MORIBUS

Για να τελειώνουμε με το θέμα του Τζιαμπίνου της κυρίας Καμπανά. Είναι προφανές ότι στην ερώτηση του δημοσιογράφου των Νέων, η Θάλεια μάλλον αιφνιδιάστηκε και για να μην πιαστεί αδιάβαστη όσον αφορά ένα τόσο σοβαρό θέμα του οποίου θα έπρεπε οπωσδήποτε να έχει γνώση, το ποιος δηλαδή δημιούργησε τον ήρωα που απέφερε στον εκδοτικό της οίκο ασύλληπτα κέρδη, είπε το πρώτο ιταλικό όνομα που της ήρθε και στο...βαθύ υποσυνείδητό της είχε κάποια σχέση με τα καραγκιοζάκια που δημοσίευε ο πατέρας της. Άλλωστε, πού θα έψαχνε ποτέ ο οποιοσδήποτε άσχετος να βρει ποιος δημιούργησε το...καγκουρώ! Παρ΄όλ΄αυτά, είναι πολύ πιθανό η Θάλεια μας, μικρό κοράσιο όντας, να είχε έρθει σε επαφή, μέσω του μανιακού με τα κόμικς πατρός της, με έναν ήρωα του Luciano Bottaro, τον περιβόητο άσπρο κούνελο Zampino, της γνωστού στριπ 'Zampino e Nerone' το οποίο αδυνατώ να θυμηθώ αν έχει ποτέ δημοσιευτεί στην Ελλάδα. (Παρακαλώ, όποιος μπορεί εδώ, ας βοηθήσει.) Έτσι το ιταλικό αυτό όνομα, που δεν το θυμόταν και επ΄ ακριβώς, παραφράστηκε στο μυαλό της, δημιουργώντας τον Τζιαμπίνο. Ιταλικό κόμικ αυτό, Ιταλός ο δημιουργός του Σεραφίνο...ε, τι άλλο θέλετε; Όσο για τις εκδόσεις Gherlizza, φίλε PhantomDuck, είναι εξίσου προφανές ότι είτε ο Dream Factory είτε η πηγή του, παρερμήνευσαν το μικρό όνομα του Gherlizza, Egidio ως Edigio, που για όποιον δεν ξέρει ιταλικά -ο περισσότερος δηλαδή κόσμος- μοιάζει με το edizioni (εκδόσεις). Αν λοιπόν ο δημιουργός είναι ο Τζιαμπίνο, σκέφτηκαν, τότε δεν μπορεί, ο εκδοτικός οίκος θα είναι ο Gherlizza. Αυτή λοιπόν είναι η λύση του μυστηρίου, που κλείνει με το εξής ηθικό δίδαγμα: Ποτέ μην εμπιστεύεστε ψιλοάσχετους, ή χοντροάσχετους εκδότες!

Μόνο μια διασαφήνιση όσον αφορά το δημιουργό του Σεραφίνο. Πρόκειται για τον Egidio Gherlizza (1909-1995), η υπογραφή του οποίου (gherlizza) είναι ευδιάκριτη σε αρκετές ιστορίες που έχουν εκδοθεί και εδώ. Ο Σεραφίνο είναι η πιο γνωστή δημιουργία του Ιταλού καλλιτέχνη (1952), του οποίου κι άλλο ένα στριπ –προγενέστερο- δημοσιεύτηκε στα ελληνικά από τον Καμπανά, στο Παπερίνο αρχικά, και σε Σεραφίνο και Τιραμόλα στη συνέχεια ως ανατύπωση. Πρόκειται για το Marcello e Gianni, με ήρωες έναν μεγαλόσωμο πιγκουΐνο κι ένα μικρόσωμο αρκούδι! (Όλα φυσικά από τις εκδόσεις Alpe.) Όσον αφορά αυτόν τον Τζιαμπίνο, που για πρώτη φορά διάβασα σε μια προ δεκαετίας συνέντευξη σε ένθετο των Νέων της κόρης του Καμπανά, ότι είναι ο δημιουργός του Σεραφίνο, και προφανώς από εκεί βρήκε την πληροφορία και ο gkosk, μάλλον πρόκειται για πρόσωπο, προς το παρόν τουλάχιστον, αγνοούμενο. (Ή έστω, υπάρχον στη φαντασία της κοπέλας αυτής!) Στην ίδια συνέντευξη, η κυρία Καμπανά επίσης βαφτίζει το Σεραφίνο…καγκουρό! Ότι υπήρχε μια ιταλική σειρά με ήρωες έναν αστυνομικό και το σούπερ-πυγμαχικό καγκουρό του μέσα σε Σεραφίνο και Τιραμόλα, να το δεχτώ, αφού το θυμάμαι κι όλας! Το ότι ο Σεραφίνο είναι ένα ανθρωπόμορφο καγκουρό όμως, επειδή το είπε η Θάλεια Τζιαμπίνου, η οποία αμφιβάλω αν θυμόταν ξεκάθαρα τι ακριβώς εξέδιδαν τότε, επιτρέψτε μου να το διερευνήσω περαιτέρω πριν το δεχτώ αγόγγυστα –όπως π.χ. ο Έλληνας συγγραφέας του αντίστοιχου λήμματος στην Wikipedia. (Τελικά μπέρδεψε πολλούς αυτή η συνέντευξη!) Παρ΄ όλ΄ αυτά, και αφήνοντας μία πισινή, συνεχίζω την έρευνα για το Σεραφίνο, μήπως και σε κάποια ξένη καταχώρηση αναφέρεται κάπου το είδος ζώου στο οποίο ταιριάζει η μορφή του, παρ΄ ότι για μένα τουλάχιστον πρόκειται για κάποιο είδος σκύλου με αλεπουδίσια χαρακτηριστικά –κάποιος περισσότερο φιλόζωος από μας θα μπορούσε να βοηθήσει εδώ. Αν βρω κάπου ότι όντως είναι καγκουρό, επανέρχομαι επί τόπου με στοιχεία και πολλές συγγνώμες για την εκδότρια μας!

Α, και Γιώργο, η ιστορία ήταν όντως απίστευτη! Είσαι από άλλο πλανήτη!

Και μην ξεχνάτε πως αυτός ο ασύλληπτος καλλιτέχνης εμφανίζεται σε μεγάλες φόρμες και σε όλα τα τεύχη του Real Comics, πλην του #4, στη σειρά "Φόνος μετά Συλλογής".

Το σωτήριον έτος 1976 και ενώ το εβδομαδιαίο περιοδικό Σεραφίνο διένυε τον όγδοο χρόνο μιας απόλυτα επιτυχημένης έκδοσης, για λόγους που μόνο μπορούμε να υποθέσουμε (διαφωνία μεταξύ του Καμπανά και της μητέρας εκδοτικής Edizioni Alpe, όσον αφορά πρόταση για χρηματική αναπροσαρμογή στο συμβόλαιο, μήπως;!, η σειρά εντελώς άξαφνα σταματά (όχι, κανείς δεν το έχει πάρει ακόμη χαμπάρι) στο τεύχος 344 ή 345 (παρακαλώ διαφωτίστε με εδώ, έχει μεγάλη σημασία) για να επανέλθει αυτόματα με το ίδιο λογότυπο-τίτλο, αλλά με διαφορετικό πρωταγωνιστή να ακούει στο όνομα «Σεραφίνο»! Πρόκειται για ένα ζωόμορφο τύπο που, παρ΄ ότι θυμίζει σε σουλούπι αρκετά τον προκάτοχό του, έχει κάποιες επουσιώδεις, αλλά εμφανείς διαφορές, όπως ανθρώπινα αυτιά, σε σχέση με τα ζωώδη του πρώτου, το περισσότερο σκυλόμορφο μουσούδι σε σχέση με το αλεπουδίσιο του άλλου και η κομμένη ουρά σε αντίθεση με τη λεπτή μαύρη που είχαμε συνηθίσει! Το ντύσιμο του επίσης είναι διαφορετικό, πιο σύγχρονο θα λέγαμε, καθώς ο νέος φοράει τραγιάσκα, μπλουτζίν και ελβιέλες ή έστω Ζήτα-Ελλάς (!) σε αντίθεση με τον παλιό που ντυνόταν σαν ένας πιο κομψός, καλοκαιρινός μάλλον, Σαρλό (απ΄ τον οποίο άλλωστε προερχόταν θεματικά και ιδεολογικά). Οι νέες ιστορίες κινούνταν στο ίδιο περίπου θεματικό πλαίσιο, με τη διαφορά ότι οι χώροι έδειχναν κάπως ποιο οικείοι, παρ΄ ότι οι ήρωες συνέχιζαν να συναλλάσσονται με…δολάρια και οι αστυνομικοί θύμιζαν περισσότερο καραμπινιέρους. Κι αυτό γιατί, παρ΄ ότι ο δημιουργός τους προσπαθούσε να βαδίσει πάνω στα στέρεα αχνάρια του προκατόχου του, Egidio Gherlizza, (ναι, ρε Χρήστο, τον βρήκα επιτέλους), δύσκολα έκρυβε την ελληνική του ταυτότητα, αφού ο δημιουργός του νέου Σεραφίνο ήταν ο επί σειρά ετών καλλιτεχνικός διευθυντής των εκδόσεων Καμπανά και σχεδιαστής εκατοντάδων πρωτότυπων θεματικών εξώφυλλων και του Σεραφίνο αλλά και του Τιραμόλα, όπως και δεκάδων άλλων σειρών-τίτλων, εξαιρετικός letterer, και σχεδιαστής λογοτύπων (π.χ. το πρώτο του Σπάιντερ-μαν είναι δικό του), Ισαάκ (Μοσχίδης)!!! Ξεκινώντας λοιπόν από το πρώτο τεύχος (3-3-76) και δημιουργώντας ακόμη και δύο ιστορίες σε κάθε τεύχος, ο Ισαάκ επέτρεψε με το τεράστιο μεράκι και αστείρευτο ταλέντο του στον Καμπανά να συνεχίσει μια απόλυτα πετυχημένη σειρά για 70 περίπου τεύχη, ώσπου να λυθεί το όποιο πρόβλημα ( ; ) και ο αρχικός ήρωας να επανέλθει στο περιοδικό (μεταξύ των τευχών 66-69)! Η μετάβαση βέβαια στον προκάτοχο είναι αρκετά επεισοδιακή, αφού στα πρώτα τεύχη της επιστροφής το θέμα του εξωφύλλου –που παύει πλέον να είναι πρωτότυπο και αποτελεί πρόχειρη μεγέθυνση τμήματος εσωτερικού πάνελ- ανήκει στον Ιταλό, ενώ η φιγούρα του corner box στον Έλληνα Σεραφίνο! (Το λογότυπο πάντως παραμένει το ίδιο!) Το όλο θέμα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και θυμίζει την περίπτωση Ανεμοδουρά και Μπλεκ, όπου κάποια διαφωνία στα δικαιώματα με τους Ιταλούς εκδότες ώθησε τον εκδότη-συγγραφέα στο να δημιουργήσει, μαζί με τον καλλιτέχνη θρύλο Βύρωνα Απτόσογλου, πρωτότυπες ιστορίες με τον ήρωα των Κυνηγών! Παρ΄ ολ΄ αυτά, η συγκεκριμένη περίπτωση αξίζει ιδιαίτερης διερεύνησης γιατί: 1) Αν και ο αρχικός ήρωας επιστρέφει, δε συμβαίνει το ίδιο και με το copyright των εκδόσεων Alpe που ουδέποτε θα εμφανιστεί ξανά στο εσωτερικό του εξωφύλλου. Αντίθετα, το αντίστοιχο του Τιραμόλα, “Seconda serie Serafino” θα παραμείνει για κάποια χρόνια ακόμα. 2) Αμέσως μετά τη διακοπή των ιστοριών του Ισαάκ, ο καλλιτέχνης θα εξαφανιστεί δια παντός από οποιαδήποτε έκδοση του Καμπανά! Ούτε μισό καινούργιο εξώφυλλο δε θα ξαναδούμε από αυτόν, εκτός από μερικά ανατυπωμένα και διάσπαρτα σε Σεραφίνο και Τιραμόλα, από τα οποία όμως έχει αφαιρεθεί η υπογραφή του! Να υποθέσουμε ότι δεν πήρε με καλό μάτι τον παραγκωνισμό του ήρωά του από τον αυθεντικό; Απογοητεύθηκε; Τα ΄σπασε με τους εκδότες, που του ΄χαν τάξει μακρύτερη καριέρα; Και πώς; Αφού ούτε την υπογραφή του δεν τον άφηναν να βάλει στις εσωτερικές ιστορίες… Μυστήριο, μυστήριο! Εν πάση περιπτώσει, μόλις ο πρωταρχικός ήρωας εδραιώθηκε στη θέση του, ο Καμπανάς αποφάσισε να ενσωματώσει τα μέχρι τότε εκδομένα τεύχη της δεύτερης σειράς με αυτά της πρώτης, που είχε συμπληρώσει, όπως προείπα, 344 ή 345 τεύχη. Αυτή η συνένωση πραγματοποιείται μεταξύ των τευχών 137-140, οπότε έχουμε την ύπαρξη τεσσάρων πιθανοτήτων αριθμητικής μετάβασης (συγγνώμη, παιδιά, αλλά δεν κατέχω τα τεύχη της μετάβασης, παρά μόνο μερικά πολύ κοντά σε αυτήν, οπότε καταφεύγω στις υποθέσεις): 136,481 ή 137,482 ή 138,483 ή139,484. Αν ο Καμπανάς σταμάτησε την πρώτη σειρά στο 345, δεν έχασε δηλαδή μία εβδομάδα έκδοσης ακριβώς πριν ξεκινήσει η σειρά με τον ήρωα του Ισαάκ, τότε στην πρόσθεσή του έκανε λάθος! Θα έπρεπε να αριθμήσει ένα τεύχος παραπάνω (π.χ. 136,482, αφού 136 συν 345 ίσον 481, άρα το επόμενο θα έπρεπε να είναι το 482!). Αν ισχύει αυτό, τότε το συνολικό νούμερο των τευχών, όπως το αρίθμησε ο εκδότης, είναι λάθος. Υπάρχει ένα τεύχος παραπάνω! Αν ο Καμπανάς σταμάτησε την πρώτη σειρά στο 344, τότε έχασε μεν μια εβδομάδα έκδοσης, όμως πρόσθεσε σωστά. (Ειλικρινά, ελπίζω να ισχύει αυτό. Αρκετά μας έχει ταλαιπωρήσει με τις ασύλληπτες αριθμήσεις του ο Καμπανάς!) Εμπρός λοιπόν, ρε παιδιά, ας λύσουμε κι αυτό το μυστήριο! (Και επανέρχομαι λίαν συντόμως με σχολιασμό των ιστοριών του Ισαάκ. Α, και με κάποια εξώφυλλα!)

Λοιπόν, παιδιά, απ΄ ότι θυμάμαι, η πραγμάτωση του comicζειν ξεκίνησε μετά από μια πρότασή μου στον Ηλία Κατιρτζιγιανόγλου, που στο μεταξύ είχε αναστείλει την κυκλοφορία του comicdom (ως φανζίν τότε), να συνεργαστούμε για τη δημιουργία ενός flip-side ερασιτεχνικού εντύπου, που θα συνδύαζε τα άρθρα για κόμικς με διάφορες εγχώριες δημιουργίες, σε δύο ξεχωριστούς-αυτόνομους τομείς. Στον τομέα των κειμένων αρχισυντάκτης θα ήταν ο Ηλίας και σε εκείνη των κόμικς ο υποφαινόμενος. Μετά από την ολοκλήρωση του πρώτου τεύχους, ο Ηλίας και σχεδόν όλη η συντακτική του ομάδα, αποχώρησε για να αναβιώσει το φανζίν comicdom, που εξελίχτηκε στο πασίγνωστο πλέον site. Οι υπόλοιποι, με κάποιες προσθήκες στους δημιουργούς, όπως τον Χρήστο και τον Παναγιώτη, βγάλαμε ακόμη ένα τεύχος, που δεν ήταν πια flip-side, αφού η διεύθυνση του εντύπου δεν ήταν πια μοιρασμένη, με το δισυπόστατο πάντως χαρακτήρα του (κόμικς-άρθρα) να παραμένει αναλλοίωτος. Στο περιοδικό αυτό, όσοι συνεργαστήκαμε, είχαμε τη χαρά να ανταλλάζουμε ρόλους στη δημιουργία. Π.χ., υπάρχει ένα μονοσέλιδο κόμικ τρόμου (Ο Κωλόγερος) στο οποίο σενάριο και σχέδιο είναι δικά μου, ενώ το μελάνι είναι του Θάνου Κόλλια, ενώ σε μια πολυσέλιδη ιστορία του Θάνου (Ο Άθαφτος), έχω συνεισφέρει τα κείμενα, κάτι που κάνει και ο Γιάννης Αλέρτας σε μια ιστορία του Παναγιώτη (Η Αυτοκρατορία του Ερέβους). Χωρίς να λείπουν και οι αυτόνομες δουλειές (Κάπταιν Αμπάριζα, Κτηνωδίες -στριπ αυτό) του Γιάννη, (Μνήμη) του Θάνου, (Φάκελοι Χου) του Χρήστου και (Φαντασιώσεις ενός τρελού δολοπλόκου, Προκλητική Προτομή, Ο Δόλος Πλόκος βρίσκεται ανάμεσά μας -ένα είδος μονοσέλιδου pulp αφηγήματος) του υποφαινόμενου. Μ΄ άλλα λόγια, μιλάμε για πολύ πλάκα! Όσο για το Φόνο μετά συλλογής, που όπως πολύ σωστά παρατήρησε ο Δημήτρης, υπήρξε για πρώτη φορά εδώ, σε σχέδια του Παναγιώτη Παπαδημητρόπουλου (οι πέντε πρώτες σελίδες), δημιούργησε τόσο ντόρο και μένος στην περιορισμένη κοινότητα των συλλεκτών της εποχής (καθώς διάφοροι μανιοκαταδιωκτικοί καλοθελητές έκριναν ότι γνωστά τους πρόσωπα, ή και οι ίδιοι, στην παρέα που εμφανίζεται στη σειρά επρόκειτο να διασυρθούν) που αποκαρδίωσαν τόσο τον σχεδιαστή, ώστε να εγκαταλείψει οριστικά. Έτσι, αρκετά χρόνια αργότερα, ο Γιώργος Καμπάδαης ανέλαβε το δύσκολο ρόλο της αναβίωσης του σεναρίου αυτού, που πάντα αγαπούσα ιδιαίτερα, κι η σειρά ξεκίνησε να δημοσιεύεται σε συνέχειες στο, προς το παρόν σε πάγο, ανθολογικό περιοδικό Real Comics.

Μια μόνο παρέμβαση στο grading του Γιώργου, που είναι αρκετά κατατοπιστικό για τις ελληνικές εκδόσεις, αφού οι αμερικάνικες έχουν δικό τους grading (και καλό θα ήταν να συνοδεύει το ελληνικό, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων). Τα τεύχη που προέρχονται από ιδιωτική βιβλιοδέτηση και πωλούνται ως μεμονωμένα τεύχη, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να αξιολογούνται με 5 βαθμούς μείον, εξ΄ αρχής. Κι αυτό, γιατί ένα μεμονωμένο τεύχος που βιβλιοδετείται έχει υποστεί κόψιμο στο μέγεθός του, ώστε να χωρέσει ομοιογενώς μαζί με τα υπόλοιπα στον τόμο. Έτσι, αν ένας συλλέκτης τοποθετήσει ένα τέτοιο τεύχος στη συλλογή του, θα παρατηρήσει ότι και σε ύψος και σε φάρδος είναι στενότερο, άρα ακρωτηριασμένο, άρα αισθητικά υποδεέστερο ενός άκοπου. Παρ΄ όλ΄ αυτά, το grading είναι τελικά προσωπική υπόθεση και ατέλειες που κάποιον κάνουν έξω φρενών, άλλος ούτε που τις παρατηρεί. Τα λυμένα π.χ. σταυρόλεξα σε παλιά Μίκυ Μάους, καθόλου δε με ενοχλούν, όταν αυτός που τα έχει λύσει δεν έχει χρησιμοποιήσει μαρκαδόρο, ώστε να καταστρέψει και την πίσω σελίδα. Για το Θεό, δεν αγοράζουμε κόμικς για να λύνουμε σταυρόλεξα! Επίσης έχει μεγάλη σημασία, πιστεύω, αν μια σελίδα που πιθανόν λείπει από κάποιο τεύχος ήταν σελίδα με κόμικς ή με διαφήμιση. Στη δεύτερη περίπτωση η επιβάρυνση σε βαθμούς θα πρέπει να είναι ελαφρύτερη.

Όκευ, G/C/F, θα το φροντίσω σε πρώτη ευκαιρία!

Είναι μερικά πράγματα που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας σχετικά με αυτήν την έκδοση, και παρ? ότι καθυστέρησα κάπως, κάλιο αργά παρά ποτέ. Όταν κυκλοφόρησε το Κόμιξ, πριν 20 χρόνια, δε μου έκανε καμιά ιδιαίτερη εντύπωση, κι αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, είχε ελάχιστες σελίδες, μορφή μάλλον φτωχή, και δεύτερον και κυριότερο, όλες σχεδόν οι ιστορίες του Barks που δημοσίευσε στα πρώτα τεύχη, που με περιέργεια ξεφύλλιζα, είχαν δημοσιευτεί και παλαιότερα σε διάσπαρτα τεύχη του Μεγάλου Μίκυ. Το ότι εγώ βέβαια ήμουν αρκετά μεγάλος και ενήμερος ώστε να έχω ήδη από τότε συλλέξει όλα τα Μεγάλα Μίκυ με τις πολυσέλιδες ιστορίες του Barks, δε σημαίνει ότι για τον οποιοδήποτε άλλο αναγνώστη που έτυχε να γεννηθεί κάποια χρόνια μετά, αυτή η σειρά δεν ήταν κάτι το πρωτοποριακό. Κι αυτό, γιατί πέραν του ότι για πρώτη φορά δοκίμαζαν να συγκεντρώσουν μια τόσο μεγάλη σε όγκο ποσότητα τέτοιων ιστοριών, το περιοδικό αυτό επιχειρούσε να συστήσει σε όλους τα σπουδαία ονόματα, Αμερικανών πρωτίστως αλλά και Ιταλών, δημιουργών που έγραψαν ιστορία, χρησιμοποιώντας και εμπλουτίζοντας το σύμπαν του Ντίσνεϋ. Επίσης, με το πέρασμα χρόνων και τευχών, οι συντάκτες του Κόμιξ, έδειξαν να προσπαθούν να αγκαλιάσουν όλη τη γκάμα της βιομηχανίας παγκοσμίως, με σχετικά αφιερώματα σε διαφόρων τεχνοτροπιών και ρευμάτων κόμικς. Αυτό όμως που με ενόχλησε ιδιαίτερα, και συνεχίζει να με ενοχλεί αφού αποτελεί ακόμη και σήμερα πάγια τακτική αυτού του τίτλου, είναι ότι από τα πρώτα κιόλας τεύχη, με τη δημοσίευση του περιβόητου κατάλογου διαθεσιμότητας των παλαιών τευχών, επιχείρησαν -και ως ένα βαθμό τα κατάφεραν- να «συλλεκτικοποιήσουν» τεχνητά μια ?αρχικά τουλάχιστον- reprint σειρά. (Αρχικά, γιατί μετά παρουσίασαν κυρίως αδημοσίευτα πράγματα.) Θυμάμαι ότι κατά το εικοστό τεύχος υπήρχε κατάλογος που είχε το θράσος να πουλάει τεύχος που είχε βγει μήνες πριν σε τιμή 10 ( φορές πάνω από το κανονικό! Αυτό βέβαια δεν είναι πρωτόγνωρο. Το έχει κάνει στο παρελθόν και αμερικανική ανεξάρτητη εταιρία (η Capital, τη δεκαετία του '80, λίγο πριν χρεοκοπήσει) και σίγουρα και κάποιες άλλες στο εξωτερικό που δεν γνωρίζω. Όμως, επειδή είμαι συλλέκτης πολλά χρόνια και ξέρω πως πραγματικά συλλεκτική είναι η ΠΡΩΤΗ έκδοση μιας σειράς, μου φάνηκε ιδιαίτερα αστείο το 1992, αν δεν κάνω λάθος, μικρός πελάτης σε μαγαζί του Μοναστηρακίου να αγοράζει μπροστά μου με 3000 δραχμές τεύχος του Κόμιξ με ιστορία του Barks, ενώ παραδίπλα να αγνοεί παντελώς σωρό με παλιά Μεγάλα Μίκυ, όπου μεταξύ άλλων υπήρχε ΚΑΙ αυτή η ιστορία, τα οποία ο αξιότιμος καταστηματάρχης πουλούσε 500 δραχμές έκαστο. Και μιλάμε για τεύχη 15 με 20 χρόνια παλαιότερα! Αλλά ο άνθρωπος είχε άλλοθι τον περίφημο κατάλογο του Κόμιξ! Θυμάμαι ακόμη ότι, όταν πριν αρκετά χρόνια με επιστολή μου στο Κόμιξ διαμαρτυρήθηκα ήπια για την παραπάνω τακτική, παραθέτοντας μάλιστα και παραδείγματα με συγκεκριμένα τεύχη, η απάντηση που πήρα ήταν?καμία, αφού το εν λόγω γράμμα δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Έτσι, μην ψάχνετε κανένα ρομαντικό λόγο που προστέθηκε το «συλλεκτικό» στον τίτλο. Τα φράγκα κρύβονταν, δυστυχώς, από πίσω. Κατά τα άλλα, ο τίτλος είναι πλέον must για οποιονδήποτε ασχολείται σοβαρά με τα κόμικς, αφού και «παχύς» είναι και εξαιρετικά φροντισμένος. Η ποιότητα των ιστοριών τώρα είναι άλλο καπέλο κι έχει να κάνει κυρίως με την εκάστοτε παραγωγική περίοδο. Όσο για τους φανατικούς του Φάντομ και της «Βίλας των Ρόδων», υπάρχει και μια διαφορετική εκδοχή της, σε μορφή βιβλίου ?με κείμενα του Martina να διανθίζουν τα original σκίτσα του Carpi- από τον εκδότη Τάκη Βοσκάκη (1972). Το παραθέτω (ελπίζοντας να μην με έχει προλάβει άλλος και να σας ταλαιπωρώ τσάμπα) :

18+ Warning Tο σωτήριον έτος 1996, ο φίλος και συνάδελφος “Real Creator”, Κώστας Φραγκιαδάκης, δημιουργός του Μύθου, ξεκινάει την καριέρα του στα κόμικς με αυτό το one-shot, hard core τευχάκι. Ως εκδοτική παρουσιάζεται κάποια MARTAK Ε.Π.Ε., όμως σύμφωνα με τον Κώστα, από πίσω βρίσκεται ο γνωστός εκδότης της ΚΟΜΠΡΑ ΠΡΕΣΣ, Χρήστος Κουδάκης. Οι διαστάσεις του τεύχους είναι 14 επί 21 και αποτελείται από ένα εξωτερικό οκτασέλιδο, φωτογραφικό hard core (εκτός του εξωφύλλου) «περίβλημα» και 64 σελίδες κόμικ, εξ΄ ολοκλήρου, δια χειρός Κώστα. Αν δεν κάνω λάθος, πρέπει να είναι το πρώτο ελληνικό hard core κόμικ της ιστορίας, οπότε αποτελεί σίγουρα τρομακτικό συλλεκτικό κομμάτι! Αφιέρωμα στον Κώστα Φραγκιαδάκη

Εντάξει, παιδιά, να και τα υπόλοιπα εξώφυλλα που λείπουν για να συμπληρώσουμε τη σειρά. Τα εξώφυλλα μεταφέρθηκαν στην παρουσίαση.

Η δεκαετία του ’70, φίλε gianni, ήταν όντως η χρυσή (καλλιτεχνικά, αυτό άλλωστε είναι που μετράει σε τελική ανάλυση) εποχή των κόμικς της Μάρβελ. Κι αυτό δεν ήταν καθόλου τυχαίο. Από τη μια μεριά η Αμερική ζούσε τη μεγαλύτερη πολιτική αφύπνιση της ιστορία της, ως απόηχο του Μάη του ’68 και του πολέμου του Βιετνάμ, που ακόμη μαινόταν, από την άλλη η βιομηχανία των κόμικς μετά την απρόσμενη άνοδο που της έδωσε η εκτόξευση των υπερηρώων, με προεξέχοντες τις δημιουργίες των Stan, Jack και σία, στις αρχές του ’60, είχε κοπάσει για τα καλά. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στην αυγή του ’70, πολλοί παράγοντες του χώρου ανησυχούσαν σοβαρά για τη βιωσιμότητα του μέσου (πού να ζούσαν στις μέρες μας!). Στη Μάρβελ, τώρα, βλέποντας τα νούμερα των πωλήσεών τους να πέφτουν δραματικά, αποφάσισαν να δοκιμάσουν διάφορα πράγματα, να πειραματιστούν σε είδη και στυλ που μέχρι πρόσφατα ούτε που θα διανοούνταν να αγγίξουν. Πολλοί δημιουργοί σε συνεντεύξεις τους αναπολούν εκείνη την περίοδο, όπου οι editors, σημαντικοί συγγραφείς της εποχής οι περισσότεροι απ΄ αυτούς, τους άφηναν σχεδόν πλήρη ελευθερία στην ανάπτυξη των ιδεών τους, ενθαρρύνοντας τους παράλληλα να αναπτύξουν το αυτόνομο στυλ τους. Ήταν μια βιομηχανία σε κρίση, μια βιομηχανία που δεν είχε διογκωθεί τόσο ώστε να προσελκύσει τους στυγνούς τεχνοκράτες και τους κυνηγούς των αριθμών, που ενέσκηψαν στο μέσο στα μέσα της δεκαετίας του ’80, για να το καταστρέψουν οριστικά δέκα χρόνια αργότερα. Έτσι, μέσα σε μια ατμόσφαιρα απόλυτης δημιουργικής ελευθερίας, ένα τσούρμο απίστευτων ταλέντων αναδύθηκε μέσα από τις εκδόσεις της Μάρβελ. Τα ονόματα είναι τόσα πολλά και τρανταχτά που θα ήταν ανώφελο να τα απαριθμήσω, όμως είναι πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι ο Καμπανάς -από καθαρή σύμπτωση ή από ένστικτο, ποτέ δε θα το μάθουμε- εξέδωσε έναν τεράστιο όγκο υψηλότατης ποιότητας σειρών, αφήνοντας να του ξεφύγουν μετρημένα στα δάκτυλα αριστουργήματα που έβγαλε εκείνη την εποχή η Μάρβελ. Έτσι πρόχειρα στο μυαλό μου έρχονται το Man-Thing του Steve Gerber, το Warlock του Jim Starlin, τα Black Panther και Killraven του Don McGregor. Αυτά, και ίσως δυο-τρία άλλα, είναι τα μοναδικά σημαντικά κόμικς της Μάρβελ του ’70, που δεν πρόλαβε να εκδώσει. Έτσι, παρ΄ ότι οι εκδόσεις του είχαν τα γνωστά προβλήματα που ποτέ δεν κατάφερε –και δεν επιδίωξε- να επιλύσει, για τέσσερα περίπου χρόνια, οι 21 τίτλοι που μας χάρισε, ήταν ένας ανελέητος βομβαρδισμός συμπυκνωμένης ποιότητας, όμοιο του οποίου, δεν είναι καθόλου πιθανό να γνωρίσουμε τα επόμενα χρόνια.

Μη με παρεξηγείς, GreekComicFan, ήταν αργά και το κείμενο ήταν μεγάλο! Ώσπου να καταφέρω να κάνω edit, γιατί κάτι συμβαίνει και δεν περνάει, θεώρησε το "σας" ως "μας", οκέυ;

Το Μάστερ Κουνγκ-Φου είναι πράγματι ένα περιοδικό για το οποίο θα μπορούσε να πει πάρα πολλά κανείς και ήδη αναφέρθηκαν σε αρκετά τα υπόλοιπα παιδιά. Έτσι, από μένα, μόνο μερικές επισημάνσεις. 1) Το Μάστερ Κουνγκ-Φου είναι ιστορικός τίτλος αφού είναι ο πρώτος από την τεράστια λίστα των τίτλων της Μάρβελ που εξέδωσε στα τέλη του ’70 ο Καμπανάς, ο οποίος πρώτος ουσιαστικά έφερε σε επαφή τους Έλληνες αναγνώστες με αυτά τα κόμικς (αν εξαιρέσουμε τις κλεψίτυπες δημοσιεύσεις του Μικρού Κάου-Μπόυ.) Επιλέχτηκε από τον Καμπανά σαν «πιλότος» για να σφυγμομετρήσει την ανταπόκριση του κοινού απέναντι σε κάτι εντελώς νέο –ως αφήγηση και στυλ- και αναλόγως να προχωρήσει ή όχι στην έκδοση και άλλων τίτλων της ίδιας εταιρίας. Και εκεί την πάτησε. Γιατί η αρχική επιτυχία του Μάστερ Κουνγκ-Φου στηρίχθηκε κυρίως στην τρομερή δημοτικότητα που είχε εκείνα τα χρόνια η τηλεοπτική σειρά Κουνγκ-Φου, με τον Ντέιβιντ Καραντάιν, και όχι επειδή το εντελώς άμαθο ελληνικό κοινό κατάφερε να αφομοιώσει αυτά τα κόμικς. Και το αστείο είναι ότι γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο, τη μανία που είχε πιάσει τότε τον κόσμο με τις πολεμικές τέχνες, είχε επιλέξει αυτόν τον τίτλο. Τα καλά νούμερα όμως τον έκαναν να το ξεχάσει κι ευγνωμονώ το Θεό γι΄ αυτήν την παρεξήγηση! Κι αυτό γιατί τα κόμικς της Μάρβελ της δεκαετίας του ’70, αλλά και ορισμένα από τα milestones του ’60, που αυτός ο άνισος εκδότης τόλμησε να βγάλει, ήταν τόσο συντριπτικά ανώτερα από οτιδήποτε άλλο είχε μέχρι τότε παρουσιαστεί στην Ελλάδα, που όντως έκανε –άθελά του- μια μικρή επανάσταση. Θυμάμαι ότι τότε, γύρω στο 1977, όταν διάβασα τα πρώτα Μάστερ Κουνγκ-Φου, Σπάιντερ-Μαν, Κάπταιν Αμέρικα και Γκραν Γκινιόλ, μου ήταν πλέον εντελώς αδύνατο να ακουμπήσω οτιδήποτε άλλο μέχρι τότε διάβαζα αρκετά άνετα, και είχε σχέση με ευρωπαϊκό mainstream, χωρίς να βάλω τα γέλια! Και, πιστέψτε με, είχα διαβάσει τα πάντα! 2) Στον τίτλο αυτό δημοσιεύτηκαν κάποιες από τις κορυφαίες σειρές της εποχής, αλλά και οι καλύτερες δουλειές ορισμένων από τα μεγαλύτερα ονόματα της βιομηχανίας. Το Master of Kung Fu ξεκίνησαν ο τεράστιος σεναριογράφος Steve Englehart και ο καλλιτέχνης-θρύλος Jim Starlin. Αμέσως έδωσαν τη σκυτάλη στον επίσης σπουδαίο συγγραφέα Dough Moench, που κράτησε τη σειρά μέχρι το τέλος, αλλά και σ΄ έναν απίστευτο νεαρό που αποτελούσε τον κλώνο ενός μυθικού ονόματος των αμερικανικών κόμικς, του Jim Steranko, ο οποίος είχε πρώιμα εγκαταλείψει το χώρο για να ασχοληθεί με τη διαφήμιση. Το όνομα του κλώνου, Paul Gulacy. Οι δυο τελευταίοι δημιούργησαν μερικές από τις συναρπαστικότερες και εγκεφαλικότερες ιστορίες όλων των εποχών, με αποκορύφωμα το saga του Mordillo και την σούπερ απειλητική φιγούρα του Razor-Fist. Έβλεπες τον Razor-Fist, με τις γροθιές-λεπίδες, πάνω από τον σκυμμένο Σανγκ-Τσι, (κι όχι Τσανγκ-Σι, όπως λανθασμένα το απέδωσε ο Καμπανάς) κι έκλανες μέντες! 3)Δεύτερο περιοδικό απ΄ όπου αντλούσαν υλικό για τον τίτλο, το ασπρόμαυρο magazine, Deadly Hands of Kung-Fu. Εκεί, σε μια σειρά εμπνευσμένη από δημοφιλή ταινία-καράτε της εποχής, της οποίας το όνομα μου διαφεύγει, με τον τίτλο “Sons of the Tiger”, ο γνωστός συγγραφέας Bill Mantlo (Rom), μεγαλουργεί, γράφοντας παπάδες και δημιουργώντας μια από τις πιο αντιφατικές και απρόσμενες μορφές στην ιστορία των σούπερ-ηρώων, τον Λατίνο ήρωα White Tiger! Στο σχέδιο, ο εκκολαπτόμενος σούπερ-σταρ George Perez. Σκέτη μέγκλα! 4)Απ΄ το ίδιο περιοδικό, μια σειρά που προοριζόταν να έχει τον δικό της τίτλο-magazine, αλλά τελικά κρίθηκε από τους αμερικανούς εκδότες υπερβολικά καλλιτεχνική για να σταθεί μόνη της! Ο Chris Claremont (ναι, αυτός των Χ-Μen) γράφει και ο Rudy Nebres (άρτι αφιχθείς εκ Φιλλιπίνων) σχεδιάζε,ι με αδιανόητο για την εποχή τρόπο, το καλύτερο σενάριο που σκαρφίστηκε ποτέ ο δαιμόνιος plotter. Iron Fist λοιπόν και τα μυαλά στα κάγκελα! “Shall I love the Bird of Fire” τιτλοφορείται το έπος των έξι επεισοδίων, όπου εμπλουτίζεται το origin του Σιδερογροθιά με μοναδικό στυλ. 5)Ακόμη και ο Ka-Zar (προφέρεται Κέι-Σαρ) αν και ξεκινά μέτρια, στα θαυματουργά χέρια των Dough Moench (να ‘τος πάλι) στο σενάριο, αλλά και Val Mayerik στο σχέδιο (μεγάλος μάστορας του τρόμου) εντυπωσιάζει σ΄ ένα storyline που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε στην Αμερική, αφού η σειρά διακόπηκε απότομα στο νούμερο 20! Ακόμη θυμάμαι την αγριόφατσα του Raknor του Φονιά, να διαλύεται απ΄ τις γροθιές του Κα-Ζαρ. 6)Και προς το τέλος, ο τίτλος μας προσέφερε μια από τις ελάχιστες σειρές που ακόμα και σήμερα καθηλώνουν για την ευρηματικότητα και την πρωτοτυπία στην αφήγησή τους. Αν και υπέφερε απ΄ την ανεπαρκή –αν και φιλότιμη στην αρχή- μετάφραση, η σειρά Deathlok The Demolisher του Rich Buckler (Astonishing Tales # 25-28 και 30-36) μύριζε ανανέωση και πρωτοπορία. Τα κλισέ έξω απ΄ το παράθυρο! Πάω τώρα να βρω τα εξώφυλλα που σας λείπουν...

Παιδιά, αυτό που θα σας δείξω δεν έχει απ΄ ευθείας σχέση με το Μίκυ Μάους και τα κόμικς γενικότερα, όμως πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να το παρατηρήσουμε ειδικά αυτήν την εποχή όπου τόσος ντόρος έχει γίνει περί ύπαρξης ή όχι «μακεδονικής» γλώσσας. Στο οπισθόφυλλο του τεύχους 777 του Μίκυ Μάους (22-5-1981) και στα πλαίσια της παρουσίασης μιας σειράς καρτών με τις σημαίες των τότε χωρών, συν μερικά γενικά στοιχεία γι΄ αυτές (πληθυσμός, θρησκεία, γλώσσα κ.λπ.), στην κάρτα της Γιουγκοσλαβίας, ως τρίτη κυριότερη γλώσσα της χώρας αυτής αναφέρονται τα...Μακεδονικά! Εδώ βέβαια είναι προφανές ότι η παρουσίαση των χωρών έγινε μέσω κάποιων στοιχείων που βρήκαν σε κάποια ή κάποιες σχετικές εγκυκλοπαίδειες, όμως δεν είναι λίγο παράξενο που κανέναν από τους υπευθύνους (συντάκτη, διορθωτή κ.λπ.) -που σίγουρα διέθετε αυτό το περιοδικό- δεν ενόχλησε η παραπάνω πληροφορία; Κι εδώ δε μιλάμε για Καμπανά, αλλά για Τερζόπουλο, τον πιο επιμελή και αξιόπιστο εκδότη που εμφανίστηκε ποτέ στο χώρο των κόμικς στην Ελλάδα. Τι συνέβη λοιπόν; Απλά, η απόλυτη ασχετοσύνη και ωχαδερφισμός που ίσχυε και ισχύει σ΄ αυτή τη χώρα και που ποτέ δεν άφησε κανένα να δει πέρα από τη μύτη του, λειτούργησε κι εδώ. Τι να κάνουμε. Η διορατικότητα δε μας χαρακτήριζε ποτέ ως φυλή! Που να ΄ξεραν οι φίλοι μας των Σκοπίων με τι ωραία πράγματα ταΐζαμε τα παιδιά μας -μιλάμε για πάνω από 100.000 πωλήσεις την εβδομάδα, τότε το Μίκυ- απ΄ όταν ξεκινούσαν να διαβάζουν! Αυτό θα ήταν ισχυρό επιχείρημα γι΄ αυτούς, κι αφήστε τον τρελο-Λιακόπουλο να ωρύεται με τις Βαρντάρσκες και τους αρχαίους χάρτες του! 1981, μάγκες! Και τώρα, λέει, διαμαρτυρόμαστε για το τι θα γράφει η πινακίδα τους όταν θα μπαίνουν στο στάδιο του Πεκίνου! Ε, ρε γλέντια! Τα θέλει ή δεν τα θέλει ο κ*λος μας;

Λοιπόν, Germ, ήδη από τη δεκαετία του ’70, η Μάρβελ έστελνε στις ξένες εταιρίες με τις οποίες συνεργαζόταν ειδικά φιλμ εκτύπωσης και διαχωρισμού χρωμάτων, τα λεγόμενα veloxes, εργαλείο απόλυτα αναγκαίο αν ήθελες το χρώμα σου να ακολουθεί πιστά τις επιλογές του εκάστοτε ξένου colorist και άρα να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο πρωτότυπο. Το πρόβλημα βέβαια με αυτά τα φιλμ ήταν ότι στοίχιζαν ακριβά, στοιχείο που τα καθιστούσε απολύτως απαγορευτικά για έναν εκδότη όπως ο Καμπανάς, που σε ανύποπτη στιγμή, για να μειώσει το κόστος των ήδη σούπερ επιτυχημένων Σεραφίνο και Τιραμόλα –αλλά και Φάντομ, είχε αφαιρέσει τον έναν από τους δύο…συνδετήρες που συγκρατούσαν τα φύλλα τους, με συχνό αποτέλεσμα τα μεσαία φύλλα να αποχωρούν ήδη κατά τη διάρκεια του κρεμάσματος των περιοδικών με το μανταλάκι από το περίπτερο! Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή ακόμη και ο σούπερ επαγγελματίας Τερζόπουλος χρωμάτιζε -μόνος του- τις μισές σελίδες των περιοδικών του για να κρατά χαμηλά τα κόστη του. Πολλά χρόνια αργότερα τα περιοδικά του έγιναν εξ΄ ολοκλήρου έγχρωμα κι αυτό γιατί το επέβαλε η αγορά που απαιτούσε το μέγιστο στην αισθητική των εντύπων. Ο Καμπανάς τώρα, ακολούθησε με τα Μάρβελ τη γνωστή τακτική των κατά το ήμισυ αυτοχρωματισμένων εσωτερικών σελίδων, όμως για τα εξώφυλλα, έκανε την απόλυτη υπέρβαση αφού για τουλάχιστον ενάμισι χρόνο παράγγελνε (!;!) και του έστελναν τα εξώφυλλα μαζί με τα φιλμ τους!!! (Εδώ βέβαια μπορούμε να κάνουμε την εξής εικασία, γνωρίζοντας την εκδοτική πορεία και πεπραγμένα του Καμπανά: Το πιο πιθανό είναι η Μάρβελ να έστειλε δωρεάν μια σημαντική ποσότητα κομπλέ εξωφύλλων στον Καμπανά σε μια κίνηση υποστήριξης της πραγματικά κολοσσιαίας εκδοτικής προσπάθειας που αναλάμβανε. Σε αυτήν την εικασία συνηγορεί το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα εξώφυλλα που είχαν φιλμ ήταν εντελώς παράταιρα με τις εσωτερικές ιστορίες, που σημαίνει ότι ήταν πολύ πιθανό εκεί στη Μαρβελ κάπου να είχαν περισσέψει αχρησιμοποίητα veloxes εξώφυλλων –από τις παραγγελίες για τη γαλλική Lug π.χ. που επέμενε να σχεδιάζει τα δικά της painting εξώφυλλα για τα περιοδικά της Μάρβελ που εξέδιδε- και αφού τους ήταν άχρηστα, τα έστειλαν, για να μην τα πετάξουν, στον Καμπανά.) Αποτέλεσμα όλων αυτών, τα εξώφυλλά του, για μια σημαντική περίοδο, να έχουν τη μορφή και το χρώμα των αυθεντικών αμερικανικών. Επειδή όμως, ως γνωστόν, τα καλά πράγματα δε διαρκούν πολύ, κάποια στιγμή ο Καμπανάς ξεκίνησε να αναπαράγει τα εξώφυλλά του απ’ ευθείας από το αμερικανικό αντίτυπο που του έστελναν, απομονώνοντας τα μαύρα και επαναχρωματίζοντας τα κενά (bye-bye, veloxes!) Το αποτέλεσμα ήταν μεν άθλιο –σαν αυτό του εξωφύλλου των Εικονογραφημένων Αριστουργημάτων # 9, όμως τα εξώφυλλα –επιτέλους- ανήκαν σε ιστορία που φιλοξενούσε το αντίστοιχο τεύχος. Ουδέν κακό αμιγές καλού! Στην αντίπερα όχθη τώρα, ο μεγαλομανής Ψαρόπουλος ξεκίνησε τα Σούπερμαν με λουστρέ βαρύ χαρτί και με veloxes για όλο το τεύχος! Όταν όμως τα έξοδα λύγισαν το πορτοφόλι του, περί το τεύχος 32 αν δεν κάνω λάθος, τα φιλμ πήγαν περίπατο και άρχισε μια φωτογραφική αναπαραγωγή που πάνω στο λουστρέ χαρτί έβγαζε εκτρώματα! Κρίμα τις υψηλές του προσδοκίες!

Τώρα που το βρήκα εύκαιρο, να και το περιβόητο ένατο τεύχος της σειράς με το εντυπωσιακά κακό λογότυπο, αλλά και με την υπέροχη σχεδιαστική δουλειά του Jil Kane, έστω και κακοφωτογραφημένη. Το εξώφυλλο μεταφέρθηκε στην παρουσίαση.

Μόνο κάποιες αποσαφηνίσεις όσον αφορά στους "Naufrages du Τemps" και σε όσα σημείωσε ο Θωμάς. (Κι ας με συγχωρήσουν οι γαλλομαθείς για την έλλειψη των αξάν μου) Η σειρά ξεκίνησε να δημοσιεύεται το 1964 στην εφημερίδα "Chouchou". Ο Jean-Claude Forest (με το ψευδώνυμο τότε Jean-Claude Valherbe) υπέγραφε μόνο το σενάριο, ενώ ο Paul Gillon ήταν o αποκλειστικά υπεύθυνος για το αριστουργηματικό σχέδιο. Η σειρά διακόπηκε μετά από τα πρώτα εννέα επεισόδια για να επανεμφανιστεί δέκα χρόνια μετά στην "France-Soir" και αργότερα την ίδια χρονιά, με ολοκληρωμένο τον πρώτο κύκλο, στο άλμπουμ της "Hachette" που αναφέρει ο Θωμάς και που φυσικά δημοσιεύτηκε στον Μικρό Κάου-Μπόυ. Η σειρά διακόπτεται ξανά, για να επανεμφανιστεί τρία χρόνια μετά στις σελίδες του "Metal Hurlant". Τα τέσσερα πρώτα άλμπουμ με την υπογραφή και των δύο δημιουργών -ο Forest εγκαταλείπει έκτοτε τη σειρά- είναι τα εξής: L' Etoile endormie (Hachette, 1974), L' Univers cannibale (Humanoides associes, 1976), Tendre Chimere (Humanoides associes, 1977), Terra (Humanoide associes, 1984). Όσο για τον τεράστιο Paul Gillon, ένα σπάνιο δείγμα της σχεδιαστικής του ιδιοφυΐας, με τη μορφή μιας δωδεκασέλιδης ιστορίας, έχει δημοσιευτεί στην Βαβέλ # 124 (Σεπτέμβριος 1991).

Τι να πρωτοπείς γι΄ αυτή τη σειρά. Κατ΄ αρχήν, να ομολογήσω πως το θεωρώ το καλύτερο περιοδικό τσέπης όλων των εποχών. (Απ΄ όταν έγινε φυσικά τσέπης). Και, όχι, φίλε, theguest, η νοσταλγία που νιώθεις για το Βέλος έχει ελάχιστα να κάνει με την παιδική ματιά. Κυρίως προέρχεται από το βαρύ κι ασήκωτο φορτίο ποιότητας των ιστορικών κι ανεπανάληπτων σειρών που δημοσιεύτηκαν εκεί μέσα. Μιλάμε για την αφρόκρεμα των daily strips της εποχής στις Η.Π.Α., συν κάποια εξαιρετικά ευρωπαϊκά, όπως το ιταλικό Oklahoma των τεράστιων Guido Martina (σενάριο) και Pier Luigi De Vita (σχέδιο), πιο γνωστών από το, επίσης γουέστερν, Pecos Bill. Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα η περίπτωση της δημοσίευσης αρκετών στριπ του Ποπάυ δια χειρός Bud Sagendorf, μεταφρασμένων κατ΄ ευθείαν από τα αγγλικά, μ΄ άλλα λόγια απαλλαγμένων από τα γελοία ιταλικά ψευδώνυμα και συγγενικά εφευρήματα. Και με μια υπεράνθρωπη, αν και μάλλον αποτυχημένη, προσπάθεια στον μεταφραστικό τομέα να συλλάβουν το νόημα των απρόσιτων για την εποχή γλωσσικών ακροβασιών των Αμερικανών σεναριογράφων. Αν και το αποτέλεσμα έχανε, η προσπάθεια σίγουρα άξιζε το χειροκρότημα. Όσο για τη μορφή, ξέρουμε ότι ο Τερζόπουλος επιβίωσε από τον 'λιμό', γιατί αναζητούσε πάντα την ποιότητα σε οτιδήποτε έβγαζε και δεν υπαναχωρούσε ανάλογα με τις οικονομικές ανάγκες της εποχής. Ως εκ τούτου τα καλοδιατηρημένα Βέλη μοιάζουν σαν να τυπώθηκαν χθες, ενώ και το χαρτί έχει υποστεί την ελάχιστη δυνατή διάβρωση. Παρ΄ όλ΄ αυτά, τα Βέλη είναι σπανιότατα και συλλεκτικότατα. (Και δεν απορεί κανείς γι΄ αυτό!) Μέχρις ότου επανέλθω με ενδιαφέρουσες συγκρίσεις των παρουσιάσεων του Ποπάυ από Δραγούνη και του Φάντομ από Καμπανά (εδώ πέφτει το πολύ γέλιο) απέναντι στις αντίστοιχες του Βέλους, ορίστε τέσσερα ακόμα εξώφυλλα. Τα εξώφυλλα μεταφέρθηκαν στην παρουσίαση.

Λοιπόν, παίδες, η κόρη μου αγόρασε το τελευταίο Μίκυ Μάους (#2183), όπου εκτός από τις καινούργιες ιστορίες, υπήρχε και μια αρχαία (κατά την προσφιλή τους συνήθεια) στο τέλος. Για να πω την αλήθεια, έχω σταματήσει να συλλέγω τακτικά το Μίκυ Μάους από το σωτήριον έτος 1978, αλλά καμιά φορά ξεφυλλίζω τις σελίδες των τευχών που εδώ και έξι περίπου χρόνια μαζεύει η κόρη μου, έχοντας συγκεντρώσει πάνω από 300. Εδώ και πάρα πολύ καιρό λοιπόν, ξεκινώντας από τα Λούκυ Λουκ και τα Αστερίξ, με τη μικρή έχουμε εφεύρει ένα παιχνίδι. Όταν ανακαλύπτω μια ιστορία που είχε επαναδημοσιευθεί στο παρελθόν και το συγκεκριμένο αρχαίο τεύχος τυχαίνει να βρίσκεται σε σημείο προσβάσιμο, το ξετρυπώνω και ξεκινάω να διαβάζω την μετάφραση φωναχτά, συννεφάκι-συννεφάκι, ενώ η κόρη μου ανταπαντά με τη δική της, σύγχρονη ερμηνεία. Είναι απίστευτο πόσο, μέσα σε λίγες δεκαετίες, η ελληνική γλώσσα έχει αναμορφωθεί, αποβάλλοντας ή τροποποιώντας λέξεις και φράσεις, αλλά και πόσο έχει βελτιωθεί η κατανόηση του ξένου κειμένου από τους ακουστικά σοφότερους πλέον νέους μεταφραστές. Όσο για τη χαώδη απόσταση μεταξύ των τότε και των τώρα εκτυπωτικών μέσων και τελικού αισθητικού αποτελέσματος, ούτε καν χρειάζεται ν΄ αναφερθεί κανείς. Σε αυτό λοιπόν το τελευταίο τεύχος του Μίκυ Μάους η παλιά ιταλική ιστορία που επαναδημοσίευσαν μου ξύπνησε γλυκές μνήμες, αρκετά ισχυρότερες από τις άπειρες άλλες που έχουν επίσης επαναδημοσιεύσει, γιατί επρόκειτο για μια πάρα πολύ έξυπνη δεκαπεντασέλιδη ιστορία γεμάτη γκανγκς, στα οποία οι Ιταλοί ήταν πραγματικές μανούλες. Έψαξα λοιπόν και βρήκα το παλιό αυτό τεύχος (#454) των 34ων χρόνων και έπαιξα ξανά με τη μικρή το παιχνίδι μας. Σκέτη απόλαυση, δείγμα της οποίας (την αρχική σελίδα και την προηγούμενή της) επισυνάπτω και για άλλους πιθανούς νοσταλγούς. Οι συγκρίσεις των δύο εποχών δικές σας. (Είχες δίκιο, dionik, το νούμερο διορθώθηκε!)

Εφτά πράγματα κι από μένα γι΄ αυτό το ιστορικό περιοδικό. 1) Το πρώτο τεύχος του «Δυναμικού» κυκλοφόρησε στις 1-8-76, ενώ το πρώτο του «σκέτου» στις 20-5-77. 2) Επρόκειτο για μια πάρα πολύ προσεγμένη έκδοση. Η μετάφραση ήταν αξιοπρεπέστατη, το ελληνικό λέτερινγκ καλοφτιαγμένο, ενώ τυπωνόταν σε ποιοτικό, «βαρύ» χαρτί με άψογη προσαρμογή συνδετήρων. Μαζί με το Μίκυ Μάους, το πιο άφθαρτο στο χρόνο περιοδικό. Το γεγονός αυτό, αλλά κυρίως επειδή, όπως και με το Μίκυ Μάους, δεν το έδεναν σε τόμους, το διατήρησε, εώς και πρόσφατα, ελάχιστα συλλεκτικό. Μόνο μελανό σημείο στη «διαθεσιμότητα» του τα σιδερότυπα που φιλοξενούνταν στο εξώφυλλο και ανάγκαζαν πολλούς να το ακρωτηριάζουν. Επίσης, το σιδερότυπο, αν δεν το έβγαζες και έκανες το λάθος να διατηρείς τη συλλογή σου σε μέρος με υγρασία, σιγά-σιγά πότιζε τις εσωτερικές σελίδες με τα μελάνια του, ενώ και το εξώφυλλο αποκτούσε μια ημιδιάφανη χροιά. 3) Το εξώφυλλο του Αγοριού διέθετε μια ξεχωριστή γραφιστική τεχνική. Ο καλλιτεχνικός επιμελητής χρησιμοποιούσε την τεχνική του πλαισίου για να παρουσιάσει τους ήρωες του εξωφύλλου. Δεν λειτουργούσε πάντα, όμως τόνιζε τον τίτλο, κάτι που, μαζί με το μέγεθός του, το έκανε ιδιαίτερα ευδιάκριτο σε μια παράταξη διάφορων κόμικ τσέπης της εποχής. 4) Και οι δύο εκδότες πίστευαν πως το Αγόρι, όπως και το Μπλεκ, θα έπρεπε να έχει έναν επικεφαλής ήρωα που θα ήταν, ας πούμε, το αντίπαλο δέος του Ήρωα των Κυνηγών. Γι΄ αυτό το ρόλο επελέγη ο Ελ Ζαμπάτο, μια ισπανική σειρά σαφώς κατώτερης ποιότητας από αυτή του Μπλεκ, ιδιαίτερα όμως δημοφιλής στην Ισπανία και εκτυλισσόμενη σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο (Έγινε ήδη αναφορά σε αυτήν από άλλα παιδιά). Έτσι, για πολλά χρόνια, ακόμη κι όταν το εξώφυλλο φιλοξενούσε άλλον ήρωα, ένοιωθαν την υποχρέωση να αναφέρουν σε κάποια γωνιά το «Ελ Ζαμπάτο». Από τη μια λοιπόν είχαμε ένα περιοδικό (Μικρός Ιππότης) όπου ο φιλοξενούμενος ήρωας (Μπλεκ) είχε το λογότυπο δικό του και τελικά σφετερίστηκε τον τίτλο, κι από την άλλη ένα περιοδικό που επέμενε να αναγράφει το όνομα της πρωταγωνιστικής σειράς σε κάθε εξώφυλλο, μην και την ξεχάσουν οι αναγνώστες! 5) Τελικά, παρά τα παραπάνω, ο διασημότερος ήρωας που φιλοξενήθηκε στο Αγόρι ήταν φυσικά ο Judge Dredd των John Wagner (σενάριο) και Carlos Sanchez Esquerra (σχέδιο) που ξεκίνησε να δημοσιεύεται στην Ελλάδα σχεδόν ταυτόχρονα με την Αγγλία και το θρυλικό 2000AD. Ήταν μια ωμή, τελείως ψυχροπολεμική sci-fi σειρά, με super-hero αναφορές, που εκτός των άλλων ανέδειξε ένα από τα μεγαλύτερα ταλέντα της βιομηχανίας, τον σχεδιαστή Brian Bolland. 6) Ξεχώρισα πρόχειρα πέντε-έξι τεύχη που θυμάμαι με αρκετή νοσταλγία και θα τα διάβαζα άνετα και τώρα ακόμη. Νο 71 (22-9-78): Η σειρά «Αερομπώλ» τελειώνει με την κατάκτηση από τους Χάρλεμς του τίτλου του πρωταθλήματος. Απέμειναν ζωντανοί μόνο τρεις! (Η σειρά, όπως και αρκετές άλλες, συνδέθηκε σε continuity με το Judge Dredd.) Νο 82 (8-12-78): Επιτέλους, πεθαίνει ο Καρχαρίας (με το καμάκι)! Ανατινάχτηκε, αφού κατανάλωσε, μαζί με το ανθρώπινο γεύμα του, επαρκή δόση εκρηκτικών. Νο 100 (13-4-79): Πρώτη εμφάνιση, αλλά και θάνατος του Ρίκο, του δίδυμου αδελφού του Ντρεντ. Επιτέλους γίνονται νύξεις για την προέλευση του Ντρεντ, ενώ μαθαίνουμε και το μικρό του όνομα: Τζο. Νο 131 (6-11-79) -133: Το κύκνειο άσμα ενός από τους σπουδαιότερους ήρωες του περιοδικού. Ο Βιονικός Πράκτορας, Τζων Προμπ, θυσιάζεται για να ζώσει τη ζωή ενός εξωγήινου που κρατούν παράνομα οι κυβερνητικοί που τον δημιούργησαν. Ο Προμπ πεθαίνει από οικεία πυρά. Θαυμάσιο storyline. 7) A, και το εξώφυλλο του πρώτου τεύχους (δυναμικό), που βρήκα πρόχειρο. Το εξώφυλλο μεταφέρθηκε στην παρουσίαση.

Χρωστούσα ένα δείγμα γραφιστικής «επιδεξιότητας» του Κ. Ραμπατζή και να ΄το. Προσέξτε καλά τις τρεις φιγούρες που συναποτελούν το εξώφυλλο του τεύχους 698 (20-7-79). Και τώρα ρίξτε μια προσεκτική ματιά σε αυτήν εδώ την σελίδα από την κλασική αμερικανική σειρά “TALES OF WELLS FARGO” (FOUR COLOUR DELL # 1023, Aug.-Oct. 1958), pg. 26, story 2nd: ‘The skeleton cave’. (Και ιδιαίτερα στο τελευταίο πάνελ.) Απίστευτος ο τύπος, έτσι;

Λοιπόν, παιδιά, λίγα στοιχεία γι΄ αυτήν τη σειρά. Ο Καμπανάς όντως ξεκίνησε δημοσιεύοντας υλικό από το Marvel Classic Comics (1976), χωρίς όμως να ξεκινήσει από την αρχή, αλλά δημοσιεύοντας τα τεύχη 13-20 με τον τρόπο που αναλύθηκε και πιο πάνω. Όσο για το τεύχος 9 του Καμπανά, όπου το έχουν μπερδέψει μόνο στην ταυτότητα, αφού στο εξώφυλλο αριθμείται σωστά ως «9», αποτελεί την επίσημη κόμικ εκδοχή της ταινίας ‘The island of Dr. Moreau’ του 1977, μια μεταφορά για το σινεμά του διάσημου βιβλίου του H.G. Wells, με πρωταγωνιστές τον Μπαρτ Λανκάστερ ως Δρα Μορώ, τον Μάικλ Γιορκ και την Μπάρμπαρα Καρέρα. Είναι μια θαυμάσια ταινία, κλάσεις ανώτερη από ένα πιο πρόσφατο ριμέικ -του 1997, αν δεν κάνω λάθος- με τον Μάρλον Μπράντο ως Μορώ, τον Βαλ Κίλμερ και τον Ντέιβιντ Θιούλις. Η αμερικανική σειρά, που δεν έχει φυσικά ουδεμία σχέση με το Marvel Classic Comics, τιτλοφορείται Marvel Movie Special (1977) και αποτελείται από δύο one-shot, το The Deep, μια μεταφορά της ομότιτλης ταινίας με τη Ζακλίν Μπισέ και το Νικ Νόλτε και το παραπάνω. Είναι προφανές λοιπόν, ότι με κάποια παραγγελία από Αμερική, κάποια στιγμή του έστειλαν, πιθανότατα ως δώρο ή κατά λάθος το συγκεκριμένο κόμικ, και ο Καμπανάς, μην έχοντας πού να το βάλει, αναβίωσε τα Εικονογραφημένα Αριστουργήματα, έστω και για ένα τεύχος. Υπάρχει όμως ένα πρόσθετο ενδιαφέρον με τη συγκεκριμένη -και εξαιρετική-κόμικ προσαρμογή. Ο συγγραφέας Dough Moench ανέπτυξε σε κόμικ το σενάριο που του έδωσαν από την εταιρία παραγωγής, χωρίς βέβαια να μπορεί να προβλέψει ότι οι παραγωγοί θα άλλαζαν το –απαισιόδοξο- φινάλε της ταινίας, πετσοκόβοντας την τελική σκηνή-σοκ, για χάρη ενός όμορφου χάπι-εντ. Αυτό λοιπόν το κόμικ, που περιέχει ατόφια την έκπληξη του τέλους, σ΄ ένα ωραίο, μεγάλο πάνελ, αποτελεί ουσιαστικά ντοκουμέντο για την uncensored κόπια της ταινίας!

Όντως, Germanicus19, όταν επαναδημοσιεύτηκε η σειρά το ’88, την τοποθέτησαν στο εσωτερικό του περιοδικού σε τμήματα των 6 εώς 9 σελίδων. Έτσι ολοκληρώθηκε σε εφτά μέρη, κάτι που την έκανε αρκετά πιο εύπεπτη. Σκεφτόμενος τώρα ότι αυτοί οι «πειρατές» στο Μικρό Κάου-Μπόυ, είχαν τόσο καλό γούστο ώστε να επιλέγουν εκπληκτικές σειρές για να «γεμίζουν» τα κενά τους, μελαγχολώ… Κι αυτό γιατί εκδοτικοί κολοσσοί του σήμερα, με άπειρα κεφάλαια και μέσα, αλλά με παντελή έλλειψη στόχων, γνώσεων και –το ακόμα χειρότερο- τους πιο ακατάλληλους στα ηγετικά πόστα, συνεχίζουν να σπαταλούν το χώρο τους με μέτριες σειρές, αγνοώντας –με αρκετή προκατάληψη- αριστουργήματα του πρόσφατου παρελθόντος. Αντίθετα, οι Ανδρεόπουλος και Ραμπατζής ήταν αναμφίβολα άνθρωποι με καλλιτεχνικό ένστικτο αλλά, το κυριότερο, με ασύλληπτη αγάπη για τα κόμικς και αυτό από μόνο του είναι κάτι το πολύ σπάνιο. Και για τότε, και για τώρα.

Μια κάπως καθυστερημένη απάντηση για τον Germanicus19: Σύμφωνα με τα -δυστυχώς γραπτά- αρχεία μου (αφού η πρόσβαση στα ίδια τα τεύχη των Μικρών Κάου-Μπόυ είναι προς το παρόν αδύνατη) οι «Ναυαγοί μέσα στο χρόνο» ξεκίνησαν να δημοσιεύονται στο εσωτερικό εξώφυλλου και οπισθόφυλλου του περιοδικού από το τεύχος 496 (5-9-1975) εώς το 522 (5-3-1976). Επίσης, αν δυσκολευτείς με τα αρκετά παλιά αυτά τεύχη, το κόμικ επαναδημοσιεύτηκε και στα τεύχη 1182 (28-10-1988) εώς 1188 (9-12-88). Όλα αυτά με μια μικρή επιφύλαξη, αφού οι σημειώσεις είναι παλιές και κάπως μπερδεμένες. Ά, και μια σημείωση που δεν αφορά ακριβώς σε αυτήν εδώ την έκδοση αλλά, μόλις το θυμήθηκα. Τα θρυλικά παιδιά δεν έμειναν πάντα τέσσερα, αλλά κάποια στιγμή ο Στρατίκης, στον Μικρό Σερίφη, πρόσθεσε και το πέμπτο μέλος, που ήταν η μικρή Ινδιάνα...Παλόμα! Ουγκ!