«Τα κόμικς» ιχνηλατούν την εξέλιξη της ένατης τέχνης [Βαϊλάκης Γιώργος, popaganda.gr, 09/09/2023]

[nikolas12]

Μέσα από χαρακτήρες όπως ο Κόρτο Μαλτέζε, ο Τεντέν, ο Αστερίξ, ο Λούκι Λουκ και ο Σούπερμαν - μια ιδιαίτερα γοητευτική εισαγωγή στις ιδιαιτερότητες των κόμικς, τις τεχνικές προϋποθέσεις τους, την ιστορία τους.
 

 

Η ιστορία των κόμικς, αν και σχετικά πρόσφατη, είναι πολυκύμαντη, εν μέρει αχαρτογράφητη και -πάνω απ’ όλα- εντυπωσιακή. Απ’ την άλλη, η συνειδητοποίηση των εικαστικών και εκφραστικών δυνατοτήτων των κόμικς, αλλά και η ευκολία της πρόσβασης από τον δημιουργό σε ένα μαζικό μέσο που απαιτεί μόνο ένα πενάκι, λίγα χρώματα και έναν εκδότη, δεν άργησαν -βέβαια- να γίνουν αντιληπτά.  Έτσι, από ένα υποτιμημένο εκφραστικό μέσο, τα κόμικς σταδιακά μετεξελίχθηκαν σε μία ευρέως αποδεκτή και αυτόνομη μορφή τέχνης – την ενάτη εκ των καλών τεχνών.

 

Πολλά έχουν -κατά καιρούς- γραφτεί για την καταγωγή τους, η οποία έχει αναζητηθεί ακόμη και στα σπήλαια, όταν οι πρωτόγονοι άνθρωποι διατύπωναν ιστορίες μέσα από ζωγραφιές. Πάντως, πέρα από τέτοιες υπερβολές, τα πρώτα δείγματα ανατυπωμένων εικόνων που αφηγούνταν ιστορίες -με ή χωρίς λόγια- θα εμφανιστούν στη Μεγάλη Βρετανία τον 17ο αιώνα, κυρίως με τη μορφή ανυπόγραφων φυλλαδίων πολιτικού, χιουμοριστικού και ενίοτε θρησκευτικού χαρακτήρα.

 

Σιγά-σιγά, τα σχέδια άρχισαν να συνοδεύονται από πλαίσια στα οποία τοποθετούνταν τα λόγια ή από «μπαλονάκια» που έβγαιναν από τα στόματα των «ομιλούντων» πρωταγωνιστών. Είναι, ωστόσο, με την έλευση της χαλκογραφίας, στις αρχές του 19ου αιώνα, που η νέα δυνατότητα για πιστή αναπαραγωγή σε μικρό κόστος θα δημιουργήσει μια «βιομηχανία εικονογραφημένης σάτιρας». Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι εκδίδονται εκατοντάδες περιοδικά με εικονογραφημένα επίκαιρα της εποχής, καθώς και πολλά φυλλάδια με εικονογραφημένα μυθιστορήματα.

 

Την ίδια περίπου εποχή, στην Αμερική, το νέο αυτό είδος γνωρίζει ξεχωριστή άνθηση στις εφημερίδες και το 1896 δημοσιεύεται στην «Νew York Journal» το εκπληκτικό «Υellow Κid» του Richard Outcault το οποίο δημιουργεί αίσθηση σε όλη τη χώρα. Οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές και πολλοί δημιουργοί αποκτούν φήμη και χρήμα, ανάμεσά τους και ο σπουδαίος Winsor McCay με το ονειρικό «Little Nemo in Slumberland». Ώσπου, το 1930 εμφανίζεται ο πασίγνωστος Μίκυ Μάους από τον Γουόλτ Ντίσνεϊ και ο εξαιρετικός Ντικ Τρέισι του Chester Gould, ενώ την ίδια χρονιά στην Ευρώπη, κάνει το ντεμπούτο του ο περίφημος Τεν-Τεν του Βέλγου Herge, ο δημοσιογράφος του οποίου οι ιστορίες συνδύαζαν ευρηματικά το μυστήριο με την αρχαιολογία, τη σάτιρα, το λεπτό χιούμορ και τα περιπετειώδη ταξίδια στον κόσμο των Ίνκας, στο Θιβέτ, στο Κονγκό, σε αναζήτηση χαμένων θησαυρών και κρυμμένων μυστικών.

 

Η «χρυσή εποχή» των κόμικς, ωστόσο, θα ξεκινήσει τη δεκαετία του ’30 με την έλευση των υπερηρώων, όπως ο Σούπερμαν που διασχίζει τους αιθέρες της Μητρόπολης και ο Μπάτμαν, ο οποίος αναλαμβάνει να σώσει την Γκόθαμ Σίτι από τους κακοποιούς. Στις δεκαετίες του ’40 και ’50, πάλι, κυκλοφορούν τα πρώτα κόμικς μυστηρίου και επιστημονικής φαντασίας με το εκφραστικό αυτό μέσο να εξαπλώνεται με καταιγιστικούς, πια, ρυθμούς σε παγκόσμια κλίμακα.

 

Όπως και στον κινηματογράφο, ο λόγος και η εικόνα στα κόμικς είναι αλληλένδετα, ενώ οποιαδήποτε λεπτομερής λεκτική περιγραφή καταστάσεων ή τοπίων απουσιάζει, αφού η εικόνα μιλάει από μόνη της: Σε αυτό το σχετικά νέο εκφραστικό είδος, ο λόγος είναι εκ των πραγμάτων ελλειπτικότερος, αφαιρετικότερος και -παράλληλα- πυκνός και ουσιαστικός. Βασικό στοιχείο, άλλωστε, στα κόμικς είναι πάντα εκείνη η λεπτή -και συχνά ανεπίτευκτη- ισορροπία ανάμεσα στον λόγο και την εικόνα, η οποία καθιστά το εγχείρημα ιδιαίτερα απαιτητικό και περίπλοκο.

 

Κάπως έτσι, ενώ αρχικά τα κόμικς είχαν έναν κωμικό χαρακτήρα, σχετικά σύντομα έμελλε να δημιουργηθούν διάφορες σχολές και προσεγγίσεις. Και, βέβαια, μία από τις μεγαλύτερες σχολές κόμικς είναι η γαλλόφωνη – δηλαδή, οι γαλλικές ή βελγικές Bandes Dessinees ή B.D. ή «εικονογραφημένες λωρίδες». Ακολουθεί μία έκρηξη στην παραγωγή των κόμικς, με το περιοδικό «Ηara- Κiri» και τους κορυφαίους σχεδιαστές Ράιζερ και Βολίνσκι να προετοιμάζουν το κλίμα για ό,τι θα επακολουθούσε.

 

Μέχρι που έρχεται ο Μάης του ’68, για να αποτελέσει και στη διαμόρφωση των κόμικς «σημείο τομής», με τη γενικευμένη αμφισβήτηση να επηρεάζει αποφασιστικά τους δημιουργούς και τα περιοδικά του είδους. Με την πάροδο των χρόνων, καλλιτέχνες όπως ο Μοέμπιους, ο Πραττ, ο Μπιλάλ, ο πρώιμος Μανάρα, θα προσδώσουν ξεχωριστή αίγλη και ποικιλομορφία στην ένατη τέχνη, δημιουργώντας πλέον όλες τις προϋποθέσεις για να μιλάει κανείς σοβαρά για τα κόμικς.

 

 

Δημήτρης Κολιοδήμος (επιμέλεια)
Τα κόμικς
Εκδόσεις: Αιγόκερως
Σελίδες: 189

 

Η συγκεκριμένη έκδοση με τον εύγλωττο τίτλο «Τα κόμικς» σε επιμέλεια Δημήτρη Κολιοδήμου, ιχνηλατεί ευρηματικά αυτό ακριβώς το ασύλληπτο εύρος των εκφραστικών δυνατοτήτων της τέχνης αυτής. Οι συγγραφείς παρουσιάζουν κριτικά, ορισμένα από τα πλέον εμβληματικά κόμικς: Αστερίξ, Κόναν ο βάρβαρος, Κόρτο Μαλτέζε, Λούκυ Λουκ, Ποπάυ, Σούπερμαν, Ταρζάν, Τεντέν και Φλας Γκόρντον.

 

Πρόκειται για μία σειρά από ενδιαφέροντα κείμενα, μέσα από τα οποία αναδεικνύονται όλες οι ιδιαιτερότητες της ιστορίας με εικόνες, οι τεχνικές προϋποθέσεις της, οι μυστικές «δοσολογίες» κειμένου και σκίτσων, μαζί με τις ποικίλες περιπτώσεις έργων και δημιουργών. Παράλληλα, όμως, η έκδοση αυτή αποτελεί και μία ικανή και πολυδιάστατη εισαγωγή πάνω στην ίδια τη συναρπαστική τέχνη της εικονογραφημένης αφήγησης – μία άτυπη και γοητευτική ιστορία της εξέλιξης των σύγχρονων κόμικς…

 

Και η πηγή