Το ποντίκι που φοβάται [ Σιάφκος Χρήστος, Ελευθεροτυπία, 16/3/2008 ]

[Bonadrug]

Το ποντίκι που φοβάται

 

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ

 

Οταν οι Εβραίοι είναι ποντίκια, οι Γερμανοί γίνονται γάτες. Οι Πολωνοί γουρούνια, οι Αμερικάνοι σκύλοι και οι Γάλλοι βάτραχοι. Μια ολόκληρη ζωολογία, θανάτου όμως, συγκεντρώνεται στο κόμικ τού Αρτ Σπίγκελμαν με τίτλο «Maus» και υπότιτλο «Η ιστορία κάποιου που επέζησε».

 

 

Το «Maus» (εκδ. «Zoobus», μετ. Σάββας Μιχαήλ) δεν είναι άλλο από την ιστορία του πατέρα του σχεδιαστή του, του Βλάντεκ Σπίγκελμαν, ενός πολωνοεβραίου καταφερτζή, κατά τα φαινόμενα δανδή του ευρωπαϊκού μεσοπολέμου, όπως τον χαρακτηρίζει στον πρόλογό του ο Γιάννης Κουκουλάς. Και παράλληλα είναι και η ιστορία της σχέσης πατέρα και γιου, αφού τους βλέπουμε να διηγείται ο ένας στον άλλο σε παρόντα χρόνο πλέον στη Νέα Υόρκη, όπου ζουν, τα γεγονότα που συνέβησαν στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του '40 στην Πολωνία και που οδήγησαν τον Βλάντεκ και τη σύζυγό του Αννα στο Αουσβιτς. Ο πρώτος τόμος του έργου, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, αφήνει τον αναγνώστη στην είσοδο αυτού του στρατοπέδου του θανάτου. Ο δεύτερος, που θα εκδοθεί σύντομα, παρακολουθεί τη ζωή του Βλάντεκ και της Αννας εκεί, μέχρι την απελευθέρωσή τους.

 

Στο «Maus» συγκλονίζει η αμεσότητα και η απλότητα με την οποία περιγράφεται η δίκαια εμμονή των Εβραίων της Ανατολικής Ευρώπης να μένουν στους γενέθλιους τόπους τους, παρότι τα σύννεφα των νέων πογκρόμ πύκνωναν, και η προσπάθειά τους στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας ως ύστατο όπλο το χρυσό, να επιζήσουν. Δεν υπάρχουν ήρωες σ' αυτό το βιβλίο. Για τον Σπίγκελμαν οι Εβραίοι δεν είναι άγγελοι αλλά ούτε και διάβολοι. Είναι απλώς άνθρωποι. Ο ίδιος ο πατέρας του περιγράφεται ως κάποιος που άφησε την επί χρόνια φτωχιά ερωμένη του για να παντρευτεί την όχι και τόσο όμορφη αλλά πάμπλουτη και με ψυχολογικά προβλήματα μητέρα του.

 

Ο συγγραφέας δεν χαρίζεται σε κανέναν, πολύ μάλλον στον εαυτό του. Οι αμφιβολίες και η αγωνία γι' αυτό που καταγράφει και για το πώς θα το παρουσιάσει τον χαρακτηρίζουν. Ο Σπίγκελμαν δημιουργεί μια ανθρώπινη ιστορία μέσα στην Ιστορία, ένα μελόδραμα με όλα τα στοιχεία της λογοτεχνικής παράδοσης του είδους, στο οποίο πρωταγωνιστούν ένας άντρας, μια γυναίκα κι ένα παιδί στη δίνη του πολέμου. Εγραψε για το «Maus» ο Ουμπέρτο Εκο: «Οταν τα δυο από τα ποντίκια μιλάνε για αγάπη συγκινείσαι, όταν υποφέρουν κλαις. Σιγά, σιγά, μέσα απ' αυτή τη μικρή ιστορία τη φτιαγμένη από δοκιμασίες, χιούμορ και τις καθημερινές δυσκολίες της ζωής, σαγηνεύεσαι από τη γλώσσα αυτής της παλιάς οικογένειας της Ανατολικής Ευρώπης και οδηγείσαι σ' έναν απαλό, υπνωτικό ρυθμό. Οταν τελειώσεις το "Maus" λυπάσαι που άφησες αυτό τον μαγικό κόσμο».

 

Ο Σπίγκελμαν είναι συνιδρυτής και αρχισυντάκτης του περιοδικού κόμικς και αβανγκάρντ σχεδίου «Raw». Η δουλειά του έχει δημοσιευτεί στους «Νιου Γιορκ Τάιμς», στη «Βίλατζ Βόις» και στο «Πλέιμποϊ», ενώ σχέδιά του έχουν εκτεθεί σε μουσεία και γκαλερί στις ΗΠΑ και αλλού. Μεταξύ άλλων βραβεύτηκε το 1992 με το Πούλιτζερ.

 

7 - 16/03/2008