Αναζήτηση στην Κοινότητα

Από την εκδοτική: Ορκισμένος να μη γελάσει αν δεν ελευθερωθεί η Κρήτη, ο Καπετάν Μιχάλης ζει στο Μεγάλο Κάστρο στα τέλη του 19ου αιώνα, με τη φήμη του αγριμιού να τον συνοδεύει σε κάθε του στιγμή. Ο ίδιος όμως δείχνει να χάνει τη συγκέντρωσή του και να απομακρύνεται από τις αξίες του όταν γνωρίζει την Εμινέ, σύζυγο του αδερφοχτού του Νουρήμπεη, σαν να τον κυριεύει ένας «δαίμονας» άγνωστος σε εκείνον μέχρι τότε. Καθώς η τεταμένη κατάσταση ανάμεσα σε Οθωμανούς και Χριστιανούς στο νησί καταλήγει σε μια σειρά γεγονότων που θα οδηγήσει στην επανάσταση του 1889, ο Καπετάν Μιχάλης βρίσκεται να αναζητά την ελευθερία σε έναν ακόμη τομέα… Η ιστορία: Έχει γίνει αρκετά δημοφιλής η μεταφορά σπουδαίων έργων της ελληνικής λογοτεχνίας και πεζογραφίας σε κόμικ και οι εκδόσεις Διόπτρα δεν μένουν εκτός παιχνιδιού. Ο Παναγιώτης Πανταζής, γνωστός και στα μουσικά ως PAN PAN έχει ήδη δουλέψει σε μια παρόμοια ιστορία με τα Μυστικά του Βάλτου της Πηνελόπης Δέλτα και γενικότερα έχει μια πολύ αξιοσέβαστη πορεία με δουλειές σε πολλές εκδοτικές καθώς και περιοδικά όπως ο Μπλε Κομήτης. Αν και ήταν γνωστός ως ο σχεδιαστής των ιστοριών, ειδικά στις εκδόσεις της Polaris, εδώ αναλαμβάνει και το σενάριο, το οποίο επιμελείται ο Γιώργος Γούσης. Η ιστορία λοιπόν είναι μια μεταφορά του κλασικού μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη με πρωταγωνιστή τον Καπετάν Μιχάλη. Ο Πανταζής αποδίδει άψογα τον σκυθρωπό και αγριωπό πρωταγωνιστή του. Το κόμικ βλέπει μέσα από τα μάτια του Καπετάν Μιχάλη τις πολύ τεταμένες σχέσεις μεταξύ των Χριστιανών Κρητικών και των Οθωμανών μουσουλμάνων με τους δεύτερους να φοβούνται ιδιαίτερα τον ήρωα μας και να μη μπορούν να του πάνε κόντρα σε τίποτα. Όμως τα πράγματα δεν πάνε καλά και το αποτέλεσμα είναι το ξέσπασμα της Κρητικής Επανάστασης του 1889, καθώς όπως λέει ο Καπετάν Μιχάλης θα χαμογελάσει μόνο όταν ελευθερωθεί η Κρήτη. Η ιστορία κυλάει πολύ όμορφα και μελετάει πολύ τη σχέση του Καπετάν Μιχάλη με τον Νουρήμπεη που έδωσαν όρκο αίματος να μη σκοτώσουν ο ένας τον άλλον, αλλά ο ίδιος έχει σαν πειρασμό τη γυναίκα του, ενώ και ο Νουρήμπεης δε θα φερθεί σωστά στην οικογένεια του Καπετάν Μιχάλη. Επίσης βλέπουμε την κόντρα των μπέηδων και του τοπικού Πασά με την ηγεσία της Χριστιανικής Εκκλησίας της περιοχής και το πως για πολύ λίγο συνέχεια αποφεύγεται η κόντρα και η τελική μάχη. Το σενάριο έχει αρκετούς ιδιωματισμούς και ωραία γλώσσα σε γενικές γραμμές αποτίοντας φόρο τιμής στη γραφή του Καζαντζάκη. Το σχέδιο: Πιστεύω ότι αν δεν ήξερα τον Πανταζή θα ήμουν σίγουρος ότι το δυνατό του σημείο δημιουργικά είναι το σενάριο και όχι το σχέδιο. Όχι πως είναι κακό, σίγουρα είναι όμορφο, αλλά μοιάζει λίγο ερασιτεχνικό ώρες ώρες και κάπως όχι και τόσο δουλεμένο ανά σημεία προκειμένου να τελειοποιηθεί. Μου έλειψε η λεπτομέρεια και ξέρω πως αυτές οι ιστορίες που αφορούν παλιότερες εποχές χρειάζονται τέτοιου τύπου χωρίς την παραμικρή λεπτομέρεια ή έντονα μελάνια, αλλά για μένα αυτό το έχει τελειοποιήσει ο Θανάσης Πέτρου στα εξαιρετικά του graphic novels και εδώ κάτι μου έλειψε. Η έκδοση: Έβαλε μεράκι στην έκδοση η Διόπτρα και αυτό φαίνεται αφού συνολικά έχουμε ένα όμορφο αποτέλεσμα. Ωραίο εξώφυλλο, παχύ και με τα χαρακτηριστικά "αυτάκια" για έξτρα πληροφορίες, ωραίο χαρτί και προσεγμένη δουλειά σε ένα κόμικ που βρίθει κρητικής λεβεντιάς, θανάτου, πόνου και όλα αυτά με ένα πάρα πολύ καλό σενάριο και αρκούντως ικανοποιητικό σχέδιο. Συνολικά η προσπάθεια παίρνει θετικότατο πρόσημο και χαίρομαι που δίνονται ευκαιρίες να βγαίνουν τέτοιες δουλειές από μεγάλους εκδοτικούς όπως η Διόπτρα. Καλό διάβασμα σε όλους

Ο «Καπετάν Μιχάλης», ένα από τα πιο διαχρονικά έργα του Νίκου Καζαντζάκη, μεταφέρεται σε κόμικς από τον Παναγιώτη Πανταζή και τις εκδόσεις «Διόπτρα». «Όταν άρχισα τώρα στα γεράματα να γράφω τον Καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός μου σκοπός ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντάς το με λέξεις, τ’ όραμα του κόσμου όπως το πρωταντίκρισαν και το δημιούργησαν τα παιδικά μου μάτια. Κι όταν λέω τ’ όραμα του κόσμου, θέλω να πω το όραμα της Κρήτης». Με αυτά τα λόγια ξεκινάει να προλογίζει ο Νίκος Καζαντζάκης τον «Καπετάν Μιχάλη» του. Ένα από τα τελευταία έργα του, το οποίο κυκλοφόρησε το 1953, όταν εκείνος ήταν 70 χρόνων. Το πολυδιαβασμένο αυτό βιβλίο του, το οποίο από τη δεύτερη έκδοση έλαβε τον υπότιτλο «Ελευτερία ή θάνατος», επικεντρώνει στον κρητικό ξεσηκωμό του 1889 – μία από τις οκτώ επαναστάσεις που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του οθωμανικού ζυγού. Ο Καζαντζάκης δεν το έγραψε αποστασιοποιημένα. Όντας γεννημένος στο Ηράκλειο (τότε Χάνδακα) της Κρήτης το 1883, βίωσε ως παιδί τα γεγονότα του ξεσηκωμού, στον απόηχο μιας σειράς επαναστάσεων που τροφοδοτούνταν από τη φλόγα που άναψε το 1821, οδήγησαν στην πολιτική αυτονόμηση του νησιού το 1896 και τελικά στην ενσωμάτωσή του το 1913 στο ελληνικό κράτος. Ένας άνεμος ελευθερίας, λοιπόν, πνέει σε ολόκληρο τον «Καπετάν Μιχάλη». Μιας ελευθερίας που δεν εξαντλείται στην πολιτική, αλλά εστιάζει εξίσου στην εσωτερική. Η δίψα για αυτή την ελευθερία καθόρισε όλη τη ζωή του Καζαντζάκη, όλες τις – συχνά τρικυμιώδεις – φιλοσοφικές αναζητήσεις του. Και είναι αυτή ακριβώς η συνισταμένη που διαπερνάει το κόμικ που φιλοτέχνησε ο Παναγιώτης Πανταζής, βασισμένος στη διασκευή που έκανε ο ίδιος στο μυθιστόρημα. Ο «Καπετάν Μιχάλης» είναι το δεύτερο κόμικ που κυκλοφόρησαν οι εκδόσεις «Διόπτρα» (μετά τον «Ζορμπά» του Soloup) στο πλαίσιο του φετινού εκδοτικού προγράμματός τους για τον Νίκο Καζαντζάκη. Στις 168 σελίδες του, ο ταλαντούχος δημιουργός – γνωστός και ως μουσικός καλλιτέχνης με το όνομα Pan Pan – αφηγείται, αρκετά πιστά στο πρωτότυπο, την ιστορία του βλοσυρού Καπετάν Μιχάλη, του ορκισμένου να μη γελάσει αν δεν ελευθερωθεί η Κρήτη. Σε μια ατμόσφαιρα που μυρίζει μπαρούτι, με τις θρησκευτικές ηγεσίες να αδυνατούν να εμποδίσουν τις κλιμακούμενες συγκρούσεις μεταξύ Οθωμανών και χριστιανών, ο πρωταγωνιστής κυριεύεται από μια δαιμονική ορμή ενάντια στην τυραννία και την αδικία, αποφασισμένος ακόμα και να πεθάνει προκειμένου να κατακτήσει την ελευθερία. Με μια σύγχρονη σκηνοθετική ματιά που δίνει προτεραιότητα στη χρονική ροή, με κοφτούς διαλόγους που διατηρούν την καζαντζακική ιδιόλεκτο και με υπέροχες παλέτες που καθιστούν την ανάγνωση απολαυστική εμπειρία, ο Πανταζής καταφέρνει να αποτυπώσει τον κόσμο του Καπετάν Μιχάλη όπως τον κατέγραψε ο Καζαντζάκης. Έναν κόσμο αντρικής «τιμής», όπου «ξηγιούνται» τα μαχαίρια και η ζωή παύει να λογιέται ως κάτι σημαντικό όταν χάνονται η δικαιοσύνη και η αξιοπρέπεια. Και το σχετικό link...

Soloup και Παναγιώτης Πανταζής επανασυστήνουν στο κοινό τον Ζορμπά και τον Καπετάν Μιχάλη, δύο ξακουστά έργα του πιο δημοφιλούς και πολυμεταφρασμένου Έλληνα συγγραφέα, δύο αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Οι ταλαντούχοι δημιουργοί μιλούν στο OneMan. Δύο χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις μέρες από την επίσημη ανακοίνωση των εκδόσεων Διόπτρα για την απόκτηση των δικαιωμάτων του συνόλου του έργου του Νίκου Καζαντζάκη και μετά από την επανακυκλοφορία των βιβλίων του με επανασχεδιασμένα εξώφυλλα και σύγχρονη αισθητική, την πολυσυζητημένη κυκλοφορία του ανέκδοτου, άγνωστου μυθιστορήματος Ανήφορος, αλλά και τις διασκευές του σε παιδικά παραμύθια που παρέμεναν άγνωστες για δεκαετίες στο ευρύ κοινό, δύο από τα πλέον ξακουστά και διαχρονικά έργα του πιο δημοφιλούς και πολυμεταφρασμένου Έλληνα συγγραφέα – Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά και Καπετάν Μιχάλης – μεταφέρονται για πρώτη φορά σε graphic novel με την υπογραφή δύο καθιερωμένων ονομάτων του συγκεκριμένου χώρου. Ο μεν Soloup (Ζοrμπάς – Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη) τονίζει ότι προσπάθησε να επαναφηγηθεί τον Ζορμπά «με μια άλλη σειρά των επεισοδίων από αυτή του καζαντζακικού κειμένου. Ουσιαστικά, να κάνω ένα νέο μοντάζ, ώστε να αποκτήσει τον ρυθμό και τη ροή ενός σύγχρονου έργου στον κινηματογράφο ή μιας τηλεοπτικής σειράς, κρατώντας όμως τον λόγο και τις ιδέες του πρωτοτύπου». Ο δε Παναγιώτης Πανταζής (Καπετάν Μιχάλης) ότι έγραψε και σχεδίασε ένα κόμικ «με βάση ένα κλασικό έργο, αλλά το έφτιαξα έτσι ώστε να στέκεται μόνο του, να είναι η δική μου εκδοχή και να αποτελεί ένα καλοδουλεμένο κόμικ, το οποίο βγάζει νόημα ως αυτόνομο έργο». Οι δύο ταλαντούχοι δημιουργοί μιλούν στο OneMan για τη βιωματική τους σχέση με τις λέξεις του Καζαντζάκη, για τα θεμελιώδη ζητήματα που πραγματεύονται ο Ζορμπάς και ο Καπετάν Μιχάλης, και φυσικά για την έρευνα που έκαναν πριν πιάσουν, με σεβασμό και τόλμη, μολύβι και χαρτί. Ο Soloup Πριν από την προσωπική σας εμπλοκή, ποια ήταν η σχέση σας με το έργο του Καζαντζάκη; Εννοώ γενικά αλλά και ειδικά, όσον αφορά τα συγκεκριμένα έργα. Soloup: Στην εφηβεία αλλά και αργότερα, είχα ήδη κολλήσει με τον Καζαντζάκη. Είχα διαβάσει όλα τα μυθιστορήματά του, τον Ζορμπά, τον Φτωχούλη του Θεού, την Αναφορά στον Γκρέκο, τον Καπετάν Μιχάλη, τις Αδερφοφάδες… αλλά και τα πιο αναστοχαστικά, όπως ας πούμε την Ασκητική και τον Βραχόκηπο. Κι ανάμεσα σε αυτά και την απαιτητική Οδύσσεια. Στη συνέχεια βέβαια, καθώς ανακάλυπτα άλλες σκέψεις και άλλα κείμενα, απομακρύνθηκα από τον λόγο του Καζαντζάκη, που τον θεωρούσα πλέον υπερβολικό και κάπως παρωχημένο. Έλα όμως που κάποια πράγματα κάνουν κύκλους στις ζωές μας. Έτσι, πριν από δυο χρόνια και με αφορμή την πρόταση της Διόπτρας, όπως ξανάπιασα να μελετώ τον Ζορμπά, συνειδητοποίησα πόσα ουσιαστικά πράγματα έχει ακόμα να πει και στους σύγχρονους αναγνώστες. Τα πρωτογενή, υπαρξιακά ερωτήματα παραμένουν πάντα επίκαιρα. Παναγιώτης Πανταζής: Στο δημοτικό είχα εντυπωσιαστεί από το απόσπασμα που είχαμε στα Κείμενα. Αν δεν κάνω λάθος ήταν από το Αναφορά στον Γκρέκο. Βέβαια, απέτυχα παταγωδώς όταν προσπάθησα να το διαβάσω ολόκληρο. Ξαναδιάβασα Καζαντζάκη στον στρατό, την περίοδο δηλαδή που προσπαθούσα να γεμίσω τα νεκρά τρίωρα στους θαλάμους με όσο περισσότερα βιβλία γινόταν. Η αλήθεια είναι πως τα πήγα πολύ καλά. Δεν κατάφερα να ξαναδιαβάσω τόσο πολύ στην ενήλικη ζωή μου όσο τότε. Τον Καπετάν Μιχάλη τον διάβασα μετά από την πρόταση των εκδόσεων Διόπτρα για συνεργασία. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα κεντρικά ζητήματα που πραγματεύεται ο Καζαντζάκης αφενός στον Ζορμπά, αφετέρου στον Καπετάν Μιχάλη; Soloup: Ο Καζαντζάκης έχει ασχοληθεί με διαφορετικά είδη κειμένων: δοκίμια, άρθρα σε εφημερίδες, σενάρια, ένα ιδιόμορφο μυθιστόρημα, το Τόντα Ράμπα, μεταφράσεις, κείμενα σε περιοδικά, πολυσέλιδα ποιήματα, θεατρικά, ταξιδιωτικά. Μόνο στα τελευταία χρόνια της ζωής του καταπιάστηκε πιο συστηματικά με τα μυθιστορήματα που τον έκαναν ευρύτερα γνωστό. Και το πρώτο χρονολογικά υπήρξε ο Ζορμπάς. Ένα βιβλίο κομβικό για το σύνολο του δικού του έργου αλλά, όπως φάνηκε και στην πορεία, και για τα Ελληνικά γράμματα, αφού ο Ζορμπάς αποτελεί το πλέον πολυμεταφρασμένο ελληνικό λογοτεχνικό έργο. Σε αυτό συνυπάρχουν συμπυκνωμένες οι συγγραφικές και αναγνωστικές αναζητήσεις του Καζαντζάκη, αποδοσμένες με έναν ιδιόμορφο αφηγηματικό τρόπο, όπου το ψέμα και η αλήθεια παντρεύονται μοναδικά. Διαμορφώνουν έτσι ένα μυθιστόρημα που διαφέρει και απ’ όσα ακολούθησαν, αφού το σατιρικό και το γκροτέσκο στοιχείο πλέκονται με το τραγικό, σε μια σύνθεση που τη συναντούμε μόνο σε αρχετυπικά μυθιστορήματα, όπως για παράδειγμα στον Δον Κιχώτη του Θερβάντες ή στο Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ του Ραμπελαί. Παναγιώτης Πανταζής: Με κεντρική φιγούρα μια εκδοχή του πατέρα του – πιο άγρια και ηρωοποιημένη από τον άνθρωπο στον οποίο βασίστηκε – ο Καζαντζάκης περιγράφει με χορταστικό τρόπο τη ζωή στην Κρήτη το 1889, δηλαδή πριν και κατά τη διάρκεια μιας ακόμη εξέγερσης των Χριστιανών απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η ακατάπαυστη και εξουθενωτική αίσθηση του καθήκοντος, τα ανθρώπινα πάθη από τα οποία δεν μπορούν να ξεφύγουν ούτε οι ατσάλινοι μαχητές, οι μικρές χαρές που συντηρούν τους ανθρώπους ακόμη και σε καταστάσεις συντριπτικής πίεσης, είναι κάποια από τα θέματα που έχουν απασχολήσει τους ανθρώπους από πάντα, και τα οποία στον Καπετάν Μιχάλη βλέπουμε να δίνουν ζωή ή να βασανίζουν τους χαρακτήρες του. O Παναγιώτης Πανταζής Σε τι είδους προετοιμασία και έρευνα επιδοθήκατε; Ήταν ξεκάθαρη εξαρχής η εικόνα για το τι σκοπεύατε να κάνετε – ο οδικός, αν θέλετε, χάρτης για να φτάσετε στον τελικό προορισμό; Soloup: Όπως σας είπα και πιο πριν, ο Ζορμπάς έχει πολλές αναφορές σε λογοτεχνικά ή φιλοσοφικά κείμενα ή και σε ρεύματα ιδεών (Χριστιανισμός, Βουδισμός, Κομμουνισμός). Χρειάστηκε λοιπόν μια πραγματικά μεγάλη αναζήτηση σε αυτές τις κατευθύνσεις, η οποία αποτυπώνεται και στη βιβλιογραφία που παραθέτουμε στο τέλος του graphic novel. Ακόμα, για να μπω και στη σκέψη του συγγραφέα ανέτρεξα και σε άλλα κείμενά του, όπως για παράδειγμα στα ημερολόγιά του από το Άγιον Όρος, αλλά και στην αλληλογραφία του με στενούς του ανθρώπους – κυρίως με τον Πρεβελάκη. Στο οπτικό κομμάτι τώρα, εκμεταλλεύτηκα όσο καλύτερα μπορούσα τις αναφορές του σε έργα τέχνης, όπως ας πούμε στο «χέρι του Θεού», ενός συγκεκριμένου αγάλματος του Ροντέν, ώστε να αποδώσω με γραμμές και εικόνες τις δύσκολα μεταφερόμενες οπτικά, έννοιες και ιδέες του. Επιδίωξα όμως να βρεθώ και ο ίδιος σε τόπους του Ζορμπά ή της ευρύτερης Καζαντζακικής μυθοπλασίας: στο ορυχείο στην Καλογριά της Μάνης, στα βουνά και στις παραλίες της Κρήτης, στο μουσείο Ροντέν στο Παρίσι, στα μοναστήρια του Υμηττού και στο Τολέδο, όχι για μια «πιστή» αποτύπωση των όσων περιγράφει, όσο περισσότερο για να υποθέσω τις δικές του εντυπώσεις καθώς τα έβλεπε όλα αυτά. Παναγιώτης Πανταζής: Ένα ελεύθερο και απολαυστικό διάβασμα σαν αναγνώστης, για να γνωρίσω το έργο. Ένα ακόμη, αλλά αυτή τη φορά κρατώντας σημειώσεις για τα πάντα, προκειμένου να βγει η σκαλέτα του σεναρίου μου. Αμέτρητες ώρες στο ίντερνετ και στα βιβλία, ψάχνοντας για φορεσιές, χτενίσματα, αρχιτεκτονική και τοπία. Και δυο επισκέψεις στο Ηράκλειο, γιατί ο ψυχολογικός τόνος ενός τόπου είναι κάτι που βιώνεται. Ποιες ήταν οι σημαντικότερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε; Υπήρξαν συγκεκριμένες ζόρικες στιγμές που σας φάνηκαν βουνό; Από την άλλη, υπήρξαν στιγμές που σας έκαναν να εκπλαγείτε με το πόσο απρόσμενα αβίαστη ήταν η διαδικασία; Soloup: Στον Ζορμπά, όπως ίσως μπορείτε να φανταστείτε, η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν το να παλέψω με τα στερεότυπα που έχουν δημιουργηθεί από την ταινία του Κακογιάννη, Zorba the Greek. Η εικόνα του Ζορμπά σήμερα έχει ταυτιστεί τόσο πολύ με τη φιγούρα του Άντονι Κουίν αλλά και με την ευρύτερη μυθολογία της ταινίας, όπως το συρτάκι. Όμως από τη στιγμή που διαμορφώθηκε στα σχέδια η δική μου εκδοχή για την εικόνα του Ζορμπά, ο ήρωας άρχισε να αυτονομείται και να παίρνει, θα έλεγα, ακόμα και την πρωτοβουλία των κινήσεών του μέσα στα σκίτσα. Παναγιώτης Πανταζής: Το έργο είναι πλούσιο σε εικόνες, αλλά σχεδόν από την αρχή και σχετικά εύκολα ήξερα τι θα κρατήσω και τι θα μείνει έξω από τη δική μου εκδοχή. Αυτό που δεν υπολόγιζα όταν ξεκινούσα να δουλεύω, ήταν πως στην τελική ευθεία του project θα είχαμε κι ένα νεογέννητο στο σπίτι. Βέβαια, όπως γίνεται πάντα, αφού έχουν περάσει τα δύσκολα, κοιτάς με τι έχεις μείνει και σβήνεις το ζόρικο κομμάτι. Εγώ έχω μείνει με ένα κόμικ και μια κόρη, άρα όλα πήγαν καλά. Τελικά ο στόχος σας είναι να συστηθεί ο Καζαντζάκης σε ένα νεότερο κοινό, που δεν τον γνώριζε μέχρι σήμερα, ή να τον δει με μια νέα ματιά το ήδη υπάρχον κοινό; Soloup: Η δική μου προσπάθεια ήταν να επαναφηγηθώ τον Ζορμπά με μια άλλη σειρά των επεισοδίων από αυτή του καζαντζακικού κειμένου. Ουσιαστικά, να κάνω ένα νέο μοντάζ, ώστε να αποκτήσει τον ρυθμό και τη ροή ενός σύγχρονου έργου στον κινηματογράφο ή μιας τηλεοπτικής σειράς, κρατώντας όμως τον λόγο και τις ιδέες του πρωτοτύπου. Μια επαναφήγηση που νομίζω πως αφορά τόσο εκείνους που έχουν διαβάσει ήδη το έργο, όσο και εκείνους που το προσεγγίζουν για πρώτη φορά. Παναγιώτης Πανταζής: Για εμένα τίποτα από τα δύο. Σε καθετί που καταπιάνομαι, στόχος είναι να μείνει μια καλή δουλειά, για την οποία εγώ θα είμαι περήφανος και ο κόσμος θα έχει νιώσει κάτι. Εν προκειμένω, είναι ένα κόμικ που έγραψα και σχεδίασα με βάση ένα κλασικό έργο, αλλά το έφτιαξα έτσι ώστε να στέκεται μόνο του, να είναι η δική μου εκδοχή και να αποτελεί ένα καλοδουλεμένο κόμικ, το οποίο βγάζει νόημα ως αυτόνομο έργο. Ο Καζαντζάκης θα συστηθεί σε νεότερο κοινό – επειδή τα κόμικς απευθύνονται στατιστικά σε νεότερους ανθρώπους – και ταυτόχρονα θα ιδωθεί με νέα ματιά και από αυτούς που ήδη τον γνώριζαν. Ωστόσο, δεν ένιωσα ποτέ πως κάτι από τα δύο είναι ο στόχος μου. Και αν κάποιος δεν είχε ιδέα πριν, και με αφορμή το κόμικ μου διαβάσει και το πρωτότυπο, αυτό θα είναι τέλειο, καθώς μιλάμε για ένα αριστούργημα. Έχοντας πια εμβαθύνει στον Καζαντζάκη και ως δημιουργοί, υπάρχει κατά τη γνώμη σας κάποια παρεξήγηση ή/και παρερμηνεία για εκείνον και το έργο του, που καλό θα ήταν επιτέλους να αποσαφηνιστεί; Εν πάση περιπτώσει, σχετικά με ότι σας αφορά, ποιο κρατάτε ως το σημαντικότερο μάθημα που πήρατε για τον Καζαντζάκη μέσα από αυτή τη δημιουργική διαδικασία; Soloup: Η επαναφήγηση και η επανερμηνεία ενός κλασικού κειμένου όπως είναι ο Καπετάν Μιχάλης ή ο Ζορμπάς από τον Παναγιώτη κι εμένα, είναι ταυτόχρονα μια σύγχρονη ανάγνωση που γίνεται προφανώς με σεβασμό προς τον συγγραφέα. Και αυτός ο σεβασμός αποτυπώνεται με την ανάδειξη στοιχείων των κειμένων που μιλούν στον σημερινό αναγνώστη για τις δικές του προβολές. Αυτή ακριβώς η προσέγγιση είναι, νομίζω, που ξαναζωντανεύει τόσο τα κλασικά κείμενα όσο και το ενδιαφέρον του κοινού. Ειδικά όταν αυτά πλαισιώνονται από μια παράλληλη, προσεγμένη επανασύσταση του συνόλου του έργου του Καζαντζάκη, όπως αυτήν που πραγματοποιούν εδώ και δυο χρόνια οι εκδόσεις Διόπτρα. Παναγιώτης Πανταζής: Με συγκλόνισε ανά στιγμές ο τρόπος που σκάβει στα πιο κρυφά σημεία των ψυχών των χαρακτήρων του. Θα ήθελα να μπορώ να το κάνω κι εγώ σε δικά μου έργα, να δημιουργώ τρισδιάστατους χαρακτήρες με τόση άνεση. Τα graphic novels Ζοrμπάς – Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη του Soloup και Καπετάν Μιχάλης του Παναγιώτη Πανταζή κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα. Και το σχετικό link...

Στο κλείσιμο της χρονιάς, επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε δέκα ελληνικά κόμικς που κυκλοφόρησαν και ξεχώρισαν μέσα στο 2023. «Σύμβουλος ερωτικών υποθέσεων» Jimmy-Chris Agarai Τοποθετώντας στο κέντρο της ιστορίας του τον κατ’ επάγγελμα «σύμβουλο ερωτικών υποθέσεων» Σεβαστιανό Κανελά, ο Τζίμι-Κρις Αγκαράι δημιουργεί ένα κόμικς με νουάρ αισθητική και πλείστες πολιτικοκοινωνικές αναφορές. Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας αναλαμβάνει να κάνει τα πάντα ώστε ο πελάτης του να κάνει τον ερωτικό του στόχο πραγματικότητα, στήνοντας έτσι τις καταστάσεις και ρυθμίζοντας τις συνθήκες, με κίνητρα σίγουρα όχι άδολα και τρόπους σε καμία περίπτωση θεμιτούς. Ώσπου μια μέρα ο Σεβαστιανός θα έρθει αντιμέτωπος με μια υπόθεση που θα τον επιστρέψει στα εφηβικά του χρόνια και θα ανοίξει για αυτόν μια μαύρη τρύπα από την οποία δεν θα μπορέσει να γλιτώσει. ● Εκδόσεις Jemma Press Αριθμός σελίδων: 104 «Κουραφέλκυθρα: Omnibus III» Αντώνης Βαβαγιάννης Τα «Κουραφέλκυθρα» βέβαια δεν χρειάζονται συστάσεις. Πρόκειται για τη μακροβιότερη διαδικτυακή σειρά κόμικστριπ, της οποίας τα επεισόδια συγκεντρώνουν τεράστιο αριθμό λάικ και αναδημοσιεύσεων. Ταυτόχρονα είναι η σειρά με την ευρύτερη αναγνωρισιμότητα και εκτός του σταθερού και φανατικού κοινού των κόμικς. Ο ιθύνων νους πίσω από τα «Κουραφέλκυθρα» είναι ο Αντώνης Βαβαγιάννης, ο οποίος φέτος κυκλοφόρησε το τρίτο Omnibus με στριπάκια από το 2019 ώς τις αρχές του 2023, για να έχουμε και στις βιβλιοθήκες μας τον κύριο Κλιάφα, την οικογένεια Δαπόντε και λίγο... Γιάννη Οικονομίδη. ● Εκδόσεις Jemma Press Αριθμός σελίδων: 240 «The Working Deadline» Πάνος Ζάχαρης Ο τρίτος τόμος της σειράς «Working Dead» του Πάνου Ζάχαρη. Μονοσέλιδες αυτοτελείς ιστορίες χιλιάδων χρόνων ταξικής καταπίεσης (και λίγων μικρών εξεγερσιακών αναλαμπών) συγκεντρώνονται σε αυτό το άλμπουμ, δημιουργώντας μια τριλογία γλυκόπικρου χιούμορ για τις οδυνηρές σχέσεις μεταξύ κυρίων και δούλων, αφεντικών και εργατών, κεφαλαίου και μισθωτής εργασίας. Οι βαθιές ιστορικές γνώσεις του σκιτσογράφου για τα θέματα τα οποία πραγματεύεται καθώς και η πολιτική του στράτευση, καθιστούν την τριλογία ένα πλήρες πολιτικοϊδεολογικό μανιφέστο σε μορφή κόμικς. ● Εκδόσεις Τόπος Αριθμός σελίδων: 88 «Μεφίστο» Δημήτρης Καμένος O Δημήτρης Καμένος συνομιλεί με ένα από τα μεγαλύτερα έργα της δυτικής λογοτεχνίας, τον «Φάουστ» του Γκέτε, για να δημιουργήσει μια παρωδία και να μιλήσει για το σήμερα. Ο «Μεφίστο» είναι επομένως κάτι πολύ παραπάνω από μια παρωδία του «Φάουστ». Το έργο του αναπαράγει τον γνωστό αρχέγονο μύθο του ανθρώπου που πούλησε την ψυχή του στον Διάβολο. Το «Μεφίστο» δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο Καρέ Καρέ. Ο τόμος όπου συγκεντρώθηκαν όλα τα επεισόδια διακρίνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο με τίτλο «Ένα ιατρικό σίριαλ», οι ήρωές μας περιφέρονται στην Κόλαση, έναν απέραντο τόπο γεμάτο δαίμονες-γιατρούς και δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία, προκειμένου να βρουν θεραπεία για την κατά φαντασίαν ασθένεια του Φάουστ. Στο 2ο μέρος («Ο άσωτος υιός») η περιπλάνηση μεγαλώνει καθώς, προκειμένου ο Μεφίστο να δώσει έστω μία στιγμή αληθινής ευτυχίας στον Φάουστ, τον περιφέρει σε νεανικές μπιραρίες, στο μεγάλο καρναβάλι και στην Αυλή του Μεγάλου Αλέξανδρου. ● Εκδόσεις Χαραμάδα Αριθμός σελίδων: 128 «Στη σκιά του Ολύμπου» Θανάσης Καραμπάλιος, Νίκος Σταυριανός Ο σεναριογράφος και σχεδιαστής της σειράς «1800» Θανάσης Καραμπάλιος και ο νέος δημιουργός Νίκος Σταυριανός, συμπράττουν δημιουργικά και μας αφηγούνται ιστορίες και θρύλους από τα χωριά της Ελασσόνας «στη σκιά του Ολύμπου». Τέσσερις ιστορίες για έναν κόσμο αρχαϊκό, κατάφορτο από παγανιστικά κατάλοιπα και μαγικές πρακτικές. Έναν κόσμο γεμάτο νεράιδες, στοιχειά και αρχαίες ειδωλολατρικές συνήθειες που επιβίωσαν μέσα και έξω από τον χριστιανισμό. ● Εκδόσεις Jemma Press Αριθμός σελίδων: 64 «Ποτ Πουρί» Tasmar Ο Τάσος Μαραγκός (Tasmar) συγκεντρώνει σε ένα «ποτ πουρί» τα σκίτσα που έφτιαξε την περίοδο 2019-2023, καταγράφοντας τη δυστοπία της εποχής μας. Μιας εποχής κατά την οποία ζήσαμε πανδημία, lockdown, μαφιόζικες εκτελέσεις, αστυνομική καταστολή, γυναικοκτονίες, πυρκαγιές, πλημμύρες, πολέμους στη γειτονιά μας, υποκλοπές, κρατική δολοφονία στα Τέμπη και τόσα άλλα που καθιστούν δυσοίωνες τις προβλέψεις για το μέλλον. Άλλωστε το «Ποτ Πουρί» είναι «μια ανθολογία σκίτσων λίγο πριν το τέλος του κόσμου». ● Εκδόσεις Μικρός Ήρως Αριθμός σελίδων: 144 «Ζοrμπάς – Πράσινη πέτρα ωραιοτάτη» Soloup Ο γνωστός σκιτσογράφος Soloup (Αντώνης Νικολόπουλος) διασκευάζει με τη γλώσσα των κόμικς ένα από τα πιο εμβληματικά και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα του Νίκου Καζαντζάκη, το «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Στο ογκώδες αυτό βιβλίο 500 σελίδων επαναπροσεγγίζει τον Ζορμπά και μας επαναφηγείται τον καζαντζακικό ήρωα μακριά από τα εθνοκεντρικά στερεότυπα, για τα οποία σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται και η κινηματογραφική μεταφορά του 1964. Ο Soloup μάς παρουσιάζει όχι τον «γραφικό Έλληνα», αλλά έναν άνθρωπο που αναζητά την ελευθερία. ● Eκδόσεις Διόπτρα Αριθμός σελίδων: 520 «Καπετάν Μιχάλης» Παναγιώτης Πανταζής Στον δεύτερο τόμο του εκδοτικού προγράμματος της Διόπτρας για τα 140 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Καζαντζάκη, ο Παναγιώτης Πανταζής (Pan Pan) φέρνει σε πέρας με επιτυχία ένα φιλόδοξο εγχείρημα: τη μεταφορά του έργου «Καπετάν Μιχάλης» σε κόμικς. Με φόντο τα γεγονότα που οδήγησαν τους χριστιανούς της Κρήτης στην επανάσταση του 1889 απέναντι στους οθωμανούς, ο Καπετάν Μιχάλης, με τη φήμη του αγριμιού, αναζητάει την ελευθερία σε ακόμη έναν τομέα. ● Εκδόσεις Διόπτρα Αριθμός σελίδων: 168 «Τ’ Αμπελοκηπιώτικα της Αθήνας» Θανάσης Πέτρου Μετά τα «Νεαπολίτικα», ο πολυτάλαντος και υπερπαραγωγικός Θανάσης Πέτρου μάς ξεναγεί στους Αμπελόκηπους της Αθήνας, όπου έζησε για κάποια χρόνια ως – εκ Θεσσαλονίκης – εσωτερικός μετανάστης. Σε αυτό το εξαιρετικά καλοδουλεμένο λεύκωμα ο Πέτρου καταγράφει, κατόπιν υποδειγματικής έρευνας, την ιστορία, την αρχιτεκτονική και την ανθρωπογεωγραφία μιας ολόκληρης συνοικίας, προσφέροντας στο αναγνωστικό κοινό μια δουλειά που δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει από τις εργασίες πολλών αθηναιογράφων, δημοσιογράφων και ρεκτών της τοπικής ιστορίας. ● Εκδόσεις Oblik Αριθμός σελίδων: 194 «Μικρός Ήρως» – Επετειακή έκδοση Α' και Β' τόμος Συλλογικό Το 2023 ασφαλώς ανήκει στον Μικρό Ήρωα. Και αυτό γιατί φέτος συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου τεύχους «Μικρός Ήρως» των Στέλιου Ανεμοδουρά και Βύρωνα Απτόσογλου, του εικονογραφημένου περιοδικού με το οποίο μεγάλωσαν γενιές και γενιές Ελλήνων αναγνωστών. Έτσι, μετά τη μεγάλη έκθεση εικονογράφησης στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και την έκδοση του πολυτελούς άλμπουμ αφιερωμένου στα 70 χρόνια (1953-2023), οι εκδόσεις Μικρός Ήρως μάς ετοίμασαν και δύο έγχρωμα άλμπουμ 100 σελίδων έκαστο, με μικρές αυτοτελείς ιστορίες από δεκαοχτώ Έλληνες καλλιτέχνες που αποτίουν φόρο τιμής στον Γιώργο Θαλάσση, τον Σπίθα και την Κατερίνα – τους μικρούς ήρωες που έγραψαν και εκείνοι το δικό τους χάρτινο έπος της Εθνικής Αντίστασης. ● Εκδόσεις Μικρός Ήρως Αριθμός σελίδων: (Α’ τόμος) 106, (Β’ τόμος) 108 Και το σχετικό link...

Οι δημιουργοί μιλούν στην «Κ» για την πρόκληση να εικονογραφήσουν σαν «ανθρώπους της διπλανής πόρτας» εμβληματικά πρόσωπα του παρελθόντος. Εμβληματικά πρόσωπα του παρελθόντος υπαρκτά ή μη σε σύγχρονο αφηγηματικό καμβά. Η Μήδεια, ο Αριστοτέλης, και ο Καπετάν Μιχάλης «ζωντανεύουν» ξανά χάρη σε νέες δημιουργίες. Τα υλικά, αναγνωρισμένα και διαχρονικά. Η τεχνοτροπία παρουσίασης είναι εμπνευσμένη από το αποτύπωμα των καιρών. Τα graphic novels (μυθιστορήματα–κόμικς) μας ξανασυστήνουν εμβληματικές μορφές, με συναρπαστικές πινελιές. Τετραγωνάκια με ασπρόμαυρες ή πολύχρωμες εικόνες, φυσαλίδες και συννεφάκια με διαλόγους, αλλά και σκίτσα που τα «ακούς» καθώς αναπαριστούν με εύστοχο τρόπο ηχητικά εφέ, όπως έναν δυνατό κρότο ή μια έκρηξη. Το αναπτυσσόμενο αφηγηματικό αυτό είδος συμβάλλει στη σύνδεση του τότε με το σήμερα, μέσω μιας κατανοητής και διασκεδαστικής προσέγγισης ιστορικών γεγονότων. Από το graphic novel «Καπετάν Μιχάλης» του Παναγιώτη Πανταζή. Ο Παναγιώτης Πανταζής (Pan Pan) είχε πλούσια πρώτη ύλη για το σενάριο του νέου του βιβλίου «Καπετάν Μιχάλης» (εκδ. Διόπτρα). Η ιστορία ακολουθεί τον πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη στα τέλη του 19ου αιώνα. Η τεταμένη κατάσταση ανάμεσα σε Οθωμανούς και χριστιανούς στην Κρήτη θα οδηγήσει στην επανάσταση του 1889 και ο ήρωας θα αγωνιστεί για την ελευθερία του. «Οι εκδόσεις απέκτησαν τα δικαιώματα του Καζαντζάκη και μου πρότειναν να κάνω ένα κόμικ που λαμβάνει χώρα σε αυτή τη χρονική περίοδο. Ήταν μια τεράστια αλλά ενδιαφέρουσα πρόκληση για μένα», λέει στην «Κ» ο κ. Πανταζής. «Έπρεπε να προετοιμαστώ ανάλογα, να διαβάσω, να αναζητήσω πηγές για το πώς φέρονταν οι άνθρωποι, πώς ζούσαν, πώς μιλούσαν, τι θεωρούσαν φυσιολογικό και τι όχι σε σχέση με την κανονικότητα της εποχής». Από το graphic novel «Μήδεια» της Σοφίας Κομηνέα και του Ανδρέα Γιοβάνου. Για τη δημιουργία της «Μήδειας» (η δεύτερη έκδοση κυκλοφόρησε το 2023 από την Comicdom Press), η Σοφία Κομηνέα διασκεύασε με προσμείξεις τα ομώνυμα έργα των Σενέκα, Ζαν Ανούιγ και Χάινερ Μιούλερ. «Προσπάθησα να μεταφέρω το έργο στο σήμερα. Επέλεξα μια πιο σύγχρονη εκδοχή του λόγου, μια πιο γρήγορη και κοφτή γραφή σε συνδυασμό με την εικονογραφική απόδοση του Ανδρέα Γιοβάνου. Ναι μεν αποτυπώνει την εποχή αλλά με έναν τρόπο μινιμαλιστικό, με τα ελάχιστα απαραίτητα στοιχεία καθώς και με πιο σύγχρονες οπτικές λήψεις ως προς τη σκηνοθεσία», εξηγεί η ίδια. Όπως αναφέρει, σκοπός των δημιουργών είναι να τονίσουν τη θεατρική του ατμόσφαιρα αλλά και να εμβαθύνουν στην ψυχοσύνθεση της Μήδειας. «Θεωρώ ότι η ιστορία πραγματεύεται διαχρονικά θέματα. Η Μήδεια έχει έναν πολυδιάστατο χαρακτήρα τον οποίο θέλησα να παρουσιάσω μέσα από το graphic novel. Η ίδια αντιδρά στα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής της και προσπαθεί να προασπίσει την τιμή της. Θα λέγαμε ότι είναι ένα μανιφέστο ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις. Mια κραυγή κατά της φαλλοκρατίας της εποχής, κατά της δυσμενούς θέσης της γυναίκας. Εκτός από αυτό, η ιστορία θίγει και θέματα της προσφυγιάς, της εξορίας». Από το graphic novel «Αριστοτέλης» σε δημιουργία Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου. Στοιχεία επικαιρότητας στο βιβλίο του «Αριστοτέλης» (εκδ. Ίκαρος) ήθελε να δώσει και ο σκιτσογράφος Αλέκος Παπαδάτος. Μαζί με τον συγγραφέα Τάσο Αποστολίδη, ξεκίνησαν να εργάζονται πάνω στο βιβλίο ένα χρόνο πριν την πανδημία. «Υπάρχει μια σεμνοτυφία, μια συντηρητική αντιμετώπιση του πώς θα αναπαρασταθεί ένας τέτοιος άνθρωπος. Zήτησα από τον Τάσο Αποστολίδη να μειώσει το κείμενο όσο γίνεται περισσότερο, να δώσουμε περισσότερο χώρο στην εικόνα αφενός και αφετέρου να εξανθρωπίσουμε λίγο αυτόν τον χαρακτήρα», λέει ο κ. Παπαδάτος. Και συμπληρώνει: «Πήραμε έναν αρχαίο Έλληνα που όμως δεν θέλαμε να είναι απλός ήρωας. Τον κάναμε λίγο πιο καθημερινό, πιο δικό μας, πιο “άνθρωπο της διπλανής πόρτας”. Έχει την περιέργεια, τη φιλομάθεια, την τρομακτική ενέργεια να διαβάζει από μικρός τα πάντα σε μια εποχή όπου μόνο άκουγαν για να μαθαίνουν». Αξίες του παρελθόντος… στο σήμερα Η μαζική αυτή τάση των graphic novels που βασίζονται σε κάποιο παλιό λογοτεχνικό κείμενο και διασκευάζονται για ένα διαφορετικό κοινό, υπάρχει τουλάχιστον εδώ και οκτώ χρόνια. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε το πώς προβάλλονται οι αξίες του παρελθόντος στο σήμερα. Για παράδειγμα, ο «Καπετάν Μιχάλης» είναι ένας ορμητικός χαρακτήρας με στοιχεία ενός τυπικού – για την εποχή – άνδρα. «Στο 2023, οι συμπεριφορές του αποτελούν στοιχεία ενός άνδρα ο οποίος αφού έχει κάνει κάποια εγκλήματα βρίσκεται δικαίως στη φυλακή. Από την άλλη, υπάρχουν και καλά στοιχεία που είναι ωραίο να τονιστούν με τον ανάλογο τρόπο», λέει ο κ. Πανταζής. Αν ανατρέξουμε πίσω στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, μυθιστορηματικά κόμικς όπως το «Maus» και αργότερα το «Persepolis» ήταν περισσότερο non-fiction και όχι εκτεταμένα fantasy μυθιστορήματα. «Τα ιστορικά τοποθετούνται στην ομάδα που κάποιοι ονομάζουν reality comics. Ένα κομμάτι τους αναφέρεται σε βιώματα και όχι σε καθαρά fiction ιστορίες. Δεν είναι άσχημο να μάθει ο αναγνώστης κάτι καινούργιο μέσα από τη ματιά ενός κόμικ με τα εργαλεία, τα μέσα που προσφέρει. Όλο αυτό έχει και γνωσιακό ενδιαφέρον. Χωρίς να θέλουμε να υπονοήσουμε ότι τα graphic novels μπορούν να αντικαταστήσουν την ακαδημαϊκή γνώση», τονίζει ο κ. Παπαδάτος. Σύμφωνα με τον κ. Πανταζή, όταν ένας εικονογράφος ή συγγραφέας καταπιάνεται με έργο που αφορά μια διαφορετική εποχή, «νιώθω ότι θα πρέπει λίγο να το κοιτάμε καθαρά από το σήμερα για να μπορέσουμε να κρατήσουμε τι αξίζει και τι πρέπει να τεθεί υπό κρίση ώστε να έχει νόημα. Αλλιώς, ας το αφήσουμε εκεί που ήταν». Και το σχετικό link...

Ιστορικά κόμικς, βιογραφίες, έμπνευση από τη λογοτεχνία, ακόμα και καινούργιος Αστερίξ. Zorμπάς – Πράσινη πέτρα ωραιότατη, Soloup (εκδ. Διόπτρα): Επειδή η επαναφήγηση του Έλληνα κομίστα αφαιρεί τα στερεότυπα που βαραίνουν την πλάτη του εμβληματικού ήρωα. Κάτω ο Χίτλερ! Ή γιατί ο Καρλ δεν ήθελε να γίνει ποδηλάτης, Γιόκεν Βόιτ (εκδ. Ποταμός): Για την ελπίδα που δίνει μια νεανική ιστορία θάρρους ενάντια στον βάρβαρο κόσμο της ναζιστικής Γερμανίας. Η Κόλαση του Δάντη, Πολ και Γκαετάν Μπριζί (εκδ. Οξύ): Γιατί είναι σημαντικό τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας να παίρνουν νέα πνοή, διατηρώντας την αρχική – μεσαιωνική – τους ατμόσφαιρα. Ο κόσμος της σοφίας, Νικομπί & Βενσάν Ζαμπού (εκδ. Μεταίχμιο-Αλεξάνδρεια): Για να ταξιδέψετε στον κόσμο της φιλοσοφίας, όπως τον αφηγήθηκε ο Γιοστέιν Γκάαρντερ, και τον συστήνουν ξανά με τον δικό τους τρόπο δύο κορυφαίοι δημιουργοί των ευρωπαϊκών κόμικς. Κοντά στις ράγιες, Στέλλα Στεργίου & Γεωργία Ζάχαρη (εκδ. Μεταίχμιο): Επειδή οι δύο ταλαντούχες εικονογράφοι μεταφέρουν με μεράκι και φροντίδα άλλο ένα πολυαγαπημένο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη. Καπετάν Μιχάλης, Παναγιώτης Πανταζής (εκδ. Διόπτρα): Για να γνωρίσετε το πλέον επικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη μέσα από το συναρπαστικό πενάκι του Pan Pan. Ερντογάν: Η άνοδος ενός σύγχρονου σουλτάνου, Τσαν Ντουντάρ (εκδ. Anubis): Επειδή δεν συναντάμε συχνά μια τόσο πειστική βιογραφία από έναν πολέμιο του βιογραφούμενου προσώπου. Θαυμαστός καινούργιος κόσμος, Φρεντ Φόρντχαμ (εκδ. Οξύ): Γιατί η προσέγγιση θυμίζει Blade Runner, αναδεικνύοντας τις προφητικές σκέψεις του Άλντους Χάξλεϊ. Αστερίξ: Η λευκή ίριδα, Ντιντιέ Κονράν & Φαμπκαρό (εκδ. Μαμούθ κόμιξ): Επειδή σατιρίζει σύγχρονα φαινόμενα τόσο επιτυχημένα, ώστε οι Γκοσινί και Ουντερζό θα ήταν περήφανοι. Το Ινκάλ, Moebius & Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι (εκδ. Anubis): Για τον απλούστατο λόγο ότι, αν υπάρχει ένα graphic novel εκεί έξω που άλλαξε την ποπ κουλτούρα, τότε είναι αυτό. Και το σχετικό link...

Το ιστορικό μυθιστόρημα του σπουδαίου Έλληνα λογοτέχνη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα σε έναν εξαιρετικά καλοφτιαγμένο τόμο, σε σχέδιο και σενάριο του Παναγιώτη Πανταζή. Ο Καπετάν Μιχάλης, ένα από τα τελευταία έργα του Καζαντζάκη, είναι από τα κορυφαία μυθιστορήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1953, ενώ το 2022 κυκλοφόρησε σε μια εξαιρετική έκδοση από τη Διόπτρα με νέο εξώφυλλο, ειδικά σχεδιασμένη γραμματοσειρά, εισαγωγικά κείμενα και επίμετρο που προσφέρουν περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το ίδιο το έργο και την εποχή στην οποία γράφτηκε. Από τις εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορεί και το graphic novel που έφτιαξε ο Παναγιώτης Πανταζής (Pan Pan) σε δικό του σκίτσο και σενάριο, μία από τις πιο ολοκληρωμένες κυκλοφορίες του είδους που έχουν γίνει ποτέ στην Ελλάδα. Ο Καπετάν Μιχάλης, ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, είναι ένας άγριος και ανυπότακτος πολεμιστής που έχει ορκιστεί να είναι μαυροντυμένος, αξύριστος και αγέλαστος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη. Όταν όμως συναντά την Εμινέ, τη γυναίκα του αδελφοποιτού του, του Νουρήμπεη, τον κυριεύει «ένας δαίμονας» που παρά τις προσπάθειές του δεν καταφέρνει να τον βγάλει από το μυαλό του. Καθώς η τεταμένη κατάσταση μεταξύ Οθωμανών και χριστιανών στο νησί προκαλεί γεγονότα που θα οδηγήσουν στην επανάσταση του 1889, ο Καπετάν Μιχάλης βρίσκεται να αναζητά την ελευθερία σε έναν ακόμη τομέα… Παναγιώτης Πανταζής (Pan Pan) Η υπόθεση τοποθετείται το 1889, την περίοδο της Κρητικής Επανάστασης, σε έναν κόσμο αγριότητας, του οποίου η ηθική εντελώς διαφορετική από τη σημερινή, οι κανόνες του ορίζονται από τον αγώνα ενάντια στην υποδούλωση και τη βαναυσότητα, όπως επιβάλλει η έννοια της επανάστασης· τα γεγονότα είναι πραγματικά (ο Καπετάν Μιχάλης φτιάχτηκε κατ’ εικόνα του πατέρα του συγγραφέα), αρκετά είναι φανταστικά, όλα όμως δημιουργούν δυνατούς χαρακτήρες. Ως σύνολο, ο Καπετάν Μιχάλης είναι το πιο ολοκληρωμένο graphic novel που έχει δημιουργήσει μέχρι τώρα ο Pan Pan, με εκπληκτική ροή και καρέ συναρπαστικά που μεταφέρουν ιδανικά τον κόσμο και την ατμόσφαιρα που πλάθει στο βιβλίο του ο Καζαντζάκης. — Έχεις μεταφέρει κι άλλα μυθιστορήματα στη φόρμα του graphic novel. Πόσο διαφορετικό ήταν αυτήν τη φορά; H βασικότερη διαφορά είναι πως στα Μυστικά του Βάλτου έκανε τη σεναριακή διασκευή ο Γιάννης Ράγκος. Για τον Καπετάν Μιχάλη δούλεψα όχι μόνο το σχέδιο αλλά και το σενάριο με editor τον Γιώργο Γούση. Δεν υπάρχει λόγος σύγκρισης, ωστόσο απόλαυσα περισσότερο το να σχεδιάζω τα ρούχα των Ελλήνων και των Τούρκων. — Ποια ήταν τα στοιχεία που σου τράβηξαν το ενδιαφέρον; Η ευκολία του Καζαντζάκη να χτίζει χαρακτήρες μέσα από λεπτές αποχρώσεις της συμπεριφοράς τους. Αυτή ήταν και η μεγαλύτερη πρόκληση ως προς τη μεταφορά του μυθιστορήματος σε κόμικ: οι μύχιες σκέψεις, τα πάθη που δρουν παρασκηνιακά και κόντρα στις αρχές που διέπουν τις συμπεριφορές όλων σε πρώτο επίπεδο. Κάποιες σκηνές είναι τόσο πλούσιες που θα ήθελα να είχα την πολυτέλεια να τους αφιερώσω το δικό τους βιβλίο. — Τι προετοιμασία έπρεπε να κάνεις για να σχεδιάσεις το σκηνικό της Κρήτης της εποχής; Διάβασα για την περίοδο, για τη συμπεριφορά των ανθρώπων, την καθημερινότητά τους, για να καταλάβω τι είναι η fiction εκδοχή του Καζαντζάκη και τι ιστορικά ακριβές· όχι για να ακολουθήσω το δεύτερο, αλλά για να έχω μια πιο σφαιρική εικόνα ώστε να μπορέσω να φτιάξω το σύμπαν του κόμικ μου. Αναζήτησα βιβλία με φωτογραφίες της εποχής και ομάδες στο Facebook. Μεγάλη ανακούφιση μου έδωσε το γεγονός πως ο Κούλες και τα εντυπωσιακά τείχη του Ηρακλείου διατηρούνται σε εξαιρετική κατάσταση – το σχήμα των προμαχώνων θα μπορούσε να είναι βγαλμένο από κάποια καμπάνια του Aphex Twin. Και φυσικά επισκέφθηκα το Ηράκλειο δύο φορές, γιατί καμία έρευνα δεν συγκρίνεται με το να περπατάς και να ανασαίνεις τον αέρα της περιοχής. — Τι ήταν αυτό που σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση στον Καπετάν Μιχάλη ως χαρακτήρα; Είναι καλός ή κακός ήρως με τα σημερινά δεδομένα; Με τα σημερινά δεδομένα είναι ένας... απαράδεκτος τύπος. Είναι μια ακραία πατριαρχική μορφή που ισοπεδώνει τα πάντα στο πέρασμά της. Έχει μόνο έναν κανόνα: είναι αποδεκτό μόνο ό,τι μπορεί να συμβάλει στην ελευθερία της Κρήτης, καμία απόλαυση δεν δικαιολογείται. Ο Καζαντζάκης δείχνει να μην μπορεί να αποφασίσει μεταξύ του θαυμασμού του για τους ηρωισμούς του πατέρα του και της κριτικής απέναντί του. — Τι θέματα πραγματεύεται το έργο του Καζαντζάκη; Έκανες αλλαγές στο δικό σου έργο; Βλέπουμε μια δραματοποιημένη εκδοχή του πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη στο κατώφλι της Κρητικής Επανάστασης του 1889. Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το γεγονός ότι η Κρήτη δεν είναι ελεύθερη, μέχρι που ο Καπετάν Μιχάλης γνωρίζει πρώτη φορά στη ζωή του τον έρωτα, που φυσικά ποτέ δεν κατονομάζεται ως τέτοιος αλλά ως «δαίμονας» στην καλύτερη. Εκεί περιπλέκονται τα πράματα γιατί ο πόθος του στρέφεται προς τη γυναίκα του «αδελφοχτού» και αντίπαλο δέους του στους Οθωμανούς, του Νουρήμπεη. Στη συνέχεια γίνεται όλο και πιο πολύπλοκο. Το πρωτότυπο μυθιστόρημα δίνει ένα συνολικότερο context της κατάστασης στην Κρήτη της εποχής, εγώ, για λόγους οικονομίας – μία σελίδα μυθιστορήματος συνήθως αντιστοιχεί σε περισσότερες σελίδες κόμικ –, χρειάστηκε να μοντάρω αρκετά. Έμεινα πιστός στην πλοκή, απλώς κοιτάζω τα γεγονότα από το 2023 και επιλέγω να τα φωτίσω αναλόγως. — Υπάρχει δική σου ερμηνεία στο βιβλίο του Καζαντζάκη; Ναι, αλλά το μόνο που μπορώ να πω χωρίς να κάνω spoiler είναι πως για μένα είναι σαφές πως ο Καπετάν Μιχάλης δεν είναι ήρωας αλλά ένας καταπιεσμένος από την πατριαρχία άνθρωπος που με τη σειρά του καταπιέζει. — Πόσο καιρό σού πήρε να το ολοκληρώσεις; Περίπου δεκαπέντε μήνες. Και το σχετικό link...