Ο Αστερίξ και ο γρύπας [Σαραντάκος Νίκος, sarantakos.wordpress.com, 27/10/2021]

[nikolas12]

SPOILER ALERT: Το άρθρο προέρχεται από εδώ. Προσπάθησα να μην το διαβάσω όσο μπορώ, καθώς είναι review και ίσως κρύβει κάποιο spoiler (κατ' όπιν υποδείξεως από @ Laz33  υπάρχουν κανονικότατα spoilers)

 

 

Το ιστολόγιο αγαπάει τον Αστερίξ και έχει καθιερώσει μια σειρά άρθρων στα οποία παρουσιάζει τις κλασικές περιπέτειες του Γκοσινί και του Ουντερζό -το τελευταίο άρθρο της σειράς αυτής, δέκατο όγδοο συνολικά, το δημοσίευσα τον Ιούλιο και ήταν η περιπέτεια του Αστερίξ στους Ολυμπιακούς αγώνες.

 

Στην αρχή, τα αστεριξολογικά μας άρθρα δημοσιεύονταν κάθε δυο μήνες, αλλά μετά ο ρυθμός αραίωσε απελπιστικά. Φέτος έχουμε δημοσιεύσει ένα μόνο άρθρο της σειράς αυτής, αυτό του Ιουλίου -όμως για σήμερα έχουμε κάτι αλλο.

 

Βλέπετε, μπορεί ο Ρενέ Γκοσινί να πέθανε πρόωρα, πάνω στον ιμάντα του τεστ κοπώσεως λένε, σε πλήρη δημιουργική ακμή το 1977, αλλά ο Αλμπέρ Ουντερζό συνέχισε να εκδίδει άλμπουμ με περιπέτειες του Αστερίξ, αν και σε πιο αραιό ρυθμό. Πολλοί φανατικοί αναγνώστες των άλμπουμ της πρώτης περιόδου θεωρούν ότι τα άλμπουμ αυτής της δεύτερης περιόδου υστερούν σαφώς και αρνούνται να τα συμπεριλάβουν στον κανόνα των 24. Κι εγώ μαζί -δεν έχω σκοπό να παρουσιάσω άλμπουμ της δεύτερης περιόδου, που δεν ξέρω καν κι αν τα έχω διαβάσει όλα.

 

Όμως τα χρόνια πέρασαν, ο Ουντερζό σταμάτησε να σκιτσάρει. Οπότε, θα έλεγε κανείς, έκλεισε οριστικά η σειρά των περιπετειών του Αστερίξ, έτσι δεν είναι;

 

Δεν είναι έτσι. Διότι ο Ουντερζό ή μάλλον ο εκδοτικός οίκος που διαχειρίζεται τα πνευματικά δικαιώματα στους ήρωες έδωσε την άδεια στον κειμενογράφο Jean-Yves Ferri και στον σκιτσογράφο Didier Conrad να συνεχίσουν τις περιπέτειες στο ίδιο γενικό πνεύμα. Το τελικό προϊόν, κάθε φορά, είχε την έγκριση του Ουντερζό. Πέρυσι τον Μάρτιο ο Αλμπέρ πήγε να συναντήσει τον Ρενέ εκεί ψηλά, αλλά η σειρά συνεχίζεται πάντοτε από το ίδιο δίδυμο.

 

Αυτό είναι μεν ασυνήθιστο αλλά όχι πρωτοφανές, και άλλοι πετυχημένοι μυθοπλαστικοί ήρωες έχουν συνεχίσει την πορεία τους και μετά τον θάνατο των δημιουργών τους. Αν θέλετε, το συζητάμε στα σχόλια.

 

Η πρώτη περιπέτεια αυτής της τρίτης περιόδου έστειλε τον Αστερίξ και τον Οβελίξ στη χώρα των Πίκτων (Σκοτσέζων), η δεύτερη είχε θέμα έναν χαμένο πάπυρο του Καίσαρα και η τρίτη, που την παρουσιάσαμε και εδώ πριν από 4 χρόνια, στέλνει τους δυο ήρωες σε κούρσα αρμάτων που διασχίζει την Ιταλία. Η τέταρτη περιπέτεια κυκλοφόρησε πρόπερσι, και επίσης την παρουσιάσαμε στο ιστολόγιο -ήταν με την κόρη του Βερσενζετόριξ, την Αδρεναλίνη.

 

 

Πριν από λίγες μέρες, κυκλοφόρησε στη Γαλλία ο πέμπτος τόμος της νέας περιόδου με τον τίτλο Astérix et le griffon, Ο Αστερίξ και ο γρύπας δηλαδή. Δεν θα μπορούσα να μην τον αγοράσω αμέσως -και να σας τον παρουσιάσω, βέβαια, αφού μάλιστα το ιστολόγιο έχει ασχοληθεί πολλές φορές με τον γρύπα κυρίως σε μεταφραστικά μαργαριτάρια.

 

Όπως βλέπετε και από το εξώφυλλο, η περιπέτεια εκτυλίσσεται σε χιονισμένο τοπίο.

 

Πράγματι, είναι μια ταξιδιωτική περιπέτεια, στην οποία οι δυο Γαλάτες καλούνται να ματαιώσουν τα σχέδια των Ρωμαίων στη χώρα των Σαρματών. Βέβαια οι ιστορικοί Σαρμάτες ή Σαυρομάτες νομίζω πως είχαν κατέβει και πιο νότια, αλλά αν κρίνω από το τοπίο οι Σαρμάτες του Αστερίξ βρίσκονται σαφώς στη Σιβηρία.

 

Η περιπέτεια όμως διαφέρει από τις προηγούμενες ταξιδιωτικές που έχουμε γνωρίσει σε ένα σημείο: ενώ στις άλλες ταξιδιωτικές περιπέτειες ξεκινάμε σχεδόν πάντοτε (αν κάνω λάθος, διορθώστε με οι αστεριξολόγοι) από το γαλατικό χωριό, και αργά ή γρήγορα εμφανίζεται η ανάγκη που καλεί τον Αστερίξ και τον Οβελίξ να φύγουν για κάποια μακρινή ή έστω κοντινή χώρα, εδώ βρίσκουμε τον Αστερίξ, τον Οβελίξ και τον Πανοραμίξ χαμένους μέσα στο χιόνι, και μάλιστα όχι στην πρώτη σελίδα της περιπέτειας, αλλά στην τρίτη.

 

Διότι η περιπέτεια ξεκινάει με τους Ρωμαίους. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι το Barbaricum, οι χώρες πέρα από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, και ιδίως στα ανατολικά, κατοικούνταν από λαούς με δυσκολοπρόφερτα ονόματα ενώ, σύμφωνα με τις διηγήσεις, εκεί ζούσαν επίσης φοβερά ή θαυμάσια εξωτικά ζώα.

 

Το πιο αινιγματικό από αυτά ήταν ο γρύπας, μισό λιοντάρι και μισός αετός, ένα ιερό τέρας -όπως λέει ο γεωγράφος Terrinconus (άγνωστη γη δηλαδή) στον Ιούλιο Καίσαρα, ο οποίος αμέσως δείχνει ενδιαφέρον:

 

 

— Mου αρέσει αυτό το τρομακτικό ζώο, Τερινκόνους, καλέ μου γεωγράφε. Αλλά πού θα το βρούμε;
— Στην Άπω Ανατολή, ω Καίσαρα, στο Μπαρμπάρικουμ, στη γη των Σαρματών. Το είδε ο μεγάλος Έλληνας εξερευνητής, ο Τροδέξης από την Κολλαγηνή, το βεβαιώνει στα γραφτά του, το έχω επαληθεύσει.

 

Στα γαλλικά λέει Grand Est, που, όχι συμπτωματικά νομίζω, είναι και το όνομα μιας γαλλικής περιφέρειας, που σχηματίστηκε μετά την τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση και περιλαμβάνει την Αλσατία, τη Λωραίνη, τις Αρδέννες και την Καμπανία. Ακριβώς από πάνω βρίσκεται το Λουξεμβούργο. Να μας λένε βάρβαρους οι Παριζιάνοι; Διόλου απίθανο.

 

Όσο για τον Έλληνα εξερευνητή, το όνομά του είναι λογοπαίγνιο με το trop d’excès de collagène, δηλ. υπερβολική κατάχρηση κολλαγόνου.

 

Λοιπόν, ο Ρωμαίος γεωγράφος λογαριάζει να εκστρατεύσει στην Ανατολή, στη χώρα των Σαρματών, για να πιάσει τον γρύπα και να τον φέρει στη Ρώμη. Και βασίζεται ότι θα τους δείξει τον δρόμο μια αιχμάλωτη από τη Σαρματία, που την παρουσιάζει στον Καίσαρα:

 

 

Η αιχμάλωτη, δίμετρη καλλονή, μιλάει με ξενική προφορά. Σε όλη την περιπέτεια, όποτε μιλάνε Σαρμάτες τα Ε είναι ανάποδα, υπαινιγμός θαρρώ στο κυριλλικό αλφάβητο. Απορώ γιατί δεν προτίμησαν να βάλουν τα R ανάποδα, που είναι στο κάτω κάτω ένα υπαρκτό γράμμα του κυριλλικού αλφαβήτου, αλλά ίσως προτίμησαν το Ε που είναι το συχνότερο γράμμα.

 

Η αιχμάλωτη λέει A vos risques et périls, που σημαίνει ό,τι και το αγγλικό at your own risk, και συχνά το βλέπω όταν πεζοπορώ, δηλ. ουδεμία ευθύνη φέρουμε αν πάθετε κάτι. Αλλά ο γεωγράφος μεταφράζει εξωραΐζοντας τα λεγόμενα: — Πείτε ότι έγινε κιόλας.

 

Κι έτσι εκστρατεύουν οι Ρωμαίοι στη Σαρματία: ο γεωγράφος, η αιχμάλωτη, ένας κυνηγός άγριων θηρίων που έχει πάρει μέρος σε πολλές ανάλογες αποστολές, κι ένας εκατόνταρχος με τους λεγεωναρίους του.

 

Ταυτόχρονα, ο σαμάνος των Σαρματών έχει προαισθανθεί ότι οι Ρωμαίοι έρχονται για να πάρουν τον γρύπα τους και στέλνει τηλεπαθητικό μήνυμα στον δρυΐδη Πανοραμίξ ζητώντας βοήθεια, κι έτσι ο Πανοραμίξ με τον Αστερίξ και τον Οβελίξ (αλλά και τον Ιντεφίξ) κάνουν κι αυτοί το μακρύ ταξίδι μέσα στα χιόνια.

 

Όπως όμως ανακαλύπτουν οι Γαλάτες, οι Σαρμάτες έχουν ένα περίεργο έθιμο: οι άντρες  μένουν διαρκώς στο χωριό και κάνουν τις δουλειές του σπιτιού, ενώ τον πόλεμο τον έχουν αναλάβει οι γυναίκες, έφιππες Αμαζόνες. Και το βρίσκω περίεργο που η περιπέτεια δεν πήρε τον τίτλο «Ο Αστερίξ στις Αμαζόνες» ή κάτι τέτοιο.

 

Βέβαια, η λέξη χρησιμοποιείται στην περιπέτεια -και δίνει και αφορμή για λογοπαίγνια όπως εδώ:

 

 

H Καλασνίκοβνα, έτσι λέγεται η αιχμάλωτη, ήταν ξεροκέφαλη, λέει η αρχηγίνα. Την είχα προειδοποιήσει να μην ακολουθήσει τον Μπάσταρνο (όνομα λαού, λέει, ίσως και λογοπαίγνιο) στα δυτικά. Πράγματι, ο λεγάμενος «την παρέδωσε στους Ρωμαίους και μάλιστα χωρίς να ζητήσει λύτρα». Οπότε, μία πολεμίστρια πίσω φωνάζει — Pas de livraison gratuite d’Amazone, που λογοπαίζει με τη δωρεάν παράδοση αγορών από την Άμαζον.

 

Ένα άλλο λογοπαίγνιο με λέξεις της εποχής του Διαδικτύου, που απορώ πώς θα το χειριστούν στη μετάφραση, έχει να κάνει με τους Σκύθες. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούν δυο Σκύθες ως οδηγούς στην εκστρατεία τους. Βέβαια, πολύ μαυριδερούς τούς βλέπω, αλλά τουλάχιστον φοράνε παντελόνια, όπως και οι αρχαίοι (αναξυρίδες που τις έλεγαν).

 

 

Οι Σκύθες στα γαλλικά είναι scythes, που προφέρεται όπως και τα σάιτ, sites (κι ο ενικός και των δύο επίσης). Οπότε, εδώ έχουμε scythes specialisés, ειδικευμένοι Σκύθες (ή ιστότοποι), ενώ και σε άλλα σημεία της περιπέτειας υπάρχουν ανάλογα λογοπαίγνια: όταν ο Οβελίξ πλακώνει με ένα δέντρο έναν Σκύθη που τους κατασκόπευε φωνάζει Scythe bloqué, ενώ σε άλλο σημείο ο Σκύθης λέει ότι δεν είναι παρά un Scythe de rencontre (site de rencontres είναι ο ιστότοπος γνωριμιών) -και αλλού ο εκατόνταρχος δίνει εντολή στους Σκύθες να κρατάνε ένα σκοινί και να rester en ligne, δηλαδή να μείνουν ονλάιν.

 

Κατά τα άλλα, οι δυο οδηγοί χρησιμοποιούν, και στο παραπάνω καρέ και αλλού, λεξιλόγιο ίδιο με των τουριστικών ιστοτόπων. Ο δεύτερος λέει le parcours est bien fleché, δηλ. η πεζοπορική διαδρομή έχει καλή σήμανση (με βέλη) αλλά η υποδοχή θα μπορούσε να είναι καλύτερη.

 

Επίσης, ένας λεγεωνάριος, που τον ζωγραφίζουν με πράσινο μούτρο, έχει το σημαδιακό όνομα Fakenius, δηλαδή fake news.

 

 

Γίνεται συζήτηση για τις μεγάλες νύχτες στον βορρά, οπότε ο Φακένιους λέει ότι πάντα έβρισκε ύποπτη την ιστορία με τον ήλιο που ανατέλλει κάθε μέρα -και πού πηγαίνει στο μεσοδιάστημα; αυτό κανείς δεν μας το λέει. Οι άλλοι λεγεωνάριοι συζητάνε για τους θεούς. «Οι Θεοί, μας λένε, οι Θεοί!» «Εγώ δεν νομίζω ότι αυτό εξηγεί τα πάντα.

 

Γίνονται κι άλλες φιλοσοφικές κουβέντες από τους Ρωμαίους. Ο γεωγράφος ξέρει ότι η γη είναι στρογγυλή ενώ ο κυνηγός θηρίων πιστεύει πως είναι επίπεδη και έχει άκρες. Οι δυο τους άλλωστε συνεχώς τσακώνονται για προηγούμενες συνεργασίες τους, όπου ο καθένας προσπαθεί να πιστωθεί τις επιτυχίες και να χρεώσει τις αποτυχίες στον άλλον. Οι λεγεωνάριοι τούς σχολιάζουν ειρωνικά: –Να δεις, τώρα θα του πει για τον Κύκλωπα. — Ακόμα δεν είπαν για την καμηλοπάρδαλη. Επίσης, οι λεγεωνάριοι, απαυδημένοι από τις δύσκολες συνθήκες, νοσταλγούν τις μάχες με άλλους βαρβάρους:

 

 

Προτιμούσα τους Γερμανούς, λέει ο ένας. Ναι, les Germains eux au moins étaient francs, λογοπαίγνιο αφού franc σημαίνει και Φράγκος αλλά και ειλικρινής: οι Γερμανοί τουλάχιστον ήταν ειλικρινείς/Φράγκοι. Κι ενώ άλλοι νοσταλγούν τους Βανδάλους, κάποιος αναφέρει τους Ελβετούς, που δίνει αφορμή για ένα περίπλοκο λογοπαίγνιο:

 

Faut pas prendre l’Helvétie pour des gens ternes, που κατά λέξη σημαίνει «δεν πρέπει να θεωρείς την Ελβετία ανθρώπους πεζούς, βαρετούς, όμως παραπέμπει στην έκφραση prendre des vessies pour des lanternes [κατά λέξη: παίρνω τις κύστες/φούσκες για φανάρια] που λέγεται όταν κάποιος κάνει ένα χοντρό λάθος, μια εντελώς λαθεμένη εκτίμηση.

 

Οι Γαλάτες αρχικά προσπαθούν να μεσολαβήσουν ώστε να επιστρέψει η αιχμάλωτη στους Σαρμάτες. Δεν τα καταφέρνουν κι έχουν να ακούσουν τις ειρωνείες από τις Αμαζόνες. Έχει παγώσει και το μαγικό φίλτρο που έφερε, σε έναν κουβά, ο Πανοραμίξ -όπως λέει ο ίδιος, δεν ωφελεί να το ξαναζεστάνουν διότι έχει χάσει τις μαγικές του ιδιότητες: το τετράφυλλο τριφύλλι γίνεται ασταθές σε χαμηλές θερμοκρασίες. Ο Οβελίξ μένει βέβαια ανεπηρέαστος και μάλιστα μια από τις μεγαλόσωμες Αμαζόνες τον έχει ερωτευτεί. Όμως ο Ιντεφίξ έχει ξεμυαλιστεί από τους εξημερωμένους λύκους των Σαρματών και παίζει συνέχεια μαζί τους, προκαλώντας μεγάλη ανησυχία στο αφεντικό του.

 

Τελικά αποδεικνύεται ότι ο γρύπας που τον λατρεύουν οι Σαρμάτες είναι ένας δεινόσαυρος καλά διατηρημένος μέσα στους αιώνιους πάγους. Αποκλείεται να παρουσιάσουμε τόσο χοντροκομμένο πλάσμα στον Καίσαρα, λέει ο εκατόνταρχος. Ο Έλληνας εξερευνητής τον είδε και τον ονόμασε γρύπα για να δηλώσει τη φοβερή του όψη. Έγραψε επίσης ότι ο τόπος έχει πλούσια κοιτάσματα χρυσού, οπότε οι σαμάνοι διέδωσαν ότι κυκλοφορεί στη χώρα τους το φοβερό μυθικό τέρας, που το παρουσίασαν μισό αετό και μισό λιοντάρι, για να αποθαρρύνουν τους επισκέπτες.

 

 

Κι έτσι, η προσπάθεια των Ρωμαίων να αποκτήσουν το μυθικό τέρας έχει άδοξο τέλος. «Βγάλτε ξανά την καμηλοπάρδαλη» δίνει εντολή ο Καίσαρας ώστε να ικανοποιηθεί το πόπολο που ζητάει άρτον και θεάματα. Γυρίζουν και οι τρεις Γαλάτες στη Γαλατία -δεν μαθαίνουμε πώς. Πάντως το καθιερωμένο τσιμπούσι κλείνει την περιπέτεια -με τις συνήθεις απουσίες και όχι μόνο αυτές:

 

 

Λείπει και ο Ιντεφίξ, που νοσταλγεί τις στέπες -κι εδώ υπάρχει λογοπαίγνιο, αφού entre chien et loup (κατά λέξη: μεταξύ σκύλου και λύκου) σημαίνει το σούρουπο, το λυκόφως.

 

Συνολικά, μια καλή περιπέτεια, πάνω από τον μέσο όρο κατά τη γνώμη μου. Νομίζω ότι το δίδυμο των νέων δημιουργών έχει φτάσει πια στην ωριμότητα -σε προηγούμενες περιπέτειες ήταν σαφής η αίσθηση ότι θέλουν να δείξουν ότι συνεχίζουν την παράδοση των Γκοσινί-Ουντερζό κι έτσι χρησιμοποιούσαν, επιδεικτικά κάποτε, τα παλιά ευρήματα και παλιές ατάκες. Αυτό γίνεται σαφώς λιγότερο εδώ.

 

Αξίζει να τη διαβάσετε όταν κυκλοφορήσει στα ελληνικά. Σημειώνω ότι τα παραπάνω τα έγραψα χωρίς να έχω διαβάσει κάποια αστεριξολογική ανάλυση, που δεν ξέρω αν έχει γραφτεί και καμιά αφού το άλμπουμ έχει λίγες μέρες μόνο που κυκλοφόρησε στα γαλλικά.

 

Ελπίζω ως το τέλος του χρόνου να αξιωθώ να βάλω και μια ακόμα περιπέτεια της «κανονικής» 24άδας.

[Laz33]

Όχι απλά spoiler.

Λέει όλη την υπόθεση κανονικά ο τύπος
Αποκαλύπτει και το τέλος
Ευτυχώς που πρόλαβα να διαβάσω το άλμπουμ (εδώ η κριτική μου), αλλιώς θα είχα σπαστεί αν διάβαζα αυτό το άρθρο.
Το οποίο κατά τ΄άλλα είναι μια χαρά.
Χαίρομαι που άρεσε και σ΄άλλους το νέο Αστερίξ και όχι μόνο σε μένα