Το ανάποδο βέλος του χρόνου [Αντωνόπουλος Γιάννης, efsyn.gr, 31/05/2025]

[ramirez]

Κλείνοντας το μάτι στην κβαντική φυσική, το «Πάντα Ποτέ» του Jordi Lafebre (εκδ. Μικρός Ήρως) μας αφηγείται μια τρυφερή και αντισυμβατική ιστορία αγάπης.

 

 

 

 

Στο δημοφιλές μπεστ σέλερ του «Το χρονικό του χρόνου», ο αείμνηστος Στίβεν Χόκινγκ αφιέρωσε το 9ο κεφάλαιό του στο «βέλος του χρόνου». Εκεί, εξέτασε την έννοια της κατεύθυνσης του χρόνου, δηλαδή γιατί ο χρόνος φαίνεται να κυλά μόνο προς τα εμπρός και όχι προς τα πίσω. Παρομοιάζοντας τον χρόνο με ένα βέλος (θυμίζοντας το «παράδοξο του βέλους» που πρώτος είχε διατυπώσει τον 5ο αι. π.Χ. ο Ζήνων ο Ελεάτης) και αναλύοντάς τον σε τρεις μορφές (το θερμοδυναμικό, το ψυχολογικό και το κοσμολογικό βέλος), πρότεινε ότι η εξήγηση στο γιατί αυτά τα τρία «βέλη του χρόνου» δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση, μπορεί να εντοπιστεί στην ίδια τη Μεγάλη Έκρηξη.

 

Σύμφωνα με την επικρατούσα κοσμολογική θεωρία του «Μπιγκ Μπανγκ», το εκθετικό αυτό «ξεχείλωμα» του χώρου και του χρόνου που ξεκίνησε πριν από 13,8 δισ. έτη, δεν ευθύνεται μόνο για το γεγονός ότι δημιουργήθηκαν οι γαλαξίες, οι αστέρες, οι πλανήτες, εσείς και εγώ, η εφημερίδα ή η οθόνη από την οποία διαβάζετε αυτές τις γραμμές και φυσικά, τα αγαπημένα μας κόμικς. Είναι υπεύθυνο επίσης για την εκτόξευση του χρόνου προς τα εμπρός, προς την αενάως αυξανόμενη αταξία/εντροπία. Όμως είναι επίσης γεγονός ότι κανένας νόμος της φυσικής δεν απαγορεύει στον χρόνο να κινηθεί αντίστροφα. Έτσι, ο Χόκινγκ παραδέχτηκε ότι, στην προσπάθειά μας να ενοποιήσουμε τη βαρύτητα με την κβαντική μηχανική, είμαστε αναγκασμένοι να εισαγάγουμε την ιδέα του φανταστικού χρόνου. Όπως δηλαδή στον χώρο μπορούμε να κατευθυνθούμε προς τον Βορρά και προς τον Νότο, έτσι και στον φανταστικό χρόνο μπορούμε να κατευθυνθούμε προς το μέλλον, αλλά εξίσου εύκολα και προς το παρελθόν.

 

Πώς θα ήταν η ανθρώπινη εμπειρία αν, αντί για το παρελθόν, είχαμε ανάμνηση του μέλλοντος; Αν δηλαδή, το βέλος του χρόνου κινούνταν αντίστροφα; Με μια τέτοια πρόκληση μας φέρνει αντιμέτωπους ο Jordi Lafebre, αφηγούμενος την ερωτική ιστορία της Άννας και του Ζενό στο κόμικς «Πάντα Ποτέ» («Malgré Tout») που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μικρός Ήρως, πέντε χρόνια μετά την πρώτη έκδοσή του στα γαλλικά. Καθώς βέβαια οι ερωτικές ιστορίες ανταγωνίζονται σε ποσότητα τον αριθμό των αστεριών του Γαλαξία μας, πάντα θα βρίσκονται πρωτότυποι τρόποι να τις αφηγηθείς. Και ένας απ’ αυτούς που επέλεξε ο ταλαντούχος Lafebre είναι ο… ανάποδος. Το «Πάντα Ποτέ» ξεχωρίζει για την αφηγηματική του ιδιαιτερότητα: η ιστορία εκτυλίσσεται ανάποδα στον χρόνο, από το παρόν προς το παρελθόν – κάτι αντίστοιχο με το «Memento» του Κρίστοφερ Νόλαν. Σε αυτή τη χρονικά αντεστραμμένη αφήγηση, όπου καθένα από τα 20 κεφάλαια πηγαίνει με φθίνουσα σειρά ένα βήμα πιο πίσω στον χρόνο, δεν παραβιάζεται η «λογική» του χρόνου, απλώς αντιστρέφεται η παρατήρηση των γεγονότων, με παρόμοιο τρόπο που ένας φυσικός μελετά μια διαδικασία από το αποτέλεσμά της προς την αρχή.

 

Δύο άνθρωποι, η Άννα και ο Ζενό, περπατούν σε μια μικρή πόλη, προστατευμένοι από τη βροχή. Είναι και οι δύο εξηντάρηδες, αλλά πιο γοητευτικοί από ποτέ. Μετά από σαράντα χρόνια αμοιβαίου, πλατωνικού έρωτα και ενώ ο καθένας έκανε ξεχωριστά τη ζωή του, επιτέλους είναι μαζί. Η Άννα, επί πολλά χρόνια, κατείχε τη θέση της δημάρχου. Χαρισματική, παθιασμένη με τη δουλειά της, παντρεμένη και μητέρα, έζησε μια ήσυχη οικογενειακή ζωή και πλέον βγήκε στη σύνταξη. Όταν η κόρη της, Κλαούντια, ανακαλύπτει ότι η μητέρα της είναι ερωτευμένη με έναν άλλο άντρα, απειλεί να αποκαλύψει τα πάντα στον πατέρα της, Τζουζέπε. Από την άλλη ο Ζενό (του οποίου το όνομα, μάλλον όχι τυχαία, παραπέμπει στον αρχαίο Ζήνωνα), διατηρεί ένα μικρό βιβλιοπωλείο που σκοπεύει σύντομα να εγκαταλείψει. Σαγηνευτικός, ταξιδιάρης και μυστηριώδης, μόλις απέκτησε το διδακτορικό του στη θεωρητική φυσική, το οποίο ολοκληρώθηκε μετά από σαράντα χρόνια. Το θέμα της διατριβής του: «ο χρόνος που ρέει αντίστροφα». Παρότι και οι δυο τους σε όλη τους τη ζωή έβρισκαν δικαιολογίες για να διατηρούν τις αποστάσεις τους, ίσως τώρα έχει έρθει η ώρα να κάνουν μια νέα αρχή.

 

Με έναν ποιητικό και φιλοσοφικό τρόπο ο Jordi Lafebre εξυφαίνει μια τρυφερή ιστορία, στην οποία (όπως και ο Ζενό στη διατριβή του) διατυπώνει την υπόθεση ότι, παρά τη φαινομενική κατεύθυνση του χρόνου και της ύλης από την τάξη στην αταξία, μόνο μια εξωτερική δύναμη μπορεί να αντιστρέψει τη συμπαντική ροπή προς το χάος. Και αυτή η δύναμη είναι η απόλυτη, εκπληρωμένη αγάπη. Είναι εκείνη που δίνει νόημα στα πάντα, τοποθετώντας την τάξη στην αρχή – δηλαδή… στο τέλος – της Ιστορίας και προτάσσοντας την αντιστροφή της εντροπίας ως την αναγκαία κατάσταση που ποθεί η ανθρώπινη ψυχή.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...