Στα βήματα του Μπουνιουέλ [Σωτήρχου Ιωάννα, efsyn.gr, 8/10/2022]

[ramirez]

 Στην τελευταία διοργάνωση του Αnimasyros προβλήθηκε η ταινία «Ο Μπουνιουέλ στον λαβύρινθο με τις χελώνες» που, βασισμένη στο γκράφικ νόβελ του σύγχρονου Ισπανού εικαστικού, ακολουθεί τα βήματα του μεγάλου σουρεαλιστή σκηνοθέτη την εποχή που γυρνούσε το κατ’ εξοχήν αντι-φρανκικό ντοκιμαντέρ «Γη χωρίς ψωμί».

 

 

 

 

Είναι από εκείνες τις ιστορίες που γράφει η ζωή και μετά λέμε ότι τις μιμείται η τέχνη. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για εξέχουσες ιστορικές μορφές του σουρεαλισμού, όπως ο Λουίς Μπουνιουέλ. Είμαστε στο 1930 στο Παρίσι και ο Ισπανός σκηνοθέτης και πατέρας του κινηματογραφικού σουρεαλισμού είχε μόλις καταστραφεί οικονομικά μετά την ταινία «Χρυσή εποχή»: μια ταινία το σενάριο της οποίας συνυπέγραφε με το έτερο τέρας που είχε φλερτάρει με τον σουρεαλισμό, τον Σαλβαδόρ Νταλί. Η ταινία προκάλεσε σάλο, Εκκλησία και κράτος ξεσηκώθηκαν εναντίον της και τελικά απαγορεύτηκε να παιχτεί στη Γαλλία. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία. Άφραγκος, παραμονές Χριστουγέννων συναντιέται σε ένα μπαρ με τον πολυτάλαντο συμπατριώτη του Ραμόν Ασίν Ακιλουέ, αναρχοσυνδικαλιστή, ζωγράφο, γλύπτη, συγγραφέα και δάσκαλο, και του εξομολογείται ότι θα ήθελε να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για μία από τις φτωχότερες περιοχές στην Ισπανία, τη Λας Ούρδες. Ο φίλος του τού υπόσχεται λοιπόν ότι αν κερδίσει το πρωτοχρονιάτικο λαχείο που έχει αγοράσει θα χρηματοδοτήσει την ταινία του. Αναπάντεχα κερδίζει. Και τηρεί την υπόσχεσή του χρηματοδοτώντας την ταινία του! Απίθανο;

 

 

 

 

Κάπως έτσι ο Μπουνιουέλ ξεκινά τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ «Γη χωρίς ψωμί» σε μια ορεινή περιοχή με πάμφτωχους κατοίκους, όπου μετά βίας έβγαζαν τα προς το ζην και πέθαιναν αβοήθητοι όταν αρρώσταιναν. Την ιστορία των γυρισμάτων αυτού του ντοκιμαντέρ κατέγραψε στο εικονογραφημένο του μυθιστόρημα (γκράφικ νόβελ) «Ο Μπουνιουέλ στον λαβύρινθο με τις χελώνες» ο σύγχρονος Ισπανός σκιτσογράφος, ανιμέιτορ και εικονογράφος Φερμίν Σολίς. Αυτό το βιβλίο ήταν και η πρώτη ύλη μιας άλλης ταινίας, της ομότιτλης ταινίας κινουμένων σχεδίων που, σε σκηνοθεσία Σαλβαδόρ Σιμό, απέσπασε το βραβείο κριτικής επιτροπής στο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Κινουμένων Σχεδίων & Αγορά Κινηματογράφου του Ανεσί (Annecy Ιnternational Animated Film Festival and Market-MIFA, το μεγαλύτερο και σημαντικότερο γεγονός κινουμένων σχεδίων στον κόσμο) πριν από τρία χρόνια και παρουσιάστηκε τώρα στη Σύρο, σε ειδική προβολή στο 15ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων Αnimasyros. Εκεί συναντήσαμε τη διασημότητα εκτός των άλλων των ισπανικών γκράφικ νόβελ Φερμίν Σολίς και μιλήσαμε μαζί του για την ιστορία που θέλησε να γνωρίσει στο ευρύτερο κοινό.

 

 

 

 

● Τι σας γοήτευσε σε αυτή την ιστορία και θελήσατε να την αφηγηθείτε;

 

«Η Λας Ούρδες ήταν μια από τις φτωχότερες τότε ισπανικές περιφέρειες και ένας σπουδαίος σουρεαλιστής σκηνοθέτης γύρισε πριν από 90 χρόνια ένα ντοκιμαντέρ για τα προβλήματα της περιοχής σε μια προσπάθεια να τους βοηθήσει να βελτιώσουν τη ζωή τους κάνοντας γνωστό το τι περνούσαν. Ωστόσο, τόσο το ντοκιμαντέρ όσο και αυτή η ιστορία είναι ελάχιστα γνωστά. Μάλιστα, όταν ταξίδεψα στην περιοχή προκειμένου να κάνω έρευνα για το βιβλίο, αναζητώντας ανθρώπους που ίσως τον γνώρισαν ή ζούσαν όταν γυρίστηκε η ταινία, διαπίστωσα ότι όχι απλώς δεν ήθελαν να θυμούνται τον Μπουνιουέλ, αλλά σχεδόν τον μισούσαν γιατί θεωρούσαν ότι με την ταινία του, όπου εξέθετε τις δυσκολίες και την καθυστέρηση που υπήρχε, παρότι τελικά τους βοήθησε, ήταν σαν να τους κοροϊδεύει. Βέβαια η πραγματικότητα δεν ήταν μακριά από την αλήθεια, ούτε απείχε από τη σκληρή ζωή που είχε κινηματογραφήσει ο Μπουνιουέλ στο ντοκιμαντέρ του.

 

 

 

 

Το βιβλίο μου είναι ένας φόρος τιμής στον μεγάλο σουρεαλιστή σκηνοθέτη και μια άγνωστη ιστορία για τη ζωή και το έργο του. Ένα ακόμη στοιχείο είναι ότι έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να αναφερθούμε και στη μορφή του σπουδαίου αναρχικού και γενναιόδωρου καλλιτέχνη Ραμόν Ασίν Ακιλουέ, ο οποίος σκοτώθηκε από τον πρώτο χρόνο του ισπανικού Εμφυλίου. Καθώς μάλιστα είχε ξεκινήσει να γυρίζεται η ταινία που βασίστηκε στο βιβλίο μου, βρέθηκαν στο Παρίσι μερικά πλάνα από το ντοκιμαντέρ του Μπουνιουέλ τα οποία ενσωματώθηκαν στην ταινία».

 

● Και πώς βγήκε ο τίτλος «Στον λαβύρινθο με τις χελώνες»;

 

«Είναι επειδή παρατηρώντας πώς είναι χτισμένα τα σπίτια στη Λας Ούρδες, έτσι πέτρινα με κελυφωτές πέτρινες σκεπές, μου φάνηκαν από μακριά σαν χελώνες...».

 

 

 

 

Το ντοκιμαντέρ του Μπουνιουέλ αποκάλυπτε μια οδυνηρή πραγματικότητα που η ταινία κινουμένων σχεδίων επίσης εκθέτει: οικονομική και πολιτιστική ένδεια, χωριά όπου το ψωμί σπανίζει, μηδαμινή κοινωνική μέριμνα. Δεν κρύβεται η απέχθεια των δημιουργών απέναντι στην αδιάφορη Καθολική Εκκλησία, με την πείνα να θερίζει, την πενία να οδηγεί στη γέννηση παιδιών με διανοητικά προβλήματα, με τον θάνατο από τις πιο κοινές ασθένειες να θερίζει και με τους κατοίκους να παραδίδονται σ’ αυτόν μοιρολατρικά.

 

 

 

 

Από αυτό το ντοκιμαντέρ ο Μπουνιουέλ εμπνέεται μερικές από τις εμβληματικές και εμμονικές σκηνές του, όπως αυτή με τα έντομα κινηματογραφημένα από κοντά, επιλογή που συναντούμε και στη μετέπειτα φιλμογραφία του. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι τα χρόνια που ακολούθησαν, η αριστερή κριτική αντιμετώπιζε την ταινία ως μια κατ’ εξοχήν απάντηση στον Φράνκο.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...