Συνέντευξη του Ζαπίρο [Ζουµή Αλέκα, Γαλέρα τ.42, 06/03/2009 ]

[DJO]

(Προσοχή: ενήλικο περιεχόμενο)

 

 

 

Συνέντευξη του Ζαπίρο

 

Οι απειλές κατά της ζωής του και οι αγωγές δεν πτοούν τον ακτιβιστή πολιτικό γελοιογράφο από τη Νότια Αφρική.

 

 

O Zapiro σε σκίτσο του Vladimir Radibratovic.

 

Ο 51χρονος Νοτιοαφρικανός πολιτικός σκιτσογράφος Τζόναθαν Σαπίρο, ή απλώς «Ζαπίρο», είχε στο DNA του τον ακτιβισµό, την ανάγκη για δράση. Απλώς, έψαχνε τρόπο να την εκφράσει και τον βρήκε µέσω του ταλέντου του στο σχέδιο.

Ξεκίνησε ως αρχιτέκτονας αλλά σύντοµα διαπίστωσε ότι το µέλλον του ήταν στο σκίτσο, στην πολιτική γελοιογραφία. Στον στρατό αρνήθηκε να κρατήσει όπλο, και το 1983 δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στο Ηνωµένο Δηµοκρατικό Μέτωπο.

Το µόνο όπλο που δέχθηκε να πάρει στα χέρια του ήταν το πενάκι του. Με αυτό πολεµάει το άδικο κόντρα στα «θηρία».

Φυλακίστηκε για τη δράση του κατά του Απαρτχάιντ, δέχτηκε –και δέχεται– απειλές για την ζωή του, αλλά δεν έπαψε να κρίνει και να σατιρίζει την εξουσία και τις «ανοιχτές πληγές» τής ανθρωπότητας.

Από τη Γάζα µέχρι το Γκουαντάναµο, από τον Μπους µέχρι τον Αχµαντινετζάντ, από τη µάστιγα του AIDS που κατατρώει τη χώρα του µέχρι την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων στην Ολυµπιακή Κίνα... Ο Ζαπίρο είναι πάντα εκεί...

 

Η επαφή µαζί του ήρθε µε αφορµή τη θύελλα αντιδράσεων που ξεσήκωσε σκίτσο του το οποίο δηµοσιεύτηκε στις 7 Σεπτεµβρίου 2008 στους «Sunday Times». Θέµα του ο Τζέικοµπ Ζούµα, ο ηγέτης τού Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου (ANC) και αδιαφιλονίκητο φαβορί για την προεδρία τής χώρας, στις εκλογές τού 2009.

 

Η «αιχµηρή» µατιά τού Ζαπίρο «είδε» τον Ζούµα να βιάζει τη «Lady Justice», τη δικαιοσύνη. Εδώ, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι ο Ζούµα στο παρελθόν κατηγορήθηκε για τον βιασµό µιας 31χρονης ενώ εις βάρος του εκκρεµούν κατηγορίες για 16 αδικήµατα διαφθοράς. Ο Τζόναθαν Σαπίρο ανταποκρίθηκε στην πρόσκλησή µας και µίλησε στη ΓΑΛΕΡΑ για τον Ζούµα, τις µηνύσεις και την πολιτική κατάσταση στη χώρα του, τη δράση του κατά του απαρτχάιντ, την ελευθερία τού λόγου και τη σάτιρα, τον πόλεµο στη Γάζα, τον Οµπάµα αλλά και την εξέγερση του περασµένου Δεκεµβρίου στην Ελλάδα.

 

Ένα επίµαχο σκίτσο. Ο πρόεδρος του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου (ANC) Τζέικοµπ Ζούµα, ξεκουµπωµένος και έτοιµος να βιάσει την (τυφλή) δικαιοσύνη. Μεταξύ των συνεργών του το ίδιο το Κογκρέσο.

 

 

 

-Πώς αντέδρασε η κοινή γνώµη στη δηµοσίευση του επίµαχου σκίτσου;

-Οι αντιδράσεις ήταν ανάµεικτες. Υπήρξε έντονη κριτική αλλά και έντονη υποστήριξη. Κυρίως από ανθρώπους που συµµερίζονται την οργή µου για τον τρόπο που συµπεριφέρεται ο Ζούµα και οι σύµµαχοί του. Απειλούν το δικαστικό σώµα για την υπόθεση διαφθοράς, ενώ ο ίδιος αποφεύγει τη δίκη µε κάθε τρόπο. Δύο από αυτούς έχουν πει ότι «θα σκότωναν για τον Ζούµα», ενώ κάποιος άλλος αποκάλεσε τους δικαστές «αντεπαναστάτες» λέγοντας πως θα φέρουν την αναρχία αν προχωρήσουν τη δίκη. Ο ίδιος δηλώνει πως ανυποµονεί να δώσει το «παρών» στο δικαστήριο, όµως κάθε φορά που πλησιάζει η ηµεροµηνία εφευρίσκει τρόπους να µη βρεθεί αντιµέτωπος µε το πλήθος κατηγοριών που τον βαραίνουν. Ο Ζούµα επικεντρώθηκε µόνο στον βιασµό, λέγοντας ότι ήταν λάθος µου να τον παρουσιάσω ως βιαστή, αφού έχει απαλλαχθεί. Θεωρώ ότι η µεταφορική χρήση τού βιασµού είναι δικαιολογηµένη, ενώ συµβολική είναι και η εικόνα της «Lady justice». Με έχει µηνύσει για δυσφήµηση, ζητώντας 540.000 ευρώ. Πιστεύω ότι στόχος του είναι να µε εκφοβίσει, αλλά δεν πτοούµαι.

 

-Έχετε µετανιώσει για τη δράση σας και τη συµµετοχή σας στο κίνηµα κατά του απαρτχάιντ;

-Με συνέλαβαν αρκετές φορές και φυλακίστηκα δίχως να δικαστώ. Είχα αναπτύξει σχέσεις µε προοδευτικά κινήµατα σε διάφορα µέρη τού κόσµου. Ήταν συνηθισµένο στις συναντήσεις µας να εκφράζουµε την αλληλεγγύη µας στους καταπιεσµένους λαούς και να καταδικάζουµε τα καθεστώτα. Όχι, οι πεποιθήσεις µου δεν έχουν αλλάξει, παραµένουν ίδιες.

 

-Ποια η γνώµη σας για τα όσα ακολούθησαν τη δηµοσίευση των σκίτσων του Μωάµεθ (σ.σ.: από τη δανέζικη εφηµερίδα «Jyllands-Posten» τον Σεπτέµβριο του 2005); Υπάρχει όριο στη σάτιρα;

-Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις υποστηρίζω το δικαίωµα του ατόµου να λέει αυτό που πιστεύει. Θεωρώ ότι δύο από τα δανέζικα σκίτσα ήταν πολύ καλά, κάποια άλλα ήταν ήπια, ενώ ένα ή δύο ήταν ισλαµοφοβικά και, κατά τη γνώµη µου, απαίσια. Άσχετα εάν µου άρεσαν ή όχι, υποστηρίζω το δικαίωµα του σκιτσογράφου και του συντάκτη να τα δηµοσιεύσει. Εάν σε κάποιον δεν αρέσουν, ο πιο σωστός τρόπος διαµαρτυρίας είναι ο ειρηνικός. Θεωρώ ότι µόνο σε ακραίες µορφές έκφρασης µίσους θα πρέπει να απαγορεύονται, όταν οι λέξεις ή τα σχέδια εξωθούν σε σωµατικές βλάβες ή θάνατο. Ένα τέτοιο παράδειγµα ήταν η προτροπή µέσω ραδιοφωνικού σταθµού στη Ρουάντα µε το σύνθηµα «σκοτώστε τις κατσαρίδες», το οποίο πυροδότησε τη γενοκτονία στη Ρουάντα.

 

-Έχουν περάσει 15 χρόνια από τον τερµατισµό τού απαρτχάιντ. Πώς είναι η πολιτική κατάσταση σήµερα στη Νότιο Αφρική;

-Ενθουσιάστηκα µε την αποκατάσταση της δηµοκρατίας, το 1994, υπό την αρχηγία τού Νέλσον Μαντέλα. Όµως ο Τάµπο Μπέκι πλαισιώθηκε από κόλακες και «αυλικούς» και η συµπεριφορά του ως ηγέτη γινόταν όλο και πιο παρανοϊκή. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα την αντίδραση του ANC. Τα µέλη τού Κογκρέσου κατάφεραν να τον αποµακρύνουν από την αρχηγία, το 2007, αλλά ο αντικαταστάτης του, Τζέικοµπ Τζούµα, µοιάζει ηθικά έκθετος, καθώς έχει κατηγορηθεί για διαφθορά και απάτη.

Το ANC φαίνεται ότι έχει χάσει τον ηθικό του προσανατολισµό, ενώ δεν προσέφερε ικανοποιητικές υπηρεσίες στους φτωχούς. Υπάρχει µια µικρή ελιτίστικη οµάδα που γίνεται συνεχώς πλουσιότερη, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι το κόµµα ευνοεί µορφές λογοκρισίας και το έγκληµα παραµένει ανεξέλεγκτο.

Οι «Σκόρπιονς», η ανεξάρτητη οµάδα κατά του εγκλήµατος, καταργήθηκε και είναι προφανές ότι αυτό συνέβη επειδή είχαν υποδείξει κάποια στελέχη τού ANC για διαφθορά. Υπάρχει ένα νέο κόµµα, το οποίο ονοµάζεται «COPE». Δεν µε εµπνέει ιδιαίτερα, ωστόσο είναι θετικό το ότι ασκείται πίεση στην ANC. Είναι δύσκολο να νιώσω αισιόδοξος αυτή τη στιγµή.

 

-Σήµερα, ο Τύπος στη χώρα σας λειτουργεί ανεξάρτητα και χωρίς κρατικές παρεµβάσεις, περιορισµούς ή πιέσεις;

-Στη Νότιο Αφρική έχω εργαστεί και την εποχή που υπήρχε µεγάλη κρατική λογοκρισία και στη δηµοκρατική περίοδο, όπου είχα απεριόριστη ελευθερία. Υπάρχουν κάποια ανησυχητικά µηνύµατα από την τωρινή κυβέρνηση του ANC, το οποίο µπορεί να έφερε την ελευθερία που απολαµβάνουµε, αλλά θέλει να εισαγάγει κάποιες νέες µορφές λογοκρισίας. Μέχρι στιγµής, δεν υπάρχει σηµαντικό πρόβληµα υπάρχει όµως ανησυχία.

Γνωρίζω πως σε πολλά µέρη τού κόσµου η λογοκρισία είναι δεδοµένη και οι επικριτές των κυβερνήσεων καταπιέζονται. Επίσης, δεν µπορούµε να παραβλέψουµε τη λογοκρισία που ασκείται από εταιρείες που ελέγχουν πολλά ΜΜΕ µέσω µονοπωλιακής ιδιοκτησίας. Πρόκειται για µια λιγότερο ορατή µορφή λογοκρισίας αλλά πολύ διαδεδοµένη.

 

-Φοβάστε για τη ζωή σας;

-Στο συνέδριο νεολαίας τού ANC κάποιος µου είπε πως θα µε σκοτώσουν αν «συνεχίσεις να γράφεις αυτά τα πράγµατα», εννοώντας τα σκίτσα µου. Αλλά δεν το είδα ως συγκεκριµένη απειλή. Αν ζούσα στην Κουαζουλού-Νατάλ, την πολιτική περιφέρεια του Ζούµα, θα ανησυχούσα περισσότερο. Έχω δεχτεί απειλές για τη ζωή µου για πολλά και διάφορα ζητήµατα, και η αστυνοµία αποδείχτηκε αποτελεσµατική στην αντιµετώπισή τους.

 

-Πώς είδατε τον πόλεµο στη Γάζα;

-Είµαι εξοργισµένος από την ισραηλινή αδιαλλαξία. Μαζί µε τη συνεχιζόµενη κατοχή τής Δυτικής Όχθης και τη µακρόχρονη αδιαφορία για τα ψηφίσµατα του ΟΗΕ, το Ισραήλ εξακολουθεί να κρατάει τη Γάζα σε ασφυκτικό κλοιό ηµικατοχής και αρνείται κάθε πρόσβαση των Παλαιστινίων σε φαγητό, φάρµακα, νερό και ηλεκτρισµό. Αυτές είναι οι βασικές αιτίες τής παλαιστινιακής αντίστασης και παρότι καταδικάζω τις επιθέσεις τής Χαµάς, είµαι συγκλονισµένος από τη βιαιότητα της δυσανάλογης ισραηλινής απάντησης στην οποία 100 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν για κάθε νεκρό Ισραηλινό. Ως Έβραίος είµαι πολύ λυπηµένος. Νιώθω ότι τα χιλιάδες χρόνια καταπίεσης που έχουν υποστεί οι Εβραίοι θα έπρεπε να τους έχουν διδάξει να µην καταπιέζουν άλλους και φοβάµαι ότι το Ισραήλ σαν εβραϊκό κράτος απέτυχε να διδαχθεί από την Ιστορία.

 

-Ποια είναι η γνώµη σας για τον Μπάρακ Οµπάµα;

-Με εµπνέει ο Οµπάµα και το ενδεχόµενο να αλλάξει τον τρόπο µε τον οποίο οι ΗΠΑ αντιµετωπίζουν τον υπόλοιπο κόσµο. Η εκλογή του ήταν µια φανταστική συµβολική στιγµή για τις ΗΠΑ και θα βοηθήσει να ξεπεραστούν διάφορα ρατσιστικά σύνδροµα. Ήρθαν στο µυαλό µου µνήµες από την εκλογή τού Μαντέλα, στη Νότιο Αφρική. Ο Οµπάµα διαθέτει ισχυρά χαρακτηριστικά, όµως, βρέθηκε στο προσκήνιο σε µια δύσκολη στιγµή παγκοσµίως. Ελπίζω να καταφέρει να ξεπεράσει τις τεράστιες δυσκολίες που αντιµετωπίζει.

 

-Παρακολουθήσατε την εξέγερση στην Ελλάδα, µετά τη δολοφονία τού Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου;

-Η δολοφονία ήταν µια πράξη βαρβαρότητας από αστυνοµικό που θεώρησε ότι είναι πάνω από τον νόµο. Δυστυχώς, αποτελεί συνηθισµένο φαινόµενο, παγκοσµίως. Το γεγονός ότι η δολοφονία πυροδότησε τόσο έντονες αντιδράσεις, δείχνει ότι η δυσαρέσκεια στην Ελλάδα είναι τεράστια, τόση ώστε το ξέσπασµα των νέων να βρει συµπαραστάτες και τους µεγαλύτερους σε ηλικία. Έχω δει πολλά ρεπορτάζ για το πώς οι προσδοκίες δεν εκπληρώθηκαν, ακόµη και πριν από την παγκόσµια οικονοµική κρίση. Υπάρχει οργή κατά της διαφθοράς και της κοινωνικής αδικίας. Αυτό είναι γνωστό σε µας, στη Νότιο Αφρική, σίγουρα την εποχή του απαρτχάιντ και, δυστυχώς, ακόµα και τώρα.

 

-Πώς είναι ο τρόπος ζωής στη Νότιο Αφρική;

-Αυτό που απολαµβάνω περισσότερο είναι ότι η έξαψη που ζεις µέσα σε µια εβδοµάδα εδώ, τη ζεις σε ένα µήνα σε άλλα µέρη τού κόσµου. Ξυπνάς το πρωί και βοµβαρδίζεσαι από κάθε είδους παράξενες ιστορίες, τρελές, εξωφρενικές, προκλητικές, αινιγµατικές, σοβαρές, αστείες, συναρπαστικές. Είναι υπέροχο να είσαι σκιτσογράφος σ’ αυτή τη χώρα, σε σχέση µε χώρες όπως η Νορβηγία ή η Νέα Ζηλανδία.

 

 

 

Βίος, διαφθορά και προεδρία

 

Ο ηγέτης τού Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου και µελλοντικός πρόεδρος της Ν. Αφρικής θεωρείται ως το πλέον αµφιλεγόµενο πρόσωπο στη χώρα.

Εις βάρος του εκκρεµούν 16 κατηγορίες για διαφθορά, υπόθεση στην οποία εµπλέκεται και ο γαλλικός όµιλος αµυντικών εξοπλισµών Τhales. Η δίκη αναβάλλεται συνεχώς, ενώ στις 4/2 ορίστηκε νέα ηµεροµηνία εκδίκασης για τις 25/8/09. Ωστόσο, δύο µήνες νωρίτερα (24/6), θα πραγµατοποιηθεί ακροαµατική διαδικασία στην οποία ο Ζούµα θα ζητήσει την οριστική παύση όλων των διώξεων εις βάρος του. Πριν από τρία χρόνια, ο Ζούµα κατηγορήθηκε για τον βιασµό µιας 31χρονης, φίλης τής κόρης του και φορέα του AIDS. Το δικαστήριο τον αθώωσε, θεωρώντας ότι υπήρξε συναίνεση (8/5/06). Ο Ζούµα παραδέχτηκε ότι δεν χρησιµοποίησε προφυλακτικό αλλά τόνισε ότι: «Μετά την ερωτική πράξη, έκανα ντους για να περιορίσω τον κίνδυνο να µολυνθώ», προκαλώντας την αντίδραση οργανώσεων, παγκοσµίως.

Με δεδοµένη την ισχυρή πλειοψηφία τού ANC (σ.σ.: διαθέτει τα 2/3 των εδρών τού κοινοβουλίου), η εκλογή τού Ζούµα στην προεδρία τής Νοτίου Αφρικής θεωρείται δεδοµένη. Οι εκλογές θα γίνουν τον Απρίλιο ή τον Μάιο.

 

Ο βιασµός µιας χώρας

 

Η Νότιος Αφρική κατέχει την πρωτιά σε δύο θλιβερές λίστες. Πέρα από τη µάστιγα του AIDS που συγκλονίζει τη χώρα, υπάρχει και αυτή των βιασµών. Σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία που παρουσιάζει και ο ίδιος ο Ζαπίρο στην επίσηµη προσωπική ιστοσελίδα του (www.zapiro.com), τα κρούσµατα βιασµών στην αφρικανική χώρα ξεπερνούν κάθε όριο φρίκης. Τη δεκαετία του ’80 καταγράφηκαν 18.000 βιασµοί ετησίως, ενώ το 1992 ο αριθµός αυξήθηκε στους 24.700 ετησίως. Ωστόσο, σύµφωνα µε εκτιµήσεις τού Εθνικού Ιδρύµατος Αντιµετώπισης Εγκλήµατος, καθώς επισήµως µόνο ένας στους 20 βιασµούς δηλώνεται στις αρχές, ο πραγµατικός αριθµός των βιασµών που γίνονται στη Νότιο Αφρική ανέρχεται στους 494.000 ετησίως.

 

 

Ο βιαστής, ο ανάλγητος αστυνοµικός ντετέκτιβ, ο περιφρονητικός δικηγόρος, ο σεξιστής δικαστής και η πάντα έτοιµη να στιγµατίσει το θύµα κοινή γνώµη στην σειρά για αναγνώριση. «Ποιος απ’ αυτούς σε βίασε;», ρωτάει ο ανακριτής. «Όλοι τους», είναι η απάντηση του θύµατος… Μια γελοιογραφία που περιγράφει το τραγικό φαινόµενο των βιασµών στην Ν. Αφρική.