Τα κόμικς καταγράφουν όνειρα και προβληματισμούς [Τουμαζάτου Β., medialab.panteion.gr, 3/2/2005 ]

[Bonadrug]

Ο Στέλιος Νικολάου είναι διευθυντής σύνταξης του Κόμιξ. Η συνέντευξη έχει ως αφορμή τα 16 χρόνια του κόμιξ και ψς κύριο θέμα τον Καρλ Μπαρκς. Αναδημοσίευση από http://medialab.panteion.gr/papaki/

 

Τα κόμικς καταγράφουν όνειρα και προβληματισμούς

 

 

Τον Αύγουστο του 2000 ο «Παπιάνθρωπος» Καρλ Μπαρκς «έφυγε» από κοντά μας σε ηλικία 99 ετών. Προηγουμένως, όμως, φρόντισε να αφήσει πίσω του περίπου μισό αιώνα δημιουργικής συνεισφοράς στον χώρο της «Ένατης Τέχνης». Τον περασμένο Ιούλιο το περιοδικό «ΚΟΜΙΞ» συμπλήρωσε δεκαέξι χρόνια παρουσίας στον ελληνικό περιοδικό Τύπο. Ένα από τα βασικά μέλη του «ηρωικού πληρώματος» (όπως αυτοαποκαλούνται οι συντελεστές) του «ΚΟΜΙΞ», ο διευθυντής σύνταξης κ. Στέλιος Νικολάου μας ξεναγεί στο «Μπάρκσειο» σύμπαν, σχολιάζοντας τις σύγχρονες τάσεις στον χώρο των κόμικς.

 

Ταύτιση των αναγνωστών με τους ήρωες

 

Η ανάγνωση των ιστοριών του Καρλ Μπαρκς, σύμφωνα με τον κ. Νικολάου, μεταφέρει εικόνες, λόγια και καταστάσεις από έναν κόσμο που υποτίθεται ότι υπάρχει και εξελίσσεται παράλληλα με τον δικό μας. Ο Ντόναλντ και ο Θείος Σκρουτζ είναι προσωπικότητες που έχουν ξεπεράσει πλέον τους δημιουργούς τους. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στους αναγνώστες να ερμηνεύουν και να προβλέπουν τον χαρακτήρα και τις αντιδράσεις των ηρώων σαν να πρόκειται για οικεία τους πρόσωπα.

Η «δύναμη» των συγκεκριμένων ιστοριών έγκειται στο ότι πραγματεύονται ιδέες και αξίες παγκόσμιες και διαχρονικές. Γι’ αυτό, εξάλλου, πίσω από τα ράμφη και τα πούπουλα, οι χαρακτήρες που ενσαρκώνονται είναι απολύτως ανθρώπινοι (κατά τον Μπαρκς συνιστούν «ανθρώπινες γελοιογραφίες»). Ταυτόχρονα, μέσα από τις ιστορίες διακρίνονται προβληματισμοί, στάσεις, φιλοδοξίες και ματαιοδοξίες που σχεδόν όλοι έχουμε μέσα μας. «Εάν αφαιρέσει κανείς τα πλούτη από τον Θείο Σκρουτζ, τα οποία, ειδικά στις ιστορίες του Μπαρκς, υπήρχαν ως σκηνικό, τα όνειρα και οι φιλοδοξίες του δεν διαφέρουν και πολύ από τις δικές μας. Μάλλον οι τελευταίες είναι πιο πολύπλοκες. Εάν, όμως, τις αναλύσουμε, το ταξίδι που ονειρευόμαστε για τη ζωή μας θα μπορούσε να είναι κάποιο από τα ταξίδια του Σκρουτζ στις τέσσερις γωνιές της Γης για την αναζήτηση της γνώσης και της εμπειρίας», επισημαίνει ο Διευθυντής Σύνταξης του «ΚΟΜΙΞ».

 

 

Η νέα γενιά δημιουργών

 

Ο Καρλ Μπαρκς κατατάσσεται σε εκείνη την κατηγορία δημιουργών που το έργο τους δεν γνωρίζει «φθορά» με το πέρασμα του χρόνου. Αντίθετα, ωριμάζει και κερδίζει συνεχώς έδαφος στο παγκόσμιο στερέωμα της «Ένατης Τέχνης». Άλλωστε, οι ιστορίες του αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για αρκετούς σύγχρονους δημιουργούς, το έργο των οποίων αφήνει πολλές υποσχέσεις για το μέλλον. Ποιους από αυτούς θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε με βάση τη μέχρι τώρα συνεισφορά τους στον χώρο;

Η απάντηση διά στόματος του κ. Νικολάου είναι σαφής: «Οι ιστορίες, όσον αφορά στη γραμμή του σκίτσου και το ψυχογράφημα των ηρώων, του Ντααν Γίππες και του Ουίλλιαμ Βαν Χορν έχουν πολλά κοινά με τον τρόπο που έπλεκε και ανέπτυσσε τις δικές του ο Μπαρκς. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, τους χαρακτηρίζει ως επιγόνους του "Παπιανθρώπου". Από την άλλη, ο Ντον Ρόσα κατέχει εξίσου ξεχωριστή θέση στην Ιστορία της "Ένατης Τέχνης". Ενώ φαινομενικά συνεχίζει το έργο του Μπαρκς, καθώς σχεδόν όλες οι ιστορίες του εμπνέονται από "Μπάρκσεια" θέματα, στην πραγματικότητα δημιούργησε ένα νέο είδος ιστοριών». Ο Ντον Ρόσα φτάνει τους ήρωες σε άλλα επίπεδα και ουσιαστικά οι ιστορίες του αποτελούν μια «φιλολογική προσέγγιση» του έργου του «μεγάλου δασκάλου». «Ο Ντον δεν είναι τίποτα άλλο από τον φανατικό αναγνώστη του Μπαρκς που στο τέλος κάθε ιστορίας αναρωτιέται τι θα είχε συμβεί αν… κ.λπ. κ.λπ.».

 

Σύγχρονες τάσεις στον χώρο των κόμικς

 

Τα κόμικς, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, συμβάλλουν στη διαμόρφωση της σύγχρονης λαϊκής μυθολογίας. Διαθέτουν τους δικούς τους ήρωες και κώδικες, τα δικά τους δεδομένα και στερεότυπα. Ταυτόχρονα, αποτελούν λαϊκό είδος διασκέδασης που έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος του σύγχρονου πολιτισμού μας.

Μια από τις νέες τάσεις στον χώρο της «Ένατης Τέχνης» στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ιδίως μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, θέλει τους ήρωες να ενσαρκώνονται πλέον από απλούς, καθημερινούς πρωταγωνιστές. Άραγε, αυτή η στροφή από τους υπερήρωες στον ρεαλισμό συνεπάγεται και έναν ανάλογο επαναπροσδιορισμό του αμερικανικού αναγνωστικού κοινού; Επιχειρώντας μια αναδρομή στο παρελθόν, ο κ. Νικολάου εξηγεί ότι «οι περισσότεροι υπερήρωες στα πρώτα τους βήματα ήταν καθαρά γέννημα των γενικότερων ονείρων, φόβων, αναγκών και προβληματισμών της εποχής τους. Ο "Κάπταιν Αμέρικα" αντιμετώπιζε το 1945 τον Χίτλερ, οι "4 Φανταστικοί" δημιουργούνται όταν προσπαθούν να πάνε με έναν πύραυλο στο διάστημα, την εποχή που τα ταξίδια αυτά υπήρχαν μόνο στα σχέδια της Αμερικής και της Σοβιετικής Ένωσης, ο Χουλκ και ο Σπάιντερμαν είναι αποτελέσματα της ραδιενέργειας κ.λπ. Συνεπώς, τα κόμικς αποτελούν προϊόν της εποχής τους και δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να καταγράφουν τα όνειρα και τους προβληματισμούς της κάθε κοινωνίας».

 

Με βάση τον παραπάνω συλλογισμό, το «πέρασμα» των πρωταγωνιστών των κόμικς από τη μεγάλη οθόνη στις κονσόλες των παιχνιδομηχανών ερμηνεύεται ως φυσικό επακόλουθο της σημερινής πραγματικότητας. Δεδομένου, όμως, ότι διανύουμε μια «ψηφιακή» εποχή, υπάρχει περίπτωση οι νέες τεχνολογίες να υποκαταστήσουν κάποια στιγμή τα έντυπα; Ο διευθυντής σύνταξης του «ΚΟΜΙΞ» εμφανίζεται αρκετά καθησυχαστικός: «Μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά μεταξύ τους, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο. Πολλοί είδαν την κινηματογραφική εκδοχή των "Χ Μεν" χωρίς ποτέ να έχουν διαβάσει τις ιστορίες τους. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για διαφορετικά είδη τέχνης που συγκλίνουν μόνο για αυτούς που είναι λάτρεις του συγκεκριμένου κάθε φορά κόμικ».

 

Με ανάλογο σκεπτικό πρέπει να εκλαμβάνεται η εξάπλωση των κόμικς στο Διαδίκτυο. Όπως εξηγεί ο κ. Νικολάου, παρόλο που για τον δημιουργό το μόνο που αλλάζει είναι το μέσο που χρησιμοποιεί για να διηγηθεί τις ιστορίες του, η επαφή, ωστόσο, του αναγνωστικού κοινού με το έργο αλλάζει ριζικά. «Παρόμοιο δίλημμα αντιμετώπισαν πριν από εβδομήντα χρόνια και οι δημιουργοί των κινουμένων σχεδίων, όταν είδαν τους ήρωες και τις ιστορίες τους να μεταφέρονται στα κυριακάτικα φύλλα των εφημερίδων. Όπως τα κόμικς δεν ήταν εξέλιξη των καρτούν, έτσι και τα κόμικς στο Διαδίκτυο δεν αποτελούν εξέλιξη των περιοδικών κόμικς», σπεύδει να διευκρινίσει.

 

Επιχειρώντας έναν απολογισμό δεκατεσσάρων χρόνων επαγγελματικής ενασχόλησης στα περιοδικά Ντίσνεϋ, ο κ. Νικολάου παραδέχεται ότι συνεχίζει να λειτουργεί ως αναγνώστης αυτών των εντύπων που βρίσκεται πλέον στην καρέκλα του διευθυντή τους. Όσο για το μέλλον της «Ένατης Τέχνης», σύμφωνα με τον ίδιο η «συνταγή» της επιτυχίας είναι απλή: «Όσο υπάρχουν άνθρωποι που ονειρεύονται και προσπαθούν να δώσουν μορφή και σχήμα στα όνειρά τους, θα υπάρχουν και άνθρωποι που θα ανακαλύπτουν κομμάτια της ψυχής τους στα όνειρα των άλλων. Συγκεκριμένα, όσο υπάρχουν δημιουργοί θα υπάρχει κοινό κι όσο υπάρχει κοινό θα γεννιούνται δημιουργοί»