Αναζήτηση στην Κοινότητα

Ο εικονογράφος και δημιουργός κόμικς Τόμεκ Γιοβάνης μιλάει στην Athens Voice για το παιδικό graphic novel του Γιώργου Καβούκα, σε εικονογράφηση Τόμεκ Γιοβάνη, «Πώς λες “μπορώ” όταν το γράφεις λάθος;» (32 σελίδες, Εκδόσεις Παπαδόπουλος). Αυτό το graphic novel μάς άρεσε πολύ, και όχι μόνο επειδή είναι τόσο διαφορετικό από τα άλλα. Μας άρεσε γιατί μιλά για ένα θέμα που αρκετοί θεωρούν ταμπού, με μια αμεσότητα και μια δροσιά τέτοια που σε αιφνιδιάζει. Είναι πανέμορφα σχεδιασμένο. (Ο Τόμεκ βέβαια είναι ένας από τους καλύτερους σχεδιαστές μας — και μακράν ο πιο βιβλιοφιλικός). Έχει ένα, ή και περισσότερα, «νοήματα» και «διδάγματα», αλλά καταφέρνει να ΜΗΝ είναι διδακτικό. Επίσης, είναι ευχάριστο και με πολύ χιούμορ. «Ναι, οκέι: δυσλεξία — αλλά πάμε παρακάτω, έχουμε και δουλειές». Επίσης, προτείνει λύσεις και δη δοκιμασμένες. Με δυο λόγια, είναι ένα βιβλίο που θα θέλαμε να διαβαστεί όχι μόνο από δυσλεκτικά παιδιά και από τους γονείς τους — που φυσικά θα το προμηθευτούν άμεσα —, αλλά και από παιδιά που έρχονται σε επαφή με δυσλεκτικούς: ουσιαστικά, τέτοιου είδους βιβλία έχουν πάντα ένα «διπλό» κοινό. Το κείμενο είναι γραμμένο από έναν πολύ νεαρό συγγραφέα: είναι μαθητής λυκείου. Και ο ίδιος ο Τόμεκ μάς διηγείται πώς έφτασε στα χέρια του — τον ευχαριστούμε τρομερά για τον χρόνο του! Διαβάστε τον: Την πρώτη επαφή με το κείμενο την είχα όταν επικοινώνησε μαζί μου η Μαρκέλλα Δήμου, η εκδότρια του περιοδικού «Ταλκ» όπου δημοσιεύονται οι ιστορίες της Νιανιάς, και μου ζήτησε να διαβάσω ένα κείμενο που είχε γράψει ο γιος της ο Γιώργος, μαθητής λυκείου, ο οποίος πάσχει από δυσλεξία. Επειδή με αγγίζουν τέτοια ευαίσθητα και δύσκολα θέματα, είπα οκέι, ας του ρίξουμε μια ματιά. Εκεί άρχισαν τα δύσκολα, αλλά ταυτόχρονα απολαυστικά. Βρέθηκα μπροστά σ’ ένα κείμενο το οποίο με την πρώτη ανάγνωση μου πρόσφερε ελάχιστες εικόνες. Ήταν από τις λίγες φορές που δεν μπορούσα να φανταστώ τη μορφή της εικονογράφησης και γενικά το στήσιμο του βιβλίου. Η γραφή του Γιώργου όμως μου τράβηξε το ενδιαφέρον. Μία προσωπική κατάθεση ψυχής όμορφα δομημένη, με καλό ρυθμό, εύστοχες φράσεις και πάνω απ’ όλα με χιούμορ. Σημαντικό σημείο ήταν ότι στην πρώτη συνάντησή μας με τις εκδόσεις ήταν παρών και ο Γιώργος κι έτσι μπόρεσα να ξεκαθαρίσω πολλά θολά ζητήματα που είχα σχετικά με τη δυσλεξία. Στην ουσία εκείνη την ημέρα ο Γιώργος, με την αίσθηση του χιούμορ που τον διακρίνει και με μεγάλη διάθεση αυτοσαρκασμού, με «ξεκλείδωσε» και μου έδωσε το πράσινο φως να λειτουργήσω ελεύθερα. Ταυτόχρονα προστέθηκε και η πίεση χρόνου, μιας και το βιβλίο έπρεπε να κυκλοφορήσει πολύ σύντομα. Μην έχοντας καθόλου εικόνες στο μυαλό μου, για αρχή πρότεινα στις εκδόσεις δύο βασικά πράγματα: να πολλαπλασιάσουμε τον αυτοσαρκασμό ώστε να απογειώσει το χιούμορ χωρίς να χάσουμε τη βαρύτητα του προβλήματος και δεύτερο, να μη χρησιμοποιήσουμε typography για το κείμενο, αλλά να γραφτούν όλα τα κείμενα στο χέρι. Από τους δύο μήνες που κράτησε όλη η δουλειά, τον πρώτο δεν ασχολήθηκα ουσιαστικά με το βιβλίο σχεδόν καθόλου. Διάβαζα το κείμενο τακτικά και το άφησα να ωριμάζει μέσα μου. Κάτι σαν να φτιάχνεις ψωμί με προζύμι. Άπαξ και ανακατέψεις τα υλικά, μετά δεν μπορείς να κάνεις και πολλά πράγματα: το αφήνεις να φουσκώσει μόνο του. Όταν βρήκα τις τρεις πρώτες εικόνες της αρχής και είχα πλέον στο μυαλό μου μία κάπως ολοκληρωμένη πρόταση, έστειλα το δείγμα στην ομάδα για να πάρω feedback. Από εκεί και πέρα ακολούθησε η χιονοστιβάδα. Οι ιδέες κατέβαιναν η μία μετά την άλλη, τα μολύβια πήραν φωτιά και δεν σταμάτησαν μέχρι να φύγει το βιβλίο για το τυπογραφείο. ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Πώς γίνεται να μην μπορείς να φτιάξεις ένα παζλ ή έναν πύργο από τουβλάκια; Γιατί δεν μπορείς να σταματήσεις να μιλάς και να κάνεις σκανταλιές; Πού πάει το μυαλό όταν δραπετεύει από την τάξη; Πού βρίσκεις τη δύναμη να συνεχίσεις ενώ έχεις πάντα τους χειρότερους βαθμούς; Τελικά, πώς είναι να έχεις δυσλεξία; Τώρα που ο Γιώργος μεγάλωσε αρκετά, ξέρει ότι μπορεί να κάνει ένα σωρό πράγματα, ακόμα κι αν κάποια από αυτά τα γράφει λάθος. Στο βιβλίο αυτό τα λέει ένα-ένα ΔΥΝΑΤΑ, για να τ’ ακούσεις κι εσύ. Διότι όλα όσα κάνει σωστά είναι πολύ περισσότερα από όσα γράφει λάθος. ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟ: Ο Τόμεκ Γιοβάνης είναι εικονογράφος και δημιουργός κόμικς. Γεννήθηκε στην Πολωνία και είναι απόφοιτος του τμήματος Γραφιστικής της Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών του ΤΕΙ Αθήνας, με ειδικότητα το animation. Δημιουργός του άλμπουμ «Ωχ Θεέ Μου!!!» και της κόμικς σειράς «Κουλούρι» (Jemma Press , βραβείο ΕΒΓΕ). Εικονογραφεί βιβλία για παιδιά και νέους. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και τα έργα του έχουν βραβευθεί στα ΕΒΓΕ, στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς και σε διεθνείς διαγωνισμούς. Ιδρυτικό μέλος της ομάδας The Very Closed Circle. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στο χώρο του animation σαν animator, storyboard artist, layout supervisor και σκηνοθέτης, συμμετέχοντας σε σειρές κινουμένων σχεδίων, ταινίες μεγάλου μήκους, διαφημιστικά και τίτλους τηλεοπτικών σειρών και προγραμμάτων. Σχεδιάζει τις κόμικ στριπ σειρές «Οι Αναγνώστες» (Εκδόσεις Πατάκη) και την «Αστυνόμο Νιανιά» (Ταλκ free press). Και τα δύο βραβεύθηκαν στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς 2022. Το 2022 άνοιξε τον προσωπικό του πολυχώρο Tomek*SPACE όπου εργάζεται, δημιουργεί και εκθέτει τα έργα του, και παραδίδει μαθήματα κόμικς για παιδιά και νέους. Και το σχετικό link...

Ο Πέτρος Χριστούλιας γεννήθηκε, μεγάλωσε και έφτιαξε τις πρώτες του εικόνες στη Χαλκίδα. Σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Εργάζεται ως εικονογράφος και δημιουργός κόμικς και πολλές φορές εικονογραφεί τις δικές του ιστορίες. Έχει βραβευτεί με το χρυσό ΕΒΓΕ εικονογράφησης, ενώ κόμικς του έχουν διακριθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το βιβλίο του Δρ. ΠΑΠ: Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη. Τι σας ώθησε να γράψετε το βιβλίο Δρ. ΠΑΠ, για τον διάσημο γιατρό Γιώργο Παπανικολάου; Η αρχική ιδέα για αυτό το βιβλίο ήταν των Εκδόσεων Παπαδόπουλος, που αποφάσισαν να συνεχίσουν τη σειρά των βιογραφιών σπουδαίων Ελλήνων σε graphic novel, μετά το βιβλίο για τον Κ. Καραθεοδωρή που είχε κυκλοφορήσει έναν χρόνο νωρίτερα. Φυσικά, όταν άκουσα αρχικά την πρόταση να είμαι μόνο ο σχεδιαστής του βιβλίου αμέσως δήλωσα ότι αν χρειαστεί μπορώ να το αναλάβω συνολικά, γιατί και πριν ξεκινήσω την έρευνα, έχοντας στο μυαλό μου μερικές σκόρπιες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, ήξερα ότι είχα να κάνω με μια προσωπικότητα που είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα ζωή. Η ανήσυχη περιπλάνηση μέχρι να φτάσει στο τελικό του κατόρθωμα υποσχόταν ότι εκτός από ενδιαφέρουσες εικόνες, απαραίτητες για ένα κόμικ, θα μου αποκάλυπτε και έναν ενδιαφέροντα χαρακτήρα. Δημιουργήσατε λοιπόν όχι μόνο τα σχέδια αλλά και τα κείμενα. Είχατε την απαραίτητη συγγραφική πείρα; Παρότι πολύ συχνά έχω συνεργαστεί με πολύ καλούς συγγραφείς, πάντα είχα και μια προσωπική πορεία ως αφηγητής. Έχω γράψει και εικονογραφήσει τα τελευταία χρόνια αρκετά, οπότε ένιωσα την απαραίτητη αυτοπεποίθηση για να αναλάβω ένα τέτοιο εγχείρημα. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα ξανακάνει βιογραφία, αλλά είχα την εμπειρία της ιστορικής έρευνας για βιβλίο και αποφάσισα να το τολμήσω. Ποιες δυσκολίες συναντήσατε τόσο στο συγγραφικό, όσο και στο σχεδιαστικό κομμάτι; Η τεκμηρίωση για ένα τέτοιο έργο είναι πάντα η πρώτη δυσκολία. Ευτυχώς οι πηγές που συγκέντρωσα ήταν αρκετές και πλούσιες και κάλυπταν τις ανάγκες ενός 80σέλιδου κόμικ. Το επόμενο ζήτημα ήταν το θέμα του αφηγητή. Σε αυτή τη δύσκολη θέση έβαλα έναν νεαρό σπουδαστή ιατρικής στη Νέα Υόρκη, που αφηγείται τη ζωή του ήρωά του στη φίλη του σε μια βόλτα στο φθινοπωρινό Σέντραλ Παρκ. Η δυσκολία που αφορούσε το σχεδιαστικό μέρος είχε να κάνει με την επιμέρους οπτική τεκμηρίωση για κάθε σκηνή. Πώς έμοιαζε το σπίτι του Χαρίλαου Τρικούπη εξωτερικά και εσωτερικά; Πώς έμοιαζε η Κύμη, η Αθήνα, το Μόναχο, η Νέα Υόρκη εκείνες τις εποχές; Πού υποδέχτηκε ο Τόμας Χ. Μόργκαν τον Παπανικολάου όταν τον επισκέφτηκε στο Κολούμπια; Αυτές ήταν μερικές από τις ερωτήσεις που γεννήθηκαν κατά την εξέλιξη του έργου. Τι είναι αυτό που γοητεύει τον αναγνώστη όταν ανοίγει ένα βιβλίο με κόμικς; Ως δημιουργός κόμικ και ο ίδιος και έχοντας αποκωδικοποιήσει, θέλω να πιστεύω, εν μέρει πώς λειτουργεί ο μηχανισμός του μέσου μου, θα μπορούσα να ξεκινήσω να αναλύω για μέρες πάνω στο θέμα. Έχουν γραφτεί άλλωστε και αρκετά θεωρητικά βιβλία πάνω σε αυτό. Σίγουρα το σχέδιο είναι μια αισθητική απόλαυση, αλλά αυτό μπορεί κανείς να το έχει και από ένα ανιμέισον. Ένα στοιχείο που θεωρώ ότι διαφοροποιεί το κόμικ από άλλα μέσα είναι ο ρυθμός με τον οποίο ένας αναγνώστης παρακολουθεί την ιστορία: είναι άλλος από αυτόν του κινηματογράφου και του βιβλίου και το κάνει μια ιδιαίτερη εμπειρία. Η αφήγηση της ζωής του πρωτοπόρου γιατρού Γιώργου Παπανικολάου γίνεται με αναφορά σε στιγμιότυπα της ζωής του. Δεν είναι δύσκολο να ισορροπεί κανείς μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας; Προσπάθησα να μην ξεφύγω πολύ από τις πηγές μου, οπότε τα στιγμιότυπα πέρα από τη φαντασία του σκηνογράφου λίγο-πολύ πατούν σε μαρτυρίες και αναφορές. Φυσικά σε κάποια σημεία μπορεί να ξεφύγει σε κάποια σουρεαλιστική αφήγηση, όπως όταν επενδύοντας ένα όχι τόσο ενδιαφέρον εικονογραφικά σημείο έστησα μια σεκάνς με τον χαρακτήρα μου ως εξερευνητή της εποχής του Κολόμβου. Σε ένα σημείο μόνο κατασκεύασα μια σκηνή και αναφέρω στο επίμετρο του βιβλίου τους λόγους. Από τα γραφόμενά σας καταλαβαίνει ο αναγνώστης ότι ο γιατρός Παπανικολάου εργάστηκε σκληρά όλη τη ζωή του και έκανε συνεχή έρευνα. Τι ήταν αυτό που τον έκανε να πιστεύει ότι θα έχει αποτέλεσμα; Από ότι φαίνεται, είχε από μικρός ένα αίσθημα αποστολής. Μια φιλοδοξία να κάνει κάτι σημαντικό, που η πορεία του στην επιστήμη και η σκληρή δουλειά του σιγά σιγά του έδωσε σχήμα. Από τις επιστολές του πάντως φαίνεται ότι σε νεαρή ηλικία δεν ήταν καθόλου σίγουρος ότι θα καταφέρει να βρει τα μέσα. Αυτό είναι όμως πολύ ανθρώπινο και κάνει την προσπάθειά του να μοιάζει ακόμα πιο σπουδαία. Πολλοί τον αγνόησαν, τον πολέμησαν, αλλά στο τέλος δημιούργησε το τεστ Παπ. Πώς να ένιωσε άραγε για το επίτευγμα αυτό; Απ’ την ανακάλυψη της διάγνωσης του καρκίνου της μήτρας από τη μελέτη του κολπικού επιχρίσματος, μέχρι την εδραίωση του τεστ Παπ ως εξέταση ρουτίνας πέρασαν αρκετά χρόνια και, πέρα από τη σκληρή του δουλειά και την επιμονή του κόντρα σε κάποιο κατεστημένο στον τομέα αυτό, λειτούργησαν και άλλοι παράγοντες. Φαντάζομαι ότι η επιβράβευση με το βραβείο Λάσκερ ήταν μια σημαντική στιγμή, αλλά όπως έχω καταλάβει τον χαρακτήρα και όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος, η πρώτη παρατήρηση και αναγνώριση στο μικροσκόπιο των καρκινικών κυττάρων ήταν και η πιο συναρπαστική στιγμή στην επιστημονική του πορεία. Θα μπορούσε να εργαστεί στην Ελλάδα και να πετύχει την προληπτική ιατρική και τη διάγνωση του καρκίνου; Εκείνη την εποχή, όχι. Ακόμα και να οδηγούνταν στην ανακάλυψη, μάλλον το τεστ Παπ θα ήταν δύσκολο να γίνει μια παγκόσμια μέθοδος διάγνωσης. Τι σας κάνει να ασχολείστε ιδιαίτερα με τα graphic novel; Προσπαθώ να ασχολούμαι όσο μπορώ, αλλά η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον μου μοιράζεται και στον τομέα του παιδικού βιβλίου. Γενικά θα έλεγα ότι αυτό που με τραβάει σε αυτά τα μέσα είναι η αφήγηση με τη βοήθεια της εικόνας. Διαβάζοντας το βιβλίο σας, σημείωσα κάποιες φράσεις και σταμάτησα να πάρω ανάσες για να το απολαύσω. Υπάρχουν τεχνικές και μυστικά στα βιβλία για να γοητεύονται οι αναγνώστες; Στο συγκεκριμένο βιβλίο νομίζω ότι αυτό το χρωστάω σε μεγάλο βαθμό στον ίδιο τον Γεώργιο Παπανικολάου, που ο χαρακτήρας του και η ζωή του έκαναν την ιστορία συναρπαστική. Από εκεί και πέρα θέλω να πιστεύω ότι απέφυγα την επιπλέον δραματοποίηση και ο σκοπός μου ήταν η σαφήνεια και ο σωστός ρυθμός. Παρ’ όλα αυτά, το μέσο του κόμικ με τη βοήθεια της εικόνας μπορεί να μεταφέρει ένταση και συναίσθημα. Η οπτική αφήγηση μοιάζει με την κινηματογραφική απεικόνιση. Η ζωή όμως δεν είναι γεμάτη από άπειρες εικόνες; Η ζωή είναι μια συνεχής εικόνα. Ο κινηματογράφος, τα κόμικς και γενικότερα όλα τα αφηγηματικά μέσα αυτό που κάνουν είναι να επιλέγουν κομμάτια χρόνου που περιέχουν εικόνα, αλλά μερικές φορές διαχειρίζονται και αφηρημένες ιδέες που βρίσκονται πίσω από τον αισθητό κόσμο. Είναι λίγο πλατωνικό αυτό, αλλά νομίζω ότι αν δεν το δούμε έτσι χάνουμε πολλά. Για να επιστρέψουμε στο graphic novel Δρ. ΠΑΠ, κατά πόσο έχουν σχέση με την πραγματικότητα οι χαρακτήρες του βιβλίου; Προσπάθησα πολύ να μη βάλω λόγια στο στόμα των πραγματικών χαρακτήρων, τουλάχιστον όχι σημαντικά. Όπου το έκανα, πιστεύω ότι δεν αλλοιώνουν τις πηγές, απλώς ενισχύουν κάποιο συμπέρασμα που προέκυψε από αυτές. Μπορεί ένα graphic novel να επηρεάσει θετικά τους εφήβους και τους ενήλικες, ώστε να γίνουν καλοί αναγνώστες; Είναι και αυτή μια εμπειρία ανάγνωσης, οπότε από αυτή την άποψη είναι μόνο θετικό. Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας; Αν δεν το έχουν κάνει ήδη, θα τους πρότεινα να προσέξουν αυτή την άνθηση των ελληνικών κόμικς που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια. Δρ. ΠΑΠ: Η ζωή του πρωτοπόρου γιατρού Γ.Ν. Παπανικολάου Πέτρος Χριστούλιας εικονογράφηση: Πέτρος Χριστούλιας Εκδόσεις Παπαδόπουλος σελ. 80 ISBN: 978-960-484-881-2 Τιμή: 12,98€ Και το σχετικό link...

Ο βίος ενός σπουδαίου Έλληνα Μαθηματικού μεταφέρεται στην Ένατη Τέχνη και γι’ αυτό υπεύθυνοι είναι ο πολυγραφότατος Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης (ο οποίος έχει επιμεληθεί το “σενάριο” και την όλη έρευνα) κι ο Παναγιώτης Πανταζής (στον οποίο έχει ανατεθεί η οπτικοποίηση του έργου). Ο λόγος για τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, μια διάνοια στον τομέα του, ο οποίος διέπρεψε στα Πανεπιστήμια της Γερμανίας και βοήθησε τα μέγιστα στην θεμελίωση της επιστημονικής κατάρτισης στην πατρίδα του. Ο κ. Ιντζέμπελης, στηριζόμενος στα γεγονότα που του διηγήθηκε η κόρη του Καραθεοδωρή, Δέσποινα, και με την εμπειρία που έχει αποκτήσει μετά την συγγραφή δύο βιβλίων που μιλούν για εκείνον (τα οποία φέρουν τους τίτλους “Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: Μυθιστορηματική βιογραφία” και “Η τελευταία εξίσωση του Κωνσταντίνου Καραθεοθωρή”) πλέκει το εγκώμιο του μεγάλου Μαθηματικού, ενώ ταυτόχρονα διηγείται την πορεία της ζωής του από τότε που ασχολήθηκε με την Μηχανική, μέχρι την αλλαγή πορείας του και την ενασχόλησή του με τα Μαθηματικά (την μεγάλη του αγάπη όπως αποδείχτηκε), που τον έβαλαν στους κύκλους της παγκόσμιας διανόησης. Περιγράφονται, επίσης, και οι φορές που η Ελλάδα ζήτησε την βοήθειά του κι εκείνος με χαρά και πίστη στο καθήκον, έτεινε την χείρα του, καθώς επίσης η γνωριμία του με τους μεγάλους Φυσικούς Albert Einstein και Max Planck. Τέλος, αναφέρονται πολλά στοιχεία από την προσωπική του ζωή με την οικογένειά του, αλλά και τις διαπροσωπικές του σχέσεις με συναδέλφους, πολιτικούς και φοιτητές, που θαύμασαν το έργο, αλλά και το ήθος του. Ο συγγραφέας ξεκινάει την αφήγησή του το 1973, όταν ο δημοσιογράφος Κίμων Μάγδας, ο οποίος έχει γνωρίσει προσωπικά τον Καραθεοδωρή, καλείται από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου να γράψει ένα άρθρο για την ζωή του, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 ετών από την γέννησή του. Μέσα από αυτό το άρθρο ξετυλίγονται τα έργα και οι ημέρες του μεγάλου Μαθηματικού καθώς και οι σημαντικότεροι σταθμοί της ζωής και της καριέρας του. Η αφήγηση έχει σταθερή ροή και προχωράει ημερολογιακά, ενώ είναι χωρισμένη σε κεφάλαια. Προσωπικά θεωρώ μία εξαιρετική ιδέα να γίνει η μεταφορά σε κόμικ αυτής της βιογραφίας, καθώς νομίζω ότι οφείλουμε να γνωρίζουμε την ύπαρξη ενός ανθρώπου τόσο σπουδαίου για την επιστήμη, αλλά και την Ελλάδα. Προτείνεται ανεπιφύλακτα στους λάτρεις των βιογραφιών και της ιστορίας. Το σχέδιο του Παναγιώτη Πανταζή δεν υπολείπεται του σεναρίου, σίγουρα όμως δίνει χώρο σε εκείνο να “αναπνεύσει” και στέκεται διακριτικά στην αφήγηση. Ο αναγνώστης βρίσκει πολλά καρέ να είναι λιτά και με το σχέδιο να μοιάζει περισσότερο με σκίτσο, υπάρχουν όμως και καρέ πλούσια σε λεπτομέρειες, καλό μελάνωμα και πανέξυπνα backgrounds. Το ασπρόμαυρο χρώμα πιστεύω ότι αποτελεί την καταλληλότερη επιλογή και το βρήκα πολύ ταιριαστό. Η έκδοση έχει μέτριο μέγεθος, ό,τι πρέπει για την σωστή κατανόηση του κειμένου και την απόλαυση του σχεδίου. Η κόλληση στην ράχη είναι αρκετά στιβαρή και υπόσχεται πολλές αναγνώσεις, ενώ το χαρτί στο εσωτερικό είναι παχύ και ματ. Η αλήθεια είναι ότι το πάχος του εξώφυλλου θα το ήθελα περισσότερο ενισχυμένο, αλλά φαντάζομαι ότι είναι μικρό το κακό. Στο συνοδευτικό υλικό βρίσκουμε ένα δισέλιδο εισαγωγικό σημείωμα από τον κ. Ιντζέμπελη, ο οποίος περιγράφει (αρκετά μυθιστορηματικά) την γνωριμία του με την κόρη του Καραθεοδωρή και το χρονικό της συνέντευξης που πήρε από εκείνη για τον πατέρα της. Στο τέλος του κόμικ υπάρχει η βιβλιογραφία, από όπου πάρθηκαν οι περεταίρω πληροφορίες. Διόλου ευκαταφρόνητη. Το αντίθετο θα έλεγα! Η κόρη Καραθεοδωρή μιλά για τον πατέρα της, τη Σμύρνη και τον Αινστάιν Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ο μαθηματικός που βοήθησε τον Αϊνστάιν, αλλά απέρριψαν οι Έλληνες καθηγητές. Γιατί δεν σταδιοδρόμησε σε ελληνικό πανεπιστήμιο... Η ζωή του Καραθεοδωρή σε κόμικ Ο κ. Ιντζέμπελης μιλάει για το έργο του. Η δημιουργία του Πανεπιστημίου Σμύρνης και η συμβολή του Κων. Καραθεοδωρή (Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης) Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, ο μεγάλος Έλληνας μαθηματικός ΕΔΩ μπορείτε να διαβάσετε το πρώτο κεφάλαιο του κόμικ. Πολλές ευχαριστίες στον φίλο @ nikos99 για την διάθεση του κόμικ.

Με το καινούργιο του κόμικ, ο Πέτρος Χριστούλιας μάς εισάγει στη ζωή του ερευνητή γιατρού Γεωργίου Ν. Παπανικολάου, του οποίου το διαγνωστικό τεστ έχει σώσει αμέτρητες γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο. Τρία γράμματα παραπέμπουν σε μια ηρωική μορφή. Και δεν είναι άλλα από τα γράμματα που φέρει το διαγνωστικό τεστ το οποίο έχει σώσει τις ζωές αμέτρητων γυναικών. Πρόκειται για το τεστ ΠΑΠ, που προέρχεται από τα πρώτα τρία γράμματα του επωνύμου του Γεωργίου Ν. Παπανικολάου, του ερευνητή γιατρού διεθνούς εμβέλειας και ταυτόχρονα μιας εξέχουσας προσωπικότητας της ιατρικής επιστήμης κατά τον 20ό αιώνα. Πόσα όμως γνωρίζουμε για αυτόν τον πρωτοπόρο γιατρό; Και εννοούμε εδώ πόσα πραγματικά γνωρίζουμε ως προς τη ζωή του, την περιπλάνησή του, την κοσμοθεωρία του, τις φιλοσοφικές του αναζητήσεις, τις… ιδιοτροπίες του, το συνολικό ερευνητικό του έργο. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δηλαδή, τα οποία του παρείχαν την ώθηση, το πεδίο και τα κίνητρα για τις ανακαλύψεις του. Χάρη στον Πέτρο Χριστούλια η ζωή του Γ. Παπανικολάου μάς γίνεται προσιτή μέσα από το εξαιρετικό κόμικ «Δρ. ΠΑΠ», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Στο επίμετρο του βιβλίου ο δημιουργός εξηγεί τι τον οδήγησε στην απόφαση να ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη φυσιογνωμία: «Προτού ξεκινήσω την έρευνα, οι γνώσεις μου γύρω από αυτή την ιστορική προσωπικότητα περιορίζονταν σε κάποιες πληροφορίες εγκυκλοπαιδικού τύπου και μια οικεία εικόνα πάνω σ’ ένα χαρτονόμισμα. Η μόνη ξεχωριστή σύνδεση που ένιωθα με τον μεγάλο επιστήμονα οφειλόταν στο ότι μεγάλωσα στην Εύβοια, στο νησί από το οποίο καταγόταν. Πολύ γρήγορα όμως, καθώς διάβαζα περισσότερα πράγματα γι’ αυτόν, ξεκίνησα να αναγνωρίζω κίνητρα και ιδιαιτερότητες, θετικά στοιχεία αλλά και γκρίζες αποχρώσεις ενός χαρακτήρα. Συναντούσα στοιχεία που μπορούσαν να μου εξηγήσουν γιατί αυτός ο άνθρωπος ξεχώρισε και κατάφερε να προσφέρει κάτι πάρα πολύ σημαντικό σε παγκόσμια κλίμακα». Ο Πέτρος Χριστούλιας είναι αναμφισβήτητα ένας από τους λίγους σχεδιαστές που θα μπορούσαν να φέρουν σε πέρας με επιτυχία την εξιστόρηση αυτής της βιογραφίας, συνδυάζοντας τη ρεαλιστική απεικόνιση εσωτερικών χώρων και κτιρίων με το καρτουνίστικο στιλ των μορφών, το οποίο μας είναι γνώριμο από προηγούμενες σχεδιαστικές δουλειές του (όπως το «Intra Muros», τα «Χαρακώματα» και το «Ψηφιδωτό»). Και όλα αυτά με κινηματογραφική ροή, σεναριακή λιτότητα, εικονογραφική αισθητική. Γενικώς είναι ευτύχημα το γεγονός ότι πληθαίνουν οι εκδόσεις κόμικς, είτε σε ελληνική μετάφραση είτε εγχώριας παραγωγής, τα οποία καταπιάνονται με τις βιογραφίες επιστημόνων αφιερωμένων στο προχώρημα της γνώσης και στην υπηρεσία του κοινού καλού, με όλες φυσικά τις ανθρώπινες αντιφάσεις τους. Τέτοιες εκδόσεις είναι για παράδειγμα γκράφικ νόβελ, κάποια από τα οποία έχουμε παρουσιάσει στο παρελθόν, όπως για τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, τον Άλαν Τούρινγκ, τον Ρίτσαρντ Φάινμαν κ.ά. Ας ελπίσουμε τέτοια εγχειρήματα να αυξηθούν. Και το σχετικό link...

Ένα ξεκαρδιστικό έντυπο καρτούν για παιδιά όλων των ηλικιών. Καιρό είχαμε να απολαύσουμε τόσο ένα graphic novel, και κυρίως να γελάσουμε τόσο πολύ. Το βιβλίο του Benjamin Renner είναι στ’ αλήθεια ξεκαρδιστικό, στο πνεύμα των παλιών, κλασικών Looney Tunes με τα συνεχόμενα παθήματα των ηρώων του – θα σας θυμίσει το Κογιότ βέβαια, τον Wile E. Coyote του The Road Runner Show, αλλά και άλλα κλασικά κινούμενα σχέδια. Εδώ λοιπόν η ηρωίδα του βιβλίου, η Αλεπού, θέλει να μιμηθεί τον Μεγάλο Κακό Λύκο και να γίνει κι αυτή μεγάλη και κακιά. Και, τι άλλο; Να αρπάξει τις κότες της φάρμας και να τις φάει. Θα το επιχειρήσει άπειρες φορές, αλλά πάντα με τραγικά (για την ίδια) αποτελέσματα. Μάλιστα τις περισσότερες φορές η Μεγάλη Κακιά… Κότα θα την πάρει στο κυνήγι μέχρι έξω από το αγρόκτημα. Έτσι, η Αλεπού θα ζητήσει τη βοήθεια, και συμβουλές, από τον Λύκο, ο οποίος δεν θα αρνηθεί να της κάνει φροντιστήριο. Και πάλι όμως το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό. Η Αλεπού ΔΕΝ είναι όσο κακιά πρέπει, και αποτυγχάνει κάθε μα κάθε φορά να πιάσει επιτέλους μια κότα. Ακόμη χειρότερα: κανένα από τα ζωάκια της φάρμας δεν της δίνει σημασία. Ή, και να της δώσουν, θα το κάνουν για να γελάσουν μαζί της… Τα πράγματα δηλαδή είναι κάτι παραπάνω από απλώς άσχημα. Μέχρι τη στιγμή που η Αλεπού μαζί με τον Λύκο θα σκαρφιστούν ένα πανούργο σχέδιο: αντί να επιτεθεί στις κότες, διακινδυνεύοντας να φάει πάλι ξύλο και να ρεζιλευτεί, θα κλέψει με ένα τέχνασμα τα αυγά τους. Το κάνει πράγματι, με έναν σατανικό τρόπο, κλέβει τρία αυγά, και έτσι – γιατί βέβαια δεν γίνεται αλλιώς – θα τα… κλωσήσει, για να γεννηθούν κοτοπουλάκια και να τα φάει. Όμως, εδώ ανακύπτει ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα: τα κοτοπουλάκια δεν φτουράνε. Άρα, πρέπει να μεγαλώσουν. Να μεγαλώσουν κοντά στην Αλεπού. Όπως και θα γίνει. Με τη διαφορά ότι τα κοτοπουλάκια θα πιστεύουν ότι είναι… αλεπούδες. Να σε φωνάζουν «μαμά» τα πουλάκια που κλώσησες για να… φας; Αξία ανεκτίμητη! Κι αν ο αναγνώστης νομίζει ότι τα πράγματα δεν μπορούν να χειροτερέψουν ΑΚΟΜΗ περισσότερο για την όχι και τόσο κακιά Αλεπού, κάνει πολύ μεγάλο λάθος. Δεν θα αποκαλύψουμε περισσότερα – απλώς να προσθέσουμε ότι οι ανατροπές είναι απανωτές, και το τέλος απλά υπέροχο. Διαβάστε αυτό το βιβλίο μαζί με τα παιδιά σας. Θα περάσετε καλά και εσείς και εκείνα. Συζητήστε μαζί τους τις συμβουλές του Λύκου, την αντίδραση των ζώων της φάρμας, τις ιδέες της Αλεπούς, και δείτε πού κάνει λάθος (hint: παντού). Θα ανακαλύψετε πάμπολλα πράγματα για να σχολιάσετε, αλλά κυρίως διαβάζοντας θα γελάσετε πολύ. Το άλμπουμ είναι εκπληκτικό, κάθε σελίδα έχει 6 ή 7 σκιτσάκια, άρα συνολικά κάπου 1.200 (το βιβλίο είναι 192 σελίδες, και οι διαστάσεις του 16,6 x 23 εκατοστά), και είναι όλα τους ένα κι ένα. Όμορφο, άνετο, όλο συναίσθημα σχέδιο, με τονισμένες όλες τις λεπτομέρειες που απαιτούνται κάθε φορά, με εκφραστικά ζωάκια, χρωματισμένα όλα τους με απίθανες ακουαρέλες, που τα κάνουν πολύ γλυκά και προσιτά – θα σας αρέσουν εγγυημένα. Το βιβλίο, με ένα 4,34 στο Goodreads, έχει αποσπάσει πολλά μεγάλα βραβεία. Μεταξύ άλλων: Βραβείο για παιδικό έργο στην Angoulême (2016), Βραβείο BD της Fnac (2016), Μεγάλο Βραβείο Αναγνωστών του «Journal de Mickey» (2015) κ.λ.π., ενώ βέβαια έγινε και ταινία στη συνέχεια (2017). Το υλικό ήταν έτοιμο! Η μετάφραση του Φίλιππου Μανδηλαρά είναι εμπνευσμένη, ευρηματική, και αστεία όσο πρέπει. Μία συνολικά εξαιρετική έκδοση – ένα βιβλίο που θα διαβαστεί πολλές-πολλές φορές. Και το σχετικό link...

Η ζωή του διάσημου Έλληνα μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή αναδύεται σε μορφή κόμικς, μέσα από κείμενα του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη και σχέδια του Παναγιώτη Πανταζή. Ήταν ένας από τους κορυφαίους μαθηματικούς της εποχής του, όμως για το ελληνικό κοινό ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή (1873-1950) παραμένει ένας «γνωστός άγνωστος». Το όνομά του έχει συσχετιστεί με του Άλμπερτ Αϊνστάιν, έχει συνδεθεί όμως και με ορισμένα μυθεύματα ανθεκτικά στον χρόνο. Πατώντας με το ένα του πόδι στο εξωτερικό και με το άλλο στην Ελλάδα, ο Καραθεοδωρή υπήρξε μια πολυσχιδής και απαστράπτουσα προσωπικότητα, του οποίου η λάμψη καλύφθηκε μόνο από τον μπουχό των μεγάλων συγκρούσεων και των ιστορικών περιπετειών που γνώρισε η ευρωπαϊκή ήπειρος στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Το κόμικ «Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή – Ο σπουδαίος Έλληνας μαθηματικός», που κυκλοφόρησε στα τέλη του 2021 από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, αποτελεί μια ιδανική ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τη ζωή και το έργο αυτού του διεθνούς φήμης επιστήμονα. Η ιδέα για τη δημιουργία του biopic προέκυψε το 2003, όταν ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης «γνώρισε» τον Καραθεοδωρή μέσα από το ένθετο «Ιστορικά» της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας. Αυτή η «συνάντηση» υπήρξε καθοριστική, καθώς ο Ιντζέμπελης άρχισε να μελετάει και να ψάχνει περισσότερα γι’ αυτό το τόσο σημαντικό όνομα της επιστήμης των Μαθηματικών. Η έρευνα τον έφερε στο σπίτι της Δέσποινας Καραθεοδωρή (κόρης του μεγάλου μαθηματικού, της οποίας τις αναμνήσεις κατέγραψε σε μαγνητόφωνο) και συνεχίστηκε σε αρχεία και βιβλιοθήκες. Όταν η έρευνα ολοκληρώθηκε, ο Ιντζέμπελης θέλησε να μοιραστεί με το ευρύ κοινό όλα εκείνα που ανακάλυψε και τον συνεπήραν. Και ποιος θα μπορούσε να είναι καλύτερος τρόπος, παρά εκείνος της απόδοσης σε κόμικς; Έτσι λοιπόν, την πρωτότυπη και απαιτητική δουλειά ανέλαβε ο εικονογράφος Παναγιώτης Πανταζής, γνωστός και από το μουσικό του έργο ως Pan Pan. Το λιτό, ασπρόμαυρο σχέδιό του «δένει» απόλυτα με την απλή και κατανοητή γλώσσα του συγγραφέα, ακολουθώντας τη γραμμική αφήγηση χωρίς περιττές φιοριτούρες. Η ζωή του – καταγόμενου από τη Χίο και την Κωνσταντινούπολη – Καραθεοδωρή «ξεδιπλώνεται» μέσα από το άρθρο του δημοσιογράφου Κίμωνα Μάγδα, ο οποίος τον είχε γνωρίσει, και το 1973 καλείται από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου να γράψει ένα άρθρο με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννησή του στο Βερολίνο. Η αφήγηση ξεκινάει το 1898 στην Αίγυπτο, όταν ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, μετά από τις πρώτες του σπουδές στη Στρατιωτική Σχολή του Βελγίου, αναλαμβάνει τη θέση του μηχανικού στο φράγμα του Ασουάν από τη Βρετανική Αποικιακή Υπηρεσία. Επί μισό χρόνο επιβλέπει τις εργασίες, όμως η εμπειρία αυτή δεν του δίνει την ίδια χαρά όπως όταν διαβάζει μαθηματικά βιβλία. Παρατηρώντας τις πυραμίδες βλέπει γεωμετρικά σχήματα και ο νους του ταξιδεύει στις θεωρίες των μαθηματικών. Κάπως έτσι παίρνει την απόφαση να πάει στη Γερμανία και να σπουδάσει Μαθηματικά. Στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου αριστεύει. Εκεί γνωρίζεται με άλλους σπουδαίους μαθηματικούς, όπως ο Φέλιξ Κλάιν και ο Ντάβιντ Χίλμπερτ, καθώς και με διανοούμενους όπως ο Ερνστ Ζέμελ, ο Γιόχαν Μίλερ και ο Μαρκ Άμπραχαμ. Ασχολείται με βασικούς κλάδους των Μαθηματικών, όπως με τη θεωρία των πραγματικών και μιγαδικών συναρτήσεων, με τη θεωρία των συνόλων, τη διαφορική γεωμετρία, τις διαφορικές εξισώσεις κ.ά. Γίνεται διδάκτορας στη Φιλοσοφία των Μαθηματικών και εργάζεται ως τακτικός καθηγητής Ανώτερων Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Ανόβερου. Το 1908 θα παντρευτεί την Ευφροσύνη, με την οποία θα αποκτήσουν δύο παιδιά, τον Στέφανο και τη Δέσποινα. Μέσω του φυσικού Μαξ Πλανκ, ο Καραθεοδωρή γνωρίζει τον Άλμπερτ Αϊνστάιν ο οποίος, ενθουσιασμένος από τη φήμη του, του μιλάει για τη γενική θεωρία της σχετικότητας που επρόκειτο να διατυπώσει επίσημα λίγους μήνες μετά. Η αλληλογραφία μεταξύ των δύο ανδρών γύρω από μαθηματικές αρχές και η αδιαμφισβήτητη αλληλοεκτίμησή τους έδωσαν τροφή σε σενάρια οργιώδους φαντασίας, εκπορευόμενα από εθνικιστικούς κύκλους, περί «κλοπής της θεωρίας της σχετικότητας» στην οποία δήθεν προέβη ο Αϊνστάιν. Το κόμικ, εκτός από τα επιστημονικά θέματα, επικεντρώνεται και στη διττή σχέση του Καραθεοδωρή με την Ελλάδα: αφενός με τον ελληνισμό ως πολιτισμική οντότητα που παλεύει να ορθοποδήσει σε έναν ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο μέσα από την επένδυση στη γνώση και την τεχνική εκπαίδευση, αφετέρου με το ελληνικό κράτος και τη μίζερη μικροπολιτική δυσκαμψία του. Το 1918 ο Ελληνογερμανός καθηγητής προσκαλείται από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο να βοηθήσει στην ίδρυση ενός νέου Πανεπιστημίου στη Σμύρνη, του Ιωνικού Πανεπιστημίου, το οποίο θα δίνει έμφαση στην εκπαίδευση γεωργών και μηχανικών. Τον Σεπτέμβριο του 1920 μεταβαίνει στη Σμύρνη, μεριμνώντας ο ίδιος για την απόκτηση υλικοτεχνικού εξοπλισμού από το Πανεπιστήμιο και δίνοντας βάρος στη βιβλιοθήκη. Παράλληλα παραιτείται από τη σίγουρη και καλοπληρωμένη θέση του στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, για να διοριστεί ως καθηγητής Ανωτέρας Αναλυτικής Γεωμετρίας των Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών του ΕΚΠΑ. Κατά την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου τον Αύγουστο του 1922 θα καταφέρει να διασώσει τη βιβλιοθήκη, καθώς και πολύτιμα αρχεία και εργαστηριακά όργανα του Ιωνικού Πανεπιστημίου και να τα μεταφέρει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η Μικρασιατική καταστροφή θα συντρίψει οριστικά το εκπαιδευτικό του όραμα για τη Σμύρνη. Η παραμονή του στην Αθήνα θα είναι βραχεία, καθώς σύντομα θα μεταβεί στο Μόναχο. Παρασυρμένος από μια ρομαντική του αντίληψη για την πατρίδα, ο Καραθεοδωρή θα επανέλθει στην Αθήνα έπειτα από νέα πρόσκληση του Βενιζέλου, μεσούσης της τελευταίας κυβερνητικής θητείας του το 1930, για να αναλάβει την αναδιοργάνωση του ελληνικού Πανεπιστημίου. Θα αντιμετωπίσει όμως και πάλι την εχθρότητα του πανεπιστημιακού κατεστημένου. Αποκαρδιωμένος θα επιστρέψει στη Γερμανία, τερματίζοντας τη δεύτερη ανάμιξή του με την ελλαδική πραγματικότητα. Στα 65 του αποσύρεται από την ακαδημαϊκή καριέρα, καταχειροκροτούμενος από τους φοιτητές και συνεργάτες του, σε μια τελετή που συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του. Εκεί ολοκληρώνεται και η αφήγηση της ζωής του μεγάλου μαθηματικού μέσα από το άρθρο του Κίμωνα Μάγδα. Όσο για εμάς, ολοκληρώνοντας την ανάγνωση αυτού του εικονογραφηγήματος, συνειδητοποιούμε για άλλη μια φορά τη σπουδαιότητα του μέσου των κόμικς στη γνωριμία του ευρέος κοινού με γοητευτικές προσωπικότητες όπως αυτή του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, προσωπικότητες ταγμένες στην επιστήμη και στην υπηρεσία του συνανθρώπου. Και το σχετικό link...

Ο Πέτρος Χριστούλιας μιλάει με αφορμή τη νέα του δουλειά, το γκράφικ νόβελ για τη ζωή του γιατρού Γεωργίου Παπανικολάου. Κουρέντι, Χαλκίδα. Δίπλα στα «τρελά νερά» του Ευρίπου, πάνω σε ένα σχεδιαστήριο, ένα πενάκι σχηματίζει ακούραστα με τα μελάνια του εικόνες και ιστορίες. Ανήκει στον Πέτρο Χριστούλια, γέννημα-θρέμμα της Ευβοιωτικής πρωτεύουσας και έναν από τους πιο παραγωγικούς εικονογράφους της ολοένα και ζωηρότερης εγχώριας σκηνής των κόμικς. Με στυλ που παραπέμπει στη γαλλοβελγική σχολή των «μπαντ-ντεσινέ» του ’80 και του ’90, βαθιά και περιπαθή μελέτη στους χαρακτήρες και στα τοπία που σχεδιάζει και μια σοφή αρμονία δράματος και κωμωδίας, ο 43χρονος Χαλκιδαίος δημιουργός εργάζεται επαγγελματικά από το 1997 και έκτοτε έχει συνεργαστεί με φανζίν, περιοδικά και εφημερίδες και έχει σχεδιάσει σειρές όπως οι «Intramuros» και «Χαρακώματα», ενώ έχει δημιουργήσει εξ ολοκλήρου άλλες, όπως η «Μυστική Ταυτότητα» και η «Τριλογία του Νυχτερίδα», που έχουν γίνει ήδη κλασικές. Η τελευταία του δουλειά, ένα γκράφικ νόβελ-βιογραφία ενός σπουδαίου, διεθνούς Έλληνα, του ερευνητή ιατρού Γεωργίου Ν. Παπανικολάου, μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος και αποτελεί την αφορμή για να κάνουμε μια συζήτηση μαζί του. – Οι αντιήρωες και τα τοπία είναι πρωταγωνιστές στις ιστορίες σου. Ίσως μέσα και στα δύο αυτά στοιχεία βλέπεις τον ίδιο σου τον εαυτό; – Είναι αλήθεια ότι οι πρωταγωνιστές στις ιστορίες μου δεν είναι κάποιοι υπεράνθρωποι, αλλά αντιθέτως νιώθουν διαφορετικοί και παράταιροι με το περιβάλλον τους και πασχίζουν να γίνουν αποδεκτοί. Μάλιστα το σκηνικό των ιστοριών αυτών είναι εκεί για να τονίζει αυτό το στοιχείο, είτε πρόκειται για μια χαοτική ελληνική πόλη του παρόντος είτε για τη νοσταλγική εκδοχή της πόλης μιας άλλης εποχής ή ακόμα και κάποιο εξωτικό τοπίο. Πολλές φορές άλλωστε, ο τόπος παίζει σημαντικό ρόλο στην πλοκή. Ακόμα και στο τελευταίο βιβλίο μου, που αποτελεί βιογραφία μιας τόσο γνωστής προσωπικότητας, μπορεί κανείς να δει, από τόπο σε τόπο, την περιπέτεια ενός ανθρώπου που νιώθει ιδιαίτερος. Και ναι, έχω σιγουρευτεί πια πως όλα αυτά δεν είναι τυχαία και πως δείχνουν κάτι και για τον δικό μου χαρακτήρα, τις δικές μου ανασφάλειες και εμμονές. – Ο χαρακτήρας του «Δρ. ΠΑΠ», με την τριγωνική μύτη και τις τελείες για μάτια, έχει κάτι αφαιρετικό σε ένα πλαίσιο που είναι, κατά τα άλλα, αρκετά ρεαλιστικό. Είναι αυτή μια προσπάθειά σου για ισορροπία ανάμεσα στο αστείο και το σοβαρό; – Μου αρέσει η απλότητα και γι’ αυτό προσπαθώ να επικοινωνήσω την ιδέα πίσω από την εικόνα με τη λιγότερη δυνατή φλυαρία. Θέλοντας να κρατήσω μόνο αυτά τα χαρακτηριστικά του Παπανικολάου που θα μου ήταν απαραίτητα για να διατηρήσει την εκφραστικότητά του, οδηγήθηκα σε μια απλοποίηση της φόρμας τους. Αυτήν την απόφαση θέλησα να την τονίσω με την τριγωνική μύτη γιατί πιστεύω ότι ενδυναμώνει τελικά το σχέδιο και ίσως συνολικά η «καρτουνίστικη» αντιμετώπιση να δίνει μια αναγκαία ελαφρότητα, η οποία κιόλας ταιριάζει και στο γενικότερο ύφος μου. – Η πατρίδα και τόπος κατοικίας σου, η Χαλκίδα, φαίνεται πως υπάρχει κάπου πάντα μέσα στη δουλειά σου, στον νου και στην καρδιά σου. Είναι άραγε τα νερά του Ευρίπου που γοητεύουν και εμπνέουν; – Η Χαλκίδα είναι η πόλη στην οποία μεγάλωσα, και όταν έφυγα από αυτήν ήταν φορτισμένη στη συνείδησή μου – όπως ήταν φυσικό – και με θετικό και αρνητικό τρόπο. Όταν πριν από κάποια χρόνια επέστρεψα σε αυτήν μόνιμα, προσπάθησα να την δω με φρέσκια ματιά και να την ξαναγνωρίσω. Ζώντας εδώ, κάθε τόσο μια μυρωδιά ή μια εικόνα με στέλνει πίσω σε μικρά ταξίδια στον χρόνο, κάτι που με βοηθάει να κρατάω μια επαφή με τον νεότερο εαυτό μου και να μην ξεχνώ τα δημιουργικά μου κίνητρα. – Έκανες σπουδές ζωγραφικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών αλλά αποφάσισες να μπεις στον επαγγελματικό στίβο των κόμικς. Πώς ήρθε αυτή η απόφαση; – Η φοίτηση στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) ήταν ένα πολύτιμο στάδιο στην εκπαίδευση και την αισθητική μου καλλιέργεια, όμως αυτό που με συγκινούσε και πριν και κατά τη διάρκεια των σπουδών μου – και προφανώς μετά – ήταν τα κόμικς και η εικονογράφηση. Και αυτό μάλλον έχει να κάνει με τις αναφορές που είχα μεγαλώνοντας, όπως π.χ. όλοι αυτοί οι φοβεροί Ευρωπαίοι κομίστες που έμαθα από το περιοδικό «Βαβέλ» αλλά και με το ότι με αυτά τα αφηγηματικά μέσα έκφρασης μπορούσα να φτιάχνω ιστορίες χαρακτήρων, κάτι που πάντα ήθελα. Επίσης, σε αυτόν τον χώρο βρήκα μια κοινότητα ανθρώπων που μου αρέσει πολύ και που αισθάνομαι ότι μοιραζόμαστε μαζί κάτι κοινό, παρόλο που είμαστε τόσο διαφορετικοί σε στυλ και χαρακτήρα ο ένας από τον άλλο. – Τι συνιστά τη διαδικασία της δημιουργίας ενός γκράφικ νόβελ; – Είναι δύσκολο να αναλύσεις τη δημιουργία ενός τόσο σύνθετου μέσου, αλλά μπορώ σίγουρα να πω ότι σε σχέση με μια κινηματογραφική ταινία, που είναι προϊόν ομαδικής δουλειάς, ένα γκράφικ νόβελ μπορεί να δημιουργηθεί ακόμα και από έναν μόνο άνθρωπο. Και παρότι αυτό ακούγεται μοναχικό, έχει και καλές πλευρές, όπως π.χ. η συγκρότηση και η δημιουργική ηρεμία που μπορεί να έχει κανείς όταν δουλεύει πάνω σε κάτι μόνος του. – Ενώ είσαι επαγγελματίας εικονογράφος, τελευταία σε συναντάμε και στον ρόλο του συγγραφέα. Μπορείς να μας μιλήσεις για αυτό; – Πάντα έγραφα τις δικές μου ιστορίες κι αυτό έχει να κάνει με την ανάγκη μου να αφηγούμαι και να δημιουργώ κόσμους. Έχω όμως συνεργαστεί και με πολλούς καλούς συγγραφείς παιδικών βιβλίων και κόμικς, και κάθε φορά ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία, που με μάθαινε πολλά. – Ποια ιδιαίτερη θέση έχει στην έως στιγμής καριέρα σου ο «Δρ. ΠΑΠ» και τι πιστεύεις ότι κάνει αυτή την έκδοση ξεχωριστή; – Το ίδιο το θέμα του βιβλίου έκανε αυτό το πρότζεκτ σημαντικό για μένα, εφόσον πρόκειται για τη βιογραφία μιας πολύ σημαντικής προσωπικότητας που ξεπερνάει τα σύνορα της χώρας μας. Η προσφορά του Παπανικολάου στην ανθρωπότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Επιπλέον, ήταν για μένα και μια ευκαιρία να αφηγηθώ ένα είδος ιστορίας που δεν είχα δοκιμάσει στο παρελθόν. – Τι προκλήσεις και δυσκολίες συνάντησες δουλεύοντας για αυτή την έκδοση και τι μαθήματα πήρες; – Δεν ήταν η πρώτη φορά που, στο πλαίσιο της δουλειάς μου, έκανα έρευνα με ιστορικό περιεχόμενο, αλλά στην περίπτωση αυτή, στην απόπειρα της βιογραφίας ενός τόσο σπουδαίου Έλληνα, αισθανόμουν βαριά την ευθύνη. Προσπάθησα να μην πέσω στην παγίδα υποκειμενικών κρίσεων καθώς και να μη δημιουργήσω μια χλιαρή αγιογραφία, και πιστεύω ότι ο ίδιος ο Δρ. ΠΑΠ, με τις πολύ ανθρώπινες πλευρές του, με βοήθησε να αποφύγω κάτι τέτοιο. Όταν ήρθε η ώρα της δημιουργίας του σεναρίου, μετά την αρχική έρευνα, ήρθα αντιμέτωπος με την ιδιαιτερότητα του ίδιου του μέσου, που απαιτεί τεκμηρίωση και στο επίπεδο της εικόνας. Η κάθε σκηνή χρειαζόταν τη δική της έρευνα και συχνά αυτή η διαδικασία με οδηγούσε σε μικρές αποκαλύψεις που φώτιζαν συναρπαστικές λεπτομέρειες που βρίσκονταν στο περιθώριο της κεντρικής ιστορίας. – Μπορείς να μοιραστείς με εμάς ένα περιστατικό από τη δημιουργία του «Δρ. ΠΑΠ»; – Κάπου στην αρχή της έρευνάς μου έπεσα πάνω σε ένα γεγονός που ήθελα να το χρησιμοποιήσω ως αφηγηματικό εργαλείο. Μετά τον θάνατο του Παπανικολάου, ένας Αμερικανός γιατρός έφερε πίσω στη χώρα του ένα κλωνάρι από τον πλάτανο που υπάρχει ακόμα στην Κω, κάτω από τον οποίο δίδασκε ο Ιπποκράτης. Το φύτεψε στο προαύλιο της κλινικής του Πανεπιστημίου του Κορνέλ και το αφιέρωσε στον Έλληνα ερευνητή, ο οποίος εργαζόταν εκεί. Ψάχνοντας πληροφορίες πάνω σε αυτό, δεν μπορούσα να εξακριβώσω πού βρίσκεται το δέντρο ή αν ζει ακόμα. Σε μια τελευταία προσπάθεια, έστειλα ένα e-mail στην υπηρεσία των αρχείων του Κορνέλ. Θυμάμαι ακόμα τον χαζό, παιδικό ενθουσιασμό μου, όταν πήρα την απάντηση με τις απαραίτητες πληροφορίες γι’ αυτόν τον ακόμα ζωντανό πλάτανο στο Μανχάταν. Και το σχετικό link...

Πολλές πρόσφατες εκδόσεις κόμικς επικεντρώνονται στα πολύμορφα κινήματα για την υπεράσπιση και κατοχύρωση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων. Στο γυναικείο κίνημα και στους αγώνες του εστιάζει το «Γυναίκες στη Μάχη» από δυο Νορβηγίδες δημιουργούς. Σε μάχιμο κλίμα αλλά και αισιοδοξία για το μέλλον. «Τον 19ο αιώνα, γυναίκες και άνδρες ζούσαν πολύ διαφορετικές ζωές. Οι γυναίκες είχαν πολύ λιγότερα δικαιώματα από τους άνδρες. Δεν πήγαιναν σχολείο, ούτε μπορούσαν να αποκτήσουν γη. Γι’ αυτό δεν είχαν τη δυνατότητα να είναι οικονομικά ανεξάρτητες. Δεν μπορούσαν καν να ψηφίσουν στις εκλογές. Η γυναίκα ήταν “εξαρτώμενο” μέλος – όπως ακριβώς ένα παιδί ή ένας σκλάβος. Για όλα αποφάσιζε ο πατέρας της, μέχρι που εκείνη παντρευόταν. Κι ύστερα ερχόταν η σειρά του συζύγου». Έτσι ξεκινά η αφήγηση της Marta Breen που συνοδεύεται από τα σχέδια της Jenny Jordahl στο «Γυναίκες στη Μάχη» (εκδόσεις Παπαδόπουλος, μετάφραση: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη). Ο υπότιτλος της πολύ όμορφης και πρακτικής έκδοσης «150 χρόνια αγώνων για ελευθερία, ισότητα και γυναικεία αλληλεγγύη», εξηγεί ευσύνοπτα και με ακρίβεια το περιεχόμενό της, αν και αυτό δεν περιορίζεται μόνο στα 150 τελευταία χρόνια καθώς πιάνει την ιστορία από πολύ παλαιότερα, από τα χρόνια ακόμα της λεσβίας Σαπφούς, ούτε μόνο στους αγώνες της γυναικείας αλληλεγγύης, καθώς περιλαμβάνει και τους αλληλένδετους ταξικούς αγώνες αλλά και τους αγώνες για τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Στο επίκεντρο ωστόσο βρίσκονται οι γυναίκες και η διαχρονική και παγκόσμια καταπίεση που υφίστανται, με πολλές διαφορές αλλά και πολλές ομοιότητες από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο. Σημαντική σε αυτό είναι η εμπειρία της 44χρονης Νορβηγής πεζογράφου Marta Breen, που έχει γράψει βιβλία παρόμοιας θεματικής κατά το παρελθόν («Γεννημένη Φεμινίστρια», «60 Γυναίκες που θα ήθελες να έχεις γνωρίσει» κ.ά.) και η δεξιοτεχνία τής μόλις 31χρονης εικονογράφου και δημιουργού κόμικς Jenny Jordahl, με μεγάλη παραγωγή όμως στον τομέα του παιδικού βιβλίου. Εξίσου σημαντικός είναι και ο τρόπος που το βιβλίο διαιρείται σε ενότητες, ώστε κάθε φορά να γίνεται σαφές το ιστορικό πλαίσιο και να ακολουθείται μια σχετική χρονολογική διαδρομή μέχρι σήμερα. Αυτό καθιστά την ανάγνωση για το νεαρότερο σε ηλικία κοινό πιο προσιτή καθώς οι εξελίξεις στους αγώνες του φεμινιστικού κινήματος δεν φαίνονται ξεκομμένοι ο ένας από τον άλλον, αλλά παρουσιάζεται η σύνδεσή τους και οι διαδοχικές πηγές έμπνευσης και κατακτήσεις. «Η Πρώτη Συνέλευση» είναι το πρώτο κεφάλαιο και αφορά το μεγάλο συνέδριο κατά της δουλείας που διεξήχθη στην Αγγλία το 1840. Σε αυτό επετράπη για πρώτη φορά να λάβουν μέρος γυναίκες που είχαν έρθει από τις ΗΠΑ, αλλά χωρίς δικαίωμα λόγου και καθισμένες πίσω από ένα παραβάν ώστε να μην είναι ορατές στους υπόλοιπους συνέδρους. Δύο πρωτοπόρες του κινήματος, η Ελίζαμπεθ Κέιντι Στάντον (1815-1902) και η Λουκρίσια Μοτ (1793-1880), ενοχλημένες από την ανδρική υποκρισία, ακόμα και από ανθρώπους με δημοκρατικές ευαισθησίες και ταξική συνείδηση και εξοργισμένες από τις συνεχιζόμενες διακρίσεις, προχώρησαν σε μια διακήρυξη ισότητας που παρουσιάστηκε στη Νέα Υόρκη το 1848 και έστρωσε τον δρόμο σε πολλές γυναίκες και άντρες να λάβουν ενεργά μέρος στους αγώνες που ακολούθησαν. Στο κείμενο που βασιζόταν στο μεγαλύτερο μέρος του σε προσωπική εργασία της Στάντον και ήταν εμπνευσμένο κυρίως από τη διακήρυξη της αμερικανικής ανεξαρτησίας, γινόταν λόγος ενάντια στη δουλεία, ενάντια στην κακοποίηση των ζώων, τις αθρόες και αναίτιες φυλακίσεις, τη σεξουαλική εκμετάλλευση των γυναικών κ.ά. Ανάμεσα στα πολλά πρωτοποριακά αιτήματα που αφορούσαν ολόκληρη την κοινωνία και τότε ακούγονταν ενδεχομένως ουτοπικά και υπερφίαλα, υπήρχε η πρόταση να αποκτήσουν όλα τα κορίτσια ανεξαρτήτως χρώματος, εθνικής ή ταξικής προέλευσης δικαίωμα στην εκπαίδευση και διατυπωνόταν η αναγκαιότητα να αποκτήσουν όλες οι γυναίκες οικονομική ανεξαρτησία ώστε να χειραφετηθούν από τους άνδρες. Για πρώτη φορά ίσως σε δημόσιο κείμενο έμπαινε, τέλος, το θέμα του δικαιώματος του διαζυγίου με πρωτοβουλία της γυναίκας, κάτι που ως τότε αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο των ανδρών. Η συνέχεια ανήκει στον αγώνα της Χάριετ Τάμπμαν (1822-1913), της Αφροαμερικανίδας που γεννήθηκε μες στη σκλαβιά των φυτειών του Νότου αλλά κατόρθωσε να αποδράσει στη Φιλαδέλφεια αφιερώνοντας όλη την υπόλοιπη ζωή της, έστω και ως επικηρυγμένη, στην προσπάθεια να βοηθήσει όσο περισσότερους σκλάβους μπορούσε να το σκάσουν και να ταξιδέψουν σε πολιτείες στις οποίες η δουλεία είχε καταργηθεί. Μεγάλο τμήμα του βιβλίου των Breen και Jordahl καταλαμβάνει ο αγώνας των γυναικών για δικαίωμα ψήφου που κορυφώθηκε με τις Σουφραζέτες στις αρχές του 20ού αιώνα. «Όταν οι άνδρες χρησιμοποιούν βόμβες για δικούς τους σκοπούς, μιλάνε για “πόλεμο” και τον περιγράφουν ως ηρωική πράξη. Γιατί μια γυναίκα να μη χρησιμοποιήσει τα ίδια όπλα με τους άνδρες; Εμείς δεν κάνουμε απλώς πόλεμο – κάνουμε επανάσταση» αποδίδεται να λέει η Κρίσταμπελ Πάνκχερστ, εκπρόσωπος του πιο δυναμικού τμήματος των σουφραζετών που δικαιώθηκαν, πληρώνοντας βέβαια βαρύ φόρο αίματος, το 1918, όταν επετράπη επιτέλους στις γυναίκες της Αγγλίας άνω των τριάντα ετών να ψηφίζουν. Στο σημείο αυτό μάλιστα, οι δύο Νορβηγίδες δημιουργοί παρουσιάζουν ένα υπέροχο και άκρως παραστατικό σκίτσο με τις χρονολογίες κατά τις οποίες οι γυναίκες σε διάφορες χώρες του κόσμου κατέκτησαν το ίδιο δικαίωμα: στη Νέα Ζηλανδία αυτό είχε ήδη συμβεί από το 1893, στην Αυστραλία το 1902, στην ΕΣΣΔ το 1917 με την Οκτωβριανή Επανάσταση, στις ΗΠΑ το 1920, στη Γαλλία το 1944, στην Ιταλία το 1946, στην Ελλάδα μόλις το 1952, στο Ιράν το 1963, στο Κουβέιτ το 2005, στη Σαουδική Αραβία το 2015… Στην επιτυχημένη τους προσπάθεια να μην κάνουν μια δυτικοκεντρική ιστορία του γυναικείου κινήματος, οι Breen και Jordahl παρουσιάζουν τη δράση και γυναικών από άλλες χώρες του κόσμου, όπως η Ιρανή ποιήτρια Αντ Ταχίρικ (1814-1852) που καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή αγωνιζόταν για ισότητα και επεδίωκε να μορφωθεί σε πείσμα των θρησκευτικών απαγορεύσεων στη χώρα της. Δεν λείπουν επίσης οι γυναίκες αγωνίστριες του πολιτικού στίβου και ακτιβισμού, όπως η κομμουνίστρια Κλάρα Ζέτκιν («Οι εργάτριες καταπιέζονται διπλά! Και από τους εργοδότες και από τους άνδρες!») και η ομοϊδεάτισσα Ρόζα Λούξεμπουργκ («Όταν οι άνδρες σκοτώνουν, εμείς οι γυναίκες πρέπει να πολεμήσουμε για τη διατήρηση της ζωής. Όταν οι άνδρες σιωπούν, πρέπει να υψώνουμε τη φωνή μας») που δολοφονήθηκε από παρακρατικούς το 1919 στο Βερολίνο. Τελευταίοι αλλά όχι λιγότερο σημαντικοί παρουσιάζονται οι αγώνες των γυναικών για σωματική αυτοδιάθεση, για το δικαίωμα διακοπής της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης καθώς και για το δικαίωμα στη σύναψη ομοφυλοφιλικών σχέσεων, την ελεύθερη συμβίωση και τον γάμο μεταξύ γυναικών και την υιοθεσία παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια. Μια τέτοια «ιστορία» του γυναικείου κινήματος δοσμένη σε κόμικς, πέραν της προφανούς καλλιτεχνικής και πολιτικής της αξίας, έχει και μια ξεκάθαρη παιδαγωγική και εκπαιδευτική διάσταση. Ο τρόπος που οι δύο Νορβηγίδες δημιουργοί έχουν δομήσει και φιλοτεχνήσει το έργο τους είναι απόλυτα φιλικός σε παιδιά και σε νεότερες ηλικίες αναγνωστών και αναγνωστριών καλύπτοντας σε μεγάλο βαθμό την ελλιπή, σχεδόν ανύπαρκτη αναφορά σε θέματα φύλου κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής των μαθητών και μαθητριών. Δεν πρόκειται όμως για ένα απαισιόδοξο βιβλίο. Οι κατακτήσεις και τα αποτελέσματά τους τονίζονται για να δοθεί ένα μήνυμα ελπίδας και να μη σταματήσουν οι αγώνες όσο μια σειρά ζητημάτων που αφορούν τις γυναίκες εξακολουθούν να παραμένουν άλυτα και εκκρεμή. Γι’ αυτό και οι Breen και Jordahl επιλέγουν να κλείσουν με ένα φαινομενικά θλιβερό τέλος που όμως στην τελευταία του φράση αλλάζει το κλίμα και γίνεται πυξίδα για τους αγώνες του μέλλοντος: «Πολλές γυναίκες υπόκεινται καταπίεση. Ακόμα και σε χώρες που περηφανεύονται για την ισότητά τους. Πολλές γυναίκες γίνονται θύματα σωματεμπορίας και αναγκάζονται να διαθέτουν το κορμί τους προς πώληση. Γυναίκες βιάζονται και κακοποιούνται παντού στον κόσμο. Πολλές γυναίκες δέχονται σεξουαλική παρενόχληση στο σχολείο ή στη δουλειά. Παρ’ όλα αυτά, ο κόσμος είναι τώρα αναμφίβολα ένα καλύτερο μέρος για τις γυναίκες, σε σχέση με το πώς ήταν πριν από πενήντα ή εκατό χρόνια». Και το σχετικό link...

Τίτλος: ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2014 – ΟΙ 365 ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΚΡΙ (ΧΙΟΥΜΟΡ) Σκίτσα: Στάθης Σταυρόπουλος Εκδοτική: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Hμερ. έκδοσης:2013 Εξώφυλλα:1+1 (ΠΛΗΡΕΣ) Τεύχη:1 Κατηγορία: Γελοιογραφία Είδος εντύπου: Άλμπουμ μαλακό Περιεχόμενο: Χιουμοριστικό Μέγεθος: 12,00x16,50 Σελίδες: 228 Χρώμα: Ασπρόμαυρο Προέλευση: Ελληνική ISBN: 978-960-569-002-1 Ο εκδοτικός οίκος ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ για τα 30 χρόνια προσφοράς στα ελληνικά γράμματα εξέδωσε αυτό το ημερολόγιο. Ο Στάθης είναι «δικός μας» άνθρωπος και θα θεωρηθεί διαφήμιση, αλλά το καλό πρέπει να λέγεται. Όσοι αγαπάτε τη γελοιογραφία μην το αφήσετε. Το ημερολόγιο είναι κατά βάση ένα μικρό άλμπουμ γελοιογραφιών του Στάθη. VAIOS