Katz, το χρονικό καταστροφής ενός βιβλίου [ M.Hulot, OUGH, 28/06/2012 ]

[DJO]

 

Katz, το χρονικό καταστροφής ενός βιβλίου

 

M.Hulot

 

Ο Ιλάν Μανουάχ «πείραξε» το Mauz του Spiegelman, έβαλε σε όλους τους ήρωες [Εβραίους και Ναζί] κεφάλια γατών και το πειρατικό βιβλίο του προκάλεσε σάλο στο φετινό φεστιβάλ της Ανγκουλέμ. Παρόλο που ήταν τεράστια η επιτυχία του και μάζεψε ενθουσιώδη σχόλια, το βιβλίο δεν έφτασε ποτέ στα βιβλιοπωλεία. Αυτό είναι το στόρι του.

 

To βραβευμένο με Pulitzer “Maus” είναι το βιβλίο του Αμερικάνου καρτουνίστα Art Spiegelman που κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του ’90, κι ένα από τα σημαντικότερα –και πιο δημοφιλή- έργα της λογοτεχνίας των κόμικς. Στο “Maus” (η ιστορία ενός Εβραίου επιζώντα στο Ολοκαύτωμα –του πατέρα του Spiegelman) οι Εβραίοι έγκλειστοι των στρατοπέδων εμφανίζονται ως ποντίκια και οι Γερμανοί ναζί ως γάτες. Το “Katz” είναι η «πειραγμένη» πειρατική έκδοση του “Maus” από τον Έλληνα καλλιτέχνη Ιλάν Μανουάχ που εμφανίστηκε στις αρχές του 2012 -κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κόμικς της Angouleme, όπου ο ίδιος ο Spiegelman ήταν πρόεδρος. Στο “Katz” όλοι, Εβραίοι και Γερμανοί εμφανίζονται ως γάτες. Το “Katz” τυπώθηκε σε 800 αντίτυπα από την βελγική εκδοτική εταιρία La Cinquieme Couche, είχε προπαραγγελίες χιλιάδων αντιτύπων σε εκατοντάδες βιβλιοπωλεία στη Γαλλία και στο Βέλγιο, ενώ 100 τυχεροί σε ολόκληρο τον κόσμο [κυρίως δημοσιογράφοι και βιβλιοπώλες] πρόλαβαν να το πάρουν στα χέρια τους για κριτική ή ως δείγμα. Μετά από το αρχικό σοκ στο φεστιβάλ της Angouleme, το βιβλίο προγραμματίστηκε να κυκλοφορήσει την περασμένη άνοιξη και η επίσημη διανομή του στη Γαλλία θα ξεκινούσε στις αρχές του Απρίλη του 2012. Δύο εβδομάδες πριν την επίσημη διανομή του, η Flammarion, η κάτοχος των δικαιωμάτων της γαλλικής έκδοσης του Maus, έστειλε ένα εξώδικο 500 σελίδων στον Xavier Lowenthal, τον εκδότη της Cinquieme Couche, αναζητώντας μια νομική συμφωνία. Το εξώδικο περιέχει συγκρίσεις σελίδων από το Maus και το Katz, συνεντεύξεις του συγγραφέα σχετικά με το πρότζεκτ, ποστ από διαφορετικά μπλογκ για την πειρατική έκδοση και την αλληλογραφία μεταξύ του συγγραφέα και του Art Spiegelman. Καθώς τα έξοδα της δίκης υπερέβαιναν τα 20.000 ευρώ, μια φιλική συμφωνία, un accord à l'amiable, αναγκάζει τον εκδότη, την γαλλική εταιρία διανομής Les Belles Lettres και τον συγγραφέα να καταστρέψουν όλα τα βιβλία, καθώς και τα ψηφιακά αρχεία με την παρουσία εισαγγελέα. Η καταστροφή των βιβλίων έγινε στις Βρυξέλες στις 15 Μαρτίου σε μία επιχείρηση καταστροφής που θυμίζει σκηνή από το Fahrenheit 451, τη δυστοπική νουβέλα του Ray Bradbury. Αυτόν τον καιρό, ο βέλγος εκδότης ετοιμάζει το Metakatz, μία έκδοση με συνεισφορές κριτικών κόμικς, συγγραφέων, ιστορικών, βιβλιοπωλών, δικηγόρων, και συνεντεύξεις από τους καλλιτέχνες.

 

 

Τι σχέση έχεις με το Bέλγιο;

Πήγα να σπουδάσω κόμικς και εκεί εκδίδω τα περισσότερα βιβλία. Αφού επέστρεψα στην Αθήνα μετά από 8 χρόνια, συνεχίζω και δουλεύω με τον εκδότη μου, την La Cinquieme Couche.

 

Με το Maus πώς ασχολήθηκες; Είχες ανάλογη εμπειρία πριν επιχειρήσεις να το «πειράξεις»;

Το Maus είναι από τα αγαπημένα μου κόμικς. Βασικά, έχω βγάλει το 2007 ένα βιβλιαράκι, το Petzi, βασισμένο σε ένα κλασικό δανέζικο καρτούν που έχει μεγαλώσει γενιές παιδιών [στη Διάπλαση των Παίδων, στα ελληνικά, το έλεγαν «πέτσι»], -μια παρέα με ζωάκια που κάθονται όλη μέρα, φτιάχνουν καραβάκια και τρώνε κρέπες. Η σειρά των βιβλίων αποτελείται από 30 τεύχη. Είχα διαλέξει ένα από αυτά, το Petzi Fermier, το σκάναρα, αφαίρεσα όλους τους χαρακτήρες σαν να μην είχαν ζωγραφιστεί ποτέ και κράτησα μόνο έναν που είχε ρόλο κομπάρσου, το πελεκανάκι, τον Ρίκι και έστρεψα όλα τα μπαλονάκια προς το μέρος του, οπότε ήταν μόνος του, περπατούσε σε ένα χωριό και μιλούσε στον εαυτό του. Το ονόμασα Vivre Ensemble επειδή όταν το έφτιαχνα στο photoshop άκουγα τις διαλέξεις του Roland Barthes στο Colege de France με τίτλο Vivre Ensemble, Πώς να ζούμε μαζί. Για το συγκεκριμένο κόμικς κατά τη διάρκεια μιας έκθεσης στις Βρυξέλλες είχα μάλιστα και έναν μυθικό καυγά με τον σεναριογράφο των Στρουμφ, που είχε παρκάρει το αναπηρικό του καροτσάκι μπροστά από μια γιγαντιαία εκτύπωση των σελίδων και έβριζε. Αυτό που άλλαξα στο Maus του Art Spiegelman είναι ότι αντικατέστησα όλα τα κεφάλια των χαρακτήρων της ιστορίας με κεφάλια γάτων. Το ονόμασα Katz. Το βιβλίο τυπώθηκε στην Ελλάδα και στάλθηκε στις Βρυξέλλες τον Νοέμβριο του 2011, με σκοπό να παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ τον Ιανουάριο του 2012.

 

 

Έχεις αλλάξει το κείμενο;

Όχι, καθόλου.

 

Ποιος ήταν ο λόγος που παραποίησες το Maus; Γιατί να παραποιήσεις ένα έργο, γενικά;

Πιστεύω ότι τα έργα που ανήκουν στο συλλογικό ρεπερτόριο, και που θεωρώ ότι ανήκουν σε όλον τον κόσμο, πρέπει να μπορούμε να τα αλλάξουμε κατά κάποιον τρόπο, να τα φέρνουμε στα μέτρα μας, να τα κόψουμε, να τα ξαναπροτείνουμε στο κοινό. Το ονομάζω «ενεργή ανάγνωση». Έργα σαν το Katz βρίσκονται σε μια πολύ ιδιαίτερη θέση, που φέρνει την συγγραφική ιδιότητα υπό συνεχή διαπραγμάτευση όπως το sampling στη μουσική, η τα δημοτικά τραγούδια. Η έννοια του δημιουργού χάνει την υπόστασή της με την κλασική έννοια του όρου. Όλως τυχαίως (; ) είναι πάλι ο Roland Barthes αυτός που πρώτος μίλησα για το θάνατο του συγγραφέα. Στήνω αυτό τον καιρό μια πλατφόρμα, με τη βοήθεια του βελγικού κράτους, για να φτιάξω ένα σάιτ που να ενισχύει την πειρατεία και που μπορεί να δώσει χώρο έκφρασης και διανομής έργων σαν το Katz.

 

Για πες μου τι έγινε μετά; Παρόλο που ο Spiegelman δεν σε ευλόγησε, το κόμικ βγήκε…

Το κόμικ ήταν ήδη έτοιμο όταν του έστειλα το γράμμα. Τα βιβλία τυπώθηκαν στην Ελλάδα [επειδή είναι το 1/3 του κόστους απ’ ό,τι στις Βρυξέλες], και τα στείλαμε στις Βρυξέλες με φορτηγά με φέτα και λαχανικά. Αφού πήγε εκεί, έγινε δειγματοληψία και παρήγγειλαν 5 φορές παραπάνω απ’ όσα είχαμε τυπώσει. Είχαμε τυπώσει 800 αντίτυπα και οι παραγγελίες ξεπέρασαν τις 5000! Το μαθαίνει η εταιρία που έχει τα δικαιώματα της γαλλικής έκδοσης, η Flammarion, και μας καλεί σε δίκη τρεις μέρες πριν ξεκινήσει επίσημα το φεστιβάλ της Ανγκουλέμ για να αποτρέψει την κυκλοφορία. Η δίκη κοστίζει 25 χιλιάδες ευρώ [μόνο για να ξεκινήσει], αλλά επειδή κανείς μας δεν έχει τα λεφτά, κάναμε τη συμφωνία να καταστραφούν. Ήταν πολύ δύσκολο να τα βάλουμε με την Flammarion, επειδή έχει ένα μόνιμο επιτελείο από 15 δικηγόρους και το εξώδικο που πήραμε, ήταν πλήρες. 500 σελίδες, με σκαναρισμένες σελίδες από το ΚΑΤΖ και το Maus, το εξώφυλλο, όλες τις συνεντεύξεις που είχα δώσει με υπογραμμισμένα λόγια μου, την αλληλογραφία μου με τον Spiegelman με όλα τα μέιλ που είχαμε ανταλλάξει.

 

 

Τρόμαξες;

Όχι, δεν ανησύχησα πολύ, αλλά έπρεπε να καταστρέψουμε όλα τα αντίτυπα. Πήγαμε σε ειδικό εργοστάσιο και έκαναν τα βιβλία χαρτοπόλεμο -παρουσία εισαγγελέα- και μας ζήτησαν και τα ψηφιακά αρχεία για να τα καταστρέψουν. Το pdf! Παραλάβαμε έναν κύβο με χαρτί, γεμίσαμε 25 σακούλες σκουπιδιών με κονφετί και τα έχω κρατήσει για να τα κάνω κάποια στιγμή κάτι.

 

Τι αντιδράσεις είχε όλο αυτό; Δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα από τα ξένα media, μόνο εδώ πέρασε απαρατήρητο…

Γράφτηκαν πάρα πολλά άρθρα στον ξένο τύπο. Γενικά, οι περισσότεροι Εβραίοι ήταν ενθουσιασμένοι με το project. Υπήρχε σοβαρή υποστήριξη από τη μεγαλύτερη βέλγικη εφημερίδα, Le Soir, από κριτικούς και καλλιτέχνες και δικηγόρους στην Ευρώπη και στην Αμερική και πολλά περιοδικά και site εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για την υπόθεση. Θα συλλέξουμε τα γραπτά τους και θα εκδώσουμε ένα θεωρητικό βιβλίο που θα ονομάζεται, αντίστοιχα με το MetaMaus, βιβλίο με ντοκουμέντα γύρω από την ιστορία και το making of του Μaus, ΜetaKatz.

 

 

http://www.ilanmanouach.com/

 

Όσοι ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα μπορούν να παρακολουθήσουν τα παρακάτω άρθρα:

Ο Bart Beaty για το Comics Reporter.

Συνέντευξη του Ιλάν Μανουάχ στο Αctuabd και στο Du9.

Podcast συζήτησης πάνω στο katz, στο βιβλιοπωλείο filigranes.

Άρθρο του δικηγόρου maxime lambrechts πάνω στο katz με άξονα τα πνευματικά δικαιώματα.

 

Video της πολτοποίησης

 

 

 

 

 

...και δεν έγινε καν γνωστό στην Ελλάδα, ενώ εδώ τυπώθηκε!