Ένας “Superman” για τον 21ο αιώνα [Αναγνωστόπουλος Λευτέρης, elculture.gr, 21/07/2025]

[nikolas12]

 

Το "Superman" του Τζέιμς Γκαν μιλάει για το σήμερα. Δίνει ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, λέει πως είμαστε κάτι παραπάνω από την καταγωγή μας

 

Ιούνιος, 1938, και η πρώτη σελίδα του πρώτου τεύχους της σειράς Action Comics, εκεί που εξηγεί ποιος είναι ο Superman και από πού κατάγεται, γράφει: Από νωρίς ο Κλαρκ αποφάσισε πως πρέπει να χρησιμοποιήσει την τιτάνια δύναμή του για να επωφεληθεί η ανθρωπότητα. Έτσι, δημιουργήθηκε ο Superman, ο πρωταθλητής των καταπιεσμένων, το φυσικό θαύμα που ορκίστηκε να αφιερώσει την ύπαρξή του για να βοηθάει όσους έχουν ανάγκη. Έναν χρόνο αργότερα, το 1939, και αφού ο Superman έγινε ο πρώτος υπερήρωας που πήρε τη δική του σειρά κόμικ, στο Superman #1 προστέθηκε μια επιπλέον λεπτομέρεια στις πρώτες σελίδες: Η αγάπη και η καθοδήγηση των ευγενικών θετών γονιών του έγινε σημαντικός παράγοντας που θα σχηματίσει το μέλλον του παιδιού.

 

 

Χρειαζόμαστε τον Superman;

Για το μεγαλύτερο μέρος του 20ου και του 21ου αιώνα όλοι όσοι έχουν γράψει ιστορίες για τον Superman, είτε στα κόμικ, στην τηλεόραση, ή στον κινηματογράφο, φτάνουν πάντα στην παραπάνω ερώτηση. Όταν γράφεις για έναν χαρακτήρα που υπάρχει ογδόντα επτά χρόνια, έχει δει εκατοντάδες μεταφορές σε όλες τις μορφές και θα δει ακόμα περισσότερες γιατί είναι ο πρώτος υπερήρωας παγκοσμίως, είναι ο πιο δυνατός και ο πιο τέλειος και τον έχουμε δει χιλιάδες φορές να παλεύει με εξωγήινους, μαφιόζους, τέρατα κλπ., είναι θέμα χρόνου μέχρι να φτάσεις στον φιλοσοφικό πυρήνα της ύπαρξής του. Τον χρειαζόμαστε;

 

Είναι ένα πράγμα να κάνει ο συγγραφέας αυτή την ερώτηση και άλλο να την κάνουν οι χαρακτήρες της ιστορίας. Από τη φύση της είναι μια κυνική και αρκετά ύπουλη ερώτηση, μια ερώτηση που δεν θα έπρεπε να γίνεται για ζωντανούς οργανισμούς και ίσως αυτή η ερώτηση ευθύνεται για την «ρεαλιστική» (σε πολλά εισαγωγικά) προσέγγιση που έχει δει ο χαρακτήρας τα τελευταία χρόνια, όπου «ρεαλιστική» σημαίνει πως αναπόφευκτα θα γίνει ένας τύραννος που αποζητά τη δύναμη και την εξουσία. Αυτή την ερώτηση δεν την βλέπουμε να γίνεται για τους ανθρώπους, για τα ζώα, τα κουνούπια και τις κατσαρίδες. Χρειαζόμαστε τους ανθρώπους; Αυτή η ερώτηση δεν βγάζει νόημα γιατί υπάρχουμε ήδη, άρα, σε έναν κόσμο που ο Superman υπάρχει, πώς γίνεται αυτή η ερώτηση να μην τον αποξενώσει και να τον απομονώσει; Είναι από τη φύση του ένας μοναχικός ήρωας, από τους τελευταίους του είδους του και όλη του τη ζωή πασχίζει να ταιριάξει ανάμεσα στο ανθρώπινο είδος που ορκίστηκε να προστατεύει. Αν αυτό το είδος, που είναι και ο πυρήνας της ύπαρξής του, πάψει να τον θέλει, σε έναν κόσμο που ο Superman είναι υπαρκτός πώς γίνεται να μην γίνει δικτάτορας και να πάρει την αγάπη των ανθρώπων με τη βία; Ίσως, η πραγματική ερώτηση θα έπρεπε να είναι: αν υπήρχε ο Superman τι θα έκανε; Όχι ένας τυχαίος υπεράνθρωπος που πετάει και ρίχνει λέιζερ, όχι ένα εφιάλτης φτιαγμένος απ’ όλα τα κουσούρια των ανθρώπων, αλλά ο Superman όπως βαθιά μέσα μας ξέρουμε πως είναι. Την ίδια ερώτηση φαίνεται να έκανε και ο Τζέιμς Γκαν στην ταινία του.

 

 

Άνθρωπος του Αύριο και Ήρωας του Σήμερα

Από τις πρώτες τους εμφανίσεις, οι υπερήρωες πάντοτε ήταν προοδευτικοί χαρακτήρες, όπου οι συγγραφείς τους έβρισκαν ευκαιρίες να κάνουν το σχόλιό τους για τα κοινωνικοπολιτικά της εποχής τους. Το ’40 ο Superman πολεμούσε Ναζί, από το ’60 ο Spider-Man πάντα ήταν η φωνή του φτωχού εφήβου, ο Iron-Man μίλησε για τον αλκοολισμό το ’79 με το arc, Demon in a Bottle, o Hulk το ’94 μίλησε για το AIDS στο Lest Darkness Come. Ρατσισμός, φεμινισμός, ομοφυλοφιλία, ανθρώπινα δικαιώματα, τα πάντα έχουν σχολιαστεί και αναλυθεί στις σελίδες ενός κόμικ. Όλοι αυτοί που ποστάρουν αδιάκοπα πως «τα πολιτικά δεν έχουν θέση σε αυτές τις ιστορίες» είναι εκείνοι που απλά δεν συμφωνούν με τις προοδευτικές θέσεις και προτιμάνε κενές ιστορίες που δεν προκαλούν τις πεποιθήσεις τους. Επειδή όμως ο στόχος αυτών των στούντιο είναι να κόψουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό εισιτηρίων, δεν είναι δύσκολο να παρατηρήσεις την πτώση σε ποιότητα σε πολλές απ’ αυτές τις ταινίες, όπου δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο ηθικό δίλημμα ή σύγκρουση για να ακονίσει ο πρωταγωνιστής τα πιστεύω του. Υπάρχουν οι καλοί, οι κακοί, μια ακτίνα στον ουρανό, μια εξωγήινη απειλή και μια τελική μάχη που κρατά σαράντα λεπτά παραπάνω απ’ ό,τι θα έπρεπε να κρατήσει. Είναι άψυχα και βασικά σενάρια που δεν προσπαθούν να θίξουν ζητήματα της καθημερινότητας και να μιλήσουν για τα προβλήματα του σήμερα, αλλά μια δίωρη ύπνωση που στο τέλος σε κάνει να έχεις νεύρα με τον εαυτό σου κιόλας. Χρειάζονται όλες αυτές οι ταινίες να είναι το Dark Knight ή το Logan; Όχι, αλλά το πρόβλημα δημιουργείται όταν τα στούντιο βλέπουν αυτές τις ταινίες μόνο ως προϊόντα και όχι ως ιστορίες που μπορούν να θίξουν σοβαρά ζητήματα και γι’ αυτό, για την ανάγκη τους να μην σταματήσει η γραμμή παραγωγής, έχει υπάρξει μια μεγάλη παρτίδα τα τελευταία έξι χρόνια από αφάνταστα κακές παραγωγές – με μερικές εξαιρέσεις φυσικά.

 

 

Το Superman, όμως, μιλάει για το σήμερα. Είναι μια ταινία του 2025 με ό,τι και αν αυτό συνεπάγεται και σε εκατό χρόνια, όταν θα την βλέπουν τότε, θα είναι ακόμα ξεκάθαρες οι θέσεις της ταινίας για πολλά από τα προβλήματα των πρώτων ετών του 21ου αιώνα. Δεν τίθεται το ζήτημα για το αν το Superman είναι αριστούργημα ή όχι, το θέμα είναι πως επιτέλους πήραμε ξανά έναν ήρωα με φωνή, που πραγματικά παλεύει για τα ιδανικά του και ας είναι όλος ο κόσμος εναντίον του. Και όχι έναν οποιανδήποτε ήρωα, τον πρώτο! Και αυτό είναι αρκετά σημαντικό.

 

Η κεντρική σύγκρουση της ταινίας είναι γύρω από την εισβολή της Μποράβια, μια φανταστική χώρα και σύμμαχος των ΗΠΑ, στη γειτονική τους χώρα τη Τζάρχνασπουρ, την οποία και ο Superman εμποδίζει. Ο Λεξ Λούθορ, εκ μέρους των ΗΠΑ, προσπαθεί να βγάλει τον Superman από τη μέση ώστε η εισβολή να συνεχιστεί κανονικά.

 

Το έργο εξετάζει την πράξη του Superman και αν αυτή του η κίνηση εξυπηρετεί τη θετή του χώρα, αλλά ο Superman ούτε μια φορά δεν αισθάνθηκε πως έκανε λάθος που υπερασπίστηκε τους ανυπεράσπιστους. Όταν όλοι οι χαρακτήρες και τα media του πήγαιναν κόντρα για την επιλογή του, εκείνος απλά έλεγε το αυτονόητο, «θα πέθαιναν άνθρωποι»! Είναι πολύ δυστοπικό το γεγονός πως τα αυτονόητα πρέπει να λέγονται ξανά και ξανά, αλλιώς χάνονται στον θόρυβο, αλλά ούτε ο Superman, ούτε κανένας ήρωας, δεν παίρνει το μέρος του Γολιάθ, αλλά του Δαβίδ. Στην εποχή που είμαστε θέλει θάρρος να λες το σωστό, ειδικά όταν τα παγκόσμια συμφέροντα είναι με το μέρος αυτού που θα ρίξει πρώτος τον πύραυλο, αλλά ο Superman δεν συμμετέχει στα παιδιαρίσματα των ηγετών της χώρας του.

 

 

Το Superman είναι μια μεταφορά για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη και αυτό αυτόματα το κάνει μία από τις πιο σημαντικές mainstream ταινίας της χρονιάς. Παίρνει θέση και είναι ξεκάθαρη, χωρίς «ναι, μεν, αλλά». Ο Τζέιμς Γκαν δεν χρησιμοποιεί τον ήρωά του για να λύσει τα προβλήματα μιας ξένης χώρας, αλλά για να εμπνεύσει τους άλλους να βοηθήσουν αυτή τη χώρα, τόσο στον κόσμο της ταινίας, αλλά (φαντάζομαι) και στην πραγματικότητα. Το Superman δίνει ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, λέει πως είμαστε κάτι παραπάνω από την καταγωγή μας. Ο Superman βοηθάει τους πολλούς, τον λαό· δεν συμμαχεί με διεφθαρμένες κυβερνήσεις, δισεκατομμυριούχους και δικτατορίες. Κάνει αυτό που έκαναν οι υπερήρωες από τη σύλληψή τους, όταν οι πρωτοπόροι συγγραφείς έβαλαν τις ιδέες τους σε χαρτί, και αυτό είναι να εμπνεύσει τις νέες γενιές, τους ανθρώπους του αύριο, να γίνουν η αλλαγή που θέλουν να δουν στον κόσμο. Κάθε πράξη είναι πολιτική πράξη, ακόμα και η αδιαφορία, και ο Superman στην ταινία δείχνει την ίδια αγάπη στον μικρό σκίουρο, στο τεράστιο τέρας και σε μια χώρα που δεν γνωρίζει, μόνο και μόνο επειδή ξέρει πως μπορεί να βοηθήσει. Επειδή οι θετοί του γονείς τον αγάπησαν όσο τίποτα άλλο θέλει να μεταδώσει αυτή την αγάπη.

 

Ο Τζέιμς Γκαν έφτιαξε έναν χαρακτήρα, όχι απλά ένα σύμβολο, ή ένα άγαλμα, που ποζάρει τέλεια για να φτιάξει το τέλειο κάδρο που θυμίζει θεϊκή φιγούρα. Είναι περισσότερο άνθρωπος παρά υπεράνθρωπος και αυτό τον κάνει δυνατότερο όλων.

 

Πηγή