Αναζήτηση στην Κοινότητα

Δύο από τους σημαντικότερους δημιουργούς κόμικ στη Γαλλία διεισδύουν στον κόσμο ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Η βιογραφία του Τζορτζ Όργουελ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας και η ασυνήθιστη ζωή του ανθρώπου που βρισκόταν πάντα μπροστά από την εποχή του «ξεδιπλώνεται» με έναν απολαυστικό graphic novel τρόπο σε 160 σελίδες, σε μια συλλεκτική σκληρόδετη και αριθμημένη έκδοση πεντακοσίων αντιτύπων, διαθέσιμη και σε μαλακό εξώφυλλο. Αποτέλεσμα της δημιουργικής συνεργασίας του συγγραφέα κόμικ Κριστέν Πιέρ και Σεμπαστιέν Βερντιέ, σε μετάφραση Κλαιρ Νεβέ, η πένα και το πνεύμα του Τζορτζ Όργουελ που πέρασαν στην αιωνιότητα χάρη στο «1984», αποτυπώνονται μέσα από το πενάκι και τα σχέδια των βραβευμένων δημιουργών κόμικ. Φοιτητής στο Ίτον, αστυνομικός στη Βιρμανία, μαχητής στον ισπανικό εμφύλιο στο πλευρό των αντιφρανκιστών και, ταυτόχρονα, εχθρός του σταλινισμού, δημοσιογράφος με έρευνες που προκάλεσαν μεγάλο θόρυβο. Ο προφητικός συγγραφέας που προανήγγειλε, πριν 70 χρόνια, τον έλεγχο των ΜΜΕ και του διαδικτύου αλλά και την πρόσβαση τρίτων σε προσωπικά δεδομένα. Ο εκκεντρικός διανοούμενος με τον συναρπαστικό βίο, ο Έρικ Άρθουρ Μπλαιρ, γνωστός με το συγγραφικό ψευδώνυμό του Τζορτζ Όργουελ, οι ιδέες και στιγμές-σταθμοί της ζωής του απεικονίζονται μέσα από περίτεχνα καρέ που μεταφέρουν τους αναγνώστες στην εποχή και το έργο του. https://www.athensvoice.gr/culture/book/684511_tzortz-orgoyel-syllektiko-graphic-novel-apo-tis-ekdoseis-minoas Περιεχόμενα: -ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ο ΟΡΓΟΥΕΛ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΓΟΥΕΛ -ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ο ΜΠΛΕΡ ΕΠΙΝΟΕΙ ΤΟΝ ΟΡΓΟΥΕΛ -ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Ο ΟΡΓΟΥΕΛΙΚΟΣ ΟΡΓΟΥΕΛ -ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΟΡΓΟΥΕΛ -ΕΠΙΛΟΓΟΣ Με τη συμμετοχή των: Αντρέ Ζιλιάρ, Ολιβιέ Μπαλέζ, Μανί Λαρσενέ, Μπλιτς, Χουάνχο Γκουαρνίδο και Ένκι Μπιλάλ Eυχαριστούμε για την διαθεση του κομικ τον φιλο @nikos99

Αστυνομικός στη Βιρμανία. Άστεγος στην Αγγλία. Επαναστάτης στον Ισπανικό Εμφύλιο. «Εκείνη τη στιγμή μιλούσα με τους φρουρούς για την αλλαγή σκοπιάς. Ξαφνικά στη μέση της φράσης ένιωσα… Μου είναι δύσκολο να περιγράψω αυτό που ένιωσα… Σαν να άκουσα κοντά μου έναν δυνατό κρότο και είδα μία εκτυφλωτική αστραπή… Την επόμενη στιγμή τα γόνατά μου λύγισαν», είναι οι λέξεις που χρησιμοποίησε ο George Orwell για να περιγράψει γλαφυρά τον τραυματισμό του στον Εμφύλιο της Ισπανίας. Η σφαίρα είχε διαπεράσει τον λαιμό του. Γλίτωσε ξεκάθαρα από θαύμα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι συγγραφείς που έχουν ζήσει μία μυθιστορηματική ζωή. Απλά, στην περίπτωση του φλεγματικού Βρετανού, τα έργα και οι ημέρες του ξεπερνούν κάθε φαντασία. Ο άνθρωπος πίσω από το εμβληματικό 1984 (εκδ. Μεταίχμιο) και τη σατιρική Φάρμα των Ζώων (εκδ. Ψυχογιός) είχε δοκιμάσει σχεδόν όλες τις εκδοχές του ανθρώπινου βίου. Μπορούσε να κινηθεί με την ίδια ευκολία ανάμεσα στα πιο αριστοκρατικά σαλόνια του Λονδίνου και τα πτωχοκομεία της βρετανικής πρωτεύουσας. Οι αποφάσεις που έπαιρνε στη ζωή φαίνεται πως ήταν αποτέλεσμα κάποιας προσωπικής ιδεολογικής πυξίδας. Πρωτοπόρος, πεισματάρης, sui generis, συχνά αντιφατικός, ο Orwell δύσκολα έμπαινε σε καλούπια. Τι γνωρίζει ο περισσότερος κόσμος για τον κατά κόσμον Eric Arthur Blair που ερχόταν στη ζωή πριν ακριβώς 120 χρόνια; Για τους περισσότερους, είναι ο άνθρωπος που υπογράφει το ίσως πιο προφητικό βιβλίο του 20ου αιώνα (1984) και την πιο σκληρή λογοτεχνική κριτική που ασκήθηκε ποτέ στη Σοβιετική Ένωση (Η φάρμα των ζώων) με τον πλέον έμμεσο τρόπο. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν τις δύσκολες μέρες και τις επικές περιπέτειες που έζησε αυτός ο άνθρωπος στη σύντομη ζωή του. Μία μυθιστορηματική ζωή «Δεν είχα όρεξη να σκοτώσω τον ελέφαντα. Αλλά δεν είχα άλλη επιλογή. Το πλήθος σιώπησε απότομα, ακινητοποιήθηκε και ένας βαθύς αναστεναγμός βγήκε από χίλια χείλη», διαβάζουμε στο εξαιρετικό βιογραφικό graphic novel των Pierre Christin και Sebastien Verdier που κυκλοφόρησε πριν κάποια χρόνια από τις εκδόσεις Μίνωας. Ειλικρινά, ποιος περίμενε ότι ο Orwell – γόνος μεσοαστικής οικογένειας, δημοσιογράφος και συγγραφέας με σαφέστατα δημοκρατικές και σοσιαλιστικές πεποιθήσεις – είχε διατελέσει αστυνομικός στη Βιρμανία; Και όμως ήταν η πρώτη του δουλειά. Λίγο πριν, είχε αποφοιτήσει από το ξακουστό κολλέγιο του Eton. Λίγο αργότερα, θα αποφάσιζε να τα παρατήσει όλα και να ζήσει ως πλάνητας δίπλα στους άστεγους και τους φτωχοδιάβολους της πατρίδας του. Έτρωγε σε συσσίτια, σύχναζε σε κακόφημες pubs, συναγελαζόταν με το «αλάτι της Γης»· απλούς ανθρώπους που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα. Μία εργατική τάξη που τυραννιόταν από τα σκληρά ωράρια, τις πενιχρές αμοιβές, τον υποσιτισμό και το κρύο. Έζησε για κάποιο καιρός ως άστεγος για να γνωρίσει αυτόν τον κόσμο από κοντά – αν και παρότι φορούσε κουρέλια, εκείνοι καταλάβαιναν την ταξική καταγωγή του καθώς δεν μπόρεσε ποτέ, σε όλη του τη ζωή, να αποβάλλει την αριστοκρατική προφορά του Eton από την ομιλία του. Ο Orwell χρειάστηκε να παλέψει πολύ για να τα καταφέρει στον κόσμο των γραμμάτων. Οι απορρίψεις για τα πρώτα του μυθιστορήματα διαδέχονταν η μία την άλλη. Έτσι, στράφηκε προς τη δημοσιογραφία για να μπορέσει να εξασφαλίσει τα προς το ζην για μία αξιοπρεπή διαβίωση. Όταν όμως τελικά τα κατάφερε, και όντας μόλις για λίγο καιρό παντρεμένος, τα παράτησε όλα. Ένιωσε να τον καλεί ένα ιδεολογικό καθήκον. Σε αντίθεση με αρκετούς συγγραφείς, όπως ο Ernest Hemingway, που βρέθηκαν στον Ισπανικό Εμφύλιο κατέχοντας τον ρόλο του ρεπόρτερ, εκείνος άφησε πίσω τη γυναίκα του, ταξίδεψε μέχρι τη Βαρκελώνη, κατατάχθηκε στο POUM (Partit Obrer d’ Unificació Marxista) και ανέβηκε στο βουνό με το ντουφέκι στα χέρια. Εκεί ήταν που τον βρήκε και η σφαίρα που παραλίγο να του στερήσει τη ζωή. Μάλιστα οι περιπέτειές του δε σταμάτησαν σε αυτό, αφού τελικά χρειάστηκε να φυγαδευτεί με κινηματογραφικό τρόπο από την Ισπανία, γλιτώνοντας στο τσακ τη σύλληψη όχι από τους φασίστες του Franco, αλλά από τους φιλοσοβιετικούς επαναστάτες που είχαν πάρει τα ηνία του Δημοκρατικού Στρατού. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η τόσο πλούσια σε εμπειρίες ζωή του Orwell δεν είχε συνδυαστεί με κάποια μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Έπρεπε να ζήσει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, να καταταγεί στην Εθνοφρουρά, να νοσήσει σοβαρά από φυματίωση, να υιοθετήσει ένα αγόρι, να χάσει την πρώτη του γυναίκα, να αυτοεξοριστεί στη νήσο Jura, να παντρευτεί τη δεύτερη, για να ζήσει το συγγραφικό μεγαλείο: Η Φάρμα των ζώων και το 1984 τον έβαλαν, καθόλου άδικα, στο πάνθεον με τους σπουδαίους συγγραφείς. Εκατόν είκοσι χρόνια μετά τη γέννησή του, και καθώς ο κόσμος μας βυθίζεται σε νέες δυστοπίες (πανδημίες, άνοδος απολυταρχικών πολιτικών, παντελής έλλειψη ιδιωτικότητας), ο Orwell είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. Μόνο τυχαίο δεν είναι άλλωστε το γεγονός ότι τα κορυφαία έργα του εκδόθηκαν τα τελευταία χρόνια ξανά όχι από έναν, ούτε δύο, αλλά τουλάχιστον τρεις ελληνικούς εκδοτικούς οίκους. Ο Βρετανός συγγραφέας παραμένει σημείο αναφοράς με τα κείμενά του. Πόσο καλός γραφιάς ήταν όμως ο George Orwell; Αυτή είναι μία άλλη τρομερά ενδιαφέρουσα ιστορία για μία από τις πιο εύστοχες πένες του 20ου αιώνα. Ενός συγγραφέα τόσο σημαντικού ώστε να διαθέτει τον δικό του επιθετικό χαρακτηρισμό: Όταν ακούμε «οργουελιανή ατμόσφαιρα», όλοι καταλαβαίνουμε κατευθείαν τι θέλει να πει ο ποιητής. Και το σχετικό link...

Πάνω από εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του Βρετανού μυθιστοριογράφου Τζορτζ Όργουελ, μαθαίνουμε για τη ζωή του και ξαναδιαβάζουμε τα εμβληματικά έργα του μέσα από εξαιρετικά καλαίσθητα κόμικς. Υπήρξε φοιτητής στο Ίτον, αστυνομικός στη Βιρμανία και εθελοντής κατά του Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο. Ήταν σοσιαλιστής και επαναστάτης αλλά και εχθρός του σταλινισμού. Και βέβαια, ήταν δημοσιογράφος και μυθιστοριογράφος, ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Πάνω απ’ όλα όμως, ήταν οραματιστής. Ένας άνθρωπος πολύ μπροστά από την εποχή του. O Τζορτζ Όργουελ (συγγραφικό ψευδώνυμο του Έρικ Άρθουρ Μπλερ) απέδειξε ότι και στην εποχή μας συνεχίζουν να βγαίνουν προφήτες. Το ψευδώνυμο που υιοθέτησε έγινε πολιτικός όρος, για να περιγράψει την εξουσιαστική διαστρέβλωση της πραγματικότητας, την απολυταρχία, τη δυστοπία. Ενώ τα βιβλία του έχουν εμπνεύσει ταινίες, θεατρικές παραστάσεις, animation και τηλεοπτικές σειρές. Το «1984» διά χειρός Fido Nesti Από την 1η Ιανουαρίου του 2021 και αφού έχουν συμπληρωθεί 70 χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα, τα πνευματικά δικαιώματα των βιβλίων του έπαψαν να ισχύουν. Το γεγονός αυτό πυροδότησε έναν (αναμενόμενο) εκδοτικό οργασμό παγκοσμίως. Μόνο στην ελληνική αγορά, κατά τη διετία 2020-2021, το δημοφιλές «Χίλια εννιακόσια ογδόντα τέσσερα» κυκλοφόρησε σε δώδεκα διαφορετικές μεταφράσεις! Ανάμεσα στις πάμπολλες αυτές εκδόσεις, ξεχωρίζουμε κάποια κόμικς μέσα από τα οποία οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες μπορούν να έρθουν σε επαφή με τη ζωή και τα μυθιστορήματα ενός σπουδαίου συγγραφέα, ο οποίος δεν διαβάζεται απλά ως fiction novelist αλλά ως πολιτικός στοχαστής… Μια συναρπαστική ζωή «Η ζωή του ήταν εξίσου συναρπαστική με τα βιβλία του», μας προδιαθέτει η παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του κόμικς «Όργουελ». Και πράγματι, η ανάγνωση αυτού του εξαιρετικά καλοσχεδιασμένου βιογραφικού έργου (σε σενάριο Πιερ Κριστέν και σχέδιο Σεμπαστιέν Βερντέ) επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές: «Απόφοιτος του Ίτον, αστυνομικός, προλετάριος, δανδής, πολιτοφύλακας, δημοσιογράφος, επαναστάτης, μυθιστοριογράφος, εκκεντρικός, σοσιαλιστής, πατριώτης, κηπουρός, ερημίτης, προφητικός» είναι οι ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο που έζησε μόλις 47 χρόνια· αλλά τι χρόνια! Μιλάμε για το πρώτο μισό του 20ού αιώνα: μια εποχή πυρός και σιδήρου, που άφησε το αποτύπωμά της στον νεαρό Έρικ Μπλερ, γεννημένο στη Βεγγάλη της βρετανοκρατούμενης Ινδίας, γιο Βρετανού αξιωματούχου της αποικιακής διοίκησης και μιας ιδιαίτερα καλλιεργημένης Γαλλίδας. Το «1984» διά χειρός Τορεγκροσά Το κόμικς περιγράφει όλη τη ζωή του Έρικ πίσω από τον… Όργουελ. Του θλιμμένου μοναχικού αγοριού που «βυθιζόταν» παιδιόθεν στα βιβλία. Του μαθητή στο σχολείο του Αγίου Κυπριανού και φοιτητή στο Ίτον. Του μετέπειτα αστυνομικού στη Βιρμανία που, μέσα από την υπηρεσία του στην Αυτοκρατορική Αστυνομία, αντιλήφθηκε τις ταξικές διαφορές και αποστράφηκε τον ιμπεριαλισμό. Του «συντηρητικού» ως προς την αισθητική, αλλά αναρχικού ως προς τον τρόπο ζωής. Του αυτοδίδακτου και επίμονου γραφιά, που επέλεξε το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο από το όνομα του ποταμού στον οποίο ψάρευε. Του μαχητή των Διεθνών Ταξιαρχιών που, μέσα από την εμπειρία του στην Καταλονία (αλλά και εξαιτίας των νέων που κατέφθασαν αργότερα για τις Δίκες της Μόσχας), ένιωσε περιφρόνηση για τον σταλινισμό και το σοβιετικό μοντέλο. Του εθελοντή της Εθνοφρουράς στη διάρκεια των γερμανικών βομβαρδισμών του Λονδίνου. Του θετού πατέρα, που πέθανε από φυματίωση. Ο «Όργουελ» των Κριστέν και Βερντέ εκδόθηκε πρώτη φορά στα γαλλικά το 2019 από τις παριζιάνικες εκδόσεις Dargaud. Κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2020 από τις εκδόσεις Μίνωας. Η Φάρμα των Ζώων «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τ’ άλλα» είναι η περίφημη φράση που μας παραπέμπει απευθείας στη «Φάρμα των ζώων». Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1945 και έγινε αμέσως επιτυχία, αποφέροντας στον συγγραφέα του δόξα και χρήματα. Και μόνο η έκδοσή του θα αρκούσε να προσδώσει στον Όργουελ τον χαρακτηρισμό ενός από τους σημαντικότερους Βρετανούς συγγραφείς όλων των εποχών – αν τη δόξα του δεν «επισκίαζε» στη συνέχεια το «1984». Γραμμένη εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η διάσημη αυτή μυθοπλασία αποτελεί μια διαχρονική πολιτική αλληγορία για τους μηχανισμούς της εξουσίας, την εξέγερση ενάντια σε ένα καθεστώς καταπίεσης, καθώς και τις αδυναμίες που οδηγούν στη διάβρωση και στον εκφυλισμό των επαναστατικών ιδεών. Μεταφέροντας τη «Φάρμα των Ζώων» σε μορφή κόμικς (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάκτος), ο Βραζιλιάνος εικονογράφος Bernardi Odyr κατάφερε με τα ακρυλικά μελάνια του να μετατρέψει αυτό το «αγροτικό παραμύθι» σε αληθινό έργο τέχνης. 1984 «Ο πόλεμος είναι ειρήνη. Η ελευθερία είναι σκλαβιά. Η άγνοια είναι δύναμη». Η παραπάνω φράση συνοψίζει τα τρία συνθήματα του κόμματος στο κράτος της Ωκεανίας. Εκεί, ο Γουίνστον Σμιθ, υπάλληλος επιφορτισμένος να αναθεωρεί την Ιστορία, προσπαθεί να επιβιώσει κάτω από το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, το οποίο παρακολουθεί τους πάντες και τα πάντα, μέσα από αμέτρητες τηλεοθόνες, ασκώντας τον απόλυτο έλεγχο στις συνειδήσεις και τις πράξεις των ανθρώπων. Το Κόμμα κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Είναι ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου η ακλόνητη πηγή ισχύος είναι ο έλεγχος του παρελθόντος και, δι’ αυτού, ο έλεγχος του μέλλοντος. Αναμφίβολα, η μεγαλύτερη προσφορά του οργουελικού έργου στη σύγχρονη πολιτική σκέψη είναι η σύλληψη της περίφημης Newspeak, αποδιδόμενης ως «Νέας Ομιλίας» ή «Νεογλώσσας». Για παράδειγμα, στο «1984» η λέξη «ελευθερία» μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο σε φράσεις όπως «ο δρόμος είναι ελεύθερος», αλλά όχι με τις παλαιές έννοιες της πολιτικής ή της διανοητικής ελευθερίας. Τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας αποδίδονται στη Νεογλώσσα ως «κατασκηνώσεις χαράς», το υπουργείο Πολέμου ως «υπουργείο Ειρήνης». Κάθε παρέκκλιση από αυτό το σύστημα χαρακτηρίζεται ως «έγκλημα σκέψης». Σε αυτό το θανάσιμο αμάρτημα υποπίπτει ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, μέχρι που συλλαμβάνεται και περνάει μέσα από μια επώδυνη διαδικασία αναμόρφωσης, μέχρι να αγαπήσει τον Μεγάλο Αδελφό. Αν και καμία άλλη μορφή τέχνης δεν μπορεί να υποκαταστήσει την απόλαυση της ανάγνωσης αυτού του τόσο συγκλονιστικού βιβλίου, γεγονός είναι ότι και τα δύο κόμικς, που κυκλοφόρησαν το 2021 στα ελληνικά, αποδίδουν με μεγάλο σεβασμό την ατμόσφαιρα και τους κραδασμούς του κειμένου. H διασκευή του Fido Nesti, εικονογράφου από το Sao Paolo, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος. Η λιτότητα και η καθαρότητα της γραμμής, σε συνδυασμό με τις μονόχρωμες και τις δίχρωμες παλέτες των εικόνων, δίνουν άπλετο χώρο στη ροή του πρωτότυπου κειμένου. Ενώ η γαλλική διασκευή του Ζαν-Κριστόφ Ντεριέν, σε εικονογράφηση Ρεμί Τορεγκροσά (κυκλοφορεί από τις εκδ. Μίνωας) υιοθετεί πιο ρεαλιστική σχεδίαση και τόνους του γκρίζου, παραπέμποντας στον ζόφο του οργουελικού έργου. Ο Όργουελ σε σχέδιο Βερντέ Η σύγχρονη εκδοχή της Newspeak Στο «1984» η Newspeak επινοήθηκε για να εκφράσει την κοσμοθεωρία του ΑΓΓΣΟΣ ή Αγγλικού Σοσιαλισμού, αλλά και για να καταργήσει κάθε άλλον «αιρετικό» τρόπο σκέψης περιορίζοντας τον διανοητικό ορίζοντα των υπηκόων του. Στην εποχή μας, η Newspeak έχει περάσει σε level που θα ξάφνιαζε ακόμη και τον Όργουελ. Π.χ. η παραμορφωτική προπαγάνδα βαφτίζεται «επικοινωνιακή διαχείριση», οι μαζικές απολύσεις «εξορθολογισμός» και η υποδούλωση σε μαφιόζικα κέντρα εξουσίας «συνεργασία με τους θεσμούς». Σχεδόν μια ολόκληρη δεκαετία πίσω, στα τέλη Νοεμβρίου του 2013, μια εξαιρετική έκθεση γελοιογραφίας των Τάσου Αναστασίου και Σπύρου Δερβενιώτη είχε ακριβώς αυτόν τον τίτλο: Newspeak. Μέσα στην καρδιά του μνημονιακού «χειμώνα», οι δύο γνωστοί δημιουργοί σε συνεργασία με τη facebook σελίδα «Λεξικό Ελληνικής Νεογλώσσας», εμπνεύστηκαν από τον Όργουελ και εξέθεσαν γελοιογραφίες που είχαν φτιάξει από την αρχή της κρίσης «για να εκθέσουν τη νεογλώσσα της εξουσίας». Μότο της έκθεσης: «Όταν η νεογλώσσα επικρατήσει, κάθε αιρετική σκέψη θα είναι αδύνατη». Δέκα χρόνια μετά, η νεογλώσσα της εξουσίας φαίνεται να έχει επικρατήσει για τα καλά στους υπηκόους. Μένει να δούμε εάν, στο μέλλον, και ο τελευταίος αιρετικός «θα κερδίσει τη μάχη ενάντια στον εαυτό του», αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό… Και το σχετικό link...

Ένα διαχρονικό βιβλίο που το διαβάζουν με το ίδιο ενδιαφέρον μικροί και μεγάλοι σε ηλικία αναγνώστες, η «Φάρμα των Ζώων» του Τζορτζ Όργουελ, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος σε μια εξαιρετική προσαρμογή του Βραζιλιάνου δημιουργού Odyr. «Όλα τα ζώα είναι ίσα αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα» είναι η πιο εμβληματική φράση από τη «Φάρμα των Ζώων», το αριστούργημα του Βρετανού συγγραφέα Τζορτζ Όργουελ που εκδόθηκε πρώτη φορά το 1945. Γι’ αυτό το βιβλίο του αλλά και για το «1984» καθώς και για το «Πεθαίνοντας στην Καταλονία», όλα βαθύτατα πολιτικά έργα, ο Όργουελ θεωρείται σήμερα ένας από τους σημαντικότερους Βρετανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Η ιστορία της «Φάρμας» είναι λίγο-πολύ γνωστή στους περισσότερους, που όλο και κάποτε θα την έχουν διαβάσει ή θα έχουν ακούσει γι’ αυτήν. Τα ζώα, γουρούνια, πρόβατα, κότες, άλογα, σκύλοι, σε μια φάρμα της Αγγλίας βιώνουν την κακομεταχείριση, τις συνεχείς κακοποιήσεις, τα βασανιστήρια του ιδιοκτήτη κυρίου Τζόουνς. Υπό την καθοδήγηση των γουρουνιών οργανώνουν την επανάστασή τους και τα καταφέρνουν. Διώχνουν τους ανθρώπους, αφεντικό κι εργάτες, και αναλαμβάνουν τα ίδια τις τύχες τους και τη λειτουργία της φάρμας πάνω σε εντελώς νέα πρότυπα. Ο Γερο-Στρατηγός ήταν αυτός που έδωσε την έμπνευση και με τον πύρινο λόγο του παρακίνησε τα ζώα να εξεγερθούν: «Η απάντηση σε όλα μας τα προβλήματα συνοψίζεται σε μία μόνο λέξη: Άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι ο πραγματικός εχθρός μας. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον στον κόσμο που παίρνει χωρίς να δίνει. Δεν δίνει γάλα, δεν γεννάει αυγά και είναι πολύ αδύναμος να σύρει το αλέτρι. Παρ’ όλα αυτά είναι ο αφέντης των ζώων. Ας ξεφορτωθούμε τον άνθρωπο και οι καρποί της εργασίας μας θα είναι δικοί μας. Σχεδόν μέσα σε μια νύχτα θα μπορούσαμε να γίνουμε πλούσιοι κι ελεύθεροι. Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε; Τι άλλο από το να εργαστούμε νύχτα και μέρα με όλη μας την ψυχή και το σώμα για να πετάξουμε από πάνω μας τον ανθρώπινο ζυγό; Αυτό είναι το μήνυμά μου, σύντροφοι: Επανάσταση! Να θυμάστε: Ό,τι έχει δύο πόδια είναι εχθρός. Ό,τι έχει τέσσερα πόδια ή φτερά είναι φίλος. Στον αγώνα μας ενάντια στον άνθρωπο δεν πρέπει να καταντήσουμε σαν αυτόν. Κανένα ζώο δεν πρέπει ποτέ να ζήσει σε σπίτι ή να κοιμηθεί σε κρεβάτι, να φορέσει ρούχα, να πιει αλκοόλ, να κάνει εμπόριο ή να σκοτώσει. Όλες οι συνήθειες του ανθρώπου είναι κακές. Και πάνω απ’ όλα δεν πρέπει ποτέ κανένα ζώο να καταπιέσει τη φυλή του. Είμαστε όλοι αδέρφια. Όλα τα ζώα είναι ίσα». Τα λόγια αυτά συνεπαίρνουν τα ζώα της φάρμας. Πάπιες, άλογα, κουτάβια και γουρουνάκια κοιτάζουν με ανοιχτό το στόμα. Και συμμετέχουν ενεργά. Η ενότητά τους είναι συγκινητική. Αλλά δυστυχώς για τα ζώα, ο Γερο-Στρατηγός πεθαίνει νωρίς και, ευτυχώς για τον ίδιο, δεν προλαβαίνει να δει τα ιδανικά της επανάστασης να ξεφτίζουν ένα ένα. Όπως ο Λένιν πέθανε νωρίς μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και δεν πρόλαβε να δει τον Στάλιν να ανεβαίνει στην ιεραρχία της Σοβιετικής Ένωσης, έτσι και ο Γερο-Στρατηγός δεν μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι ο Ναπολέων, ένα φιλόδοξο γουρούνι με ηγετικές ικανότητες, θα γινόταν η αρχή και το τέλος της επανάστασης. Ο Ναπολέων πρώτα απαλλάχθηκε από τον Σνόουμπολ, κατά πολλούς μια μεταφορά του Τρότσκι, στη συνέχεια ανέλαβε αποκλειστικά την εξουσία χωρίς να συμβουλεύεται κανέναν, εφάρμοσε σιδηρά πειθαρχία και άρχισε να εκτελεί αντιφρονούντες. Και έτσι δίπλα στο σύνθημα χειραφέτησης, ελευθερίας, ισότητας, αλληλεγγύης και δικαιοσύνης «Όλα τα ζώα είναι ίσα» προστέθηκε η φράση «…αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα». Μέχρι που τα γουρούνια άρχισαν να μοιάζουν όλο και περισσότερο στους ανθρώπους, να φορούν κοστούμια, να περπατούν στα δύο πόδια, να πίνουν αλκοόλ και να κοιμούνται σε κρεβάτια. Η επανάσταση είχε πια σβήσει. Αυτό που κάνει ξεχωριστή και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα τη νέα έκδοση του Κάκτου (βασισμένη στη μετάφραση της Νίνας Μπάρτη σε διασκευή μετάφρασης του Γιώργου Προεστού) είναι η σχεδιαστική προσέγγιση και η προσαρμογή-διασκευή του Βραζιλιάνου εικονογράφου, σχεδιαστή και δημιουργού κόμικς Odyr. Ο Odyr επιλέγει να αποδώσει πολλές σκηνές από την εποχή της ελευθερίας με φωτεινά χρώματα και «απαθανατίζοντας» τα ζώα σε στιγμές χαλάρωσης, ξεγνοιασιάς και αρμονίας με τη φύση. Οι «πολεμικές» σκηνές και οι συγκρούσεις είναι λίγες, αλλά εξαιρετικά βίαιες. Χρησιμοποιώντας ακρυλικά μελάνια παρουσιάζει τα ζώα όπως στην πραγματικότητα είναι και όχι εξανθρωπισμένα παρά μόνο στις τελευταίες σελίδες του. Έτσι συνθέτει μια πανέμορφη αλληγορία που υμνεί την ελευθερία και τη φύση. Αλλά και απαισιόδοξη ταυτόχρονα, καθώς η επανάσταση προδίδεται και λήγει άδοξα. Τα προδομένα ζώα θα επιστρέψουν στην παλιά, τραγική ζωή τους. Η επανάσταση μπορεί να ήταν βραχύβια. Αλλά αργά ή γρήγορα θα έρθουν άλλα ζώα. Πιο οργισμένα και πιο αποφασισμένα. Και το σχετικό link...

Ένα άρθρο που μελετά την απόδοση ανθρωπομορφικών χαρακτηριστικών σε ζώα από διάσημους συγγραφείς. Προφανώς κανείς δεν σφύριξε στον αρθρογράφο ότι αυτό το φαινόμενο πουθενά δεν παρατηρείται σε μεγαλύτερη έκταση από ότι στα κόμικς!! Συγγραφείς και ζώα Ποιος είναι ο Μπακ του Τζακ Λόντον και ποιος ο Κάφκα του Μουρακάμι - Ποιος ο Μηδέν του Σαρτρ και ποιος ο Αντόρνο του Κορτάσαρ - Σκύλοι, γάτες, ακόμη και φάλαινες, αποκτούν ανθρωπομορφικά στοιχεία δημιουργώντας υπέροχες αλληγορίες. Οταν ο Τ.Σ. Ελιοτ εξέδιδε το 1939 την ποιητική του συλλογή Εγχειρίδιο πρακτικής γατικής του γερο-Πόσουμ (Old Possum's Book of Practical Cats), ήταν αδύνατον να φανταστεί πως τα ποιήματα εκείνα θα ενέπνεαν τόσους και τόσους - μουσικούς κατά το πλείστον. Aποκορύφωμα το μιούζικαλ «Cats» του Αντριου Λόιντ Βέμπερ που παρουσιάστηκε το 1981 στο Λονδίνο και έναν χρόνο αργότερα στο Μπρόντγουεϊ της Νέας Υόρκης. Υπήρξε το μακροβιότερο του είδους, ώσπου να ξεπεραστεί από «Το φάντασμα της όπερας» του ίδιου συνθέτη. Το κοινό διαπίστωνε ότι ο σοβαρός, σκυθρωπός και αυστηρός ποιητής της Ερημης χώρας διέθετε μιαν απίστευτη αίσθηση του χιούμορ. Ολα τα ανθρωπομορφικά στοιχεία, που στην υπόλοιπη ποίησή του είναι δυσδιάκριτα, αν δεχθεί κανείς ότι υπάρχουν, αναδεικνύονται στα ποιήματα αυτά που προκαλούν την ευφορία, το γέλιο και τον θαυμασμό - για να μην αναφερθούμε στην ευρηματικότητα και στην ασύγκριτη τεχνική τους. Ο Ελιοτ δεν ήταν ασφαλώς ο μόνος συγγραφέας της νεότερης εποχής που είχε αδυναμία στα ζώα και ειδικότερα στις γάτες. Τις λάτρευαν η Κολέτ, ο Μαρκ Τουέιν, ο Χέμινγκγουεϊ και ο Σαρτρ, που τη γάτα του την ονόμαζε - τι άλλο; - Μηδέν (από το βασικό του βιβλίο, θεωρούμενο και καταστατικό έργο του υπαρξισμού, Το είναι και το μηδέν ). Ο Χούλιο Κορτάσαρ είχε δώσει το όνομα Τέοντορ Αντόρνο στη δική του, ο Μπέκετ ονόμασε τα δύο γατάκια του Βατ και Μέρφι (που είναι οι τίτλοι δύο μυθιστορημάτων του) και ο Χαρούκι Μουρακάμι σήμερα αποκαλεί τον γάτο του Κάφκα. Αλλοι σημαντικοί συγγραφείς όμως είχαν αδυναμία στους σκύλους, όπως ο Φόκνερ και ο Στάινμπεκ. Γάτες πονηρές και δαιμονικές Η σχέση των συγγραφέων με τα ζώα δεν περιορίζεται στην παιδική λογοτεχνία, μολονότι ο ανθρωπομορφικός χαρακτήρας των παραμυθιών όπου πρωταγωνιστούν ζώα κινηματοποιεί δραστικότερα τη φαντασία και καθιστά γοητευτικότερη την αλληγορία. Οι συγγραφείς είχαν πάντοτε στενή σχέση με τα ζώα, ίσως γιατί προσπαθώντας να διεισδύσουν στην ανθρώπινη ψυχή πολλοί αμφιβάλλουν για το αν ο άνθρωπος είναι το κέντρο του Σύμπαντος. Και αν οι περισσότεροι τρέφουν αδυναμία στις γάτες, αυτό ίσως οφείλεται στην αίσθηση ελευθερίας που αποπνέουν αυτά τα υπερήφανα ζώα. Για τούτο το αιλουροειδές έχουν γραφεί αναρίθμητες σελίδες από τον καιρό ακόμη που λατρευόταν στην αρχαία Αίγυπτο. Εξακολουθούν να γράφονται πλήθος γοητευτικά κείμενα και σήμερα. Για τη γάτα έγραψαν ποιητές πρώτης γραμμής: από τον Μποντλέρ και τον Τζον Κιτς ως τον Ρίλκε, τον Γέιτς και τον Μοντάλε. Και δικοί μας: ο Καββαδίας, ο Σαχτούρης, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος, ο Πατρίκιος, η Δημουλά και άλλοι. (Για να μη μιλήσουμε για τις στερεότυπες εκφράσεις, όπως «μάτια γάτας», «περπάτημα γάτας», «ήρθε σαν τη γάτα», «αυτός είναι γάτα» και τις συναφείς.) Η γάτα είναι σύμβολο του μυστηρίου και της ανεξαρτησίας. Στην Ερημη χώρα του Ελιοτ η πόλη (το Λονδίνο) είναι τόπος της εξορίας και της πτώσης, αλλά στο Εγχειρίδιο πρακτικής γατικής του γερο-Πόσουμ το Λονδίνο των γάτων του είναι βασίλειο της ελευθερίας και της κατεργαριάς. Ως πλάσματα πονηρά και ανεξάρτητα - αλλά και δαιμονικά ενίοτε - εμφανίζονται στη λογοτεχνία οι γάτες. Μια τέτοια γάτα είναι ένας από τους εντυπωσιακότερους χαρακτήρες του Μπουλγκάκοφ στο σατιρικό του μυθιστόρημα Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα , όπου ο Εξαποδώ αποφασίζει να χώσει τη μύτη του στις υποθέσεις της Σοβιετικής Ενωσης. Της δίνει το όνομα Μπέγκεμοτ (η ρωσική ονομασία, που σημαίνει επίσης και ιπποπόταμος, του βιβλικού τέρατος Βεεμώθ). Είναι τεράστια, σχεδόν όσο και μια αρκούδα, βαδίζει στα δύο πόδια και λατρεύει τη βότκα, τα πιστόλια και το σκάκι. Αυτονόητο, θα έλεγα, αφού βρίσκεται στη Μόσχα. Δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να συλλάβει κανείς την πολιτική διάσταση του βιβλίου. Γι' αυτό και το μυθιστόρημα του Μπουλγκάκοφ μόλις το 1967 εκδόθηκε στη Σοβιετική Ενωση. Αλλά ο ευφυής εκείνος συγγραφέας έγραψε κι ένα άλλο σημαντικό έργο, την Καρδιά ενός σκύλου , όπου δεν πρωταγωνιστεί μια γάτα αλλά ένας αδέσποτος σκύλος, ο οποίος παίρνει τη μορφή ανθρώπου. Το αγαθό τετράποδο γίνεται άνθρωπος, δηλαδή το είδος του ανθρώπου που φιλοδοξούσε να δημιουργήσει το σοβιετικό σύστημα. Γραμμένο το 1925, είχε την ίδια περίπου τύχη με το Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα . Παρέμεινε ανέκδοτο ως το 1987. Η αφοσίωση του σκύλου Αν η γάτα θεωρείται σύμβολο της ανεξαρτησίας, ο σκύλος είναι το παράδειγμα της απόλυτης αφοσίωσης, λέει η κοινοτοπία - μολονότι αυτό ισχύει ως εκεί που ισχύει. Βεβαίως, το αντιπροσωπευτικότερο (αλλά και συγκινητικότερο) παράδειγμα αγάπης και αφοσίωσης είναι, ως γνωστόν, ο Αργος, το σκυλί του Οδυσσέα που τον αναγνωρίζει κι ας είναι ντυμένος ζητιάνος, κι ας έχουν περάσει 20 χρόνια από τότε που έφυγε. Η απόδοση ανθρώπινων γνωρισμάτων στα ζώα - και το αντίστροφο - είναι ένας τρόπος να καταλαβαίνει κανείς καλύτερα τον κόσμο και στο πρακτικό και στο φαντασιακό επίπεδο. Ο σύγχρονος συγγραφέας που λάτρεψε τους σκύλους ήταν ο Τζακ Λόντον. Οποιος έχει διαβάσει ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του, το Κάλεσμα της άγριας φύσης , δεν πρόκειται να λησμονήσει τον πρωταγωνιστή του, τον σκύλο Μπακ, απόλυτο σύμβολο αφοσίωσης αλλά και του αγώνα για επιβίωση. Και κανένα άλλο πλάσμα δεν εκφράζει καλύτερα εκείνο που έλεγε ο συγγραφέας: πως το να δίνεις τροφή σε έναν σκύλο όταν πεινάει δεν είναι ένδειξη αγάπης. Ενδειξη αγάπης είναι όταν μοιράζεσαι μαζί του το φαγητό σου. Γιατί όμως οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες καταλαβαίνουν καλύτερα - δεν θα έλεγα φυσικά πως αγαπούν περισσότερο - τα ζώα; Προφανώς επειδή ο ανθρωπομορφισμός και η μεταμόρφωση είναι συστατικά γνωρίσματα της φαντασίας, όπου μπορεί κανείς να κινηθεί με μεγαλύτερη ελευθερία, να αξιοποιήσει εντυπωσιακότερα την επινοητικότητά του, να μετατοπίσει το νόημα στην περιοχή της γοητείας και του παράξενου, να μας πει τελικά ότι ο κόσμος είναι πολύ ευρύτερος από όσο πιστεύουμε. Από τον Αίσωπο στον Λαφοντέν και από εκεί στον Αντερσεν και στους σύγχρονους μυθογράφους, η αλληγορική γλώσσα παραμένει κυρίαρχη σε μεγάλο τμήμα της παγκόσμιας κουλτούρας που θέλει να μιλήσει για το παρόν χωρίς να αποσπαστεί από τις μυθολογικές ρίζες και τα αιώνια προβλήματα: του Καλού και του Κακού, της αλήθειας και του ψέματος, της ζωής και του θανάτου. Ο Οργουελ και τα ζώα Τα ζώα κυριαρχούν στην παιδική λογοτεχνία, όμως στη λογοτεχνία των ενηλίκων μας θυμίζουν πως και ο πολιτισμός έχει την παιδική του ηλικία, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά της. Οτι το αρχέγονο, το θαύμα συχνά, αλλά και η βαρβαρότητα όχι λίγες φορές έρχονται από το παρελθόν και μπορούν να παραμορφώσουν το παρόν. Ετσι, για να καταγγείλει τον σταλινικό ολοκληρωτισμό ο Τζορτζ Οργουελ έγραψε μιαν ανεπανάληπτη πολιτική αλληγορία, τη Φάρμα των ζώων , όπου οι πρωταγωνιστές είναι τα ζώα ενός αγροκτήματος που κάποια μέρα επαναστατούν, διώχνουν τον ιδιοκτήτη και αναλαμβάνουν από κοινού τη φάρμα. Κάποια στιγμή όμως τα γουρούνια παίρνουν την εξουσία και επιβάλλουν ένα τυραννικό καθεστώς. Στο τέλος, οι ηγέτες τους «τα βρίσκουν» με τους ιδιοκτήτες των κτημάτων και στο συμπόσιο όπου τρώνε και πίνουν τους βλέπουν τα άλλα ζώα του αγροκτήματος και δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν ποιοι από τους συνδαιτυμόνες είναι οι άνθρωποι και ποιοι τα ζώα. Ο Οργουελ είχε δει από νωρίς τη μεταλλαγή του σοβιετικού καθεστώτος και τη μετατροπή του σε δικτατορία. Και δεν είναι διόλου τυχαίο που στον αρχηγό των γουρουνιών (που αντιπροσωπεύει τον Στάλιν) δίνει το όνομα Ναπολέων. Για να τονίσει πως, εκτός από ολοκληρωτικό, το καθεστώς είχε και αυτοκρατορικό χαρακτήρα. Ο Μέλβιλ και ο Χ. Γκ. Γουέλς Ουδείς φανταζόταν έως τον 19ο αιώνα πως θα βρισκόταν συγγραφέας που θα επέλεγε ένα θαλάσσιο κήτος, μιαν άσπρη φάλαινα, για να στήσει μια αλληγορία του Κακού, της έμμονης ιδέας για εκδίκηση, του πάθους που τυφλώνει τον νου και σε τελική ανάλυση της ζωής και του θανάτου. Πρόκειται φυσικά για τον Μόμπι Ντικ (όνομα της φάλαινας) του Χέρμαν Μέλβιλ, ένα από τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών, όπου κι αυτά που προανέφερα μέρος μόνο καλύπτουν από το τεράστιο συμβολικό πεδίο που ανοίγεται σε τούτο το μεγάλο έργο. Αργότερα ο Χ. Γκ. Γουέλς εξέδωσε το Νησί του δρος Μορό , από τα πρώτα και σημαντικότερα έργα επιστημονικής φαντασίας, όπου σε ένα νησί ο παρανοϊκός δρ Μορό δημιουργεί ζώα που μοιάζουν με ανθρώπους διά της ζωοτομίας, μιας φριχτής πρακτικής που μετά τη δημοσίευση του μυθιστορήματος απαγορεύτηκε στην Αγγλία. Θα μπορούσε κανείς να επεκταθεί σε πλήθος παραδείγματα. Πάντως, το πέρασμα των ζώων από τη λογοτεχνία και την τέχνη και στη συνέχεια από τη μαζική κουλτούρα (με κατ' εξοχήν παράδειγμα τον Ντίσνεϊ) έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ζωοφιλίας σε όλον τον κόσμο. Οι άνθρωποι, στη Δύση τουλάχιστον, άρχισαν να συμπεριφέρονται καλύτερα στα ζώα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα ζώα - και ειδικότερα τα κατοικίδια - είχαν καλύτερη μεταχείριση από τον 19ο ακόμη αιώνα, αν κρίνει κανείς από τα κείμενα των δύο υπερβατιστών δοκιμιογράφων της χώρας: του Εμερσον και του Θορό. Στην Αγγλία έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια πολλά βιβλία για τα δικαιώματα των ζώων, ενώ και στον τόπο μας τα περιστατικά κακομεταχείρισής τους, που κάποτε ήταν συνηθισμένο φαινόμενο, έχουν περιοριστεί. Στον ισλαμικό κόσμο φέρονταν πάντα με μεγάλο σεβασμό στις γάτες, ενώ μεταχειρίζονται και σήμερα με άθλιο τρόπο τους σκύλους (προφανώς επειδή η γάτα ήταν το αγαπημένο ζώο του προφήτη Μωάμεθ). Πέρα από τις αναλύσεις, τις κατηγοριοποιήσεις του πνεύματος και τα συναφή, μια απλή αλήθεια ορίζει τον πολιτισμό κάθε κοινωνίας: το πώς συμπεριφέρεται στους αναπήρους, στα παιδιά και στα ζώα.