Είναι πολλές, αλλά ακόμα δεν φτάνουν [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 7/03/2020]

[ramirez]

Οι γυναίκες που σχεδιάζουν κόμικς στις ΗΠΑ αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς. Το επάγγελμα δεν είναι πια ανδροκρατούμενο. Η δημιουργός και ιστορικός Trina Robbins παρουσιάζει την ιστορία των γυναικών καλλιτεχνών από τις αρχές του εικοστού αιώνα μέχρι σήμερα, δίνοντας έμφαση στις πρωτοπόρους που άνοιξαν τον δρόμο.

 

 

 

 

Τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και οι αρχές του εικοστού χαρακτηρίστηκαν στις ΗΠΑ από μια μεγάλη εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση προς τις μεγάλες πόλεις που πολλαπλασίασαν σε λίγες δεκαετίες τον πληθυσμό τους. Παράλληλα οι εξελίξεις στην τυπογραφία και η μεγάλη ζήτηση εντύπων που αποτελούσαν τη μοναδική δυνατότητα των οικονομικά κατώτερων τάξεων να ενημερωθούν και να ψυχαγωγηθούν, οδήγησαν στη ραγδαία ανάπτυξη των εφημερίδων που πωλούσαν καθημερινά εκατομμύρια αντίτυπα. Πολλές από τις σελίδες των εφημερίδων φιλοξενούσαν χιουμοριστικά κόμικ-στριπς φιλοτεχνημένα από σπουδαίους δημιουργούς όπως ο Richard Outcault, ο George Herriman, ο Frank King, ο Winsor McCay, όλοι άνδρες σε ένα μέσο που γραφόταν από άνδρες και καταναλωνόταν σχεδόν αποκλειστικά από άνδρες. Μέχρι που δειλά δειλά, κάποιες γυναίκες έσπασαν το άβατο και είδαν τα κόμικς τους όχι μόνο να δημοσιεύονται περιστασιακά αλλά να αποκτούν σταθερό αναγνωστικό κοινό και μεγάλη έκταση και διάρκεια δημοσίευσης. Η Trina Robbins στο «The Great Women Cartoonists» (εκδόσεις Watson-Guptill Publications, 2001) ξεχωρίζει τρεις από αυτές, τη Fanny Cory, τη Rose O’ Neil και την Grace Gebbie, που είδαν τις δουλειές τους να κατακτούν χώρο σε μεγάλες εφημερίδες της Νέας Υόρκης στα πρώτα χρόνια μετά το 1900.

 

 

 

 

Οι πρώτες σχεδιάστριες

 

Δεν ήταν οι μόνες. Αρκετές ακόμα γυναίκες, άλλες που είχαν σπουδάσει σχέδιο και άλλες αυτοδίδακτες, δημιουργούσαν χιουμοριστικά στριπ, έγχρωμα ή ασπρόμαυρα, με κοινό χαρακτηριστικό κατά πλειονότητα ότι είχαν στο επίκεντρο των σεναρίων τους τα παιδιά, κάτι που συνέβαινε σε μεγάλο βαθμό και στα κόμικς των ανδρών συναδέλφων τους, με χαρακτήρες όπως το Yellow Kid, ο Little Nemo κ.ά. Έπρεπε να φτάσει η δεκαετία του 1910 και ακόμα περισσότερο η δεκαετία του 1920, ώστε να επεκταθεί η θεματολογία σε ζητήματα που αφορούσαν την κοινωνική ζωή και ειδικότερα τις σχέσεις των φύλων και τον συναισθηματικό κόσμο των γυναικών. Στη σειρά «Flora Flirt» (1913) η Katherine Price παρουσίασε τα χιουμοριστικά φλερταρίσματα μιας όμορφης γυναίκας, ενώ η Neil Brinkley τη δεκαετία του 1920 έγινε μια σούπερ σταρ των κόμικς δημιουργώντας μικρά στριπ που επικεντρώνονταν σε ζητήματα μόδας, κομμώσεων, αισθηματικών ζητημάτων κ.λ.π., παρά το γεγονός ότι σύμφωνα με την Trina Robbins η ίδια ήταν φεμινίστρια με έντονη δράση στους αγώνες των γυναικών.

 

 

Αριστερά: Fanny Cory (1903), δεξιά: Neil Brickney (1925)

 

 

Η επιτυχία του έργου της Brinkley βρήκε πολλές μιμήτριες που δανείστηκαν το στιλ και τα θέματά της όπως η Stella Flores, η Ethel Hays, η Gladys Parker κ.ά. Τη δεκαετία του 1930 οι πιο διάσημες σχεδιάστριες ήταν η Virginia Krausman και η Virginia Huget με ανάλογα θέματα, η Marjorie Henderson με τη «Μικρή Λουλού» και η Edwina Dumn, που κατά τη Robbins ήταν η πρώτη γυναίκα πολιτική γελοιογράφος που έγινε ιδιαίτερα διάσημη από τις χιουμοριστικές περιπέτειες των σκυλιών που πρωταγωνιστούσαν στις ιστορίες της. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και στη δεκαετία του 1940 πολλές γυναίκες δημιουργοί ακολούθησαν τη γενικευμένη τάση των κόμικς με περιπέτειες και ηρωισμούς. Αντί για άντρες τυχοδιώκτες όμως οι πρωταγωνιστικοί χαρακτήρες ήταν γυναίκες, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη «Miss Fury» της Tarpe Mills και την «Brenda Starr» της Dale Messick, δυο σειρές με εξωτικές περιπέτειες, σασπένς και μοιραίες αινιγματικές γυναίκες που έκλεβαν την παράσταση από τους άνδρες συμπρωταγωνιστές τους.

 

 

Tarpe Mills (1939)

 

 

Το πατριωτικό αίσθημα και το εθνικό φρόνημα των Αμερικανών στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου τόνωσε μεταξύ άλλων και μια ομάδα γυναικών με το όνομα «Girl Commandos» που μάχονταν τους ναζί σε όλα τα σημεία της Γης. Τις «Girl Commandos» είχε επινοήσει η Barbara Hall ενώ τις σχεδίασαν και άλλες γυναίκες όπως η Jill Elgin. Παρόμοια περιπετειώδη κόμικς με γυναίκες στους κεντρικούς ρόλους σχεδίασαν η Lily Renee (σε τεύχη του «Fight Comics», στη σειρά «Lost World» του Planet Comics, στο «Werewolf Hunter» του Rangers Comics κ.α.), η Fran Hopper στη σειρά «Camilla» με περιπέτειες στη ζούγκλα, η Ruth Atkinson στη σειρά «Wing Tips» με αερομαχίες εναντίον των Γερμανών.

 

 

Gladys Parker (1944)

 

 

Θύματα του μακαρθισμού

 

Τα χρόνια που ακολούθησαν όμως και ιδιαίτερα από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και μετά, τα κόμικς που δημιουργούσαν γυναίκες, όπως άλλωστε και άντρες σχεδιαστές, γνώρισαν ένα δραματικό, τουλάχιστον θεματικά, πισωγύρισμα λόγω των αυστηρών λογοκριτικών κανόνων που θέσπισε η Comics Code Authority στο πλαίσιο του μακαρθισμού. Τα αισθηματικά κόμικς καθώς και αυτά με πρωταγωνιστές παιδάκια και ζωάκια σε εύπεπτες και αφελείς ιστορίες επέστρεψαν και θύμιζαν πια σαπουνόπερες με κοινότοπους διδακτισμούς και άνευρο continuity. Το κλίμα θα άλλαζε μόνο προς τα τέλη της δεκαετίας του 1960 όταν ξέσπασε το κίνημα του underground, ενταγμένο στο πλαίσιο των πολυποίκιλων και πολύχρωμων κοινωνικών κινημάτων αμφισβήτησης και χειραφέτησης. Οι μαχητικές διαδηλώσεις ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, οι αγώνες για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών, η απενοχοποίηση του ελεύθερου σεξ και της χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών βρήκαν τεράστια στήριξη από τη νεολαία, που συσπειρώθηκε σε πολιτικές ομάδες ακτιβιστικής δράσης αλλά και σε καλλιτεχνικές ομάδες που ξέφευγαν από τα στερεότυπα και προσπαθούσαν να δημιουργήσουν νέου τύπου και περιεχομένου έργα. Τα έντυπα και τα περιοδικά, συχνά με προκλητικούς τίτλους, που κυκλοφόρησαν σε καθεστώς ημιπαρανομίας, εκτός εμπορικών κυκλωμάτων και κατά κανόνα χέρι με χέρι, ήταν αμέτρητα και στα περισσότερα από αυτά συμμετείχαν πολλές γυναίκες, κάποιες εκ των οποίων εκφράστηκαν μέσω των κόμικς.

 

 

Tarpe Mills (1944)

 

 

Από τα πιο σημαντικά περιοδικά της εποχής ήταν το φεμινιστικό «Wimmen’s Comix» που διήρκεσε από το 1972 ώς το 1992, με τη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών (Trina Robbins, Michele Brand, Lora Fountain, Aline Kominsky-Crumb, Diane Noomin, Lee Marrs, Sharon Rudahl, Shelby Sampson κ.ά.). Είχε προηγηθεί το «It Ain’t me Baby», κόμικς των Trina Robbins και Willy Mendes που συνόδευε την ομώνυμη καλιφορνέζικη φεμινιστική εφημερίδα, ενώ ακολούθησε το «Tits & Clits» από το 1972 ώς το 1987, αποκλειστικά με γυναίκες (Joyce Farmer, Lyn Chevli, Roberta Gregory, Lee Marrs, Trina Robbins κ.ά.) στη σύνθεσή του και θεματολογία φεμινιστικού και χιουμοριστικού περιεχομένου. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 κυκλοφόρησαν επίσης δυο περιοδικά που ως στόχο είχαν την υπεράσπιση των λεσβιών και του ελεύθερου έρωτα γενικότερα, με βασικό περιεχόμενο τις αυτοβιογραφικές ιστορίες των δημιουργών τους: το «Dynamite Damsels» της Roberta Gregory και το «Dyke Shorts» της Mary Wings.

 

 

Τα εναλλακτικά κόμικς

 

Το τέλος της underground εποχής αποτέλεσε την αρχή των σύγχρονων κόμικς, σημαντική συνιστώσα των οποίων είναι τα αποκαλούμενα εναλλακτικά κόμικς που απευθύνονται κατά κύριο λόγο σε ενήλικο αναγνωστικό κοινό. Οι πρωτοπόρες γυναίκες δημιουργοί που διαδέχθηκαν τις underground συναδέλφους τους είχαν πια τη δυνατότητα να καταπιαστούν με κάθε πιθανό θέμα χωρίς κανέναν περιορισμό: η Anne Timmons, η Elizabeth Watasin, η Joyce Chin κ.ά. με ηρωικές και υπερηρωικές περιπέτειες, η Mary Fleener με εικαστικούς πειραματισμούς, η Ariel Bordeaux με τα προβλήματα των νεανικών ηλικιών, η Cathy Hill με τις πολλαπλές προσωπικότητες του εαυτού, η Sabrina Jones, η Nicole Schulman κ.ά. με τα αντιπολεμικά κόμικς και με ιστορίες γύρω από τα πολιτικά και κοινωνικά κινήματα, η Debbie Drechsler και η Phoebe Gloeckner με προσωπικές ιστορίες ημιαυτοβιογραφικού περιεχομένου γύρω από την παιδική κακοποίηση, η Elen Forney με τις ψυχικές νόσους και την κατάθλιψη, η Julie Doucet με σκοτεινές ιστορίες μητροπολιτικής βίας, η Sue Coe με ιστορίες για τα δικαιώματα των ζώων, η Alison Bechdel με αυτοβιογραφικές καταγραφές σε μια προσπάθεια κατανόησης του οικογενειακού της παρελθόντος και συμφιλίωσης μαζί του.

 

 

Αριστερά: Willy Mendes (1970), δεξιά: Shelby Sampson (1974)

 

 

Σήμερα πια οι γυναίκες δημιουργοί στις ΗΠΑ είναι πολλές. Πολύ περισσότερες κατ’ αναλογία με πριν από πενήντα ή εκατό χρόνια. Εξακολουθούν όμως να αποτελούν τη μειονότητα στο καλλιτεχνικό «προσωπικό» των κόμικς. Με δεδομένες τη φύσει διαφορετική εκ των πραγμάτων έμφυλη προσέγγισή τους στα θέματα που πραγματεύονται στις ιστορίες τους και τις αποστάσεις που συνήθως κρατούν από τα σηματοδοτημένα ως «ανδρικά» κόμικς, τα έργα τους έχουν κατά κανόνα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Όσο πολλές κι αν είναι και όσο ποιοτικά κι αν είναι τα έργα τους, τα σύγχρονα κόμικς χρειάζονται περισσότερες γυναίκες. Η τάση της εισόδου τους στο δημιουργικό κομμάτι της ένατης τέχνης είναι αναμφισβήτητα αυξητική και η πρόβλεψη για τον πολλαπλασιασμό τους μάλλον ασφαλής και ευοίωνη.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...