Η ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΚΟ

[soloup]

 

Τα εξώφυλλα είναι από τον green-mits.

 

 

Κοπιποστάρω την παρουσίαση του βιβλίου από την Γαλέρα #33...

 

 

 

Η γελοιογραφία και το δαιμονικό

 

Μια πολύ σημαντική μελέτη για τους... γελοιογραφικούς δαίμονες δεν έχει βρει ακόμα την προβολή που της αξίζει.

 

 

 

Εικόνα από το βιβλίο «Η γελοιογραφία και το Δαιμονικό» του Βασίλη Πασχάλη, εκδ. Ιδίοις Αναλώμασιν. Joseph Benedikt Engl, «Οι εχθροί μας»: «Βλακεία» (Σειρά γελοιογραφιών με θέμα την ανθρώπινη μωρία), Simpliccimus, 1896.

 

 

Ένα εξαιρετικό βιβλίο έπεσε στα χέρια μου πριν μερικούς μήνες στο βιβλιοπωλείο τής Βαβέλ. Και αφού το ξεκοκάλισα, αισθάνθηκα την ανάγκη να σας κάνω τις συστάσεις. «Η Γελοιογραφία και το Δαιμονικό» είναι ο τίτλος αυτής της καλοδουλεμένης εργασίας τού Βασίλη Πασχάλη, που κυκλοφορεί εδώ και αρκετό καιρό από τις εκδόσεις… «ιδίοις αναλώμασιν». «Εκδόσεις» που φωτογραφίζουν ουσιαστικά το αξιέπαινο αυτοεκδοτικό εγχείρημα του συγγραφέα. Μια σχετικά δυσεύρετη μελέτη, που πραγματικά θα άξιζε μια καλύτερη τύχη και περισσότερη προσοχή.

Το βιβλίο δεν αναφέρεται γενικά στη γελοιογραφία, αλλά στοχεύει επιλεκτικά σ’ ένα από τα πιο «πικάντικα» και δυσκολοχώνευτα συστατικά της. Τις απεικονίσεις τού κακού και τη δαιμονοποίηση μέσω της σάτιρας του γελοιογραφικού «αντιπάλου».

 

Το βιβλίο αρχίζει με μια περιεκτικότατη, ετυμολογικά κι εννοιολογικά, προσέγγιση του όρου «Χιούμορ». Με αφετηρία τις πρωταρχικές ρίζες τού λατινικού «humor» και του ελληνικού «χυμός», ο συγγραφέας μάς ξεναγεί διαμέσου του Γαληνού, του Αριστοτέλη, του Rabelais αλλά και με θεωρήσεις όπως αυτές του Freud και του Bakhtin, στα πιο βαριοΐσκιωτα μονοπάτια του αστείου. Τη «διακωμώδηση», τη «γελοιοποίηση», τον υποβιβασμό τού σατιριζομένου σε μια χάρτινη εκδοχή «κωμικής βίας» και γελοιογραφικής εξόντωσης. Παράλληλα, εξετάζεται και το δεύτερο ουσιαστικό σκέλος τής εργασίας. Το «δαιμονικό» στοιχείο, όπως αυτό εμφανίζεται στη γελοιογραφία μέσω της ζωομορφίας ή της απόδοσης «διαβολικών» χαρακτηριστικών, χρησιμοποιώντας ως συνηθέστερο μέσο το γκροτέσκο τού σχεδίου.

 

Στη συνέχεια, ο συγγραφέας επικεντρώνεται και στο ίδιο το σατιρικό σκίτσο, περιγράφοντας την ιστορική του εξέλιξη (sketch, cartoon, disegno, caricatura) αλλά και τις φυσιογνωμικές καταβολές τής γελοιογραφίας, από τον Αίσωπο και τους «χαρακτήρες» τού Θεόφραστου μέχρι την αναγέννηση των Caracci και Leonardo αλλά και τους Daumier και Hogarth. Μια αναδρομή που, ακολουθώντας σε ιστορική σειρά το «Μακάβριο», τη ζωομορφική αλληγορία και την τερατομορφία, φτάνει σε νεότερες εφαρμογές δαιμονοποίησης όπως είναι αυτή του γελοιογραφούμενου Χίτλερ.

 

Στα τελευταία κεφάλαια παρακολουθούμε ένα πλήθος δαιμονικών τυποποιήσεων σε συγκεκριμένες γελοιογραφίες Δυστυχώς όμως (φαντάζομαι λόγω των αντικειμενικών περιορισμών της έκδοσης) ελάχιστες από αυτές τις αναφορές μπορούμε να δούμε στο σχετικό παράρτημα του βιβλίου. Μια χρονική καταγραφή που ξεκινάει από την αναγεννησιακή προϊστορία των σχεδίων και διαπερνά τις σημαντικότερες περιόδους τής ευρωπαϊκής ιστορίας όπως αυτή της Γαλλικής Επανάστασης και του Βοναπάρτη, του βιομηχανικού κόσμου του 19ου αιώνα, των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, αλλά και τη μεταπολεμική περίοδο. Στην καταγραφή δεν απουσιάζει η ελληνική γελοιογραφία, έστω με σύντομες αναφορές, με χαρακτηριστικότερη ίσως αυτή στα… δαιμονόπληκτα περιοδικά που τυπώθηκαν στα ελληνικά. Tη… «Διαολαποθήκη», τον «Γεροδιάβολο», τον «Εωσφόρο», τον «Ασμοδαίο» ή τον «Σατανά»! Και φυσικά, αναφορά στους πρωτεργάτες τους (Ξένος, Άννινος, Ροΐδης, Σουρής κ.ά.) αλλά και πλήθος άλλων ελλήνων γελοιογράφων από την εποχή εκείνη μέχρι τις μέρες μας.

 

Η σημαντική αυτή δουλειά υποστηρίζεται βιβλιογραφικά με πλήθος παραπομπών και είναι, κατά την εκτίμησή μου, μια από τις καλύτερες εξειδικευμένες εργασίες για τη γελοιογραφία που έχουν γραφτεί μέχρι σήμερα στην ελληνική γλώσσα. Όμως «Η γελοιογραφία και το δαιμονικό», αυτός ο μεστός καρπός τής πολύχρονης εργασίας τού Βασίλη Πασχάλη, αδικείται από την παρούσα μορφή της έκδοσης. Πιστεύω ότι είναι ανάγκη κάποια στιγμή αυτό το βιβλίο να τύχει της προσοχής ενός μερακλή εκδότη ώστε στις σελίδες ενός πιο άνετου, καλοσχεδιασμένου τόμου να ξεδιπλωθεί όλη η δουλειά τού Πασχάλη με τις, φαντάζομαι, πολυάριθμες εικονογραφικές παραπομπές του. Μια εξαιρετική δουλειά, άξια πολλών συγχαρητηρίων.

[rotagiatipino]

ΩΣ3 τεύχος 80 (Ιούνιος 2008) υπό soloup:

 

[mits63]

Τίτλος: Η ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΚΟ. Μορφές και όρια του σατιρικού σκίτσου.

Συγγραφέας: Βασίλης Αντ. Πασχάλης

Εκδόσεις: "ιδίοις αναλώμασιν" (αυτοέκδοση)

Έτος: 2006

Διαστάσεις: 18x25,5

Σελίδες: 346

ISBN: 978-960-631-776-7

 

Τα εξώφυλλα μεταφέρθηκαν στην παρουσίαση.