Μια ευφάνταστη ιστορία [ Καλογρούλης Κωστής, Ελευθεροτυπία, 24/07/2009 ]

[ramirez]

Alan Moore, Dave Gibbons

 

Watchmen

 

μτφρ: Βασίλης Αθανασιάδης

 

εκδόσεις Anubis, σ. 424, 49,90 ευρώ

 

 

 

 

Η πρόσφατη κινηματογραφική μεταφορά από τον Ζακ Σνάιντερ του κλασικού graphic novel των Άλαν Μουρ και Ντέιβ Γκίμπονς επανέφερε στο προσκήνιο ένα έργο-σταθμό στην ιστορία της τέχνης των κόμικς. Πολλοί το χαρακτηρίζουν το σημαντικότερο στο είδος του όλων των εποχών, ενώ έχει το σπάνιο προνόμιο να αποτελεί το μοναδικό βιβλίο κόμικς που συμπεριλαμβάνεται στη λίστα του περιοδικού ΤΙΜΕ με τα σημαντικότερα μυθιστορήματα στην αγγλική γλώσσα από το 1923 μέχρι σήμερα. Δεν γνωρίζω αν είναι πράγματι το καλύτερο κόμικς όλων των εποχών, καθώς δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι τα έχω διαβάσει όλα, άλλωστε τέτοιες εκτιμήσεις είναι υποκειμενικές και εντέλει στερούνται νοήματος. Σίγουρα όμως, πίσω από τα πυροτεχνήματα των διθυράμβων και των υπερβολών, το Watchmen παραμένει ένα έργο με ουσία και όραμα, ψυχαγωγικό και συνάμα πολυεπίπεδο, ένα έργο που υπερβαίνει τα στερεότυπα και τους περιορισμούς μιας απλουστευμένης κατηγοριοποίησης.

 

 

Το σημείο αφετηρίας της πλοκής βασίζεται σε μια ευφάνταστη άσκηση εναλλακτικής ιστορίας: βρισκόμαστε στη Νέα Υόρκη του 1985, στο απόγειο της ψυχροπολεμικής παράνοιας και στο κατώφλι του πυρηνικού ολέθρου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ενωσης. Ο πόλεμος του Βιετνάμ έχει κερδηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που έχει δώσει στον Ρίτσαρντ Νίξον τη δυνατότητα για ρύθμιση τροπολογίας του αμερικανικού συντάγματος ώστε να μπορεί να εκλεγεί στο αξίωμα του προέδρου περισσότερες από τις προβλεπόμενες δύο φορές. Σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας και φόβου, όπου οι πατριωτικές κορόνες και η προπαγάνδα επισκιάζουν τη λογική στην κοινή γνώμη, ο Άλαν Μουρ στήνει μια μεταμοντέρνα νουάρ ιστορία μυστηρίου. Ο φόνος ενός άντρα με το ψευδώνυμο «Κωμικός» πυροδοτεί τις επικείμενες αλυσιδωτές αντιδράσεις. Ο Κωμικός ήταν μέλος μιας ομάδας μασκοφόρων κυνηγών του εγκλήματος, γνωστών ως «watchmen», οι οποίοι όμως είχαν σταματήσει τη δράση τους πριν από πολλά χρόνια. Ο μόνος από την ομάδα που αρνείται να εγκαταλείψει τον ρόλο του είναι ο περιθωριακός Ρόρσαχ, ο οποίος μόλις πληροφορείται τον φόνο προσπαθεί να τον διελευκάνει και να επανενώσει τους watchmen, θεωρώντας ότι η εξόντωσή τους αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης συνωμοσίας που σχετίζεται με τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις.

 

 

Ένα πρώτο στοιχείο που καθιστά το Watchmen ένα ολοκληρωμένο graphic novel είναι η λεπτομερής και σφαιρική σκιαγράφηση των χαρακτήρων. Οι φόβοι και οι αγωνίες τους, τα όνειρα και τα συμπλέγματα που τους καθορίζουν, αφαιρούν τους μυθοπλαστικούς χαρακτήρες από τη σφαίρα της καρικατούρας που συχνά συναντάμε στα κόμικς και τους παρουσιάζουν ως βαθύτατα ανθρώπινους και άρα ευάλωτους. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι οι watchmen δεν είναι υπερήρωες. Με την εξαίρεση του δρος Μανχάταν, ο οποίος ύστερα από ένα ατύχημα σε πυρηνικό αντιδραστήρα έχει μεταμορφωθεί σε ένα είδος ημίθεου που μπορεί να ελέγχει τη μοριακή δομή της ύλης, οι υπόλοιποι στερούνται υπερφυσικών δυνάμεων.

 

 

Βεβαίως ο Άλαν Μουρ χρησιμοποιεί την πλοκή του σαν ένα πεδίο έκφρασης ιδεών αλλά και κοινωνικής σάτιρας. Η έννοια του φασισμού εξετάζεται σε πολλά επίπεδα, και ιδιαίτερα στην ουσία της, σαν μια ιδέα που αφορά την επιβολή προσωπικών απόψεων σε ένα ευρύτερο σύνολο, από την οποία δεν εξαιρούνται ούτε οι ήρωες. Μήπως ο Ρόρσαχ, αυτή η αντικοινωνική φιγούρα που φέρνει λίγο από τον Τράβις Μπικλ στον «Ταξιτζή» του Σκορσέζε, ή ο Κωμικός, ένα σύμβολο του βάναυσου ιμπεριαλισμού, δεν οδηγούνται σε φασιστικές συμπεριφορές που πηγάζουν από προσωπικές τραυματικές εμπειρίες τους; Από την άλλη, ο Οζυμανδίας σαφώς και αποτελεί μια σπουδή του νιτσεϊκού υπερανθρώπου, ένα τρομακτικό όσο και εντυπωσιακό πορτρέτο μιας πανίσχυρης προσωπικότητας που συνδυάζει βούληση, λογική και ευφυΐα και υπερβαίνει συμβατικούς κανόνες ηθικής.

 

 

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και στον σχεδιαστή του βιβλίου Ντέιβ Γκίμπονς, ο οποίος ζωντανεύει οπτικά τη φαντασία του Αλαν Μουρ. Από τον «archie», το σκάφος του night owl, μέχρι το εκπληκτικό μέγαρο του Οζυμανδία στην Ανταρκτική, αλλά κυρίως τη σκοτεινή, κλειστοφοβική Νέα Υόρκη, ο Γκίμπονς φέρει σημαντικό μερίδιο ευθύνης στο συνολικό όραμα του έργου. Είναι όμως ο Άλαν Μουρ που κρατάει τα νήματα της αφήγησης και ουσιαστικά παίζει με τον αναγνώστη. Το χειρότερο λάθος που μπορούμε να κάνουμε είναι να τσιμπήσουμε στο δόλωμα της σοβαροφάνειας που τελικά ο ίδιος ο Μουρ υπονομεύει ειρωνικά. Η αναρχική οπτική γωνία του ξεχειλίζει από σαρκασμό, κάτι που φαίνεται από το μότο του «Κωμικού» όσο και από τη διττή χρήση της κονκάρδας με τον λεκέ, που λειτουργεί σαν μεταμοντέρνο pop σύμβολο. Αυτό που πρέπει να μας μείνει είναι η οργιώδης φαντασία.

 

 

 

Και το σχετικό link.