Αδόλφος Χίτλερ εναντίον Παναγίας! [Κουλιφέτης Περικλής, efsyn.gr, 27/04/2024]

[ramirez]

Η αποτύπωση της γερμανικής εισβολής του 1941 στις ελληνικές γελοιογραφίες και γιατί ο Μεταξάς είχε απαγορεύσει τη γελοιογράφηση του Χίτλερ.

 

 

«Οι Δύο Σταυροί», ανώνυμη γελοιογραφία από το εξώφυλλο του «Ελληνικού Μέλλοντος», 7.4.41.

 

 

Σαν σήμερα, 83 χρόνια πριν, η σβάστικα υψώνεται στην Ακρόπολη. Το σκοτεινό κεφάλαιο της Κατοχής ξεκινά. Είκοσι μέρες πριν, στις 7 Απριλίου όπου είχε μόλις ξεκινήσει η γερμανική εισβολή, το εξώφυλλο της εφημερίδας «Ελληνικό Μέλλον» κατακλύζεται από τίτλους όπως «140 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΕΠΙΔΡΟΜΕΩΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ 8 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΨΥΧΩΝ». Στο εξώφυλλο κυριαρχεί η ανωνύμου δημιουργού γελοιογραφία με τη λεζάντα «Οι Δύο Σταυροί». Στα αριστερά εικονίζεται ο Χίτλερ που κραδαίνει μια αιματοβαμμένη σβάστικα και στα δεξιά, απέναντί του, ο εύζωνας με τουφέκι και στο πλάι του την Παναγία, Υπέρμαχο Στρατηγό με τον Τίμιο Σταυρό. Άλλος τίτλος από πάνω της αναφέρει: «Σύμβολον της Νίκης μας ο Σταυρός και βοηθός μας η Θεομήτωρ!». Από τη μια ο σταυρός της μοντέρνας βαρβαρότητας, από την άλλη ο σταυρός της παράδοσης και της Ορθοδοξίας. Από τη μια ο αιμοδιψής εισβολέας, από την άλλη ο μικρός μα ελέω Θεού δίκαιος υπερασπιστής. Ή τουλάχιστον αυτό ήταν το αφήγημα εκείνης της μέρας, καθώς τις προηγούμενες ήταν διαφορετικό.

 

 

Μη γελοιογραφείτε τον φίρερ!

 

«Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπον σατιρική προσβολή αρχηγών μεγάλων δυνάμεων» ήταν μία από τις διαταγές που επέβαλε η δικτατορία της 4ης Αυγούστου στον Τύπο, μία από τις πολλές που έδεναν χειροπόδαρα την ελεύθερη έκφραση των γελοιογράφων. Η απαγόρευση αυτή άρθηκε όταν στις αρχές Νοεμβρίου του ’40 ο ελληνικός στρατός πήρε το πάνω χέρι στο αλβανικό μέτωπο, οπότε ο Τύπος διατάχθηκε να σατιρίσει δυναμικά τον εχθρό. Οι γελοιογράφοι ξέσπασαν πάνω στον ιταλικό στρατό, στους στρατηγούς του και στον υπερφίαλο ηγέτη του Μπενίτο Μουσολίνι. Κι όμως ενώ οι γελοιογράφοι των Βρετανών συμμάχων κατακεραύνωναν τον ιταλογερμανικό Άξονα, η ελληνική γελοιογραφία εστίασε μονομερώς στον Ιταλό εισβολέα. Γιατί;

 

 

 O Μουσολίνι και ο Τσιάνο προσεύχονται για βοήθεια στον – ανεικονικό – Κύριο

των (ναζιστικών) Δυνάμεων, του Σ. Ρωνά από το περιοδικό «Θησαυρός», 23.3.41.

 

 

Η απάντηση βρίσκεται στη διπλωματία και στην εκτίμηση του Μεταξά προς τον Χίτλερ. Είναι γνωστός ο θαυμασμός που έτρεφε ο αρχηγός του «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού» προς τον φίρερ του Τρίτου Ράιχ. Γι’ αυτό και ο Μεταξάς ήλπιζε μέχρι το τέλος του μια γερμανική παρέμβαση για ευνοϊκή λήξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Όμως, ο Έλληνας δικτάτορας παρέμεινε αγγλόφιλος και έτσι προσπάθησε να κρατήσει μια ευαίσθητη ισορροπία: από τη μια την απώθηση των Ιταλών με βρετανική βοήθεια, χωρίς από την άλλη να προκαλέσει το ένοπλο ναζιστικό μένος – το οποίο γνώριζε πως ο ελληνικός στρατός δεν μπορούσε να αναχαιτίσει –, προσδοκώντας παράλληλα τέλος της ελληνοϊταλικής σύρραξης με σφραγίδα Βερολίνου. Αυτή η διπλωματική στάση αποτυπώθηκε στον κόσμο της γελοιογραφίας με την απαγόρευση απεικόνισης της ναζιστικής Γερμανίας, το λογοκριτικό κόψιμο του Χίτλερ και την, κατά τον ιστορικό Δημήτρη Σαπρανίδη, «μοναξιά της καρικατούρας του Μουσολίνι».

 

Μόνο μετά τον θάνατο του «μπαρμπα-Γιάννη» Μεταξά στις 29 Ιανουαρίου 1941 η σατιρική έκφραση ανέπνευσε (λίγο) πιο ελεύθερα. Τότε ο Χίτλερ κάνει τη σταδιακή του εμφάνιση στις ελληνικές γελοιογραφίες μα χωρίς γελοιοποίηση του προσώπου του. Η διπλωματική στάση της Ελλάδας παρέμενε η ίδια, κι έτσι παρέμενε «butt of the joke» αποκλειστικά ο Μουσολίνι και η φασιστική Ιταλία. Αυτή η συστολή στην απεικόνιση αποτυπώνεται σε ένα προφητικό σκίτσο του Σωκράτη Ρωνά από το περιοδικό «Θησαυρός» της 23ης Μαρτίου 1941. Σε αυτό, ο Μουσολίνι και ο Τσιάνο, ντυμένοι καλογερικά, προσεύχονται για βοήθεια σε ένα εικόνισμα. Η εικόνα φέρει πάνω και κάτω τη σβάστικα μα η ίδια είναι κενή! Ένα κενό που μιλά πιο δυνατά από κάθε απεικόνιση.

 

 

«Η σειρά σου τώρα, Αδόλφε!»

 

Η «θεία βοήθεια» που προφήτεψε το σκίτσο ήρθε τελικά στις 6 Απριλίου. Τα προσχήματα είχαν πέσει, τα τεθωρακισμένα της «Επιχείρησης Μαρίτα» στα βόρεια σύνορα έφερναν τη ναζιστική πολεμική μηχανή προ των πυλών. Η σάτιρα κλήθηκε να πολεμήσει και τούτο τον εχθρό. Οι Έλληνες γελοιογράφοι πλέον βάζουν κανονικά στο μενού τους τον Χίτλερ και προβλέπουν πως ο ελληνικός στρατός θα τον περιποιηθεί όπως τον Μουσολίνι. O Ευάγγελος Τερζόπουλος (ΤΕΡΖΟ) αποτυπώνει τον εύζωνα να περιμένει τον Γερμανό δικτάτορα κραδαίνοντας κούτσουρο και τον τραυματισμένο Μουσολίνι να προειδοποιεί: «Η σειρά σου τώρα, Αδόλφε!». Μια πιο υποβλητική γελοιογραφία, με τετραχρωμία λευκού-μαύρου-κόκκινου-πορτοκαλί, παραδίδει ο «πατριάρχης» της ελληνικής γελοιογραφίας Φωκίων Δημητριάδης. Στο πρώτο της τμήμα που αναγράφει 1940 ο Μουσολίνι πλησιάζει προς τον θεατή κρατώντας μαχαίρι και ο Χίτλερ στο βάθος τού εύχεται «Καλή Επιτυχία Ντούτσε!». Στο δεύτερο καρέ με χρονολογία 1941 οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί και ο Μουσολίνι εύχεται πια «Καλή Επιτυχία Φύρερ!» στον μαχαιροβγάλτη ομοϊδεάτη του. Βόρεια της Μάγχης, η υψηλής ποιότητας βρετανική γελοιογραφία σιγοντάριζε κι εκείνη την ελληνική άμυνα παιανίζοντας τους εύζωνες ως σύγχρονους Λεωνίδες.

 

 

 Δίπτυχη γελοιογραφία του Φ. Δημητριάδη από τον Απρίλιο του ’41

για την οποία κλήθηκε να απολογηθεί στις κατοχικές δυνάμεις ασφαλείας.

 

 

Όμως το καλαμπούρι εις βάρος του Αδόλφου δεν κράτησε πολύ. Στις 20 Απριλίου ο Τσολάκογλου παραδίνεται και ο γερμανικός στρατός προελαύνει θριαμβευτής στο ελληνικό έδαφος. Το μέλλον ήταν αβέβαιο για όποιον είχε σατιρίσει τον Άξονα. Ο γελοιογράφος Μιχάλης Παπαγεωργίου, όπως εξομολογήθηκε στον Σαπρανίδη, είχε φιλοτεχνήσει μαζί με τον Κώστα Μπέζο μια σειρά γελοιογραφικών καρτ ποστάλ για τον εκδοτικό οίκο Δημητράκου. Σε μία από αυτές εικονιζόταν ο Χίτλερ να διαπραγματεύεται την παράδοση της Ελλάδας με… το φάντασμα του Μεταξά. Όμως με την κάθοδο των Γερμανών, ο Δημητράκος έκαψε μεγάλο μέρος των καρτ ποστάλ, ενώ όσες διεσώθησαν λεηλατήθηκαν από τους Άγγλους στον Εμφύλιο. Οι γελοιογραφίες αυτές θεωρούνται πλέον χαμένες.

 

 

 «Η σειρά σου τώρα, Αδόλφε!», λέει ο δαρμένος Μουσολίνι

στον προελαύνοντα Χίτλερ, του Ε. Τερζόπουλου (ΤΕΡΖΟ).

 

 

Ο φόβος του Δημητράκου αποδείχθηκε βάσιμος: Ο Φωκίων Δημητριάδης, σύμφωνα με τον Γ. Παναγιώτου, βρέθηκε να απολογείται στην κατοχική Ασφάλεια για την προαναφερόμενη δίπτυχη γελοιογραφία του η οποία είχε, μάλιστα, τοιχοκολληθεί στην Αθήνα σε μορφή αφίσας. Τέτοιου είδους ανακρίσεις δεν αποκλείεται να συνέβησαν και σε άλλους σκιτσογράφους της εποχής.

 

 

4 χρόνια αναμονή

 

Στις 27 Απριλίου 1941 η πολιτική γελοιογραφία σίγησε. Οι γελοιογράφοι είχαν συνηθίσει στη σιγή από τη δικτατορία Μεταξά, όμως αυτή ήταν πιο απεχθής, μια και την επέβαλε μια τριπλή ξένη κατοχή. Ο Χίτλερ, ο Μουσολίνι και η παρέα τους αντάμωσαν ξανά με τους γελοιογράφους τον Οκτώβριο του ‘44 και δεν ξαναχωρίστηκαν ποτέ, όπου και γελοιοποιήθηκαν από γενιές και γενιές σκιτσογράφων.

 

 

 Γελοιογραφία ανώνυμου που δημοσιεύτηκε μέσα στην Κατοχή στην παράνομη

εφημερίδα «Ελληνικός Αγών». Το ’44 κυκλοφόρησε ευρέως ως αφίσα.

 

 

Έκαναν όμως μερικές εμφανίσεις στην Κατοχή, κρυφά και ανώνυμα, όπως σε ένα δωρικό σκίτσο από την παράνομη εφημερίδα «Ελληνικός Αγών». Ένα ρολόι με σπαθί για λεπτοδείκτη, το κεφάλι του Χίτλερ στην κόψη του και οι ώρες μετρούσαν αντίστροφα για τον μανιακό που αιματοκύλησε τον κόσμο…

 

 

 

 

Και το σχετικό link...

 

[Ζάνταφ]

Πολύ ενδιαφέρουσες γελοιογραφίες 

Sorry αν το γελοιοποιεί λίγο αλλά κάθε φορά που ακούω Χίτλερ σκέφτομαι αυτό