Οι κρυφές πτυχές των εικόνων [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 6/04/2024]

[ramirez]

60 χρόνια συμπληρώνονται από τη δημοσίευση της πρώτης πτυχωτής σελίδας του ιδιοφυούς Αλ Τζάφι στο περιοδικό MAD.

 

 

Κυβέρνηση και οργανωμένο έγκλημα, 1980

 

 

Μια εικόνα μπορεί να κρύβει πολλά αρκεί να ξέρεις πώς να τη «διαβάσεις». Μπορεί να κρύβει επίσης κι άλλες εικόνες, εγκιβωτισμένες, οι οποίες αναδεικνύονται αν ξέρεις πώς να την κοιτάξεις. Θα έλεγε κανείς ότι «ξεδιπλώνονται» από την εμπειρία του θεατή κι «ανοίγονται» διάπλατα στο οπτικό και αντιληπτικό του πεδίο. Στην περίπτωση των fold-ins του Αλ Τζάφι (1921-2023), οι κρυμμένες εικόνες και τα κείμενα φανερώνονταν με μια αντίστροφη διαδικασία, με το «δίπλωμα» της σελίδας και την απόκρυψη ενός μέρους της αρχικής επιφάνειας ώστε στο τμήμα που απομένει να γεννιούνται μια νέα εικόνα και ένα νέο κείμενο.

 

 

 Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν ως πηγή των προβλημάτων των φτωχών στις ΗΠΑ, 1983

 

 

Ο Αμερικανός δημιουργός με την πλούσια καλλιτεχνική παιδεία δημιούργησε την πρώτη του μαυρόασπρη πτυχωτή εικόνα το 1964 για λογαριασμό του περιοδικού MAD. Εργαζόταν εκεί σχεδόν δέκα χρόνια κι ενώ προηγουμένως είχε δουλέψει στην εφημερίδα New York Herald Tribune, με τα κόμικς του να αναδημοσιεύονται σε περισσότερες από εκατό εφημερίδες, καθώς και στα περιοδικά της Timely και της Atlas Comics υπό την καθοδήγηση του Σταν Λι. Ήταν στενός φίλος με τον διευθυντή του MAD, τον θρυλικό Χάρβεϊ Κέρτζμαν, τον οποίο και ακολούθησε όταν αυτός παραιτήθηκε από το περιοδικό μετά τις διαφωνίες του με τον εκδότη Γουίλιαμ Γκέινς. Ο φιλόδοξος Κέρτζμαν κυκλοφόρησε τότε το περιοδικό Trump με εκδότη τον μεγιστάνα του Τύπου Χιου Χέφνερ. Λέγεται ανεκδοτολογικά μάλιστα, ότι ενώ «ο Χέφνερ έδωσε στον Κέρτζμαν ένα απεριόριστο μπάτζετ, αυτός κατάφερε να το ξεπεράσει». Το Trump έκλεισε ύστερα από μόλις δύο τεύχη λόγω της μικρής κυκλοφορίας του, αλλά ο Αλ Τζάφι παρέμεινε πιστός στον Κέρτζμαν και τον ακολούθησε και στο νέο του εγχείρημα, το περιοδικό Humbug, το οποίο τα πήγε λίγο καλύτερα αλλά έκλεισε κι αυτό λίγο μετά τα 11 τεύχη.

 

 

 Η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας από τον Τραμπ, 2017

 

 

Τότε ο Τζάφι επέστρεψε στο MAD και ξεκίνησε να σχεδιάζει χιουμοριστικά κόμικς και να γράφει σενάρια. Ανήσυχο μυαλό και πρωτοπόρος σε σχεδιαστικές τεχνικές, τον Απρίλιο του 1964 έπειτα από μια κουραστική διαδικασία, όπως την έχει περιγράψει ο ίδιος, ολοκλήρωσε την πρώτη του εικόνα η οποία όταν διπλωνόταν αποκάλυπτε μια άλλη. Το συνοδευτικό κείμενο, σαρκαστικό και ειρωνικό για τα πολυτελή περιοδικά της εποχής που δημοσίευαν σε ακριβό και έγχρωμο χαρτί διπλωμένες σελίδες οι οποίες όταν ξεδιπλώνονταν αποκάλυπταν τεράστιες εικόνες, έλεγε: «Μας ρωτάνε συχνά γιατί δεν βάζουμε ακριβά έγχρωμα τρισέλιδα αναδιπλούμενα φύλλα, όπως κάνουν άλλα περιοδικά υψηλής ποιότητας σαν το Life και το Playboy. Δύο είναι οι λόγοι: πρώτον, το MAD είναι αντίθετο στα επιδεικτικά, υπεροπτικά τεχνάσματα που επιζητούν την αναγνώριση και δεύτερον, το MAD είναι φτηνό! Οπότε οικονομικώς σκεπτόμενοι, ιδού το δικό μας ασπρόμαυρο μονοσέλιδο».

 

 

 Το πρώτο fold-in, 1964

 

 

Στη μεγάλη εικόνα φαινόταν η Ελίζαμπεθ Τέιλορ δίπλα στον Ρίτσαρντ Μπάρτον να προστατεύονται από την αστυνομία ώστε να μην τους πλησιάζουν οι θαυμαστές τους, αλλά όταν η εικόνα διπλωνόταν, ο Ρίτσαρντ Μπάρτον και οι αστυνομικοί εξαφανίζονταν και τη διάσημη ηθοποιό πλησίαζε ο πρώην σύζυγός της, τραγουδιστής και ηθοποιός Έντι Φίσερ, για να της δώσει ένα φιλί. Όμως δεν ήταν μόνο η εικόνα. Με το δίπλωμα της σελίδας, χανόταν και ένα τμήμα της συνοδευτικής λεζάντας με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα νέο κείμενο που άλλαζε ριζικά το νόημα του αρχικού.

 

 

 Το τελευταιο fold-in, 2020

 

 

Η πρωτοτυπία της μεθόδου ήταν εντυπωσιακή με αποτέλεσμα οι υπεύθυνοι του MAD να ζητήσουν από τον Τζάφι να την επαναλάβει. «Μας συμφέρει γιατί οι συλλέκτες θα τσακίζουν τη σελίδα για να δουν την εικόνα κι έτσι θα αναγκάζονται να αγοράσουν ακόμα ένα τεύχος για να το έχουν ατσαλάκωτο», έλεγε ο Γκέινς. Κι έτσι ο Τζάφι το τόλμησε και δεύτερη φορά και τρίτη και τέταρτη και για 56 ολόκληρα χρόνια. Μέχρι το 2020 φιλοτέχνησε περισσότερες από 500 τέτοιες εικόνες, συχνά με πολιτική θεματολογία και πάντα με καυστικό χιούμορ, ενώ παράλληλα κατακτούσε δεκάδες βραβεία.

 

 

 Η κρυφή πτυχή του Ρίτσαρντ Νίξον, 1964

 

 

Μπήκε στο βιβλίο Γκίνες ως ο δημιουργός κόμικς με τη μεγαλύτερη σε διάρκεια καριέρα (78 χρόνια), ενώ το τελευταίο του fold-in δημοσιεύτηκε όταν ήταν ήδη 99 ετών, ανακοινώνοντας τη συνταξιοδότησή του. «Οι σοβαροί άνθρωποι της ηλικίας μου έχουν πεθάνει», έλεγε αυτοσαρκαστικά.

 

 

 Ο Al Jaffee με το βραβείο Eisner, 2013

 

 

Το έργο του έχει συγκεντρωθεί σε πολλές αναδρομικές εκδόσεις και με την πρωτοτυπία που το χαρακτηρίζει αλλά και το άφθαστο χιούμορ του, σίγουρα δεν θα ξεχαστεί ποτέ.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...