε στο ερώτημα Beatles ή Rolling Stones είσαι με τους Stones; Ναι, όχι πως μου αρέσουν πολύ κι αυτοί. Δηλαδή δεν θα πήγαινα ποτέ σε συναυλία τους και τζάμπα να μου έλεγαν να πάω αλλά τους προτιμώ. Θυμάμαι δηλαδή όταν έφτιαχνα το πρώτο "ΚΡΑΚ" τον Απρίλιο του 2007, άκουγα τη δισκογραφία τους αλλά μέχρι τα μέσα των ‘60s. Οι Beatles πάλι δεν μου άρεσαν ποτέ. Όχι πως τους μισώ αλλά δεν μου είπαν ποτέ κάτι. Στο πρώτο τεύχος του "Hard Rock" το 2006 ο Μάρκος φορούσε μπλούζα Slayer. Στα πιο πρόσφατα τον βλέπουμε με μπλουζάκι Husker Du. Αυτή η μετάβαση είναι κάτι που αντικατοπτρίζει και τη δική σου εξέλιξη ως ακροατή; Όχι απαραίτητα. Μπορεί π.χ. να έχει να κάνει με το τι ακούω εκείνο τον καιρό. Θυμάμαι δηλαδή εκεί στο τέταρτο επεισόδιο με την πενταήμερη που φοράει Cramps γιατί τότε άκουγα πολύ rockabilly, psychobilly και τέτοια πράγματα. Ή μετά σε ένα τεύχος φορούσε μπλούζα Lou Reed. Να, τώρα στο σενάριο έχω σημείωση πως μέσα στο επεισόδιο πρέπει να φορά τέσσερα διαφορετικά μπλουζάκια γιατί υπάρχει και μια χρονική μετάβαση. Ή θα κάνω κανένα poll στο Instagram ή θα αποφασίσω εγώ ποιες μπάντες θα φοράει. Ίσως να έχεις και δίκιο βέβαια σε αυτό που λες για τα γούστα μου γιατί όταν εγώ άκουγα metal άκουγα μόνο metal. Δεν υπήρχε τίποτα άλλο, σε φάση «όλες οι άλλες μουσικές δεν αξίζουν τίποτα, είναι όλα σκατά». Και μετά σιγά- σιγά μπήκε το punk, είχαν σκάσει και οι Nirvana πιο πριν, λίγο Bodycount, και μεγαλώνοντας άκουσα και ηλεκτρονική μουσική αλλά όχι techno, house κτλ. αλλά π.χ. και τώρα ακούω Pertubator που παίζει νταρκίλα καλή. Παρακολουθείς τις μουσικές εξελίξεις; Όχι πολύ. Ό,τι περνάει από τα social media και ό,τι πιάσει το ραντάρ μου. Ανυπομονώ να ακούσω το καινούργιο Judas Priest γιατί βαράνε ακόμη ωραία. Γενικά, με τους Iron Maiden ήμουν πάρα πολύ πορωμένος σε φάση δεν φορούσα άλλο μπλουζάκι, ήξερα τα πάντα, δίσκους, σημαίες, αυτοκόλλητα, ό,τι έφερνε το δισκάδικο στη Σύρο πήγαινα και το αγόραζα. Όλο αυτό μέχρι το 1993 που έφυγε ο Dickinson, το οποίο ήταν μαχαιριά. Δεν είχα ακούσει τους δίσκους που είχαν βγάλει μετά με τον Bayley και από τότε, ενώ τα έχω ακούσει τα άλμπουμ, δεν βρίσκω κάτι να με τραβάει. Δηλαδή και το τελευταίο που βγήκε, το "Senjutsu", δεν μου έκανε. Δεν ξέρω τώρα αν είναι σωστό κι αυτό που λέω αλλά μου μοιάζει πιο progressive κάπως. Ok, είναι 60 χρονών αλλά κι ο Rob Halford 70 χρονών είναι και βγάζει heavy metal. Θα ήθελα πολύ να βγάλουν ένα άλμπουμ που να έχει λίγη από τη ζωντάνια των παλιών άλμπουμ. Δηλαδή, θα ήταν μαγκιά να πουν οι Maiden στον Dickinson κάνε εσύ τώρα τα δικά σου αυτά τα "The Mandrake Project" πως τα λένε, να γκρινιάζεις για τα καπνογόνα και να βγάλουν ένα τελευταίο άλμπουμ μιας και είναι μεγάλοι άνθρωποι, με τον Di Anno σε καροτσάκι, σε κρεβάτι, σε οτιδήποτε είναι ο άνθρωπος, να κάνουν και μια περιοδεία μαζί και γεια σας. Οπότε ποιο είναι το τελευταίο άλμπουμ που σου άρεσε πολύ; Ξέρεις τι γίνεται; Πλέον ακούω περισσότερο κομμάτια. Το Metallica π.χ. νόμιζα θα είναι καλό με τα πρώτα τραγούδια που έβγαλαν αλλά το υπόλοιπο δεν μου άρεσε. Τώρα, το Judas Priest που σου είπα πιστεύω θα είναι καλό. Τις προάλλες άκουσα μια ωραία μπάντα με πιτσιρίκια, τους Speed of Light, και είπα «υπάρχει ελπίδα» γιατί ήταν μικρά και βαρούσαν υπέροχα. Σε συναυλίες πας; Ποια ήταν η τελευταία συναυλία που πήγες; Πήγα Jazz Sabbath τον Δεκέμβριο. Γενικά προτιμώ τις πιο μικρές. Δηλαδή είχα πάει και στους Iron Maiden στο ΟΑΚΑ και όλο αυτό το τεράστιο πράγμα δεν μπορώ να το ευχαριστηθώ. Μου αρέσει να βλέπω συναυλίες σε πιο μικρούς, κλειστούς χώρους παρόλο που κάποια ξέρεις πως δεν γίνεται να τα δεις εκεί. Για να επιστρέψουμε όμως και στο οπτικό κομμάτι, ποιο εξώφυλλο δίσκου θα ήθελες να έχεις σχεδιάσει; Δεν ξέρω συγκεκριμένο εξώφυλλο αλλά για συγκρότημα θα σου πω πάλι Iron Maiden, γιατί αυτοί ήταν και ο λόγος που ζωγράφιζα στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Δηλαδή όλο τον Eddie έκανα και κάτι ζόμπι στα θρανία. Διάφορα εγχώρια συγκροτήματα τον τελευταίο καιρό επιλέγουν ως promotional αφίσα ή εξώφυλλο σχέδια δημιουργημένα από AI. Πώς βλέπεις αυτή την επιλογή τους; Χάλια επιλογή. Δηλαδή καταλαβαίνω γιατί το κάνουν, και δεν είμαι σίγουρος αν το κάνουν τα συγκροτήματα ή αυτός που διαχειρίζεται το image τους, αλλά είναι κάτι που προσβάλει τους καλλιτέχνες. Είναι σαν πω εγώ πως θέλω να κάνω το "Hard Rock" ταινία και θέλω να έχει μέσα original heavy metal μουσική, και να μην πάω να πληρώσω τη μπάντα να βγάλει κομμάτια αλλά να βάλω το A.I. να κάνει κάτι στην τύχη. Ε, δεν θα το έκανα αυτό. Δηλαδή, βρείτε γνωστούς σας, πληρώστε κάτι. Στην τελική εγώ προτιμώ να κλέψεις ένα σχέδιο δικό μου και να φτιάξεις την αφίσα σου παρά να το κάνεις με A.I. Πιστεύεις πως, μέσω ενός νομικού πλαισίου, μπορεί να μπει ένα φρένο στην επέλαση του AI ή απλώς καθυστερούμε το αναπόφευκτο; Σιγά μην μπει φρένο. Η φάση φαίνεται πως θα γίνει δυστοπία. Δηλαδή, θα μας επηρεάσει το A.I. σε όλα τα επίπεδα τα επόμενα χρόνια. Και όχι μόνο στο καλλιτεχνικό κομμάτι επειδή θα χάσουμε τις δουλειές μας κι όλο αυτό. Για παράδειγμα, είχε κυκλοφορήσει μια φωτογραφία του Πάπα Φραγκίσκου με ένα φουσκωτό μπουφάν σαν ράσο και το είχαν πιστέψει όλοι. Και ναι, ok, φαινόταν πολύ αληθοφανές αλλά ψάξε ρε φίλε λίγο. Πιστεύω τα επόμενα χρόνια που όσο πάει το μηχάνημα θα εξελίσσεται, θα έχουμε θέμα και με ειδήσεις και με άλλα πράγματα και φυσικά, και καλλιτεχνικά από τη στιγμή που είναι πιο εύκολο και πιο φτηνό για τον άλλο. Δηλαδή οι μεγάλες εταιρίες τύπου Marvel ή DC μπορεί να τσιμπήσουν και πουν πως θα κάνουν ένα comic με Α.Ι. εικόνες. Για την ώρα δεν θα τους πήγαινε καλά αλλά στο μέλλον δεν ξέρω πως θα πάει. Κλείνοντας, τι θα συμβούλευες κάποιον επίδοξο δημιουργό που θέλει να ασχοληθεί με τα comics; Να ασχοληθεί. Να το κάνει και ας μην του φαίνεται πως θα πάει καλά. Όταν ξεκίνησα να κάνω comics δεν υπήρχε η ιδέα του θα το κάνω επαγγελματικά ή θα ζήσω από αυτό. Ήταν αστεία όλα αυτά. Εντάξει, το «9» είχε ξεκινήσει καλά και πλήρωνε τους δημιουργούς αλλά τώρα είναι διαφορετικά που βλέπουν πως όντως κάποιοι ζούμε από αυτό. Μην περιμένουν όμως αυτό να γίνει αμέσως. Αλλά να το κάνουν κι ας φάνε και άκυρα από περιοδικά ή από εκδοτικούς, να κάνουν αυτοεκδόσεις και να σχεδιάζουν ασταμάτητα μέχρι να τους κοπεί το χέρι. Μην περιμένουν δηλαδή πως θα βγάλουν μια ιστορία ή ένα fanzine και θα πάει γαμάτα. Κι αν βγάλουν ένα που θα πάει γαμάτα, να κάνουν το επόμενο που θα πάει ακόμη καλύτερα. Και μετά, αν θέλουν κάνουν την μετάβαση σε μια εκδοτική ή στο εξωτερικό. Αλλά το θέμα είναι να μην μασήσουν και να κάνουν πράγματα συνέχεια. Και ας μην είναι δημοφιλή. Μπορεί μετά να γίνουν ή να μην γίνουν ποτέ και να μην φτάσουν στην πρώτη θέση. Αλλά εμένα η πρώτη θέση πάντα με τρόμαζε. Το να είσαι ο καλύτερος κάπου έχει μοναξιά και ανασφάλεια μην σου φάνε την πρωτιά. Καλύτερα να είσαι στην τρίτη ή στην τέταρτη θέση. Δεν σου λέω να είσαι στη δέκατη πέμπτη, αλλά να υπάρχουν και κάποιοι που κάνουν καλύτερα πράγματα από σένα. Πολύ συχνά σκέφτομαι μεγάλους δημιουργούς σαν τον Moebius που θα είχαν γνώση ποιοι είναι και δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση τους. Θα ήθελα να είμαι ευχαριστημένος εγώ με αυτό που φτιάχνω και να αρέσει και στον κόσμο. Σε όσο πιο πολύ, τόσο πιο καλά. Σε ευχαριστώ πολύ Τάσο. Εγώ ευχαριστώ. * Η φωτογραφία είναι του Κωστή Γωγιού από το Comicdom CON Athens 2018. Και το σχετικό link...

Ονομαστική τιμή: 14,5€ Η σειρά Krak Komiks ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2007 από την εκδοτική giganto books στο 12ο Φεστιβάλ Κόμικς της Βαβέλ έχοντας εσωτερικά ως τίτλο της κεντρικής ιστορίας τον ξενικό Hard Rock. Σύντομα οι περιπέτειες του νεαρού Μάρκου από την Σύρο και του φίλου του Γόγο έγιναν ανάρπαστες θα έλεγα και ιδιαίτερα αγαπητές στο κοινό των Ελληνικών κόμικ (και αν δεν συμφωνείτε σκασίλα μου, εγώ είμαι φαν) και έτσι ως αποτέλεσμα αυτής της πέρασης που είχαν οι δύο φίλοι ήταν το κόμικ να έχει φυσικά συνέχεια και παράλληλα οι ιστορίες του Μάρκου, του Γόγου και του τρίτου της παρέας πλέον φίλου τους Τζίμη, να έχουν μία σχεδόν και τουλάχιστον ετήσια σταθερή παρουσία (αν και πολλοί από εμάς θα θέλαμε και πιο συχνή). Ακόμη και όταν η εκδοτική giganto έκλεισε τον κύκλο της με την κυκλοφορία του 5ου τεύχους, το Krak δεν σταμάτησε εκεί αφού σύντομα βρήκε στέγη σε άλλη αγαπημένη εκδοτική την Jemma Press και οι συνέχειες συνεχίστηκαν πλέον έγχρωμες. Το Hard Rock εξιστορεί τις ανησυχίες και τις αγωνίες του πρωταγωνιστή Μάρκου, ενός ατίθασου νεαρού στην μικρή κοινωνία του νησιού που μένει, όπου παλεύει και ονειρεύεται την ώρα που θα καταφέρει να ξεφύγει από αυτή. Τα νεανικά του σκιρτήματα, έρωτες, μικρές ή λίγο μεγαλύτερες περιπέτειες, σκέψεις, αγωνίες, τα θέλω και δεν θέλω του. Τα παιδάτα του που λίγο πολύ κάτι έχουμε να συνδεθούμε όλοι μας και να ταιριάξουμε με τα δικά μας. Τελικά καταφέρνει να φύγει από το νησί... εν μέρει θα έλεγα, όχι με τον καλύτερο τρόπο καθώς η "ηρωική" (λέμε τώρα) έξοδος του ήταν η υποχρεωτική του υπηρεσία στον Ελληνικό στρατό, μάλλον όχι αυτό ακριβώς που είχε στο μυαλό του ότι θα έκανε όταν θα πρωτοέφευγε από το νησί. Τουλάχιστον έχει μαζί του τον καλύτερο του φίλο τον Γόγο... θα μου πεις είναι καλό αυτό; Τον Μάιο του 2017 (στις 5 του μπι εξάκτ) η Jemma κυκλοφορεί στην Θεσσαλονίκη και το εκεί φεστιβάλ κόμικς (the Comic Con 3) έναν πλούσιο και παχύ τόμο που περιέχει συγκεντρωμένες όλες τις περιπέτειες του Μάρκου και των φίλων του, έχοντας επιπλέον και δύο εντελώς νέες ιστορίες στο πακέτο με το ίδιο όμως ύφος που ξέραμε και μας άρεσε. Επιπλέον μέσα θα βρείτε και τις δύο sortie ιστορίες Gogos + Tzimis, Hitting on girls! και Markos + Judy on Teenage Kicks, που δεν είχαν δημοσιευθεί στα Ελληνικά Krak αλλά υπήρχαν στην Αγγλική έκδοση Hard rock #1 της Jemma που κυκλοφόρησε το 2012. ΔΕΝ περιλαμβάνει την ιστορία των τευχών Krak 9 έως 11 μιας και είναι άσχετες με τον Μάρκο και πραγματεύονται τις περιπέτειες των τριών φίλων Φράνκι, Πόρθο και Ντάνι. Επίσης, δεν περιλαμβάνει κανένα από τα πρόσθετα στριπάκια - ιστορίες των τευχών 1 έως 8 με ήρωες όπως τον Κομίστα, Ελληνόπουλο, Fanboy με Τζατζίκια, Greek Comics Wonderworld και λοιπά άσχετα. Όπως είπαμε παντελώς άσχετο περιεχόμενο με Σύρο, Μάρκο, Γώγο, Τζίμη, νεανικές ανησυχίες κλπ σχετικά δεν θα βρείτε σε αυτόν τον Hard Rock τόμο, κοπρέντε; Χαίρομαι που το ξεκαθαρίσαμε από τόσο νωρίς. Δυστυχώς σαν έλλειψη θα μπορούσε να θεωρηθεί κυρίως η απουσία της μονοσέλιδης: Μάρκος ο μικρός Αντίχριστος που δημοσιεύθηκε στο οπισθόφυλλο του Krak #10, λιγότερο η επίσης μονοσέλιδη από το οπισθόφυλλο του #9: Μια μέρα στην αυτοκρατορία του Krak Komiks που έχουν μικρή παρουσία οι Μάρκος και Γόγος. Ο τόμος αυτός της Jemma είναι σε διαστάσεις ίδιος με τα αλμπουμάκια, ήτοι 16,5 πλάτος Χ 24 εκατοστά ύψος, όμως πιο παχύς, πολύ πιο παχύς. ΟΚ, άντε όσο είναι τα 6 πρώτα όταν τα βάλεις το ένα πάνω στο άλλο και τα πατήσεις λίγο κάτω στο γραφείο σου, μάλιστα 18 ολόκληρα χιλιοστά ράχη σας λέω. Σας φαίνεται λίγο; Τότε οι 292 σελίδες (μαζί με τα εξώφυλλα) θα σας αλλάξουν σίγουρα γνώμη, μαζί με την ποιοτική δουλειά της εκδοτικής που μας έχει κακομάθει. Η αλήθεια είναι ότι ίσως το χαρτί να μπορούσε να ήταν λίγο καλύτερο ώστε να αποφεύγεται αυτή η μικρή υποψία διαφάνειας που μερικοί περίεργοι (ποιος κοιτάει εμένα) βλέπουν εκεί που άλλοι δεν χαμπαριάζουν που παν τα τέσσερα (εμένα η κιτρινίλα που έχει δεν με ενοχλεί αλήθεια είναι κι ας μην είναι φυσική παλαίωση), αλλά γενικά η έκδοση είναι εξαιρετική και σαν κερασάκι έρχεται και η τιμούλα η οποία ονομαστική κουμπώνει εκεί στα 14,50€ (να το αφήσω;). Ο τόμος φυσικά πλέον στερείται του χρώματος που είχαν τα τεύχη της Jemma (6 έως 8) και παρότι από όσο είδα και κρίνω, δεν έγινε κάποια ιδιαίτερη επεξεργασία πέραν της μετατροπής τους από έγχρωμα σε αποχρώσεις του γκρι, δεν είναι ευτυχώς άσχημα. Σε όποιους άρεσε το Krak Komiks και οι ιστορίες του Μάρκου, νομίζω ότι θα τους αρέσει και το παρόν πακέτο το οποίο περιέχει ακόμη και τις μικρές ιστοριούλες, τα "παιχνίδια" (Ντύσε τον Μάρκο και το επιτραπέζιο) αλλά και νέο περιεχόμενο, προλόγους από τους δύο εκδότες που έδωσαν στέγη στις δημιουργίες του Τάσου Μαραγκού τους Τάσσο Παπαϊωάννου της giganto και τον Λευτέρη Σταυριανό της Jemma. Στην αρχή υπάρχει και μία σελίδα που αποκαλείται σημειώσεις προς τους αναγνώστες και αναφέρει επιγραμματικά που δημοσιεύθηκε πρώτη φορά κάθε κεφάλαιο/ιστορία του παρόντος, ενώ στο τέλος υπάρχει ένα μικρό βιογραφικό του δημιουργού. Κρίνεται έτσι ως μία σχεδόν πλήρης (λόγω της έλλειψης του: Μάρκος ο μικρός Αντίχριστος από το Krak #10) και ιδιαίτερα προσεγμένη συλλογή όσον αφορά το θέμα Hard Rock και περιπέτειες του Μάρκου. Ο τόμος περιέχει τα παρακάτω: Σελίδα 2: Σημειώσεις προς τους αναγνώστες (όπως είπα ήδη αναφέρει που δημοσιεύθηκαν οι ιστορίες πρώτη φορά - σε ποιο τεύχος Krak ουσιαστικά) Σελίδα 3: τα περιεχόμενα Περιεχόμενα (όπως δημοσιεύονται και στον τόμο - εντός παρενθέσεων δικά μου σχόλια): σελ. 4: πρόλογος από τον Τάσσο Παπαϊωάννου σελ. 5: πρόλογος από τον Λευτέρη Σταυριανό σελ. 9: Hard Rock 1 σελ. 33: Gogos + Tzimis, Hitting on girls! σελ. 34: Sea, Sex, Sun and Watermelons σελ. 39: Markos + Judy on Teenage Kicks σελ. 43: Hard Rock 2 σελ. 67: Extra special Hard Rock Comic με τους Τζίμη και Μπρούνο σελ. 68: Ο Γόγος και η καθηγήτρια μαθηματικών σελ. 71: Hard Rock 3 σελ. 95: Η τελευταία εξομολόγηση του Μάρκου σελ. 96: Ο δακρύβρεχτος χωρισμός του Μάρκου και της Τζούντη σελ. 99: Hard Rock 4 σελ. 123: Go! Go! Gogos! σελ. 124: 3 καυτά αγόρια σελ. 126: Ο Κος Κλάνης μας εξηγεί σελ. 129: Hard Rock 5 σελ. 155: Γόγος + Τζίμης: το άπαικτο ντουέτο ξαναχτυπά! σελ. 156: Γδύσε και ντύσε τον Μάρκο (σημ.: το ένα παιχνίδι που λέγαμε) σελ. 159: Hard Rock 6 σελ. 185: Hard Rock 7 σελ. 209: Συνέντευξη με τον Μάρκο σελ. 210: Βοήθα Μάρκο και Γόγο να φτάσουν στην Ροζαλία (σημ: το έτερο παιχνίδι που λέγαμε) σελ. 213: Hard Rock 8 σελ. 237: Συνέντευξη με τον Γόγο σελ. 238: Γιουβαρλάκια με κόκκινη σάλτσα (σημ.: μμμ συνταγή από την μαμά του Μάρκου) σελ. 240: Μάρκος και Γόγος σε ένα ανοιξιάτικο καφεδάκι σελ. 248: Η σπηλιά της Χαρίκλειας σελ. 257: Hard Rock 9 (σημ.: νέα ιστορία πρώτη δημοσίευση) σελ. 284: Markos & Gogos Psychedelic Experience (σημ.: νέα ιστορία πρώτη δημοσίευση) σελ. 288: Βιογραφικό Tasmar Μάρκος + Γόγος Στο Markos & Gogos Psychedelic Experience, έχουν μικρή συμμετοχη διάφοροι Έλληνες δημιουργοί (18 τον αριθμό αν τους μέτρησα σωστά), αναλαμβάνοντας από ένα καρεδάκι ο καθένας τους. Ο τόμος αυτός είναι αφιερωμένος στην μητέρα του δημιουργού, Ελπίδα την οποία έχασε το 2009. Θέλετε και την κριτική μου; Δεν σας έφτασαν τα παραπάνω; Δεν είχατε κανένα από τα Krak και δεν το πήρατε; Ακόμη εδώ είστε; ------------------------------ Στις 20 Απριλίου, στο Comicdom CON Athens 2018, κυκλοφόρησε η δεύτερη έκδοση του Hard Rock - School, Drugs & Rock N' Roll, με καινούριο εξώφυλλο Ευχαριστούμε για τα εξώφυλλα της επανέκδοσης τον ramirez.

Ο Τάσος Μαραγκός (Tasmar) συγκεντρώνει σε ένα «Ποτ-πουρί» τα σκίτσα που έφτιαξε την περίοδο 2019-2023, καταγράφοντας τη δυστοπία των καιρών μας. «Τι έκανες πριν από το τέλος του κόσμου;» Aυτή θα μπορούσε να είναι μια ατάκα μεταξύ των πρωταγωνιστών του «Μετά την καταστροφή», του – κατά τη γνώμη μου – ευφυέστερου άλμπουμ που κυκλοφόρησε ποτέ ο Αρκάς. Όμως ο Αρκάς, όπως τον γνωρίσαμε κάποτε, δεν υπάρχει πια. Επιπλέον, η εποχή των «παχειών αγελάδων» έχει παρέλθει οριστικά και η δυστοπία δεν αποτελεί πια ένα μακρινό σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Βρίσκεται εδώ, διαπερνά την καθημερινότητά μας, ορίζει τις ζωές μας. Η δυσώδης αποφορά που αναδίδει αυτό το σύστημα δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Και τι δεν ζήσαμε, ειδικά την τελευταία τετραετία: πανδημία, lockdown, μαφιόζικες εκτελέσεις, απίστευτης αγριότητας καταστολή, γυναικοκτονίες σε σχεδόν καθημερινή βάση, πυρκαγιές, πλημμύρες, πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας, υποκλοπές, κρατική δολοφονία στα Τέμπη και τόσα, μα τόσα άλλα… Με την κλιματική αλλαγή και τα απειλητικά σύννεφα του πολέμου να συντομεύουν δραματικά τον χρονικό ορίζοντα βιωσιμότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, το ερώτημα «Τι έκανες πριν από το τέλος του κόσμου;» λαμβάνει πλέον ηθικά χαρακτηριστικά. Ο σκιτσογράφος Tasmar (κατά κόσμον Τάσος Μαραγκός) ανήκει σε εκείνη την κατηγορία δημιουργών που όχι απλώς δεν μασάνε τα λόγια τους και δεν συμβιβάζονται με τον ζόφο που μας περιβάλλει, αλλά «ακονίζουν» το πενάκι τους και διασώζουν κάτι από τον «υπέρ αδυνάτων» ρόλο της γελοιογραφίας. Κάπως έτσι λοιπόν, καταγράφοντας ανά τακτά διαστήματα τις αυθόρμητες αντιδράσεις του από τις αναρίθμητες αφορμές που του έδινε η επικαιρότητα, ο δημιουργός του «Hard Rock», στο διάστημα από τον Οκτώβριο του 2019 μέχρι και τον Μάρτιο του 2023, έφτιαξε πολλές δεκάδες σκίτσων, τα οποία κατά βάση ανέβαζε στα social media του. Αρκετά από αυτά τα σκίτσα τα συγκέντρωσε στο τελευταίο του αλμπουμάκι 144 σελίδων με τον τίτλο «Ποτ-πουρί – Μια ανθολογία σκίτσων λίγο πριν το τέλος του κόσμου» (εκδόσεις Μικρός Ήρως), προσθέτοντας ένα πολύτιμο τετρασέλιδο παράρτημα με σχολιασμό και σημειώσεις. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Tasmar λαμβάνει θαρραλέα θέση απέναντι στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα. Η έντονη κοινωνική κριτική, ο μαχητικός αντιφασισμός, η αλληλεγγύη προς τους αδύναμους, η απέχθεια προς κάθε λογής ακροδεξιούς, ρατσιστές, σεξιστές και λοιπούς σκοταδιστές, διατρέχουν κάθε σελίδα των κόμικς του. Όπως δεν είναι και η πρώτη φορά που κυκλοφορούν συλλογές αμιγώς πολιτικών σκίτσων του [παλιότερα άλμπουμ του: «Όλα είναι κόμικξς!» (Jemma Press, 2013) και «Αδέσποτα σκίτσα» (ΚΨΜ, 2016)]. Στο «Ποτ-πουρί» ο νυν πρωθυπουργός έχει την… τιμητική του. Ο happy traveler, ο εθνικός μας τουρίστας, ο κληρονομικώ δικαίω γόνος με το επιτηδευμένα ξεγυμνωμένο δασύτριχο στήθος του και την κούπα με το καφεδάκι στο χέρι, είναι ο απόλυτος αρνητικός πρωταγωνιστής της ζωής μας και κατ’ επέκταση της ανθολογίας του Tasmar. Ένας πρωταγωνιστής ωστόσο που δεν μας επιβλήθηκε δικτατορικά, αλλά εξελέγη δημοκρατικά (και προσφάτως επανεξελέγη πανηγυρικά), επιβραβευόμενος εν τέλει από τη σιωπηρή πλειοψηφία των «φιλήσυχων νοικοκυραίων» της διπλανής πόρτας. Και δίπλα στον «Μεσσία»/Predator που εζήλωσε τη δόξα του Ερντογάν, παρελαύνει όλος ο εσμός των πρόθυμων υπηρετών του: αυλικών, μισθοφόρων και λοιπών αναλώσιμων (μεγαλοδημοσιογράφοι, παπάδες, δικαστές, ΜΑΤατζήδες, Χατζηδάκης, Άδωνις, Μπαλάσκας, ποικιλόμορφα μπογδανοειδή). Όπως καταλήγει και ο Γιάννης Κουκουλάς στο προλογικό του σημείωμα: «Με τόση απελπισία τριγύρω, ο Μαραγκός νιώθει την ανάγκη να μπει κι ο ίδιος στη “σκηνή”. Μας κοιτά κατάματα δίπλα στη γατούλα του και μοιράζεται μαζί μας το “Ημερολόγιό” του που δεν είναι διαφορετικό από τις εμπειρίες της κοινής μας δυστοπίας. Όχι μοιρολατρικά, ωστόσο […] δείχνοντάς μας πως υπάρχουν κι άλλοι δρόμοι. Επικίνδυνοι, αλλά όμορφοι». Και το σχετικό link...

Ανθολογία με έργα 14 δημιουργών για την κατοχή. Τα ολιγοσέλιδα κόμικ είχαν δημιουργηθεί για την ομώνυμη έκθεση που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 2016 στο πολιτιστικό κέντρο Μελίνα Μερκούρη. Στην ανάρτηση για την εκδήλωση μπορείτε να δείτε τις διαφορετικές τεχνοτροπίες των δημιουργών καθότι το σκανάρισμα σελίδας από το κόμικ είναι δύσκολο. Απ'ότι βλέπω ο μόνος που λείπει από την ανθολογία είναι ο Γεώργιος Τραγάκης. Περιεχόμενα: σ.5 Πρόλογος, Γιάννης Κοκουλάς σ.7 Εισαγωγή, Μενέλαος Χαραλαμπίδης σ.12 Μαύρες Ελιές, Τόμεκ Γιοβάνης σ.17 Ο Τερματοφύλακας μιλάει για τον Μεγάλο Αγώνα, Γιώργος Γούσης σ.22 Σκιές στο Μνημείο, Σπύρος Δερβενιώτης σ.27 Το Φιλί, Πέτρος Ζερβός σ.32 Το Πείραμα, Δημήτρης Καμένος σ.37 Πουθενά, Λέανδρος σ.42 Das Roastbeef, Τάσος Μαραγκός σ.47 Το Ρεβίθι, Θοδωρής Μπαργιώτας σ.52 Η Μπερέτα, Αλέξια Οθωναίου σ.57 Η Καπαρτίνα, Αλέκος Παπαδάτος σ.62 Ξεροκόμματο, Θανάσης Πέτρου σ.67 Σουλτς και Σαχτ, Soloup σ.72 Μέλπω, Γιώργος Φαραζής σ.77 Μαθημένοι, Πέτρος Χριστούλιας Πριν από κάθε ιστορία προηγείται μια σελίδα με φωτογραφία του δημιουργού και ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα. Το κόμικ πρωτοκυκλοφόρησε 30/8 στο 48ο φεστιβάλ βιβλίου στο Ζάππειο. Διαφορετικές τεχνοτροπίες, διαφορετικές εμπνεύσεις, διαφορετικές αφηγήσεις. Αλλού είναι καθαρή μυθοπλασία, αλλού είναι ιστορίες της προφορικής παράδοσης, αλλού μεταφορές λογοτεχνικού έργου, αλλού απόδοση ιστορικών γεγονότων. Άνισο, όπως ίσως κάθε ανθολογία, αλλά ενδιαφέρον. Κάποιες ιστορίες μου μίλησαν πολύ. Σχετικά άρθρα 14 δημιουργοί για την απελευθέρωση της Αθήνας [Ιατρού Γιάννης, efsyn.gr, 31/08/2019] Η κατοχική Αθήνα με την πένα των σκιτσογράφων [Τζουμερκιώτη Κατερίνα, Έθνος, 10/10/2016] Ένα γλυκό ξημέρωμα [Αντωνόπουλος Γιάννης, edromos.gr, 11/10/2016]

Με την αστυνομική κτηνωδία να μην έχει τέλος και τους πολιτικούς προϊσταμένους των οργάνων καταστολής να λειτουργούν εμπρηστικά προς αγριότερες καταστάσεις, οι γελοιογράφοι και δημιουργοί κόμικς δεν έμειναν άπραγοι. Η σελίδα «Πενάκια εναντίον Γκλοπς» συγκεντρώνει τη μέχρι τώρα αντίδρασή τους. Απόσπασμα από σκίτσο τουΤάσου Μαραγκού Πάνω που λες ότι «δεν μπορεί, σε ευρωπαϊκό κράτος του 21ου αιώνα ζούμε, η αστυνομία δεν είναι στρατός κατοχής», με τις ευλογίες των πολιτικών προϊσταμένων τους, τους πανηγυρισμούς του Αδώνιδος, τις προτροπές του ανεκδιήγητου Χρυσοχοΐδη και τις απειλές του νυν αρχηγού της «οικογένειας» (μία είναι η οικογένεια-Λερναία Ύδρα), οι αστυνομικοί «ξαναχτυπούν». Η κατάσταση μέρα με τη μέρα εκτραχύνεται, τα χημικά ρίχνονται σαν χαρτοπόλεμος, όπλα βγαίνουν στα καλά καθούμενα, τα κλομπ σχίζουν τους αιθέρες (των διαδηλώσεων) και προσγειώνονται σε κεφάλια, στις πλατείες οι κρανοφόροι δέρνουν οικογένειες, νεραντζιές και παγκάκια, στην Πανόρμου σπάνε φανάρια, στο ΑΠΘ συλλαμβάνουν φοιτητές και στις γειτονιές κόβουν πρόστιμα σε ενενηντάχρονους. Απέναντι σε μια εφιαλτική κατάσταση που δεν έχει τέλος, το δυσοίωνο μέλλον συσπειρώνει τους ανθρώπους. Νέες συλλογικότητες δημιουργούνται, πολίτες ξεμυτίζουν και διεκδικούν, οι πλατείες ξαναγεμίζουν με το νόημα που έχει κάτι απ' τις φωτιές (φαντάζομαι ότι ο Σαββόπουλος θα προτιμούσε να γυρίσει πίσω τον χρόνο και να σβήσει αυτούς τους στίχους). Θωμάς Κεφαλάς Οι καλλιτέχνες, μέρος του κοινωνικού συνόλου και αυτοί και μάλιστα από τους εντονότερα πληττόμενους, μετά το αρχικό μούδιασμα αρχίζουν να αντιδρούν και να δραστηριοποιούνται. Στο μέλλον θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια καταγραφή των έργων τέχνης από «τα χρόνια της πανδημίας» και της αστυνομικής ασυδοσίας για να κατανοήσουμε πληρέστερα το πώς αυτά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα καθώς και τις επιπτώσεις αυτού του συνδυασμού στον πληθυσμό, στην κοινωνική συνοχή, τις ανθρώπινες σχέσεις. Στο παρόν όμως αξίζει να υποστηρίξουμε τις προσπάθειες καλλιτεχνών να διαμαρτυρηθούν, να βροντοφωνάξουν, να προειδοποιήσουν, να παρακινήσουν σε δράση. Ιάκωβος Βάης Μια τέτοια προσπάθεια ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τίτλο «Πενάκια εναντίον Γκλοπς». Εμπνευστής ήταν ο Τάσος Μαραγκός («Hard Rock», «Όλα είναι Κόμικξς», «Krak» κ.ά.), παλαιός συνεργάτης μας στο «Καρέ Καρέ» από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας του και ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Έλληνες δημιουργούς. Τάσος Μαραγκός Ο Μαραγκός προέβη στην παρακάτω ανάρτηση στο facebook ανοίγοντας τη σελίδα «Πενάκια εναντίον Γκλοπς», ουσιαστικά προτρέποντας τους συναδέλφους του, επαγγελματίες δημιουργούς κόμικς αλλά και ερασιτέχνες να καταθέσουν και να αναρτήσουν έργα τους με θέμα την αστυνομική βαρβαρότητα: «Η κατάσταση πλέον είναι εκτός ελέγχου σχετικά με την αστυνομική βία και καταστολή. Ήρθε η ώρα να δράσουμε, μαζικά, με τα μόνα και καλύτερα όπλα που έχουμε. Τα μολύβια μας, τα πενάκια μας, τα μελάνια μας και ό,τι άλλο χρησιμοποιούμε για να δημιουργούμε όμορφες εικόνες. Σε αυτή τη σελίδα θα συγκεντρώνονται σκίτσα, κόμικς, στριπάκια εναντίον της αστυνομικής βίας, καταστολής και αυθαιρεσίας. Για πιο εύκολη διάδοση, οι αναρτήσεις με τα σκίτσα θα συνοδεύονται από το hashtag #ArtVsPoliceBrutality. Σκοπός και ευχή μας είναι να πάρει τέτοιες διαστάσεις ώστε να ξεκινήσει από τον δικό μας χώρο και να εξαπλωθεί σε ολόκληρο το καλλιτεχνικό φάσμα». Γιώργος Μικάλεφ Σε λίγες ώρες είχαν ήδη συγκεντρωθεί αρκετά έργα, ενώ τις αμέσως επόμενες ημέρες τα έργα έγιναν πολλές δεκάδες και οι «φίλοι» της σελίδας είναι ήδη περισσότεροι από 3.000 με διαρκώς αυξανόμενες τάσεις. Ρωτήσαμε τον «οργανωτή» Τάσο Μαραγκό για το πώς βλέπει αυτή την τεράστια επιτυχία σε τόσο λίγο χρόνο και αν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος αριθμός έργων που φιλοδοξεί να συγκεντρώσει. Μας απάντησε ότι «δεν υπάρχει κάποιο πλάνο, κάποιο σχέδιο. Όταν το ξεκίνησα αυτό δεν είχα καν στο μυαλό μου να δημιουργηθεί ομάδα στο facebook που να φιλοξενεί τα σκίτσα, comic strips κ.λ.π. Ήθελα απλώς να κάνω ένα κάλεσμα για μαζική, καλλιτεχνική δράση ενάντια στην αστυνομική βία, καταστολή και αυθαιρεσία με το hashtag #ArtVsPoliceBrutality. Η ιδέα του facebook group έπεσε στην πορεία και μου άρεσε. Φυσικά είμαστε ανοιχτοί και σε άλλες ιδέες όσο αυτό το πράγμα προχωρά και μεγαλώνει. Σίγουρα δεν υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός έργων που θέλουμε να συγκεντρωθούν. Η αστυνομική βία υπάρχει από τότε που υπάρχει το αστυνομικό σώμα και θα υπάρχει για πάρα πολύ καιρό, αν όχι για πάντα. Επομένως θα υπάρχει και καλλιτεχνική δράση για όσο υπάρχει αστυνομική βία, καταστολή και αυθαιρεσία. Ελπίζω να μη χρειάζεται να σχεδιάζουμε τόσο συχνά γι’ αυτό το θέμα στο μέλλον». Αλέξια Οθωναίου Κι ενώ στο παρελθόν έχουν υπάρξει ανάλογες δημόσιες, ομαδικές παρεμβάσεις δημιουργών κόμικς, γελοιογράφων και εικονογράφων (για παράδειγμα, η παρέμβαση του περιοδικού «Γαλέρα» ενάντια στη λογοκρισία και την καταδίκη του Αυστριακού δημιουργού Γκέρχαρντ Χάντερερ, η πρωτοβουλία «Βάλ’ τους Χ» για τα περιστατικά ρατσιστικής βίας στη χώρα μας κ.ά.), η συγκεκριμένη ξεχωρίζει γιατί ξεκίνησε ως αμιγώς διαδικτυακή και με στόχο την αστυνομία. Γιάννης Ρουμπούλιας Πόση δύναμη μπορούν να έχουν τα σκίτσα απέναντι στο «αμαρτωλό» σώμα; Μπορούν να «αφοπλίσουν» την αστυνομία; «Η αστυνομία είναι τόσο διεφθαρμένη και άρρηκτα συνδεδεμένη με το παρακράτος που για να αφοπλιστεί χρειάζονται γενναίες πολιτικές κινήσεις. Πρέπει δηλαδή το ίδιο το κράτος να κάνει έναν μίνι εμφύλιο στο εσωτερικό του. Αυτό φυσικά ακούγεται αστείο όσο ένα καλό, πετυχημένο gag σε comic strip. Τα σκίτσα από μόνα τους δεν μπορούν να αφοπλίσουν την αστυνομία, αλλά σίγουρα μπορούν να καλλιεργήσουν πολιτικές συνειδήσεις και να πιέσουν καταστάσεις ώστε να αναγκαστούν να χρησιμοποιούν λιγότερο τις γροθιές τους, τα όπλα τους και τα βασανιστήριά τους», τονίζει ο Τάσος Μαραγκός. Γιώργος Κομιώτης Με τα αισιόδοξα μηνύματα που δίνουν η μεγάλη δυναμική της πρωτοβουλίας και η πρωτόγνωρη ανταπόκριση, οι ευθύνες των συμμετεχόντων δημιουργών κόμικς είναι ακόμα μεγαλύτερες. Ο Τάσος Μαραγκός μάς εξηγεί ποια πρέπει να είναι η συνέχεια τόσο γι’ αυτόν όσο και για τα «Πενάκια εναντίον Γκλοπς»: «Το επόμενο βήμα είναι μονόδρομος τόσο για εμένα όσο και για το κίνημα, θα προτιμούσα να το λέω έτσι αντί για “ομάδα” καθώς πλέον εξαπλώνεται και στο instagram και στο twitter. Θα δημιουργούμε εικόνες, λέξεις και οτιδήποτε άλλο που θα τους ενοχλεί, που θα τους κάνει να αισθάνονται άβολα και ελπίζω να φτάσουμε σε τέτοιο επίπεδο που να τους κάνουμε να χάσουν και τον ύπνο τους. Όχι μόνο αυτούς που έχουν τώρα την εξουσία αλλά και τους επόμενους. Το καθεστώς του Μητσοτάκη μάς έχει εξοργίσει και δεν θα μας περάσει εύκολα αυτό. Βασικά δεν θα μας περάσει ποτέ». Περισσότερα σκίτσα στη σελίδα «Πενάκια εναντίον Γκλοπς» Πάνος Μαραγκός Αγγελική Σαλαμαλίκη John Antóno Kanellos Cob Μανόλης Αλμπάνης Νίκος Καμπασελέ Πάνος Ζάχαρης Βαγγέλης Παπαβασιλείου Βαγγέλης Χερουβείμ Βασίλης Παπαγεωργίου Και το σχετικό link...

Καταξιωμένοι σκιτσογράφοι, 14 στον αριθμό, με... όπλο το πενάκι τους, τεκμήρια και ιστορικά δεδομένα, έγραψαν τις δικές τους, σκληρές ιστορίες για την Αθήνα της περιόδου 1941-1944. Πείνα, κακουχίες, δολοφονίες, τρομοκρατία και μια απίστευτη σκληρότητα. Έτσι έζησε τη γερμανική κατοχή η Αθήνα (1941-1944), ενώ είναι ενδεικτικό πως στον λιμό του χειμώνα 1941-1942 πέθαιναν καθημερινά περίπου 700 άτομα. Εικόνες της πρωτοφανούς αγριότητας που στοίχειωσαν την συλλογή μνήμη, αλλά και καθημερινές στιγμές, με τη ζωή να συνεχίζεται σε πολλά σπίτια, καταγράφει μια ειδική έκδοση, που αποτελεί την πρώτη με ιστορίες της Κατοχής σε κόμικ. Δεκατέσσερις καταξιωμένοι comic artists, χρησιμοποιώντας τεκμήρια και ιστορικά δεδομένα, δημιούργησαν τις δικές τους σκληρές ιστορίες, κάποιες από τις οποίες είναι βασισμένες σε ντοκουμέντα, κάποιες άλλες σε προσωπικές μαρτυρίες και κάποιες μυθοπλαστικές, όλες όμως αφορούν την Αθήνα κατά την ταραγμένη περίοδο της ναζιστικής Κατοχής. "Πουθενά", Λέανδρος «Στόχος μας δεν ήταν να παρουσιάσουμε ένα ηρωικό πρότυπο. Η Αθήνα την περίοδο εκείνη δεν ήταν μόνο αντάρτες και δοσίλογοι, αντιστασιακοί και μαυραγορίτες, η ζωή δεν ήταν άσπρο-μαύρο. Η κοινωνία έχασε ένα μεγάλο μέρος από τον συνεκτικό της ιστό, αλλά η καθημερινότητα συνεχιζόταν στις γειτονιές και μέσα στα σπίτια. Θέλαμε να κάνουμε ένα πάντρεμα της ιστορίας και της δημόσιας ιστορίας, με εικόνες και λόγια που συγκινούν μέχρι σήμερα», λέει στο «Έθνος της Κυριακής», ο ιστορικός τέχνης και διδάσκων το μάθημα Ιστορία των Κόμικ στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, Γιάννης Κουκουλάς, ο οποίος επιμελήθηκε την έκδοση μαζί με τον ιστορικό, Μενέλαο Χαραλαμπίδη. Το βιβλίο έχει τίτλο «Ένα γλυκό ξημέρωμα», δανειζόμενο το αγραμμοφώνητο ρεμπέτικο τραγούδι του ΕΛΑΣίτη λοχαγού, Νίκου Δημόπουλου ή Τούντα, που αφορά το μπλόκο της Κοκκινιάς. Ο Τούντας δολοφονήθηκε λίγες μέρες μετά την τραγωδία της Νίκαιας και κανείς δεν γνωρίζει την μουσική που «έντυνε» τους στίχους του. «Ένα πρωί ξημέρωμα, δεκαεφτά Αυγούστου, οι Γερμανοί μας σκότωσαν, έτσι για χάρη γούστου», ειρωνεύονταν στο «Ένα γλυκό ξημέρωμα». "Σκιές στο μνημείο", Σπύρος Δερβενιώτης Με τον ίδιο τίτλο παρουσιάστηκε και η έκθεση με τις ιστορίες της κατοχικής Αθήνας, οι οποίες εδώ και έναν μήνα κυκλοφορούν σε έντυπη έκδοση από την Jemma Press και θα παρουσιαστούν σε περίπου έναν μήνα στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της 18ης Έκθεσης Κόμικς και Επιτραπέζιων Παιχνιδιών, που θα γίνει στην Αποθήκη Γ΄ στο λιμάνι. Η έκδοση αυτή διατηρεί την μνήμη μέσω της τέχνης των κόμικς απέναντι στο διαχρονικά απάνθρωπο πρόσωπο του ναζισμού. Η αποτροπή παρόμοιων εγκλημάτων στο μέλλον στηρίζεται στη γνώση της ιστορίας και των γεγονότων. «Όλοι οι comic artists έχουν ως σημείο αναφοράς την ίδια χρονική περίοδο, την ίδια πόλη, την ίδια συνθήκη. Αλλά καθένας τους δημιουργεί μια διαφορετική ιστορία, εξίσου συναρπαστική», δηλώνει ο κ. Κουκουλάς, προσθέτοντας ότι οι σκοτσογράφοι παρακολούθησαν σεμινάρια, workshops και είδαν πλούσιο αρχειακό υλικό πριν σχεδιάσουν το κείμενό τους. "Ο τερματοφύλακας", Γιώργος Γούσης Μια από τις πιο χαρακτηριστικές ιστορίες είναι αυτή του Σπύρου Δερβενιώτη, που έχει τίτλο «Σκιές στο Μνημείο» και αφορά στην ηρωική πράξη δύο νέων φοιτητών, του Μανόλη Γλέζου και του Απόστολου (Λάκη) Σάντα, που ανέβηκαν στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και κατέβασαν την σβάστικα από τον Παρθενώνα, την νύχτα της 30ης προς 31η Μαΐου 1941, χωρίς να λείπει η αντιπαραβολή με τους σύγχρονους εκφραστές της φασιστικής ιδεολογίας στην Ελλάδα και το ναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής. Ο Πέτρος Ζερβός, ένας από τους πολύ γνωστούς σκιτσογράφους της χώρας, γράφει την ιστορία της ανατίναξης των γραφείων της ελληνικής ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ, τον Σεπτέμβριο του 1942, στην πλατεία Κάνιγγος. Την ανατίναξη οργάνωσαν και εκτέλεσαν στελέχη της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ και το εγχείρημά τους είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν περίπου 30 μέλη της ΕΣΠΟ, ανάμεσά τους και ο αρχηγός της, φιλοναζιστής γιατρός, Σπύρος Στεροδήμος. Οι Γερμανοί κατάφεραν να συλλάβουν τα τέσσερα μέλη της οργάνωσης ΠΕΑΝ που ήταν παρόντα, και ο επικεφαλής τους, αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, Κωνσταντίνος Περρίκος εκτελέστηκε στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, ενώ η νεαρή δασκάλα Ιουλία Μπίμπα μεταφέρθηκε, μετά από φρικτά βασανιστήρια που υπέστη, σε στρατόπεδο της Γερμανίας, όπου αποκεφαλίστηκε. Ο Ζερβός σκιτσάρει όλη την ιστορία έγχρωμη και αφήνει ασπρόμαυρη την τελευταία σκηνή, αυτή του αποκεφαλισμού της Μπίμπα. "Φιλί", Πέτρος Ζερβός Ο πολυβραβευμένος, Τάσος Μαραγκός, μελέτησε μια φωτογραφία εποχής από την οδό Σταδίου, που δείχνει ένα μικρό κορίτσι νεκρό με κομμένο το ένα του πόδι. Υπάρχει ένα προηγούμενο στιγμιότυπο από το σημείο που δείχνει το ίδιο κορίτσι αρτιμελές και ένα τραβηγμένο σενάριο -παρότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να το επιβεβαιώνουν- θέλει κάποιους να έκοψαν το πόδι του παιδιού για να το… καταναλώσουν. Αυτή η εκδοχή, που ωστόσο είναι ακραία, περνά μέσα από την ιστορία του Τάσου Μαραγκού, στην οποία μια ομάδα αντιστασιακών εισβάλλουν στην κατοικία ενός Έλληνα δοσίλογου που γευματίζει με τον Γερμανό συνεργάτη του και τους δολοφονούν, ενώ διαπιστώνουν ότι το γεύμα τους αποτελείται από… ανθρώπινα μέλη. "Σουλτς και Σαχτ", Soloup Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι και οι άλλες ιστορίες που τις γράφουν οι: Τόμεκ Γιοβάνης, Γιώργος Γούσης, Δημήτρης Καμένος, Λέανδρος, Θόδωρος Μπαργιώτας, Soloup, Αλέξια Οθωναίου, Αλέκος Παπαδάτος, Θανάσης Πέτρου, Γιώργος Φαραζής, Πέτρος Χριστούλιας. «Πρόκειται για ένα σπουδαίο υλικό, μια ανθολογία ιστοριών κόμικ υψηλής ποιότητας και μοναδική περίπτωση τέτοιας θεματικής σε όλο τον κόσμο», σημειώνει ο κ. Κουκουλάς, προσθέτοντας πως ήδη συζητιέται η μετάφραση του βιβλίου και η κυκλοφορία του σε ευρωπαϊκές χώρες - αργότερα και στην Γερμανία. Και το σχετικό link...

Το πάνω μέρος της τέταρτης σελίδας τού Καρέ Καρέ τού ανήκε από το πρώτο φύλλο μας και για περισσότερα από δύο χρόνια. Εδώ δημοσιεύονταν τα Αδέσποτα Σκίτσα του με τη σκληρή σάτιρα ενάντια στους παπάδες και τα πρόβατα- ακολούθους τους, στους ρατσιστές γείτονες και «καθωσπρέπει» οικογενειάρχες, στις δεξιές πολιτικές απ’ όπου κι αν προέρχονται, στη νεοναζιστική εταιρεία δολοφόνων κ.λ.π. Ο Τάσος Μαραγκός έχει μια θαυμαστή συνέπεια ως προς την πολιτική θεματολογία των κόμικς του εδώ και περίπου δύο δεκαετίες και όσο περνά ο καιρός γίνεται όλο και πιο αιχμηρός, πιο σκληρός απέναντι στη διαχρονική βλακεία της ακροδεξιάς ρητορικής και, δυστυχώς, πρακτικής, λιγότερο ανεκτικός στον φασισμό της διπλανής πόρτας που απειλεί να παραβιάσει και τη δική μας. Όμως τρέφει και μια μεγάλη αγάπη σε μια σειρά κόμικς στην οποία επιστρέφει συνεχώς με διάφορους τρόπους, μη μπορώντας και μη θέλοντας προφανώς να την εγκαταλείψει, καθώς έχει πολλά ακόμα να πει και να ζωγραφίσει για τον βασικό χαρακτήρα της. Αναφέρομαι στη σειρά «Hard Rock», που δημοσιευόταν παλαιότερα σε συνέχειες στο «Krak Komiks» και όλο το υλικό της συλλέχθηκε πρόσφατα σε έναν ογκώδη τόμο 288 σελίδων (εκδόσεις Jemma Press), με τις εφηβικές και μετεφηβικές περιπέτειες του Μάρκου από τη Σύρο, ενός πρωταγωνιστή εγκλωβισμένου στη μοναξιά της ελληνικής επαρχίας που πασχίζει να αποδράσει, να χειραφετηθεί, να ενηλικιωθεί. Οι περιπέτειες του Μάρκου όμως δεν τελειώνουν με την ολοκλήρωση του τόμου αυτού. Στο «Hard Rock Vol. 2», που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες, ο Μαραγκός συνεχίζει να αφηγείται τη ζωή του Μάρκου, όχι όμως πια ως απαισιόδοξου εφήβου στη Σύρο, αλλά ως εξερευνητή και άγουρου συλλέκτη εμπειριών στην «εξωτική» Αθήνα τού millennium. Ο μικρόκοσμος των ελληνικών κόμικς, η ροκ σκηνή της Αθήνας, τα πρώτα φεστιβάλ της Βαβέλ στο Γκάζι, τα κομιξομάγαζα της πόλης γίνονται το φόντο των ιστοριών ενός πολυδιάστατου χαρακτήρα, που όσο περνά ο καιρός τόσο πιο οικείος γίνεται προς τον αναγνώστη. Ίσως σ’ αυτό να βοηθούν και τα έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία που ο Μαραγκός ενσωματώνει στον λατρεμένο Μάρκο. Και ίσως έτσι να συνεχίζεται ένα «έπος» που φέρνει στον νου, όπως θυμίζει και το εξώφυλλό του, το εμβληματικό «Love and Rockets» των αδερφών Hernandez. Όπως φαίνεται, οι συνέχειες θα είναι ακόμα πολλές. Για να γνωρίσουν όλοι ακόμη καλύτερα τον Μάρκο και να θυμηθούν-κατανοήσουν, ιδιαίτερα οι σαράντα και κάτι αναγνώστες, ακόμα περισσότερο τους εαυτούς τους. Και το σχετικό link...

Κόμικς χωρίς μεσάζοντες Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Οι εναλλακτικές μέθοδοι χρηματοδότησης του έργου ενός δημιουργού και η εγκαθίδρυση μέσω αυτών μιας πιο άμεσης σχέσης του καλλιτέχνη με τους αναγνώστες του, χωρίς μεσάζοντες, γνωρίζουν όλο και μεγαλύτερη διάδοση τα τελευταία χρόνια. Ηδη θεωρείται παραδοσιακή η μέθοδος του crowdfunding κατά την οποία ένα έργο τέχνης χρηματοδοτείται από τους υποστηρικτές του καλλιτέχνη ώστε να καταστεί δυνατή η υλοποίησή του, από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι την ολοκλήρωση και τη μετουσίωσή του σε φυσικό έργο. Μία από τις πιο σύγχρονες και ελκυστικές για τους καλλιτέχνες πρακτικές είναι η εφαρμογή της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «Patreon» και ένας από τους Ελληνες δημιουργούς που τη χρησιμοποιούν εδώ και μερικούς μήνες με μεγάλη επιτυχία είναι ο Τάσος Μαραγκός. Η διαφορά του «Patreon» με άλλες ηλεκτρονικές εφαρμογές είναι ότι δεν λειτουργεί ως μηχανή αναζήτησης πόρων με στόχο τη μακροπρόθεσμη υλοποίηση έργου, αλλά ως μια μόνιμη και σταθερή βάση «έκθεσης» έργων σε ένα πιστό κοινό που με τη συνέπειά του καθιστά δυνατή τη συνέχιση του έργου. Ο Tasmar, όπως υπογράφει συνήθως τα έργα του, ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες του είδους εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια, έχει φιλοτεχνήσει ώς σήμερα απολαυστικά χιουμοριστικά και βαθύτατα πολιτικά κόμικς όπως τα «Krak Komiks», «Hard Rock», «Ολα Είναι Κόμικξς», «Super Condom», «Big Bang», «Holy Shit Comix!» κ.ά., ενώ από την αρχή της κυκλοφορίας του Καρέ Καρέ και επί σειρά ετών τα «Αδέσποτα Σκίτσα» του φιλοξενούνταν στην «Εφ.Συν.». Πλέον, επικοινωνεί με τους φίλους των κόμικς του μέσω του Patreon προσφέροντας σπουδαία αναγνωστικά προνόμια αλλά και είδη σε φυσική μορφή, όπως stickers, mini comic zines κ.ά. Στο «Patreon» κάθε Τρίτη παρουσιάζει καινούργιες σελίδες από το «Hard Rock» και τις νέες περιπέτειες του Μάρκου, κάθε Πέμπτη ανεβάζει το «Lost inκ Space» με αναφορές στην επικαιρότητα, πολιτική και μη, και κάθε Σάββατο τη συνέχεια του «Ολα Είναι Κόμικξς». Πώς, όμως, μπορούμε να τον στηρίξουμε και να διαβάζουμε τα έργα του; Απλώς μπαίνοντας στην πλατφόρμα και επιλέγοντας μία από τις κατηγορίες «cool supporter», «sticker pack dude», «comic zine master» και «commission overlord», που η καθεμιά αντιστοιχεί σε διαφορετική, μικρή, οικονομική συνεισφορά και διαφορετικά ανταλλάγματα που κυμαίνονται από την ανάγνωση των κόμικς μέχρι την απόκτηση πρωτότυπων έργων. Με βάση την παρουσία του Μαραγκού στα ελληνικά κόμικς, η ανταμοιβή από την υποστήριξη αναμένεται να είναι πολλαπλάσια της οικονομικής επιβάρυνσης. Πηγή

Τιμή: 2 ευρώ Κυκλοφόρησε σε 69 αριθμημένα αντίτυπα και σε τρία διαφορετικού χρώματος εξώφυλλα και περιλαμβάνει αυτόνομη την συμμετοχή του Tasmar για την έκθεση Once Upon A Horny Time, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 1ου AthensCon, όπου γνωστοί δημιουργοί διασκεύαζαν γνωστά παραμύθια στην δική τους, ερωτική εκδοχή. Η ιστορία περιλαμβάνεται ως μονοσέλιδη και στον κατάλογο της έκθεσης. Ευχαριστούμε για τα υπόλοιπα εξώφυλλα τους germanicus & comicsking

Τιμή καταλόγου: 5€ Στα πλαίσια του 3ου Athenscon που διοργανώθηκε το 2017,η JEMMA σε συνεργασία με τον βραβευμένο κομίστα Τάσο Μαραγκό,κυκλοφόρησε ένα πρωτότυπο sketchbook.Το εν λόγω sketchbook δημιουργήθηκε σύμφωνα με τα πρότυπα του Inktober,μιας ιδέας που ξεκίνησε το 2009 στην Αμερική.Κατά την ιδέα αυτή ο εκάστοτε κομίστας φτιάχνει ένα σκιτσάκι για κάθε ημέρα του μήνα (και συγκεκριμένα τον Οκτώβριο) και το ανεβάζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.Όταν τελειώσει ο μήνας,όλα αυτά τα σκίτσα παίρνουν χάρτινη μορφή. Στο τομάκι αυτό,ο Μαραγκός δανείζεται στοιχεία από την διεθνή σκηνή (πολιτική,κινηματογραφική κα),καθώς επίσης αντλεί την έμπνευσή του από λέξεις που υπάρχουν σε μία promt list.Η δομή του τόμου περιέχει το σκίτσο στην δεξιά σελίδα,ενώ στην αριστερή απέναντι,ο αναγνώστης θα βρει ένα μικρό κείμενο που επεξηγεί αυτό το σκίτσο. Από καλλιτεχνικής άποψης το κόμικ παρουσιάζει ενδιαφέρον,λόγω της πρωτοτυπίας που το διακρίνει.Από εκεί και πέρα δεν προσφέρει χιούμορ ή κάποια σάτιρα του στυλ του Αρκά. Προσωπικά δεν μου έκανε ούτε κρύο,ούτε ζέστη.Οφείλω να ομολογήσω όμως ότι μερικά σκιτσάκια είναι πολύ επιτυχημένα. Η έκδοση της Jemma είναι μικρού μεγέθους,με κόλληση και παχύ χαρτί.Το εξώφυλλο είναι σαγρέ,ενώ διαθέτει και "αυτάκια".Στο ένα υπάρχουν πληροφορίες για το Inktober,ενώ στο άλλο ένα σύντομο βιογραφικό του δημιουργού.Επίσης,στις εσωτερικές σελίδες των εξώφυλλων,ο Μαραγκός μάς συστήνει τις δύο γάτες του. Παραθέτω δύο σελίδες από το εσωτερικό. Αφιέρωμα στον Τάσο Μαραγκό

Hard Rock: Η πολύμορφη καταπίεση του μικροαστισμού σε comic! Το ξεκαθαρίζω απ’ την αρχή: Το Hard Rock του Τάσου Μαραγκού (ή Tasmar) των εκδόσεων Jemma Press πρόκειται για ένα απ’ τα καλύτερα ελληνικά comics που κυκλοφορούν. Σε μια περίοδο που το ελληνικό comic χαρακτηρίζεται από μεγάλη παραγωγή μονοσέλιδων στριπς, ο Τάσος Μαραγκός (Αδέσποτα Σκίτσα, The very closed circle, Super Condom) επιλέγει να μας προσφέρει μια ολοκληρωμένη ιστορία, την οποία αφηγήθηκε για χρόνια (από το 2007 έως το 2013) σε συνέχειες μέσα απ’ τις σελίδες του Krak komics. Το Hard Rock συγκεντρώνει όλες τις ιστορίες του Μάρκου και της παρέας του, όπως είχαν εκδοθεί τότε, αλλά επιπρόσθετα μας προσφέρει και δύο ολοκαίνουριες ιστορίες, που γράφτηκαν φέτος για να ολοκληρώσουν το comic με ένα νέο τέλος. Βέβαια αυτό το τέλος ελπίζουμε να αποτελέσει και μια καινούρια αρχή για το comic το οποίο μέσα σε ελάχιστους μήνες κυκλοφορίας έχει σημειώσει ήδη εκδοτική επιτυχία, αφού έχει εξαντλήσει την πρώτη έκδοσή του. Πρωταγωνιστής του Hard Rock είναι ο Μάρκος, ένας έφηβος, μεταλάς που τελειώνει το σχολείο και θέλει απεγνωσμένα να φύγει απ’ το νησί που μεγάλωσε, τη Σύρο. Τον Μάρκο θα τον γνωρίσουμε μαθητή, αλλά θα τον ακολουθήσουμε και σε επόμενες περιόδους της νεανικής του ζωής. Ο Μάρκος θα δουλέψει μετά το σχολείο σε τουριστικό εστιατόριο της Σύρου, θα πάει στο στρατό και τελικά θα πιάσει μια κανονική δουλειά στο ναυπηγείο στο οποία σιχαίνεται κάθε δευτερόλεπτο που περνάει. Όπως και με κάθε έφηβο θα γνωρίσουμε τις παρέες του, τις πρώτες του κοπέλες, θα ταξιδέψουμε μαζί του σε μια απρόσμενα «κουραστική» σχολική 5ημερη, θα τον ακούσουμε να παίζει σκληρούς ήχους με το μπάσο του και θα του κρατήσουμε παρέα στις ατέλειωτες σκοπιές όταν θα έρθει η σειρά του για του «παράλογου» τη θητεία. Στις ιστορίες του Μάρκου και της παρέας του υπάρχουν κάποια στοιχεία που ποτέ δεν λείπουν.Ένα απ’ αυτά είναι η αγαπημένη του μουσική. Για τον Μάρκο το ότι είναι μεταλάς είναι τρόπος ζωής. Τα μακριά του μαλλιά, οι καθημερινές του μπλούζες με στάμπες συγκροτημάτων, η δυνατή μουσική που ακούει στο δωμάτιό του, τα συγκροτήματα και τα στοιχεία παραβατικότητας στη ζωή του είναι βασικά στοιχεία της προσωπικότητάς του. Δεν θα ήταν ο Μάρκος χωρίς αυτά. Ένα άλλο στοιχείο είναι η αμφισβήτηση. Ο Μάρκος δεν γουστάρει πολλά από αυτά που συμβαίνουν γύρω του και δεν φοβάται να το πει. Δεν είναι ο τύπος που θα αφήσει ασχολίαστη την παρατήρηση του καθηγητή του (του κυρίου Κλάνη) ότι μιλάει στον αγιασμό, δεν αντέχει τον έλεγχο της ζωής του απ’ τον αυταρχικό πατέρα του και σίγουρα δεν έχει καμία όρεξη να δουλεύει στο εστιατόριο «Η περήφανη Ελλάς» για τον φασίστα ταβερνιάρη ή να πάει 18 μήνες στο στρατό για να τον διατάζει ο κάθε στρατόκαβλος. Αντίθετα τα μακριά μαλλιά και το ανέμελο λουκ γι’ αυτόν είναι σύμβολο ελευθερίας, απέναντι στις νόρμες που θέλουν να του επιβάλλουν οι αυστηροί καθηγητές, οι γονείς του, τα αφεντικά του και ο στρατός. Ακόμα και τα ναρκωτικά, στα οποία θα μπλεχτεί αυτός και η παρέα του, τα βλέπει σαν έναν τρόπο να ξεφεύγει απ’ την πραγματικότητα που του επιβάλλουν όλοι αυτοί. Οι ιστορίες του Hard Rock τοποθετούνται στη Σύρο και σίγουρα δεν θα υπήρχαν χωρίς αυτήν. Αρχικά σε πολλά σημεία του comic ο Tasmar έχει σκιτσάρει νησιώτικα κτήρια και περιοχές που μας θυμίζουν συνεχώς τον τόπο στον οποίο τοποθετείται το comic. Αλλά η Σύρος αποκαλύπτεται πολύ βαθύτερα, μέσα απ’ την εξιστόρηση της καθημερινής ζωής των εφήβων της δεκαετίας των ‘90’s σε αυτήν (τουλάχιστον των πιο cool και αντισυμβατικών εφήβων, αν όχι όλων). Εξάλλου αυτές οι ιστορίες σίγουρα περιέχουν και προσωπικά (ή και κάποια αυτοβιογραφικά) στοιχεία του ίδιοι του Μαραγκού, ο οποίος μεγάλωσε στη Σύρο. Οι παρέες του Μάρκου είναι άμεσα συνδεδεμένες με το νησί. Ο Μάρκος πολλές φορές δυσανασχετεί με τους φίλους του. Ειδικά με τον Γόγο έχουν μεγάλες διαφορές, αφού εκείνος θα μπορούσε να περιγραφεί ως ένας κάγκουρας της εποχής του. Πολλές φορές προσβάλλει τους γύρω του, αρχικά γουστάρει στην ιδέα να πάει στο στρατό και να γίνει ΟΥΚας, ενώ πολλές φορές είναι ενοχλητικός. Όμως ο Μάρκος, ο Γόγος και ο Τζίμης (ένας μεσήλικας αργόσχολος με τον οποίο συχνάζουν στα ίδια μέρη) κάνουν πάντα παρέα, ενώ μάλιστα ο Τζίμης τους εισάγει και στη χρήση ναρκωτικών. Η αντίφαση της δυσαρέσκειας του Μάρκου με την παρέα του και από την άλλη της συνέχισής της μας δείχνει τον περιορισμένο κοινωνικό περίγυρο ενός νησιού, στον οποίο δεν έχεις και πολλές επιλογές για τον κόσμο που θα κάνεις παρέα. Είναι σίγουρα ένας απ’ τους λόγους για τους οποίους ο Μάρκος έχει μπουχτίσει με το νησί και θέλει να φύγει ρίχνοντας μαύρη πέτρα πίσω του. Βέβαια, απ’ την άλλη έτσι αναπτύσσονται και οι καλύτεροι φιλικοί δεσμοί. Έτσι λοιπόν ο Μάρκος μπορεί να μην περνάει καλά με τον Γόγο και τον Τζίμη όταν βλέπουν περιπέτειες του Βαν Νταμ σε βιντεοκασέτες και συζητάνε, όμως με τον Γόγο θα περάσει όλη του τη σχολική χρονιά και όλες του τις μέρες στο στρατό. Αντίστοιχα και η φιλία του με την Αννούλα θα κρατήσει μέχρι και την τελευταία σελίδα του comic. Αλλά και πέρα απ’ τους φίλους του, ο Μάρκος μπορεί να μισεί το νησί και ώρες – ώρες να μην αντέχει τους γονείς του, όμως είναι φανερό ότι αγαπάει τη μάνα του, ακόμα κι αν είναι υπερπροστατευτική και δεν τον καταλαβαίνει πολλές φορές. Η Σύρος δεν είναι μόνο φυλακή για τον Μάρκο, αλλά είναι και η περιοχή στην οποία έχει δημιουργήσει ακλόνητους δεσμούς με ανθρώπους και με μέρη, στους οποίους δεν θα ρίξει ποτέ μαύρη πέτρα. Αρκετά όμως με την ιστορία του Μάρκου, την οποία σίγουρα αξίζει να διαβάσει κανείς για να κάνει μόνος του αυτό το υπέροχο ταξίδι μέσα απ’ τις σελίδες του Hard Rock. Όμως ένα επιπλέον στοιχείο που αξίζει να αναφερθεί είναι το σκιτσάρισμο του Tasmar. Το ασπρόμαυρο σκίτσο εν προκειμένω δεν σημαίνει και απλό σχέδιο. Ο Tasmar έχει δημιουργήσει καρέ με πολύ λεπτομέρεια και προσοχή. Στα καρέ του Hard Rock θα περπατήσουμε στα σοκάκια της Σύρου, που βρίσκεται στο background των ιστοριών, θα παίζουμε το παιχνίδι του σκιτσογράφου να διαβάζουμε κάθε φορά τι λέει η μπλούζα του Μάρκου και των φίλων του και θα νιώσουμε την αίσθηση του εγκλωβισμού και της ματαιότητας στα σκούρα καρέ της στρατιωτικής θητείας. Συνολικά το σκιτσάρισμα του Tasmar είναι τόσο ευχάριστο, ώστε να διαβάσεις απνευστί την πρώτη φορά τον τόμο και τόσο λεπτομερειακό, ώστε να το διαβάσεις άλλες δύο τρείς φορές για να διασκεδάσεις με τις λεπτομέρειές του και με τα αμέτρητα ηχητικά εφέ του («ξύσε ξύσε» «γκνταπ» κ.α.). Πραγματικά αξίζει να διαβάσει κανείς τις ιστορίες του Hard Rock, γιατί πρόκειται για ένα εξαιρετικά διασκεδαστικό και καλοδουλεμένο comic, το οποίο θα μας φέρει στο νου αναμνήσεις της δικής μας εφηβικής ηλικίας. Τότε που όλοι ξέραμε ότι «η ζωή είναι Hard Rock, baby». Βέβαια και τώρα η ζωή είναι Hard Rock! Ποτέ δεν σταμάτησε να είναι.. Πηγή Κι άλλο ένα άρθρο σχετικά με το κόμικ

O Τάσος Μαραγκός (Tasmar) δημιουργεί κόμικς εδώ και 19 χρόνια και είναι υπεύθυνος για τα “Krak Komiks”, τα «Αδέσποτα Σκίτσα», το «Όλα είναι Κόμικξς», το “Holy Shit Comix!” και τώρα τελευταία και για την εικονογράφηση του βιβλίου του Βασίλη Παπαθεοδώρου «Μα γιατί μου φταίνε όλα;! (το βιβλίο της γκρίνιας)», από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Εκτός από αυτά, έχουμε δει τη δουλειά του στο «9», στην «Εφημερίδα των Συντακτών» και πολλά άλλα. Προσφάτως όλα τα επεισόδια του “Hard Rock” συγκεντρώθηκαν και κυκλοφόρησαν σε έναν όμορφο τόμο και στο πλαίσιο αυτής της κυκλοφορίας, είχαμε την ευκαιρία και τη χαρά να μιλήσουμε μαζί του για το “Hard Rock”, τα κόμικς και πολλά άλλα ενδιαφέροντα πράγματα που θα διαβάσετε στη συνέχεια. Έχω διαβάσει κατά καιρούς ότι έχεις δηλώσει ότι έχεις επηρεαστεί από τους Peter Bagge , Robert Crumb, Gilbert Shelton, Andrea Pazienza, κλπ. Κάποιος Έλληνας μέσα σ’ αυτούς; Σίγουρα μου άρεσε πολύ ο Λέανδρος, όταν ήταν στην «Βαβέλ». Δεν ξέρω όμως αν με έχει επηρεάσει. Κάποιοι σε επηρεάζουν και το βλέπεις εμφανέστατα στη δουλειά σου, όπως στο σκίτσο ή στο σενάριο. Κάποιοι άλλοι σε επηρεάζουν χωρίς να το βγάζεις στη δουλειά σου ή μπορεί να το βγάζεις και να μη φαίνεται. Αυτό είναι το καλύτερο φυσικά. Θυμάσαι το πρώτο κόμικ που διάβασες ποτέ; Χμ… Εδώ δεν θυμάμαι τι διάβαζα πριν από 5 χρόνια. (Γελάει). Το πρώτο κόμικ. Χμ… Σίγουρα θα ήταν κάτι σε «Μίκυ Μάους» ή «Ποπάυ». Θυμάμαι μία παιδική φωτογραφία, στην οποία με κρατάει η μάνα μου, μάλλον δεν περπατούσα ακόμα και έχω «Μίκυ Μάους» στα χέρια μου. Μάλλον κάτι τέτοιο θα ήταν. Μαμούθκομιξ ή κάτι παρόμοιο; Μαμούθκομιξ αργότερα αρκετά. Επειδή μεγάλωσα στη Σύρο, δεν έβρισκες τόσο εύκολα κόμικς. Δεν μιλάμε φυσικά για αμερικάνικα και τέτοια, αυτά με τίποτα. Ακόμα και το «Λούκυ Λουκ» και «Αστερίξ», τα έμαθα στην Αθήνα, που ανέβαινα με την μάνα μου το ’85-’86. Χριστούγεννα, βόλτες στο «Μινιόν», τέτοια πράγματα. Πηγαίναμε στην αδερφή της μάνας μου, η οποία μας φιλοξενούσε και είχε μεγάλη συλλογή από «Αστερίξ» και «Λούκυ Λουκ», τα οποία μου φαίνονταν πολύ «εξωτικά», αφού είχα συνηθίσει στα παπιά, στα «Μίκυ Μάους» και σε τέτοια. Γιατί σχεδιάζεις κόμικς; Γιατί διάβαζα. Διάβαζα, μου άρεσαν πάρα πολύ και από μικρός μου φαινόταν πολύ ωραίο, θυμάμαι ειδικά με το «Λούκυ Λουκ», να σκέφτομαι ότι υπάρχει κάποιος άνθρωπος, που ζει κάνοντας κάτι τέτοιο. Μου φαινόταν απίστευτο. Γι’ αυτό και γιατί μου αρέσει το μέσο γενικά: Η εικόνα και ο λόγος, με τους οποίους μπορείς να κάνεις φοβερούς συνδυασμούς. Διαβάζεις ακόμα; Έχεις τον χρόνο; Ναι φανατικά. Τον χρόνο δεν τον έχω. Έχω στο σπίτι ένα «βουνό» αυτή τη στιγμή στο τραπέζι, που μαζεύω εδώ και καιρό. Αλλά ναι, διαβάζω. Είναι και πολλοί δημιουργοί που θα σου πουν «εγώ δεν διαβάζω κόμικς, φτιάχνω μόνο». Δεν ξέρω, δεν μπορώ να το κάνω… Και το να διαβάζω κόμικς και το να τα δημιουργώ, είναι μια σύνδεση με την παιδική μου ηλικία. Εκτός από μια περίοδο στην εφηβεία που νόμιζα ότι «τα κόμικς είναι για παιδάκια», αλλά μετά ξαναγύρισα. Πόση χρήση τεχνολογίας απαιτεί η δουλειά σου; Γίνονται όλα με το μολύβι και το χέρι και το περνάς από υπολογιστή ή είναι όλο υπολογιστής πλέον; Εξαρτάται πως θέλει να δουλεύει ο καθένας. Εντάξει, είναι πολύ σπάνιο πλέον να δουλεύει κάποιος μόνο με παραδοσιακά μέσα. Έχει αρχίσει και γίνεται πιο διαδεδομένο να δουλεύεις ψηφιακά μόνο, ειδικά τώρα που έχουν βγει τα Cintiq. Το Cintiq είναι ένα tablet, το οποίο είναι και μεγάλη οθόνη και δουλεύεις εκεί πάνω με ένα γάντι. Δεν μου αρέσει καθόλου. Θέλω σίγουρα να έχω χαρτί, μολύβι και μελάνι και μετά στον υπολογιστή χρώμα, κείμενο, τα «μπαλονάκια». Σπάνια θα το κάνω αποκλειστικά στο χέρι. Και μόνο το κείμενο που θα γράψεις, απαιτεί κάποιο χρόνο. Αν είναι για κάποια έκθεση, θα το κάνω, αλλά αν είναι για ολόκληρο τεύχος, θα χρησιμοποιήσω υπολογιστή. Κάποιο αστείο ή παράξενο περιστατικό από κάποιο signing, Comicdom κλπ, στο οποίο έχεις πει «Ω ρε διάολε πως μπλέχτηκα εγώ σ’ αυτό» ή «Τι είναι αυτός ο τύπος» κλπ; Θα σου πω κάτι που μου συνέβη τώρα τελευταία σε ένα φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη. Κλείνει 9, για παράδειγμα, την Κυριακή το φεστιβάλ, είναι 8:50, οπότε έχω αρχίσει και μαζεύω σιγά-σιγά το τραπέζι. Εμφανίζονται δύο κυρίες, γύρω στα 70 περίπου, αλλά φαίνονταν αστικής τάξης, με τα κοσμήματα τους, με την όλη συμπεριφορά. Έδειχναν πολύ ενδιαφέρον, με ρωτούσαν για τα πράγματα που έχω και ποια από αυτά μπορούν να τα βρουν σε βιβλιοπωλεία. «Αυτά τα βρίσκετε στα βιβλιοπωλεία και αυτά (είχα κάποια μαγνητάκια, κάποιες αφίσες κλπ) μόνο από μένα». «Α, ωραία», λένε, «θα πάρουμε ένα μαγνητάκι για να στηρίξουμε, αφού τα υπόλοιπα τα βρίσκουμε και σε βιβλιοπωλεία». Έχω βγάλει ένα μαγνητάκι με έναν παππά που λέει “free spanking”. Είναι να πάρουν δύο μαγνητάκια, ετοιμάζουν το δίευρο και με ρωτάει η μία από τις δύο κυρίες με πολύ αθώο ύφος «Τι σημαίνει spanking;» (γελάμε κι οι δύο). Εγώ κόλλησα εκείνη την ώρα, ήταν μεγάλες σε ηλικία, λέω «Εε τι να σας πω τώρα, εμ.. σημαίνει σφαλιάρα». Πετάγεται μία κοπέλα που με βοηθούσε στο τραπέζι και λέει «Σεξουαλική σφαλιάρα» (γέλια). Το κατάλαβε η κυρία, λέει «Α οκ» και συνέχισε και πήρε το μαγνητάκι, χωρίς να πει κάτι τύπου «Ααα τι είναι αυτά τα πράγματα». Προς τιμήν τους πάντως. Θα έμπαινε άνετα και ως ιστορία στο Hard Rock, έτσι; Και ιστορία και στριπάκι θα μπορούσε να γίνει! Κάτι ενδιαφέρον που έχεις διαβάσει τον τελευταίο καιρό από Έλληνα ή ξένο κομίστα; Έχω διαβάσει αρκετά τον τελευταίο καιρό. Χτες βράδυ διάβαζα το τελευταίο τεύχος του “Love and Rockets”, απ’ τα αδέρφια Hernandez. Βγάζουν 40 χρόνια κόμικς και είναι σαν να τα διαβάζεις για πρώτη φόρα. Φοβερή δουλειά και το κρατάνε ακόμα πολύ καλά. Υπάρχει συνεργασία και αλληλεγγύη μεταξύ της ελληνικής σκηνής ή υπάρχουν μικροί και λίγο μεγαλύτεροι κύκλοι; Αλληλεγγύη δεν υπάρχει. Κανονικά θα έπρεπε να υπάρχει και ένα σωματείο σκιτσογράφων. Οι γελοιογράφοι έχουν κάποιο σύλλογο, αλλά καλό θα ήταν να υπάρχει και για μας, ως εργαζόμενους. Αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει, αφού ο καθένας κοιτάει την πάρτη του και υπάρχουν μετά κι αυτοί οι μικροί κύκλοι που είπες. Φυσικά υπάρχουν κι οι ίντριγκες, λογικό είναι. Η δουλειά που κάνει ο ένας μπορεί να μην αρέσει στον άλλον. Αλλά και μένα, δεν μου αρέσει η δουλειά κάποιων, αλλά την εκτιμώ. Μπορεί να μην διαβάσω τα κόμικς τους, αλλά τη δουλειά τους θα την αναγνωρίσω: κάνει καλό ή κακό σενάριο, καλό σχέδιο, πολύ καλό σχέδιο κλπ. Μου κάνει εντύπωση που δεν έχει δημιουργηθεί κάτι αντίστοιχο με την ελληνική rock και metal σκηνή στην μουσική, γι’ αυτό ήθελα να το ρωτήσω Τρώμε πολύ χρόνο μόνοι μας, ενώ στην μουσική υπάρχει περισσότερη συντροφικότητα είτε στην μπάντα είτε στο live που θα παίξουν 2-3 μπάντες μαζί. Στο κόμικ και στο σκίτσο δεν υπάρχουν αυτά, υπάρχει πολλή μοναξιά στο σπίτι, οπότε δημιουργούνται αυτοί οι μικροί κύκλοι με τα άτομα που, δεν είναι απαραίτητο ότι ταιριάζει η δουλειά τους, απλώς έτυχε να είναι φίλοι. Πιστεύω ότι στο θέμα των κόμικς, θα μπορούσε κάποιος να ενώσει τους δημιουργούς. Αυτό είχε κάνει κάποτε ο Μαστοράκης με το «9», το οποίο έδωσε boost στη ελληνική σκηνή και με τον τρόπο που λειτουργούσε, παρόλο που έπεσε στο τέλος. Συνεργάστηκα κι εγώ μαζί τους, αλλά προς το τέλος, που είχε πέσει, οπότε δεν είναι καλό που το λέω (γελάει). Για 10 χρόνια έκανε κάτι πολύ σημαντικό, γιατί έβαζε τα κόμικς στα σπίτια μας και πλήρωνε τους δημιουργούς. Μας έπαιρναν στα σοβαρά. Όχι όπως σε άλλες περιπτώσεις που ήθελαν να συνεργαστούμε, αλλά δεν έδιναν λεφτά. - Για ποιο λόγο δεν δίνετε λεφτά; - Δεν υπάρχει budget. Μια χαρά budget υπάρχει και δεν μιλάμε για τώρα που υπάρχει η κρίση, μιλάμε για πριν 7-8 χρόνια. Κάποιος θα μπορούσε να ενώσει τη σκηνή. Κάποιο σοβαρό άτομο που ξέρει τη δουλειά να φτιάξει ένα περιοδικό. Αλλά μετά μπλέκουμε σε άλλα… Ποιός θα χρηματοδοτήσει το περιοδικό κλπ, κλπ. Και η «Βαβέλ» και το «9» ήταν από τις αγαπημένες μου και πιστεύω καλύτερες ελληνικές δουλειές συλλογικού χαρακτήρα. Και η «Βαβέλ» ήταν πολύ σημαντικό κομμάτι. Αυτό είναι και το κρίμα για την ελληνική σκηνή. Εκεί γύρω στο 2007-2008, άρχισε να ανεβαίνει πολύ η ελληνική σκηνή με παραγωγές, εκδοτικούς οίκους, δημιουργούς καινούρια ονόματα που έκαναν φοβερές δουλειές και τότε «έσκασε» η κρίση. Το «9», για παράδειγμα, έκλεισε λόγω της οικονομικής κρίσης που βίωσε και η εφημερίδα. Δηλαδή αν δεν υπήρχε όλο αυτό το πράγμα, η ελληνική σκηνή θα είχε πάει ακόμα καλύτερα από ότι τώρα, που ήδη πάει καλά. Η κρίση δεν πήγε πίσω το κόμικ στην Ελλάδα. Κάποτε πήγαινες στο Comicdom και μπορούσες να πάρεις όλα τα καινούρια ελληνικά που είχαν κυκλοφορήσει. Πλέον, είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός τους, που χρειάζεται μεγάλο πορτοφόλι για να το κάνεις αυτό. Ανεβαίνει και η παραγωγή και το επίπεδο, με τις πωλήσεις υπάρχει ένα θέμα γιατί δυσκολεύεται και ο κόσμος. Θεωρείς ότι κάποιοι σκιτσογράφοι που είναι «γνωστοί» στην Ελλάδα, κάνουν καλό ή κακό; Σου θέτω ως παράδειγμα τον Αρκά με τα πιο πολιτικά του σκίτσα του τελευταίου διαστήματος και την απόφαση του να συνεργαστεί με το «Πρώτο Θέμα», αποφάσεις που και οι δύο έχουν ξεσηκώσει κύμα αντιδράσεων. Κάνει καλό, σας προσφέρει δημοσιότητα, έστω και κακή ή δεν σας επηρεάζει; Ο Αρκάς είναι μια κατηγορία μόνος του. Αν ρωτήσεις κάποιον στο δρόμο που δεν ασχολείται με κόμικς «πες μου κάτι σχετικό με κόμικς» θα σου πει «Αρκάς». Το κακό είναι ότι ο κόσμος δεν το ψάχνει πιο πολύ. Και μπορεί να μην φταίει μόνο ο κόσμος, αλλά και τα μαγαζιά. Π.χ. θυμάμαι το Public στη Θεσσαλονίκη, όταν ζούσα εκεί, που είχε 3 βιβλιοθήκες “Graphic Novel”, μια βιβλιοθήκη που έλεγε “Manga” και μία που έλεγε «Αρκάς». Και εμείς οι υπόλοιποι κάπου καταχωνιασμένοι και αν. Νομίζω ότι θα έπρεπε να δοθεί λίγος χώρος και σε μας, γιατί υπάρχουν αξιόλογες δουλειές. Ειδικά φέτος είδα φοβερά καινούρια πράγματα και μάλιστα κι από κορίτσια, τα οποία αποτελούν και την πλειοψηφία στα καινούρια ταλέντα στην Ελλάδα. Διαβάζοντας το Hard Rock, είδα και ένα poster για συμμετοχή του στο Βερολίνο. Πώς προέκυψε αυτό; Είχαμε βγάλει το πρώτο επεισόδιο του Hard Rock στα αγγλικά το 2012. Ο Λευτέρης Σταυριανός (Jemma) μου είχε προτείνει να πάμε σε ένα φεστιβάλ στο Λονδίνο με αυτό, να δούμε τι θα γίνει. Επειδή είχαν περάσει 5 χρόνια από όταν είχε κυκλοφορήσει, ήθελα να είναι προσεγμένο, οπότε έκατσα και το ξανασχεδίασα με καινούριο σχέδιο. Το αγγλικό Hard Rock, το πρώτο, είναι ακριβώς το ίδιο, όλο ξανασχεδιασμένο από την αρχή. Δεν έγιναν τρομερά πράγματα, είχαν μείνει κάποια κομμάτια. Τον Σεπτέμβρη του 2011 είχα πάει διακοπές στο Βερολίνο. Εκεί, στο διεθνές φεστιβάλ λογοτεχνίας του Βερολίνου, ήταν και μια μέρα αφιερωμένη στα κόμικς – graphic novel, αν και δεν συμφωνώ με τον όρο. Πήγα, παρακολούθησα κάποιες ομιλίες και είχε άτομα από διάφορες χώρες της Ευρώπης. Από την Ελλάδα τότε ήταν ο Αλέκος Παπαδάτος, ο οποίος παρουσίαζε το Logicomix. Εκεί γνωρίστηκα με τους διοργανωτές και την επόμενη χρονιά, που συνέπεσε μάλιστα με την μετακόμιση μου στο Βερολίνο, κάλεσαν εμένα. Στο πλαίσιο της αντίστοιχης μέρας comics – graphic novel, παρουσιάστηκε το Hard Rock, μαζί και με μια έκθεση στο γαλλικό ινστιτούτο στο Βερολίνο. Δεν έγινε κάτι άλλο, δεν εκδόθηκε εκεί πχ, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν το κυνήγησα κιόλας. Τώρα που βγήκε ο τόμος, σκεφτόμαστε με τον Λευτέρη (Σταυριανό) να το δούμε για Αμερική, Γαλλία και Ισπανία. Είδα σωστά ότι τα Αδέσποτα Σκίτσα συμμετείχαν σε έκθεση στη Σύρο; Τα Αδέσποτα Σκίτσα ξεκίνησαν όταν γύρισα από το Βερολίνο και εγκαταστάθηκα για λίγο στο Ρέθυμνο και όντας σε μια πολύ δημιουργική φάση, σχεδίαζα συνεχώς. Τα σκίτσα αυτά τα μάζεψα για μια έκθεση στη Θεσσαλονίκη, κολλούσε κι ο τίτλος και έτσι δημιουργήθηκαν. Μετά υιοθέτησα και το ίδιο όνομα στο στριπάκι για την «Εφημερίδα των Συντακτών» και δεν χρησιμοποίησα το «Όλα είναι κόμικξς!» που είχα στην «Ελευθεροτυπία» και στο SoComic. Και μετά τη Θεσσαλονίκη έγινε και στη Σύρο, άλλες 2 φόρες. Είναι και πολύ ωραίος ο τόμος και πολύ προσεγμένη έκδοση. Έχοντας διαβάσει τα ΚΡΑΚ κόμικς τότε και τώρα συγκεντρωμένα εδώ, νομίζω ότι είναι πολύ πιο ωραία. Είπαμε με τον Λευτέρη να κρατήσουμε όσο το δυνατόν πιο χαμηλή την τιμή του Hard Rock και να μην το βγάλουμε με σκληρό εξώφυλλο πχ, ώστε να είναι προσιτό στον κόσμο. Και σε αυτούς που είχαν διαβάσει τα παλιά και τα θέλουν συγκεντρωμένα και για τους καινούριους αναγνώστες. Και νομίζω ότι για 288 σελίδες, καλά τα πήγαμε. Θες να μας πεις μερικά λόγια τον τόμο του Hard Rock και τα διάφορα «καλούδια» που περιέχει; Έχει όλες τις παλιές ιστορίες συγκεντρωμένες, έχει ένα καινούριο επεισόδιο 26 σελίδων και έχει μια τετρασέλιδη ιστορία με κάποιους guest artists, όπως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις. Όταν ετοίμαζα το βιβλίο, μου ήρθε η ιδέα να ετοιμάσω αυτή την ψυχεδελική ιστορία που συμμετέχουν διάφοροι δημιουργοί. (Σημείωση: Με συμμετοχές από: Δημήτρη Κάσδαγλη, Tomek, Μιχάλη Διαλυνά, Χρήστο Σταμπουλή, Κωστή Τζωρτζακάκη, Κώστα Κυριακάκη, Πέτρο Χριστούλια, Θανάση Ψαρρό, Γιώργο Γούση, Johnny Sapilla, Ηλία Κυριαζή, Γιάννη Ρουμπούλια, Δημήτρη Πανταζή, Δημήτρη Καμένο, Αγγελική Σαλαμαλίκη, Κωνσταντίνο Σκλαβενίτη, Τάσο Ζαφειριάδη και Τάσο Παπαϊωάννου). Πόσο «αληθινές» είναι οι ιστορίες που διαβάζουμε στο Hard Rock; 80 fiction – 20 αληθινά. Υπάρχουν ιστορίες που είναι πραγματικές. Το πρώτο επεισόδιο με τις φυλακές είναι αλήθεια. Είχαμε μπάντα όταν ήμουν 15-16 χρονών, το κτίριο αυτό υπάρχει ακόμα, και είχαμε ένα κελί που παίζαμε. Οι εικόνες που έχω σκιτσάρει είναι από φωτογραφίες που έχω από τότε. Αυτό με την καθηγήτρια στην 5ήμερη, δεν έχει γίνει (γέλια). Αυτό με τις τουρίστριες, δεν έχει γίνει αλλά θα μπορούσε. Ήμασταν σε νησί και προλάβαμε το τέλος της εποχής του “Greek Kamaki”. Έτσι γεννήθηκε η ιστορία με τα καρπούζια. Είναι κάποιος από όλους ο Τάσος ή οι χαρακτήρες έχουν κομμάτια από διάφορους; Δεν είναι κάποιος ο Τάσος. Πολλοί μου λένε από τα πρώτα τεύχη κιόλας, ότι «είσαι ο Μάρκος». Μοιάζω λίγο, αλλά δεν είμαι. Ποτέ δεν σκέφτηκα να κάνω τον εαυτό μου, ούτε το alter ego μου. Όλοι έχουν στοιχεία κι από μένα, κι από άλλο κόσμο. Απλώς με βοηθάνε οι αληθινές ιστορίες και οι αληθινές προσωπικότητες να χτίσω την ιστορία. Να φανταστώ ότι τα μουσικά γούστα του Μάρκου, σε βρίσκουν σύμφωνο. Είδα t-shirts Ramones, Motorhead, Iron Maiden, Cramps κλπ. Κάπως έτσι ξεκίνησα κι εγώ. Στην αρχή metal, μέχρι το 1993 που έφυγε ο Dickinson από τους Iron Maiden και ξενέρωσα. Δεν έχω ακούσει οτιδήποτε καινούριο έχουν βγάλει από τότε, μόνο αν πετύχω κάτι στο ραδιόφωνο. Τότε άρχισα να ακούω πιο πολύ και punk, new wave. Και πριν άκουγα, π.χ. σε μαγαζιά που συχνάζαμε για καφέ ή μπύρα, απλώς τότε άρχισα να τα εκτιμώ πιο πολύ. Στην πορεία των κόμικς βλέπουμε τον Μάρκο και τον Γόγο να μεγαλώνουν, να πηγαίνουν στρατό κλπ. Θα τους δούμε αργότερα με γυναίκες, παιδιά, σακούλες supermarket και την υπόλοιπη «φυσική εξέλιξη»; Η αλήθεια είναι ότι έχω πολλές ιδέες για τον Μάρκο. Όπως βλέπουμε φεύγει από την Σύρο, θα είναι στην Αθήνα όπου δεν θα λέγεται Hard Rock πλέον, γιατί αυτό ήταν συνδεδεμένο με το νησί. Το κακό είναι ότι δεν βγαίνουν πολλά χρήματα με αυτό και για να γίνουν όλα αυτά, θα πρέπει να έχω κάνει παράλληλα κι άλλες δουλειές, για να υπάρχουν τα χρήματα. Όπως, παραδείγματος χάριν, έγινε τώρα με την εικονογράφηση για τις εκδόσεις Καστανιώτη (Βασίλης Παπαθεοδώρου «Μα γιατί μου φταίνε όλα;! (Το βιβλίο της γκρίνιας)»), το οποίο βοηθάει να βγάζω κάποια χρήματα και μετά να κάνω και κάτι άλλο. Αν μπορούσα να ζω με το να κάνω μόνο τον Μάρκο, θα τον βλέπαμε να πηγαίνει μέχρι και στο γηροκομείο. Γενικά το «ψήνω» πολύ να φτιάξω και επόμενα επεισόδια σε πιο προσεγμένες εκδόσεις από τα τευχάκια και με επεισόδια μεγαλύτερα των 24 σελίδων που είναι μέχρι τώρα. Μου δίνεις πάσα για την επόμενη ερώτηση τώρα. Ένας μουσικός, π.χ. ροκ, τζαζ, θα χρειαστεί να παίξει στα μπουζούκια για να βγάλει τα προς το ζην και να κάνει αυτά που θέλει. Ένας φωτογράφος γάμους και βαφτίσεις. Υπάρχει κάτι αντίστοιχο για έναν σκιτσογράφο; Οι εικονογραφήσεις. Άλλες μπορεί να του αρέσουν και άλλες να μην του αρέσουν, αλλά είναι επαγγελματικό το θέμα. Και γραφιστικά ίσως, αλλά δεν είναι απαραίτητο όσοι ασχολούνται με την εικονογράφηση να έχουν και γνώσεις γραφιστικής. Κι εγώ γραφιστική σπούδασα, αλλά με εικονογράφηση ασχολούμαι. Πιστεύεις έχουν μειωθεί ή εξαλειφθεί οι «κολλημένοι» γονείς και δάσκαλοι που βλέπουμε στο Hard Rock; Όχι, πιστεύω ότι έχει γίνει χειρότερο και δεν μπορώ να το καταλάβω αυτό. Έχουν περάσει 20 χρόνια από τότε, βλέπεις μια μεγαλύτερη «ελευθερία» στο δρόμο, όπως π.χ. περισσότερα τατουάζ και piercing. Στα ‘90s αναγκαζόμουν να βγάζω τα σκουλαρίκια στο σχολείο και είχα φάει αποβολή για σκισμένο παντελόνι. Παρ' όλο όμως που βλέπεις τα τατουάζ στο δρόμο, πιστεύω ότι υπάρχει περισσότερος συντηρητισμός. Δεν ξέρω ποιος είναι ο λόγος που έχει γίνει αυτό, είναι ο φόβος για το πώς έχουν γίνει τα πράγματα, δεν ξέρω. Είδα τώρα τελευταία και αυτό με τον παπά τον επιδειξία. Η κοπέλα το δημοσιοποίησε και έπεσαν να τη φάνε. «Δεν γίνεται να φταίει ο παππάς!». Αυτά υπάρχουν χρόνια τώρα. Πόσο εύκολο είναι να εκδώσει κάποιος κόμικ στην Ελλάδα; Ειδικά αν δεν είναι με υπερήρωες με κάπα και κολάν; Είναι εύκολο νομίζω. Στην Ελλάδα δεν θα δεις τέτοια κόμικ, υπερηρωικά. Πιστεύω είναι εύκολο, αρκεί να κάνεις καλή δουλειά. Αν κάνεις καλή δουλειά, θα σε εκδώσουν. Εδώ βλέπω να εκδίδονται πράγματα, τα οποία δεν… Υπάρχει κι αυτή η άποψη ότι είμαστε κλίκα, αλλά αυτό δεν ισχύει. Αν πας στον Λευτέρη στο Jemma και κάνεις πραγματικά καλή δουλειά, θα σε εκδώσει. Προτιμάς να ασχολείσαι με δικό σου σχέδιο και σενάριο, σωστά; Ναι. Τόσα χρόνια που το κάνω, μόνο τώρα ασχολήθηκα με την εικονογράφηση καθαρά, όπως στο βιβλίο του Βασίλη Παπαθεοδώρου, με τον οποίο δέσαμε και κάναμε μαζί τη δουλειά. Επόμενα σχέδια; Κάτι που ετοιμάζεις; Είδα ανέβασες κάτι στο Facebook για τον Henri de Toulouse-Lautrec. Θες να μας πεις κάτι γι’ αυτό; Δεν είναι κόμικ ο Toulouse-Lautrec. Έχει να κάνει με μια έκθεση αφίσας που θα γίνει στο μουσείο Μπενάκη τον Σεπτέμβριο. Μια έκθεση προς τιμήν του, που ξεκίνησε από την Γαλλία με 100 έργα και επέλεξαν και 16 άτομα από Ελλάδα, από διάφορους τομείς: εικαστικούς, designers, γραφίστες. Κι από τον χώρο των κόμικς, επέλεξαν εμένα. Για άλλα μελλοντικά σχέδια δεν έχω ιδέα. Έχω πολλές ιδέες, αλλά πρέπει να κοιτάξω και το βιοποριστικό κομμάτι. Σε βοηθάει το deadline; Ναι. Όταν ήμουν στο SoComic είχα καθημερινό deadline για 5 μέρες την εβδομάδα, για 7 μήνες. Στην αρχή είχα σκεφτεί «πώς θα το κάνω αυτό;» και είχα ετοιμάσει 30 στριπάκια, να έχω για έναν μήνα. Μόλις ξεκίνησε να δημοσιεύεται, είχα άλλα 30 έτοιμα. Κάποια στιγμή έφτασα να μην έχω για την επόμενη μέρα. Στην αρχή ήταν τρομακτικό αυτό, αλλά μετά από 1-2 εβδομάδες κυλούσε πολύ ωραία. Ήταν και η καλύτερη περίοδος επαγγελματικά, γιατί έκανα μόνο αυτό: Στριπάκια, ότι ήθελα και πληρωνόμουν γι’ αυτό. Το είχα προσαρμόσει πολύ ωραία στην καθημερινότητα μου: Ξυπνούσα, έπινα τον καφέ μου, έλεγα «τι θα κάνω σήμερα;», θα δω λίγη επικαιρότητα, είναι καλοκαίρι; Θα κάνω κάτι καλοκαιρινό. Πάσχα; Κάτι πασχαλινό. Οπότε το ετοίμαζα και το έστελνα κάθε απόγευμα. Το deadline πάντα βοηθάει. Αν και υπάρχουν φορές που λες «έχουμε καιρό» και τελικά παραδίδεις τελευταία μέρα. Μιλήσαμε για πολλά ακόμα: την «Ντόροθυ», όχι από τον «Μάγο του Οζ», αλλά από τη Σύρο, τον Αρκά και τη συνεργασία του με γνωστή εφημερίδα, μοιραστήκαμε συγκλίνουσες σκέψεις και ιδέες για την αξιοπρέπεια, τα «όχι» που πρέπει να λέγονται ειδικά σε μέσα που ξέρεις ότι προωθούν τον ναζισμό και δεν συμφωνείς, τους Last Drive, για τα έντυπα που θέλουν να πληρώνουν τους καλλιτέχνες με προβολή, για κάποια επόμενα σχέδια του, για τη φορολογία που δεν βοηθάει ιδιαίτερα να γίνουν πράγματα, τη γραβάτα του Καμμένου και πολλά ακόμα που δεν χωράνε εδώ. Υπάρχουν καλλιτέχνες που δεν σε κερδίζουν μόνο με τα έργα τους, αλλά και με τη συμπεριφορά και τον χαρακτήρα τους και ο Τάσος είναι ένας από αυτούς. Θέλω να ευχαριστήσω τον Τάσο για τη συζήτηση – συνέντευξη που μας παραχώρησε και ευελπιστώ να τα ξαναπούμε σύντομα, με την ευκαιρία της κυκλοφορίας κάποιου καινούριου επεισοδίου του “Hard Rock”! Και το σχετικό link...

Τα ΑΔΕΣΠΟΤΑ ΣΚΙΤΣΑ δεν είναι τίποτα άλλο απο ένα αλμπουμάκι που μαζεύει τα 77 πρώτα κόμικ-στριπ που δημοσιεύτηκαν στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ στο εβδομαδιαίο τετρασέλιδο ΚΑΡΕ-ΚΑΡΕ απο το πρώτο κιόλας φύλλο. Δεν εχω κριτική να κάνω όλοι ξέρουμε το τρελλό χιούμορ του Τάσου Μαραγκού,που εμένα μου αρέσει.Οπως έχει να κάνει σε τέτοιου είδους εκδόσεις που βασίζονται σε στριπ,αλλού γελάς,αλλού χαμογελάς,αλλού αδιαφορείς. Μερικές σελιδες ΚΑΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Είναι δύσκολο να είσαι έφηβος. Πόσο μάλλον «διαφορετικός» και ανήσυχος έφηβος. Και, ακόμη χειρότερα, διαφορετικός και ανήσυχος έφηβος στην ελληνική επαρχία. Οι έφηβοι πρωταγωνιστές του «Hard Rock» παλεύουν να μην ενηλικιωθούν κυνηγώντας το σεξ, ακούγοντας δυνατή μουσική και δοκιμάζοντας ουσίες. Διατηρώντας το χιούμορ τους και παραμένοντας ανυπότακτοι. Η εφηβεία αποτελεί μια μακρά ορμονική έκρηξη και μια εσωτερική επανάσταση – μεταμόρφωση αυτογνωσίας. Συνήθως διαρκεί βασανιστικά πολύ, με ανάμικτα τα συναισθήματα και τη συλλογή εμπειριών που τη συνοδεύουν. Οι νέοι δοκιμάζουν τα πάντα και πειραματίζονται. Για να γνωρίσουν τον εαυτό τους και τον κόσμο ρισκάρουν. Ευτυχώς. Μπορεί κάποιοι να τσακίζονται στα βράχια του καθωσπρεπισμού και των απαγορεύσεων, άλλοι να χάνουν τον έλεγχο αψηφώντας τις κοινωνικές συμβάσεις και άλλοι να ισορροπούν σε τεντωμένο σκοινί για να παραμείνουν νέοι, ενώ ταυτόχρονα όλοι τους ζητούν να μεγαλώσουν και να «ωριμάσουν». Ο Μάρκος και ο Γόγος, λίγο πριν από τα δεκαοκτώ τους, μαθητές στη Σύρο της δεκαετίας του 1990, διανύουν το τέλος της παιδικότητάς τους και στον λίγο χρόνο που τους απομένει προσπαθούν να γευτούν τη χαρά με κάθε τίμημα. Και με πολύ χιούμορ για τους αναγνώστες. Οι περιπέτειες των δύο νεαρών δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Krak Komiks» του Τάσου Μαραγκού από το 2007 έως το 2013 και η έκδοσή τους υπό τον τίτλο «Hard Rock» αποτελεί την πρώτη συλλογή τους σε ενιαίο τόμο από τις εκδόσεις Jemma Press. Στη χορταστική έκδοση των 288 σελίδων, επιπλέον, περιλαμβάνεται μια αδημοσίευτη μέχρι τώρα ιστορία καθώς και ένα flip comic με τη φιλική συμμετοχή δεκαοκτώ Ελλήνων δημιουργών (Δ. Κάσδαγλης, Τόμεκ, Μ. Διαλυνάς, Χ. Σταμπουλής, Κ. Τζωρτζακάκης, Κ. Κυριακάκης, Π. Χριστούλιας, Θ. Ψαρρός, Γ. Γούσης, J. Sapillas, Η. Κυριαζής, Γ. Ρουμπούλιας, Δ. Πανταζής, Δ. Καμένος, Α. Σαλαμαλίκη, Κ. Σκλαβενίτης, Τ. Ζαφειριάδης, Τ. Παπαϊωάννου) που αφηγούνται και καταγράφουν καρέ-καρέ μια μοναδική ψυχεδελική εμπειρία των πρωταγωνιστών. Ο Μαραγκός, με καταγωγή από τη Σύρο, παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια καταπιάνεται στα κόμικς του με πολιτικά ζητήματα, ιδιαίτερα κατά το διάστημα της συνεργασίας του με την «Εφ.Συν.» μέσω των «Αδέσποτων Σκίτσων» που δημοσιεύονταν σε αυτές εδώ τις σελίδες, παραμένει πάντα ένας δημιουργός με έμφαση στο χιούμορ, έστω κι αν αυτό είναι συχνά πικρό και σαρκαστικό. Σε αυτό τον βοηθάνε τα υπέροχα σχέδιά του, οι γκροτέσκες φιγούρες, οι κοφτοί διάλογοι και οι ευφυείς ονοματοποιίες που φέρνουν στον νου τα κόμικς του Peter Bagge από την εποχή του «Hate» αλλά και άλλων μεγάλων των αμερικανικών alternative κόμικς, όπως του Dan Clowes και των αδερφών Hernandez. Στο «Hard Rock» εφαρμόζει αυτήν ακριβώς τη συνταγή της μεγάλης αφήγησης σε συνέχειες, με σταθερούς πρωταγωνιστές που μεγαλώνουν όσο περνάνε τα χρόνια, εξελίσσουν τους χαρακτήρες τους και το πεδίο της δράσης τους, διαμορφώνονται από τις εμπειρίες τους και σταδιακά γίνονται όλο και πιο σύνθετοι και πολυδιάστατοι. Παράλληλα, στο background ξεδιπλώνεται η Ελλάδα των περασμένων δεκαετιών (και σε μεγάλο βαθμό τού σήμερα) με όλες τις παθογένειες των μικρόκοσμων της ελληνικής επαρχίας, με τους συντηρητικούς και οπισθοδρομικούς γονείς, τους φονταμενταλιστές παπάδες, τους θρησκόληπτους και αυταρχικούς δασκάλους σε ένα αφιλόξενο και εχθρικό σχολείο, τη διαρκή και αθεράπευτη παράνοια του ελληνικού στρατού, τα τραγελαφικά αποτελέσματα της προσκόλλησης στον τουρισμό ως πανάκειας κ.λπ. Χωρίς ποτέ να απουσιάζει η πλάκα και ο σαρκασμός προς όλα αυτά τα πρόσωπα-ιδεότυπους της νεοελληνικής τραγωδίας. «Πίσω από το χιούμορ και τον χαβαλέ, πίσω από όλες τις αστείες καταστάσεις και τα ευτράπελα στις ζωές του Μάρκου, του Γόγου και των άλλων ηρώων του “Hard Rock”, της σειράς που επί μία δεκαετία δημοσιευόταν στο “Krak Komiks”, κρύβεται ένας έφηβος που ουρλιάζει στα μούτρα μας: “Δε σε γουστάρω, ρε φίλε!” Και ο έφηβος αυτός δεν γουστάρει ούτε εμάς ούτε τον κόσμο που χτίσαμε γι’ αυτόν, ούτε το ψέμα ούτε την αδικία, ούτε τους πολιτικούς ή θρησκευτικούς “σωτήρες”. Ίσως κάποιες φορές να μη γουστάρει ούτε τον ίδιο του τον εαυτό, γιατί μπορεί να συμβιβάζεται και δεν γουστάρει τον συμβιβασμό», επισημαίνει ο Λευτέρης Σταυριανός προλογίζοντας την έκδοση. Ενώ ο Τάσος Παπαϊωάννου στο εισαγωγικό του σημείωμα τονίζει: «Πέρα, όμως, από τις Hard Rock καταστάσεις που βιώνουν οι χαρακτήρες και που μας θυμίζουν κομμάτια της δικής μας Hard Rock ζωής, αυτό που μας συνδέει ως αναγνώστες (και ανθρώπους) περισσότερο με τον Μάρκο είναι το άγχος του -που διέπει τις σελίδες του comic- για το μέλλον, η αβεβαιότητα για το τι θα του συμβεί μετά». Αυτό το άγχος κάνει τον αναγνώστη σύμμαχο και συνοδοιπόρο του Μάρκου. Και έμμεσα τον επανατοποθετεί σε μια απότομα διακοπείσα νεότητα που, αν και απρόβλεπτα σκληρή όταν βιωνόταν, στις μνήμες επανέρχεται πάντα νοσταλγικά ως αστεία, γλυκιά και γεμάτη προσδοκίες ελευθερίας και ανατροπής. Για να απαλύνει τον πόνο από τις αλλεπάλληλες ήττες του μέλλοντος. Η επίσημη παρουσίαση του «Hard Rock» θα γίνει σήμερα, Σάββατο 20 Μαΐου, στις 7 το απόγευμα στο White Rabbit (Σολωμού 12, Εξάρχεια). Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο δημιουργός του Τάσος Μαραγκός, ο εκδότης Λευτέρης Σταυριανός και ο ιστορικός τέχνης Γιάννης Κουκουλάς. Την Παρασκευή 26 Μαΐου, ο Τάσος Μαραγκός θα βρίσκεται στο βιβλιοπωλείο Tilt (Ασκληπιού 37) από τις 5 έως τις 9 το βράδυ για να υπογράψει αντίτυπα των βιβλίων του και να ανταλλάξει απόψεις με τους αναγνώστες του. Και το σχετικό link...

Ένα μεγάλο αφιέρωμα στο περιοδικό που σημάδεψε την ελληνική αντικουλτούρα για τρείς δεκαετίες Ένα από τα σημαντικά πράγματα που μας έφερε το 1981, δεν ήταν μόνο η πρώτη φορά ΠΑΣΟΚ, αγαπητοί μας φίλοι, άλλα και η Βαβέλ, ένα περιοδικό κόμιξ (και όχι μόνο), όπως διατείνονταν άλλωστε και το ίδιο για 27 ολόκληρα χρόνια στο εξώφυλλο του. Εξώφυλλο του πρώτου τεύχους της βαβέλ – Φλεβάρης 1981 Το 1981 ο κόσμος στην Ελλάδα ήταν ακόμα αγουροξυπνημένος από την εφταετία της χούντας και η επαφή με DIY τάσεις και πολιτιστικές κινήσεις που διενεργούταν εκείνη την εποχή στην Ευρώπη και την Αμερική ήταν ελάχιστες. Αυτό το κενό ήρθε να γεμίσει το περιοδικό Βαβέλ το οποίο είχε ως πρότυπο το Ιταλικό περιοδικό linus. Το Linus εκδόθηκε το 1965, είχε αριστερό προσανατολισμό (οι εκδότες του άνηκαν στο κομμουνιστικό κόμμα) και ήταν το πρώτο περιοδικό κόμιξ της γείτονος χώρας που στόχευε σε ενήλικο κοινό. Η Bαβέλ, πέρα από την επιρροή της από το Linus, ήταν μάλλον και συνεχιστής ελληνικών underground εντύπων όπως το fanzine Χαρακίρι και του βραχύβιου περιοδικού Κολούμπρα (15 τεύχη). Η Βαβέλ έκανε ντου σε μια απαίδευτη -όσον αφορά στα κόμιξ- κοινωνία και πρότεινε κάτι νέο, αφού μέχρι τότε, ό,τι είχε ζωγραφιές και μπαλονάκι με λόγια ονομαζόταν αυτόματα “μικυμάου” και θεωρείτο ότι απευθυνόταν σε παιδιά. Κάπως έτσι ήρθαμε σε επαφή με τις ερωτικές ιστορίες του Milo Manara (αυστηρά δια ενηλίκους), τα ψυχεδελικά trip στον Sci Fi κόσμο του Moebius, τον κωμικά άναρχο κόσμο του Edika, τον δυστοπικό κόσμο του Billal, τα ρεμάλο-ρέμαλα του Reiser και τον κυνισμό του Altan. Ο τρομερός Altan Εκτός όμως του να φέρει στην Ελλάδα όλους αυτούς τους δημιουργούς (κάποιους μάλιστα στη συνέχεια του έφερε εδώ και κυριολεκτικά) φρόντισε να δώσει βήμα και ουσιαστικά να γεννήσει την ελληνική σκηνή κόμιξ. Εκεί πρωτοεμφανίστηκαν ο Αρκάς με τον Κόκκορα του, ο Γιάννης Καλαϊτζής σαν κομίστας (εκτός από πολιτικός γελοιογράφος) με την Τσιγγάνικη Ορχήστρα, εκεί έκανε τα πρώτα του βήματα ο χαοτικός Λέανδρος με τον Παρία του, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου ακόμα και ο Βαγγέλης Περρής πριν τον ρουφήξει ο τηλεοπτικός βόθρος. Από κόμικ του Λέανδρου – 1996 Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και στον Κωστάκη Ανάν, τον συγγραφέα που μέσα από τις μικρές νεοελληνικές ιστορίες σουρεαλισμού (που άφηνε σύμφωνα με τον μύθο σε φάκελο στα σκαλοπάτια της Βαβέλ), κατάφερε να αναδειχθεί σε έναν από τους πιο γλαφυρούς και αστείους συγγραφείς της ελληνικής X generation, χωρίς κάνεις να τον έχει δει ή να γνωρίζει το πραγματικό του όνομα. Διήγημα του Κωστάκη Ανάν αυτή η φώτο τυχαία βγήκε με μήκος 666 πίξελς Το «..και όχι μόνο» που συμπλήρωνε την υποσημείωση του εξώφυλλου “περιοδικό κόμιξ”, ήταν το ζουμί του περιοδικού. Πέρα από την ανάδειξη του κόμικ σαν τέχνης και όχι σαν “καραγκιοζάκια” , σε μια εποχή που οι πληροφορίες από έξω έρχονταν με το σταγονόμετρο, η Βαβέλ με αγνό DIY στυλ, αυτόνομη και χωρίς να έχει στόχο το κέρδος, προσέφερε μια εναλλακτική και ιδιαίτερα πολιτική πρόταση μέσα από τα κόμιξ του την αρθρογραφία του και τις κινηματογραφικές και μουσικές του προτάσεις, που ήταν μακριά από τα βαθιά κομματικοποιημένα στεγανά της μεταπολίτευσης. Από το κόμικ του Δημήτρη Παπαϊωάννου «Ο Τρομερός ΜΕΒΕΡ» Πάντα ανατρεπτικό, είτε όταν έβαζε γυμνό και σεξ σε εποχές που ακόμα υπήρχε λογοκρισία, είτε όταν αναφερόταν στα δικαιώματα των κρατούμενων όπως τότε με το ιστορικό εξώφυλλο του τεύχους 35 με τα σκιτσάκια του φυλακισμένου για την πολίτικη του δράση Dario Dalmaviva, είτε όταν προκαλούσε τα χρηστά ήθη της εποχής με κόμιξ που είχαν ομοφυλόφιλους ήρωες, όπως αυτά του Ralf Konig. Η Βαβέλ δεν έχασε ποτέ τον πολίτικο της λόγο, στηλιτεύοντας μέχρι και το τέλος της το 2008, τον άκρατο καταναλωτισμό άλλα και τον κεκαλυμμένο πουριτανισμό της ελληνικής κοινωνίας. Το επόμενο μεγάλο βήμα η Βαβέλ το έκανε όταν διοργάνωσε τα φεστιβάλ κόμιξ στο Γκάζι. Τα φεστιβάλ του περιοδικού περιελάμβαναν εκθέσεις κόμιξ με καλεσμένους διάσημους κομίστες από το εξωτερικό και liveάκια. Η απήχηση του κόσμου αυξάνονταν σταδιακά κάθε χρονιά, μαθαίνοντας τα κόμιξ σε άσχετους που πηγαίναν για το hype, άλλα φέρνοντας και τους “ψαγμένους” σε επαφή με διάσημους σχεδιαστές του εξωτερικού και νέους Έλληνες δημιουργούς και fanzines. Σταδιακά μέσω των φεστιβάλ η Βαβέλ απέκτησε μια τέτοια προβολή, ώστε έπαψε πλέον να ανήκει στο underground και αυτό σίγα-σιγά για διαφόρους λόγους (οικονομικής φύσεως κυρίως) σήμανε και το τέλος του εντύπου, το οποίο μέσα σε 27 χρόνια κατάφερε να εκδώσει 246 τεύχη και σχεδόν 10 χρόνια μετά, βλέπουμε ότι το κενό που άφησε στον χώρο των διαφορετικών, μη mainstream εντύπων δυσαναπλήρωτο. Η επίδραση της Βαβέλ σε μια γενιά νέων δημιουργών κόμιξ (και όχι μόνο) ήταν τεράστια και όχι μόνο ως προς την διαμόρφωση του στυλ του άλλα κυρίως ως προς την γνωριμία τους με έναν διαφορετικό κόσμο έκφρασης. Ρωτήσαμε έξι δημιουργούς να μας μιλήσουν για την σχέση τους με το περιοδικό. Ιφιγένεια Καμπέρη Στις αρχές του 80 στο μικροαστικό σπιτικό μας ένα πράγμα που υπήρχε σε αφθονία ήταν τα περιοδικά και τα κόμιξ. Αντί, Σχολιαστής, Αστερίξ, Ισνογκούντ, Λούκυ-Λουκ, Μαφάλντα, Παραπέντε έφτιαχναν έναν τεράστιο πύργο στο κομοδίνο του μπαμπά μου. Παρόλο που δεν ήξερα να διαβάζω, ξετρελαινόμουν με οποιοδήποτε σχέδιο. Υπήρχε και ο απαγορευμένος καρπός, το κόμικς με τα παράξενα γράμματα που ήξερα ότι λένε “βαβέλ”. Αυτό δεν έπρεπε να το ανοίγω γιατί “ήταν για μεγάλους”. Αν πω ότι δεν διάβαζα που και που στα κρυφά, θα είναι ψέμα. Με εντυπωσίαζε η ένταση του ασπρόμαυρου σχεδίου και με τρόμαζαν οι γκροτέσκες φιγούρες. Ειδικά αυτοί οι αηδιαστικοί εξερευνητές με τις στριφογυριστές μύτες που γύριζαν στη ζούγκλα και παντού υπήρχαν κατσαρίδες! Σκεφτόμουν πως αυτός που τους έφτιαξε μάλλον δεν ήξερε να ζωγραφίζει καλά, αλλιώς για ποιόν λόγο να τους είχε κάνει τόσο άσχημους. Είχε και άλλα όμως, είχε διαστημικά, μαρκησίες, ντετέκτιβ, τέρατα, πανκς και πολλές γυμνές γυναίκες που πάντα φαίνονταν να μην περνάνε και τόσο καλά. Παρόλα αυτά δεν τις λυπόμουν γιατί ίσως τελικά να μην τα πέρναγαν και τόσο άσχημα. Εγώ πάντως θα ήθελα να ήμουν στη θέση τους. Αυτό εξηγούσε φυσικά το γιατί δεν έπρεπε να διαβάζω αυτόν τον θησαυρό, είναι γνωστό ότι οι μεγάλοι κρατάνε τα καλύτερα μόνο για τον εαυτό τους! Και αν νομίζουν ότι όταν ήμουν 5 δεν ήξερα πάρα πολύ καλά τι έκαναν η Άντα, η Βαλεντίνα, η Ντρούνα, η Ζυστίν, η Λούμπνα είναι πολύ γελασμένοι! Τα χρόνια πέρασαν, έμαθα να διαβάζω και, ακολουθώντας την οικογενειακή μας παράδοση, αγόρασα την πρώτη μου Βαβέλ τον Ιανουάριο του 1993 και συνέχισα να την παίρνω κάθε μήνα μέχρι το τελευταίο τεύχος. Τάσος Μαραγκός (Τασμάρ) Πρέπει να ήταν το 1989 ή 1990, δεν θυμάμαι καλά. Είχα πάρει την μεγάλη απόφαση να πάω στο πρακτορείο τύπου, στην παραλία της Ερμούπολης και να προμηθευτώ το πρώτο μου περιοδικό με γυμνές γυναίκες. Ήμουν πολύ ντροπαλό παιδάκι και σκεφτόμουν τι θα πει ο κύριος του πρακτορείου που μέχρι τότε με είχε συνηθίσει να αγοράζω Λούκυ Λουκ, X-Men και ιστορίες με παπιά. Είχα βαρεθεί όμως τις κυρίες με τα μαγιό από τα εξώφυλλα των σταυρόλεξων του παππού μου και έπρεπε επιτέλους να δω τι κρύβεται πίσω από αυτά τα μαγιό. Οργάνωσα καλά το σχέδιο μου, πως θα πάω, θα το πάρω και θα εξαφανιστώ επιστρέφοντας μετά από χρόνια στο πρακτορείο τύπου. Μπαίνοντας στο πρακτορείο κατευθύνθηκα στο ράφι, στο βάθος, εκεί που ήξερα ότι έχει αυτά τα κολασμένα έντυπα. Άρχισα να βλέπω τα εξώφυλλα και έπρεπε να επιλέξω γρήγορα γιατί ένιωθα το μάτι του κύριου Πρακτορείου να με χτυπάει στην πλάτη. Παντού βυζιά, βυζιά, κώλοι και άλλα ωραία σημεία του γυναικείου σώματος που ήδη με είχαν κάνει να κοκκινίζω και να νιώθω ένα φούσκωμα στο παντελόνι μου. Το μάτι μου όμως καρφώθηκε σε ένα εξώφυλλο που είχε μια πανέμορφη, γυμνή γυναίκα αλλά ήταν σκίτσο και όχι φωτογραφία. Βαβέλ έλεγε. Δεν είχα ιδέα τι ήταν. Το άρπαξα, πλήρωσα και έφυγα για το σπίτι κρύβοντάς το μέσα από το μπουφάν μου. Στο σπίτι, αφού βεβαιώθηκα ότι έλειπαν όλοι, το άνοιξα και άρχισα να το διαβάζω. Αυτό ήταν. Από τότε άλλαξε η ματιά μου για τα κόμικς. Ευχαριστώ Βαβέλ. Τάσος Παπαιωάννου Ξεκίνησα να διαβάζω Βαβέλ, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν πήγαινα γυμνάσιο και όταν είχε αρχίσει να φθίνει η φάση της (οι ειδικοί έχουν να λένε για την Βαβέλ της δεκαετίας των 80s). Ένας γενναίος, σκατολογικός, λάγνος, βέβηλος κόσμος απλωνόταν μπροστά μου. Λίγο καιρό μετά, ο Λέανδρος έκανε την παρουσία του στις σελίδες της και ήταν λες και έτρωγα καρμικό χαστούκι από το πουθενά. Μετά ήρθε και το φεστιβάλ βαβέλ και άλλαξε το τοπίο, έγινε πιο γιορτή. Χαίρομαι που έζησα την φάση αυτή και έχω κάτι καλό να θυμάμαι. Στα ‘00s η φάση Βαβέλ είχε φτάσει ήδη στην παρακμή της και φυσικά μετά ήρθε και το επεισοδιακό της τέλος. RIP Βαβέλ. Αντώνης Βαβαγιάννης Η πρώτη επαφή με τη «Βαβέλ» ήταν στην παιδική μου ηλικία. Πάντα σε κάποιο σπίτι «ψαγμένων» φίλων των γονιών μου θα έπαιζε ένα ράφι, κάτω από τα Αστερίξ και τις Μαφάλντες, που θα υπήρχαν αυτά τα ακατανόητα κόμιξ. Το πρώτο ξεφύλλισμα γινόταν απλά για να βρεθεί κάποιο «ακατάλληλο» στιγμιότυπο, που για την ηλικία και την εποχή μπορούσε να θεωρηθεί «τσόντα»! Μετά μεγαλώνοντας κι αποκτώντας μια σφαιρικότερη σχέση με τα κόμιξ από το Λούκι Λουκ και το Αλμανάκο, μέσα σε μια κούτα του ξάδερφού μου γεμάτη με Βαβέλ γνώρισα μια από τις μεγαλύτερες κομιξικές μου αγάπες, τον Edika. Αλλά όχι μόνο. Τόσα πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους κόμικ. Αστεία και σοβαρά. «Βρόμικα» και «μεγαλίστικα» και τόσο μπροστά για την εποχή τους. Δεν νομίζω να υπάρχει μεγαλύτερη επιρροή για τη δικιά μου γενιά σκιτσογράφων από τη Βαβέλ και νομίζω ότι είμαστε πολύ τυχεροί που μεγαλώσαμε σε μια εποχή που κυκλοφορούσε. Γιώργος Γούσης Σαν παιδί, δεν υπήρξα ποτέ φανατικός αναγνώστης κόμικ. Είχαμε μια αδιάφορη σχέση. Διάβαζα μόνο τα καλοκαίρια στις διακοπές και μονάχα ότι έβρισκα στο περίπτερο. Δηλαδή Μίκυ Μάους, Αστερίξ και Λούκυ Λουκ. Μεγαλώνοντας κιόλας, στην εφηβεία, τα έκοψα τελείως. Είναι εντελώς περίεργοι οι λόγοι που αργότερα, όταν κόντευα τα είκοσι, με έσπρωξαν στο να δοκιμάσω να δημιουργήσω μια σύντομη ιστορία κόμικ για να πάρω μέρος στον διαγωνισμό του ένθετου περιοδικού για κόμικς <<9>> της Ελευθεροτυπίας. Μέσω αυτού ήταν και η πρώτη μου επαφή με τα Ελληνικά κόμικ. Όταν όμως σύντομα κατάλαβα πως αυτή η τέχνη θα ήταν η βασική μου ασχολία από εκεί και πέρα, άρχισα να ψάχνω που θα μπορούσα να βρω κόμικ που να ταιριάζουν στο γούστο μου και στο αισθητικό μου κριτήριο για να τα περιεργαστώ και να τα μελετήσω. Το περιοδικό της Βαβέλ ήταν για εμένα λίγο πολύ μονόδρομος. Εκεί υπήρχαν δημοσιευμένα κόμικ ξένων δημιουργών που θα μου έκαναν εντύπωση και θα προσπαθούσα να αντιγράψω και να επηρεαστώ σαν νέος δημιουργός. Αν δεν υπήρχε η Βαβέλ θα ήταν πολύ μεγαλύτερη η απόσταση και ο χρόνος που θα έπρεπε να σπαταλήσω για να βρω τις δουλειές όλων αυτών των δημιουργών έναν έναν από μόνος μου. Δεν ήταν όμως μόνο το περιοδικό. Η Βαβέλ είχε δύο ακόμη σημαντικούς πομπούς γνώσης. Το βιβλιοπωλείο για κόμικ που είχε στο κέντρο της Αθήνας και μπορούσες να βρεις πληθώρα άλμπουμς χωρίς να πρέπει να σκάψεις πρώτα ανάμεσα σε χιλιάδες τευχάκια με σουπερηρωικά κόμικ που ήταν το κυρίαρχο προϊόν των υπόλοιπων κομιξάδικων. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα, το φεστιβάλ της Βαβέλ. Πρόλαβα και πήρα μέρος στα τρία τέσσερα τελευταία φεστιβάλ της σαν νέος δημιουργός και ήταν για μένα στιγμές που θα μου μείνουν αξέχαστες, κυρίως επειδή το κλίμα των ανθρώπων και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα με έκαναν να αισθάνομαι χαρά που ήμουν μέρος αυτού του συνόλου. Από την άλλη, ενώ η Βαβέλ ήταν πρωτοπόρος στα κόμικ και αισθητικά μου ταίριαζε περισσότερο, σαν δημιουργός δεν δημοσίευσα ποτέ στο περιοδικό της γιατί δεν έδιναν αμοιβές κι έτσι, εφόσον στο <<9>> πληρωνόμασταν, προτιμούσαν όλοι να δημοσιεύουν εκεί. Αυτός πιστεύω είναι και ο βασικός λόγος που η Βαβέλ ανέδειξε ελάχιστους Έλληνες δημιουργούς σε σχέση με το <<9>> που παρήγαγε μια ολόκληρη γενιά νέων δημιουργών και άνοιξε τον δρόμο σε πολλούς από εμάς για να δουν την τέχνη τους και επαγγελματικά. Μπαίνοντας στην διαδικασία να γράψω όλα αυτά, το μόνο που μου μένει σαν επίγευση είναι το πόσο λείπει ένα τέτοιο περιοδικό για κόμικ στις μέρες μας που να μπορεί να αμοίβει και τους δημιουργούς, τώρα που το επίπεδο των κόμικ που παράγονται από Έλληνες ανεβαίνει χρόνο με τον χρόνο και το κοινό αρχίζει δειλά δειλά να τα νιώθει σαν μέρος της ψυχαγωγίας του. Τηλέμαχος Σταυρόπουλος (Helm) Στις παλιές Βαβέλ του πατέρα μου είδα για πρώτη φορά στη ζωή μου απεικονίσεις του έρωτος και ακόμα μέχρι σήμερα όταν κλείνω τα μάτια μου και φαντάζομαι το σεξ δεν βλέπω χρώματα και απτή σάρκα αλλά μαύρες αδρές γραμμές σαν του Crepax ή ίσως του Baldazzini να αιωρούνται και να σμίγουν πάνω σε ένα λευκό -σαν κέλυφος αυγού- Πλατωνικό κενό. Αυτό το αντίκρισμα της λίμπιντο ήταν απαραίτητο για να μου συμπληρώσει φαντασιακά όρια από τα υπερωικά αμερικάνικα κόμιξ και τα μικιμάου που επίσης διάβαζα μικρός. Έτσι έμαθα ότι μπορείς να κάνεις τέχνη για εσωτερικούς λόγους, ή για απόλαυση και πάθος, χωρίς να χρειάζεται σώνει και καλά να βγάζει περισσότερο νόημα, να είναι επαγγελματικό ζήτημα ή να αρχίζει και να τελειώνει κάτι οριστικά. Έμαθα επίσης ότι η υπομονή έχει όρια, ο Pazienza όχι. Από τη Βαβέλ επίσης έμαθα και ίσως αμφίβολης αξίας μαθήματα, όπως το ότι μπορείς να κάνεις τέχνη για εσωτερικούς λόγους, ή για απόλαυση και πάθος, χωρίς να χρειάζεται σώνει και καλά να βγάζει περισσότερο νόημα, να είναι επαγγελματικό ζήτημα, ή να αρχίζει και να τελειώνει κάτι οριστικά. Όπως και να’χει, όταν σκέφτομαι ‘Βαβέλ’, καυλώνω λίγο και θέλω να φτιάξω κόμιξ. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο ευχαριστώ από αυτό. Ακολουθούν κάποια από τα αγαπημένα μας εξώφυλλα: 20 χρόνια πριν η “φάση” φαινόταν ότι θα στραβώσει Ένα από τα πολλά εξώφυλλα που διακόσμησε ο Moebius Pop αιματοχυσίες Όταν ξεκινούσε ο Αρκάς Ο πάντα πικρόχολος Altan Αγνός μηδενισμός 2001: Ένα εξώφυλλο τιμιότατης σάτιρας στον “νεόπλουτο τύπο” της εποχής, δυστυχώς επτωχεύσαμεν Και το σχετικό link...

Να ξεκαθαρίσουμε εξ αρχής κάτι: Αυτό δεν είναι ένα βιβλίο του Τάσου Μαραγκού. Είναι ένα βιβλίο του Βασίλη Παπαθεοδώρου το οποίο εικονογράφησε ο Τάσος Μαραγκός. Διαβάζοντάς το μπορώ να υποθέσω ότι ίσως να ήταν και κομισιόν. Εξάλλου κάπως έτσι δείχνει και από τον τρόπο με τον οποίο αναφέρονται τα ονόματά τους στο εξώφυλλο. Οπότε μην περιμένετε να δείτε το γνωστό χιούμορ του Μαραγκού. Περιμένετε κάτι άλλο με τους οικείους χαρακτήρες του Μαραγκού. Πάμε παρακάτω. Το βιβλιάκι είναι μια συλλογή από γκρίνιες. Ο συγγραφέας διακωμωδεί με σαρκαστικό (και αυτοσαρκαστικό) τρόπο διάφορες (αντι)κοινωνικές συμπεριφορές, τρόπους και συνήθειες της καθημερινότητας στη σύγχρονη Ελλάδα. Καταπιάνεται με θέματα όπως η οδηγική συμπεριφορά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι διατροφικές συνήθειες, οι διακοπές κλπ κλπ. Το βιβλίο αποτελείται κυρίως από στριπ με 2, 3 ή 4 καρέ, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται λίγες σελίδες με αποφθέγματα/τσιτάτα, που μάλλον προέρχονται από το twitter. Μου άρεσε; Μμμμμμμ… έτσι κι έτσι. Διαβάστηκε γρήγορα κι εύκολα. Και σε κάποια κομμάτια μπορείς να ταυτιστείς ή και να γελάσεις. Μου φάνηκε σαν μια προσπάθεια μεταγραφής σε κόμικς μεθόδων που συνηθίζονται στα κοινωνικά δίκτυα, τύπου μιμίδια ή τουίτς. Σύγχρονο αλλά ψιλοαδιάφορο σαν ιδέα για εμένα. Σχετικά με το περιεχόμενο; Ισχύουν αυτά που σαρκάζει, αλλά έχω βαρεθεί λίγο την γκρίνια που προέρχεται από διανοούμενους μέσης ηλικίας (όπως άλλωστε έχω βαρεθεί και την δική μου). Να το πάρω; Θα έλεγα ναι, ως ένα επίκαιρο ευχάριστο ανάγνωσμα και μια ευκαιρία για συζήτηση. Και γκρίνια! Για τον Τάσο Μαραγκό δείτε εδώ Για τον Βασίλη Παπαθεοδώρου δείτε εδώ

Στο «Καρέ-Καρέ» διαβάζετε κάθε εβδομάδα τα «Αδέσποτα Σκίτσα» του Τάσου Μαραγκού. Μπορεί όμως να έχετε χάσει κάποια. Ή να θέλετε να τα θυμηθείτε. Ή απλώς να τα διατηρείτε συγκεντρωμένα. Ή να τα κάνετε δωράκι. Για όλα υπάρχει λύση. Ο Τάσος Μαραγκός και οι εκδόσεις ΚΨΜ φρόντισαν και κυκλοφόρησαν τα «Αδέσποτα Σκίτσα – Βιβλίο Πρώτο», κάτι σα να λέμε «Season 1», σε ένα άλμπουμ που περιλαμβάνει τα 77 πρώτα επεισόδια. Ολα τα «αγαπημένα» πρόσωπα του Μαραγκού, πρωταγωνιστές σε ένα νεοελληνικό καρναβάλι που βγάζει άφθονο γέλιο και προκαλεί μπόλικη οργή, είναι παρόντα: παπάδες σε κηρύγματα μίσους, λοβοτομημένοι νεοναζιστές, διεφθαρμένοι υπουργοί, αναίσθητοι χίπστερ, ψηφοφόροι-θύματα, ο Ανδρέας Παπανδρέου-βαμπίρ, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης-δράκουλας, ματατζήδες επί το έργο, καναπεδάτοι κυρ Παντελήδες, ο Jesus Christ-underground και η νυν πρωθυπουργάρα σε ρόλο ταχυδακτυλουργού που μεταμορφώνει τα «Οχι» σε «Ναι». Ενας υπέροχος θίασος σε έναν υπέροχο κόσμο… Πηγή

Οι Γλάροι του Βενέζη ξαναπετούν Ο φαροφύλακας του Μαραγκού, αντί για γλαρόπουλα, διασώζει και μεγαλώνει δύο προσφυγόπουλα. Μέχρι να επέμβει, καταστροφικά, το κράτος... Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Δεκατέσσερις δημιουργοί μεταφέρουν σε κόμικς το αλληγορικό διήγημα του μεγάλου λογοτέχνη Ηλία Βενέζη και δίνουν τη δική τους εκδοχή στους «Γλάρους», κάποιοι μάλιστα δίνοντάς τους μια μεταφορική υπόσταση. Η ιδέα ανήκε στην Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου Α.Ε. σε συνεργασία με το Δίκτυο Αναπτυξιακών Εταιριών Νησιωτικής Ελλάδας «Νήσων Περίπλους». Οι δεκατέσσερις δημιουργοί, όλοι καταγόμενοι από κάποιο νησί της Ελλάδας, συγκεντρώθηκαν στη Μυτιλήνη. Είχαν τρεις μέρες στη διάθεσή τους για να βάλουν τα θεμέλια μιας ιστορίας κόμικς εμπνευσμένης από τους «Γλάρους» του Ηλία Βενέζη. Η επιλογή του διηγήματος έγινε από τον Soloup, που ήταν ο γενικός καθοδηγητής και υπεύθυνος του καλλιτεχνικού εργαστηρίου. Παρούσα ήταν και η Αννα Βενέζη-Κοσμετάτου, κόρη του μεγάλου Ελληνα συγγραφέα που είχε φτάσει στη Μυτιλήνη ως πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία έναν αιώνα πριν. Με συγκίνηση σημειώνει στο προλογικό σημείωμα του τόμου: «Ο Βενέζης είχε περάσει τρία μαθητικά χρόνια στη Μυτιλήνη κατά τον πρώτο διωγμό του 1915. Επέστρεψε στο νησί, αφού απελευθερώθηκε από τα τουρκικά τάγματα εργασίας, στο τέλος του 1923, για να ξαναβρεί τους δικούς του. Δυο φορές πρόσφυγας, λοιπόν». Ο Soloup, οργανωτής του εργαστηρίου, παραμένει πιστός στο έργο του Βενέζη, αποδίδοντας σπαρακτικά τη μοναξιά και την θλίψη του φαροφύλακα… Χρόνια αργότερα, το 1941, ο Βενέζης συγγράφει ένα σπαρακτικό και αλληγορικό διήγημα για τον πόλεμο, την προσφυγιά, την απώλεια. Οι «Γλάροι» επαινέθηκαν από κοινό και κριτικούς και μεταφράστηκαν σε δεκάδες γλώσσες. Ηταν ένα έργο με τη Λέσβο στο επίκεντρο. Τη Λέσβο, στην οποία κατά την επιθυμία του σπουδαίου λογοτέχνη βρίσκεται και ο τάφος του, ανώνυμος και χωρίς καμιά επιγραφή παρά μόνο με τη λέξη «Γαλήνη». «Οι σχέσεις του Βενέζη με τη Λέσβο υπήρξαν στενές, ιδιαίτερα στην αρχή και στο τέλος του βίου του. Οι "Γλάροι", από τη συλλογή διηγημάτων "Αιγαίο", που κυκλοφόρησε το 1941, συνδέουν το νησί με τη γενέθλια αιολική γη του συγγραφέα μέσα από τα συμβάντα και το νόημά τους. Ο γερο-φαροφύλακας, που μένει μόνος στο νησάκι απέναντι από την Πέτρα, έχει χάσει τα δυο αγόρια του στον πόλεμο της Μικρασίας, αλλά δεν έχει πάψει να τα περιμένει. Τα δύο γλαρόπουλα που περιμαζεύει και ανασταίνει παίρνουν σιγά σιγά τη θέση των παιδιών του, τους δίνει το όνομά τους. Κι όταν φτάσει η στιγμή να τα ελευθερώσει, αυτά πετάνε μακριά, αλλά το βράδυ επιστρέφουν. Κάθε βράδυ. Αφού λοιπόν γυρίζουν, μπορεί και τα δυο συνονόματα αγόρια του να επιστρέψουν. Η ελπίδα γίνεται πια απτή, η πράξη της επιστροφής καθημερινή πραγματικότητα. Ωσπου οι γλάροι να σκοτωθούν από τους κυνηγούς. Και η ελπίδα να σβήσει κι αυτή οριστικά. Μένει η βεβαιότητα του φάρου, που αναβοσβήνει σταθερά και απαρέγκλιτα, σαν τη βεβαιότητα του θανάτου», συμπληρώνει η Αννα Βενέζη-Κοσμετάτου. Ο συντετριμμένος φαροφύλακας του Μανιατόπουλου κλαίει για τα χαμένα του παιδιά και για τους νεκρούς γλάρους Το διήγημα του Βενέζη, ιδιαίτερα στη σύγχρονη πραγματικότητα και με δεδομένη την αναφορά του στη Μυτιλήνη, δεν είναι απλώς επίκαιρο αλλά αποκτά μια αλληγορική και μεταφυσική διάσταση. Οπως γράφει και ο Αναστάσιος Περιμένης, συντονιστής της διοργάνωσης και εκπρόσωπος του δικτύου «Νήσων Περίπλους»: Η Λέσβος σε αυτή τη χρονική συγκυρία ξαναζεί το δράμα της "προσφυγιάς", αναβιώνουν στους νησιώτες κατοίκους μνήμες ανθρώπινου πόνου και απόγνωσης που οδηγεί για ακόμη μια φορά ανθρώπους μεσοπέλαγα σε βάρκες και στον ξεριζωμό από τις πατρίδες – τι σημασία έχει η καταγωγή και η φυλή του καθενός. Οι δημιουργοί κόμικς που δούλεψαν πάνω σ’ αυτό βρέθηκαν στο νησί όταν το θέμα με τους πρόσφυγες άρχισε να γιγαντώνεται. Το εργαστήριο, ο τόπος της συνεργασίας του ήταν ακριβώς δίπλα σε ανθρώπους που κατέφθαναν από εμπόλεμες ζώνες, κατάκοποι, άστεγοι, άρρωστοι. Οσοι τα κατάφερναν… Και οι γλάροι απέκτησαν στα έργα κάποιων δημιουργών κόμικς μια μεταφορική υπόσταση. Την οδύνη του φαροφύλακα στο άκουσμα του θανάτου των γλάρων διαδέχεται η απώλεια κάθε ελπίδας «Ολα μαζί φτιάχτηκαν τα κόμικς και όλα μαζί διαβάζονται. Αδέλφια μιας σφιχτής οικογένειας. Τα κοινά τους χαρακτηριστικά, στις εικόνες μας. Παντού θα βρείτε γλάρους και φάρους και ηλιοβασιλέματα. Σιλουέτες να περπατούν στα βράχια του νησιού. Ψαράδες να μιλούν, τον φαροφύλακα να αναστενάζει. Η αφήγηση είναι κοινή, όμως οι ιστορίες δεν είναι οι ίδιες. Κάθε μια έχει μια δική της ματιά, μια δικιά της κρυφή εκδοχή. Εχει τα διαφορετικά αποτυπώματα του καθενός μας. Και όσο για την αφήγηση, είναι σαν να πεταλουδίζουμε με τις μικρές μας φτερούγες –φτερούγες από χαρτί Α4– πλάι στις βαριές μάσκες της αρχαίας τραγωδίας. Εκεί που ο θεατής δεν λογαριάζει αν γνωρίζει εκ των προτέρων τον μύθο. Αναμένει την ηδονή που αποκομίζει καθώς βλέπει ξανά και ξανά, επί αιώνες, τον ίδιο μύθο από τον ίδιο τραγικό συγγραφέα να παίζεται και να ξαναπαίζεται, ευελπιστώντας να διακρίνει τη διαφορά στην ευαισθησία και την επικοινωνία, στην ένταση και το συναίσθημα του ερμηνευτή» σημειώνει ο Soloup στην επεξηγηματική εισαγωγή του με τίτλο «Οι Γλάροι! Εργαστήριο που… πετάει». Το θέμα, λοιπόν, ήταν κοινό για όλους τους συμμετέχοντες. Είχαν όμως την καλλιτεχνική άδεια και ελευθερία είτε να δουλέψουν πάνω στο πρωτότυπο κείμενο, είτε να χρησιμοποιήσουν μια δική τους σεναριακή εκδοχή είτε να διασκευάσουν το αρχικό κείμενο αναδεικνύοντας αυτά που θεωρούν σημαντικότερα σημεία, εμπλουτίζοντάς τα με τις δικές τους ιδέες. Γι’ αυτό και κάθε ιστορία λειτουργεί συμπληρωματικά στις υπόλοιπες. Κάθε δημιουργός, στις λίγες σελίδες της δικής του προσωπικής αφήγησης, προκρίνει άλλες εικόνες, άλλες λέξεις, άλλα καδραρίσματα, άλλες κορυφώσεις. Ο Αντώνης Χαρτοφύλης μεταφέρει τους γλάρους στις πλατείες και στις κινητοποιήσεις των τελευταίων ετών που αντιμετωπίστηκαν με βία και καταστολή Στο κόμικς του Μάριου Ιωαννίδη αρκούν λίγες μόνο λέξεις για να συνοδεύσουν τις εικόνες: «Γέννηση, προστασία, ενηλικίωση, ελευθερία, απώλεια, μοναξιά, θάνατος». Ο Αλέξανδρος Καραβάς, ακολουθώντας τα λόγια του Βενέζη, αποδίδει με συγκλονιστικό τρόπο την έκφραση του φαροφύλακα απέναντι στη θλιβερή είδηση του θανάτου των γλάρων. Στην εκδοχή του Κωνσταντίνου Λαζαρίδη οι γλάροι μεταφέρουν με τα φτερά τους τον φαροφύλακα μέχρι τον ουρανό για να συναντήσει τα νεκρά παιδιά του. Τα ονόματα των νεκρών παιδιών αλλά και ονόματα των γλάρων, «Βασίλης και Αργύρης», είναι ο τίτλος της ιστορίας του Τάσου Μαραγκού. Μόνο που οι «γλάροι» είναι άνθρωποι με την ίδια τραγική κατάληξη: «Μου είχε φανεί ωραία η ιστορία και μια πρόκληση για εμένα να δουλέψω πάνω σε σενάριο άλλου. Φτάνοντας όμως στη Μυτιλήνη, το θέαμα που αντίκρισα δεν μπόρεσε να μην επηρεάσει το πώς θα προσέγγιζα τελικά την ιστορία του Βενέζη. Ακριβώς η ίδια ιστορία μόνο που στην δική μου εκδοχή, ο Βασίλης και ο Αργύρης δεν είναι δυο γλαρόπουλα, αλλά δυο προσφυγόπουλα» όπως επισημαίνει ο δημιουργός. Σε παρόμοιο κλίμα και ο Δημήτρης Μητσόπουλος με πρωταγωνιστές τους πρόσφυγες. Οπως γράφει: Οι δικοί μου γλάροι λειτουργούν ως "παρατηρητές – οδηγοί" για να πετάξουμε πάνω από το νησί της Λέσβου και να έρθουμε αντιμέτωποι με το φαινόμενο της μαζικής μετανάστευσης προσφύγων πολέμου, ένα τραγικό γεγονός που λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια αυτού του εργαστηρίου, μόλις μερικά χιλιόμετρα μακριά από τα σχεδιαστήριά μας. Το μικρό αυτό κόμικ το αφιερώνω σε όσους παλεύουν για την ελευθερία. Οι «Γλάροι» (εκδόσεις ΕΤΑΛ. Α.Ε.) αποτελούν το αποτέλεσμα του masterclass με τη συμμετοχή 14 δημιουργών κόμικς στη Μυτιλήνη (25 - 27 Μαΐου 2015) πάνω στο διήγημα του Ηλία Βενέζη Αντιθέτως, ο Soloup στην ιστορία του με τίτλο «Το Νησί» ντύνει εικαστικά την αφήγηση του Βενέζη, παραμένοντας όσο το δυνατόν πιστός στο πρωτότυπο. Οπως λέει: … Αποφάσισα στη δική μου παραλλαγή να παραμείνω πιστός στον Λόγο και τις φορτίσεις του συγγραφέα, τιμώντας με αυτόν τον τρόπο τον "εμπνευστή" του εργαστηρίου μας, Ηλία Βενέζη. Οι όποιες υπερβάσεις έτσι περιορίστηκαν στο αισθητικό κομμάτι του σκίτσου. Οι προαναφερθέντες δημιουργοί, αλλά και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες, Paolo Incarnato, Μάρη Ιπληκτσιάδου, Κωνσταντίνα Δανάη Κουμούλη, Marcel Cruz Lizarraga, Κωνσταντίνος Μανιατόπουλος, Κυριακή Στέργου, Αντώνης Χαρτοφύλης, άλλοι αποδίδοντας περισσότερο το κλίμα του Βενέζη και άλλοι επιχειρώντας να το προσαρμόσουν στη σύγχρονη πραγματικότητα, συνέθεσαν έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα τόμο που αποτίνει φόρο τιμής στον Αϊβαλιώτη συγγραφέα, σε κάθε πρόσφυγα αυτού του κόσμου και σε κάθε «φαροφύλακα» που υποδέχεται και περιθάλπει με σεβασμό και αξιοπρέπεια ορφανούς «γλάρους». Πηγή

Το τεύχος αυτό είναι μιά έκδοση της "Ελληνικής ένωσης γιά τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη" και ουσιαστικά χωρίζεται σε δύο μέρη. Το μισό, σε κείμενα Κωστή Παπαϊωάννου, περιλαμβάνει μιά συνοπτική περιγραφή της ακροδεξιάς και των συνθηκών που την γεννάνε, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και ειδικώτερα σε καθαρά Ελληνικό επίπεδο. Το άλλο μισό, περιλαμβάνει τέσσερα πεντασέλιδα κόμικς, που και αυτά αναφέρονται στο φαινόμενο της αναζωπύρωσης της ακροδεξιάς τάσης στην Ελλάδα. Τα κόμικς είναι τα παρακάτω: 1- "Spoilers", του Σπύρου Δερβενιώτη σε σενάριο της Μάρως Καλογερή 2- "Τέλος χρόνου", της Αλεξίας Οθωναίου 3- "Love kills", του Τάσου Μαραγκού 4- "Να η μπάλα!", του Θανάση Πέτρου σε σενάριο Δημήτρη Βανέλλη Και τα τέσσερα είναι πολύ ευρυματικά και πρωτότυπα κόμικς. Το τεύχος διανέμεται δωρεάν, αρκεί να το ζητήσετε. Ταχυδρομείται άμεσα. Εγώ προσωπικά το έλαβα σε μόλις δύο μέρες. Διαβάστε το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Γιάννη Κουκουλά από την εφημερίδα των συντακτών, "Καθαρές απαντήσεις στην ακροδεξιά" που ανέβασε ο bonadrug. Θα βρείτε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα, καθώς και θα ενημερωθείτε για το πως θα το παραγγείλετε όσοι το θέλετε. Νομίζω ότι πρέπει να το πάρετε όλοι. Είναι μιά προσπάθεια που αξίζει να την στηρίξουμε.

Ζόμπι, υπερήρωες νεοναζί, νεοέλληνες, ιερείς και φυσικά πολιτικοί. Όλοι υπάρχουν εδώ μέσα εμπνευσμένοι και σχεδιασμένοι από τον Τάσο Μαραγκό σε μια ξεκαρδιστική κι άλλοτε γλυκόπικρη μετουσίωση της ελληνικής (κι όχι μόνο) πραγματικότητας σε κόμικς. Γιατί όπως είναι γνωστό και κοινώς αποδεκτό: Όλα είναι Κόμικξς! Σ’ αυτή την έκδοση υπάρχουν τα 27 στριπάκια που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία το 2013 καθώς και 4 καινούργια που δημιουργήθηκαν αποκλειστικά γι' αυτή την έκδοση. Περισσότερα Όλα είναι Κόμικξσ! στην σελίδα του Τάσου!