Εμείς και οι πόλεις μας [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 28/09/2025]

[Θοδωρής Καραπάνος]

Εμείς και οι πόλεις μας 

 

 

Γιάννης Κουκουλάς

 

Η πολεοδομία και ο τρόπος που αρθρώνονται και λειτουργούν οι πόλεις περιγράφονται με απλά αλλά όχι απλουστευμένα λόγια από τον Κωστή Πλεύρη και εικονογραφούνται από τον Aspalax σε «ένα εγχειρίδιο λογικής για να κατανοήσουμε τους οικισμούς μας και να απαιτήσουμε να αλλάξουν»

 

Ο «εξευγενισμός» (gentrification) των γειτονιών και τα συμφέροντα που κάθε φορά εξυπηρετούνται, τα κίνητρα των νόμων και των οικοδομικών κανονισμών, τα σχέδια πόλης, τα όρια των οικισμών, οι αλλαγές στη χρήση γης, η στέγαση και η κατοικία, η επενδυτική πολιτική, τα περιβαλλοντικά θέματα και τόσα ακόμα ζητήματα που σχετίζονται με την πολεοδομία και επηρεάζουν άμεσα τις ζωές μας αποτελούν το αντικείμενο του εξαιρετικού βιβλίου «Μια Πόλη Γραφική» (Εκδόσεις του Αύριο, 216 σελίδες) με κείμενα του πολιτικού μηχανικού και πανεπιστημιακού Κωστή Πλεύρη και σχέδια του Aspalax.

 

Το γιατί η πολεοδομία αποτελεί έναν σημαντικό επιστημονικό κλάδο που αν και φαίνεται δυσπρόσιτος είναι χρήσιμο να προσεγγίζεται και να γίνεται κατανοητός σε κάποιο βαθμό από τον γενικό πληθυσμό, εξηγεί ο αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Κώστας Βουρεκάς στον εύστοχο πρόλογό του, στον οποίο επισημαίνει πως «η καλύτερη γνώση των πολεοδομικών ζητημάτων, την οποία επιδιώκει το βιβλίο, ενισχύει την κριτική αντιμετώπιση της τρέχουσας πολεοδομικής πρακτικής και άρα και των εκάστοτε ασκούμενων πολιτικών».

 

 

Για το ίδιο βιβλίο των Πλεύρη και Aspalax τονίζει πως αποτελεί ένα τολμηρό εγχείρημα «καθώς επιχειρεί όχι μόνο να μιλήσει για έναν επιστημονικό κλάδο, η προσέγγιση του οποίου συναντά δυσκολίες ομόλογες με αυτές των φιλοσόφων, αλλά και να εκλαϊκεύσει χωρίς να υπερ-απλοποιεί, χρησιμοποιώντας και τα εργαλεία της αναπαράστασης, εκεί που ο λόγος φαίνεται να μην επαρκεί. Η διδακτική εμπειρία του αντικειμένου από την πλευρά του συγγραφέα και η σχεδιαστική ευχέρεια και φαντασία του εικονογράφου συμβάλλουν αναμφισβήτητα». Ακριβώς αυτό, η συνύπαρξη του λόγου με την εικόνα, αποτελεί και την ιδιαιτερότητα που καθιστά το «Μια Πόλη Γραφική» ιδιαίτερα ελκυστικό. Δεν πρόκειται για κόμικς με την κλασική έννοια του όρου καθώς δεν υπάρχει μια ενιαία αφήγηση, δεν υπάρχουν διάλογοι και μπαλονάκια λόγου και σκέψης κ.λπ., αλλά δεν πρόκειται ούτε για ένα στεγνό επιστημονικό δοκίμιο.

 

 

Το αρμονικό δέσιμο των σχεδίων με το κείμενο συνθέτει ένα ιδιαίτερο υβρίδιο το οποίο επιτυγχάνει απολύτως στον σκοπό του που δεν είναι άλλος από την προσφορά της δυνατότητας στο μη εξοικειωμένο κοινό να κατανοήσει τις αρχές που διέπουν το δομημένο περιβάλλον και τη λειτουργία των πόλεων.

 

 

Όπως τονίζει και ο Κωστής Πλεύρης στην κατατοπιστική εισαγωγή του, το εγχειρίδιό του «επιχειρεί να μην είναι εξαντλητικό στην πληροφορία που δίνει. Σε μια εποχή γρήγορης πρόσβασης στα δεδομένα θα ήταν ανούσιο να φτιάξουμε μια πολεοδομική εγκυκλοπαίδεια. Αυτό που προσπαθούμε να μεταδώσουμε είναι η λογική του σχεδιασμού και η κατανόηση του πώς γεννιούνται τα φαινόμενα με τα οποία καταπιάνεται η πολεοδομία· και μάλιστα με την πολλαπλασιαστική συμβολή της γλώσσας της εικονογράφησης. Μαθηματικοί τύποι, φύλλα της Εφημερίδας της Κυβέρνησης που περιέχουν τον δαίδαλο της πολεοδομικής νομοθεσίας, αρμόδιοι φορείς, καθώς και οι τόσο συνήθεις παρεκκλίσεις από τον κανόνα, όλα αυτά μπορούν να βρεθούν με μια αναζήτηση στο διαδίκτυο. Εμείς κρατάμε σε αυτό το εγχειρίδιο, όπως θέλουμε να πιστεύουμε, την απλότητα του ουσιώδους».

 

 

Το βιβλίο χωρίζεται σε έξι μέρη. Στο πρώτο με τίτλο «Όσα αισθανόμαστε» συγκεντρώνονται και παρατίθενται στιγμιότυπα από προβληματικές καταστάσεις που συναντώνται σε μια πόλη και είναι σχεδόν βέβαιο πως ο καθένας και η καθεμιά θα αναγνωρίσουν ανάμεσά τους και τη δική του εμπειρία. Το δεύτερο μέρος με τίτλο «Πίσω από όσα αισθανόμαστε» μελετά την πόλη με ιστορικοποιημένο τρόπο από τη γέννησή της μέχρι τις σύγχρονες διαμορφώσεις της και θίγει την αναγκαιότητα και τις μεθόδους παραγωγής και διατύπωσης της θεωρίας για την κατανόησή της.

 

Στο τρίτο μέρος με τίτλο «Ο πολεοδομικός σχεδιασμός» οι αναγνώστες έρχονται σε επαφή με την ισχύουσα νομοθεσία και τους κανονισμούς σε σχέση με τη φύση, τις ανάγκες της κοινωνίας και τον δημόσιο διάλογο, ενώ στο τέταρτο μέρος («Πώς σχεδιάζουν οι πολεοδόμοι») παρουσιάζεται βήμα βήμα το πώς θα πρέπει, κατά τη γνώμη των συγγραφέων, «να σκύβουμε πάνω από έναν τόπο, να εξαντλούμε την κατανόησή του και να επιλύουμε τα ζητήματά του, μέσα στο θεσμικό πλαίσιο που ισχύει».

 

 

Στο πέμπτο μέρος με τίτλο «Ουτοπικές πολεοδομίες» προτείνονται εναλλακτικοί σχεδιασμοί και τίθεται το ερώτημα «πώς θα ήταν οι μελέτες εάν δεν περιοριζόμασταν από κοινωνικές σχέσεις όπως η ιδιοκτησία και η εξουσία;» και τέλος, στο έκτο μέρος παρατίθεται ένα πολύτιμο γλωσσάρι μαζί με προτάσεις για περαιτέρω διάβασμα και ηλεκτρονικά εργαλεία για τη διαρκή και επικαιροποιημένη πληροφόρηση και γνώση.

 

 

 

Το σημαντικότερο όφελος του αναγνώστη με την ολοκλήρωση του βιβλίου δεν είναι η επιβεβαίωση της κοινοτοπίας ότι οι πόλεις «πρέπει» να αλλάξουν. Είναι η ενθαρρυντική υπενθύμιση ότι με γνώση και βούληση «μπορούμε» να αλλάξουμε τις πόλεις.

 

❗ Στο προηγούμενο τεύχος μας, εκ παραδρομής αναφέραμε ότι η μεταφορά σε κόμικς του «Ας Περιμένουν οι Γυναίκες» του Σταύρου Τσιώλη από τον Σταύρο Κιουτσιούκη σε χρώμα του Κλήμη Κεραμιτσόπουλου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μικρός Ηρως». Η αλήθεια είναι πως κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Chaniartoon Press. Απολογούμαστε και ευχόμαστε ό,τι καλύτερο στον εκδοτικό οίκο από τα Χανιά.

 

Πηγούλα!