Ευτέρπη: το πρώτο ελληνικό εικονογραφημένο περιοδικό [Καρποζήλος Κωστής, ΕΙΕ, 2008]

[Bonadrug]

πρόλογος: η καταχώρηση στο Βικιπαίδεια:

Η Ευτέρπη ήταν ελληνικό περιοδικό του 19ου αιώνα. Ήταν το πρώτο ελληνικό εικονογραφημένο περιοδικό και σημείωσε ιδιαίτερο σταθμό στην ιστορία της νεώτερης ελληνικής λογοτεχνίας. Κυκλοφόρησε την 1η Σεπτεμβρίου 1847 από τον Γρηγόριο Καμπούρογλου. Συνεργάτες ήταν σημαντικοί λόγιοι της εποχής, όπως ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, ο Νικόλαος Λιβαδέας, ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, ο Κωνσταντίνος Λεβίδης και άλλοι. Η Ευτέρπη έφερε σε επαφή το Ελληνικό κοινό με την Ευρωπαϊκή φιλολογική κίνηση.

Ο τίτλος του από τον δεύτερο τόμο διακοσμήθηκε με ξυλογραφημένη απεικόνιση της Ακρόπολης. Στο περιεχόμενό του κυριαρχούσαν μεταφρασμένα μυθιστορήματα, διηγήματα, περιγραφές τόπων, ταξιδιών, εξερευνήσεων μακρινών χωρών, βιογραφίες διάσημων ανθρώπων, εγκυκλοπαιδικές γνώσεις από την φυσική, αστρονομία, αρχαιολογία και άλλες επιστήμες.

-------------------------------

Κωστής Καρποζήλος  - Η Ευτέρπη (από εδώ)

Σύγγραμμα περιοδικόν με εικονογραφίας. Εκδίδεται δις του μηνός. Αθήνα, 1 Σεπτ. 1847 - 25 Αυγ. 1852, αρ. φ. 1- 120 και 1 Σεπτ. 1852 - 1 Οκτ. 1855, αρ. φ. 1-72. Εκδότης: Γρηγόριος Καμπούρογλου (1809-1868)• από το 1852 ως εκδότης εμφανίζεται ο αδερφός του, Παντολέων Καμπούρογλου. Διευθυντής: Γρηγόριος Καμπούρογλου (Σεπτ. 1847 - Αυγ. 1848), Κωνσταντίνος Πώπ (Σεπτ. 1848 - Ιουν. 1853) και Γ.Χ. Ζαλοκώστας (Ιουν. 1853 - Οκτ. 1855). Μότο: «Ευτέρπη δε από του τέρπειν τους ακροωμένους τοις από της Παιδείας αγαθοίς» (Διοδ. Σικ. Δ’ 7). Άλλος υπότιτλος: Σύγγραμμα φιλολογικόν με εικονογραφίας εκδίδεται δις του μηνός (ετ. ΣΤ΄-Η΄). Δεκαπενθήμερο, δίστηλο, είκοσι τεσσάρων σελίδων, διαστάσεων 27,5 x 18,5 εκ. Σύνολο σελίδων: 192 σε 8 τόμους. Ετήσιες συνδρομές: για την Ελλάδα 12 δρχ. (15 δρχ. μετά το 1854), ενώ ειδικές τιμές καθορίζονται για την Τουρκία, τη Μολδοβλαχία, τη Ρωσσία, τα Ιόνια Νησιά και τα «υπόλοιπα μέρη της Ευρώπης». Παράλληλα υπήρχε η δυνατότητα συνδρομής που περιλαμβάνει και το «Παράρτημα» (αυτοτελές φυλλάδιο δεκαέξι σελίδων) και ανέρχονταν σε 19 δρχ. Τυπωνόταν διαδοχικά στο τυπογραφείο του Νικολάου Αγγελίδου (ετ. Α’ και Β’), Μιλτιάδη Γκαρπολά και τα δύο τελευταία έτη στο τυπογραφείο της «Ευτέρπης», ιδιοκτησίας του Γρ. Καμπουρογλου.

Καταλαμβάνει ιδιαίτερη θέση στην ιστορία του ελληνικού περιοδικού Τύπου, καθώς αποτελεί το πρώτο οικογενειακό-φιλολογικό περιοδικό που εκδίδεται στην Αθήνα. Η αδιάλειπτη οκτάχρονη διαδρομή της συνδέεται με την εισαγωγή καινοτομιών και την προσπάθεια για ποιοτική αναβάθμιση σχέση με τα προϋπάρχοντα και σύγχρονά της εκδοτικά εγχειρήματα. Στην κατεύθυνση αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο πρώτος εκδότης Γρ. Καμπούρογλου που επιχείρησε να την καταστήσει ανάλογη ευρωπαϊκών προτύπων. Έτσι, η Ευτέρπη εγκαινιάζει την ευρεία χρήση εισαγόμενων από την Ευρώπη εικόνων, ώστε να θεωρείται το πρώτο εικονογραφημένο ελληνικό οικογενειακό περιοδικό. Καθ’ όλη τν εκδοτική πορεία, στόχος της ήταν «εις τους μεν πεπαιδευμένους να παρέχη τέρψιν ουχί αναξίαν αυτών, εις δε τους άλλους πάντας, ωφέλειαν, μετά τέρψεως».

Στις σελίδες της εμφανίζονται μερικά από τα πιο σημαντικά ονόματα της πνευματικής κίνησης της εποχής: Παύλος Γερακάκης, Ιωάννης Δελιγιάννης, Νικόλαος Δραγούμης, Γεώργιος Ζαλοκώστας, Πάνος Ηλιόπουλος, Ιωσήφ Δε Κιγάλλας, Μαρίνος Παπαδόπουλος-Βρετός, Κωνσταντίνος Πώπ. Ξεχωριστή σημασία για την ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας κατέχει το πρωτότυπο διήγημα που καλλιεργείται συστηματικά από τον πολυγραφότατο και βασικό συνεργάτη του περιοδικού, Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή.

Παράλληλα, οι εκδότες, προκειμένου να καλύψουν την απαίτηση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού για ευρωπαϊκά λογοτεχνικά έργα, δημοσιεύουν πολλές μεταφράσεις κυρίως γαλλικής προέλευσης (Dumas, George Sand, Paul Feval, Xavier de Maistre, Eugene Scribe) τόσο διηγημάτων όσο και μυθιστορημάτων. Οι μεταφράσεις συμπληρώνονται από κείμενα ειδησεογραφικά και εγκυκλοπαιδικά για τις εξελίξεις στο χώρο των επιστημών, αξιοπερίεργα γεγονότα και ταξιδιωτικές περιγραφές για εξωτικά μέρη.

Αν και η πρόθεση του περιοδικού να κρατηθεί μακριά από τις τρέχουσες εξελίξεις υπηρετείται πιστά, μεγάλο τμήμα της επικαιρότητας (και έμμεσες πολιτικές κρίσεις) διοχετεύονται μέσα από τα χρονογραφήματα που αποτελούν σταθερή στήλη κυρίως του Κ. Πωπ μετά τον δεύτερο χρόνο. Η στήλη του χρονογραφήματος παρακολουθεί την κοσμική ζωή, τις εκδηλώσεις και τις δραστηριότητες της αθηναϊκής αστικής τάξης, ενώ δίνει και πληροφορίες για την καλλιτεχνική και πνευματική κίνηση της εποχής. Η ύλη της δεν μεταβάλλεται ριζικά στην πολυετή πορεία της ούτε επηρεάζεται από την αλλαγή εκδότη και διευθυντών, καθώς οι προγραμματικοί στόχοι της ωφέλειας και της τέρψης εμφανίζονται σταθεροί, συνεπικουρούμενοι από την ποικιλία της. Παρ’ όλα αυτά, μετά το 1851 διακρίνεται ολοένα και πιο αισθητή παρουσία της ποίησης και η παράλληλη υποβάθμιση του πρωτότυπου διηγήματος.

Το σημείο καμπής που σηματοδοτεί την υποχώρηση της Ευτέρπης τοποθετείται μετά το 1850. Αν και συνέχισε για πέντε ακόμη χρόνια είναι φανερό ότι το περιοδικό που με τόσο δυναμισμό είχε εισέλθει στον εκδοτικό στίβο είχε πλέον χάσει την αίγλη του. Στα πλαίσια αυτά πρέπει να ερμηνευτεί και η απόφαση του καινοτόμου Γρ. Καμπούρογλου να αποχωρήσει από τη θέση του εκδότη. Το γεγονός που συντέλεσε στην κάμψη της κυκλοφορίας της είναι η εμφάνιση της ανταγωνιστικής Πανδώρας που προήλθε από βασικούς συνεργάτες της (Αλ. Ρίζος Ραγκαβής και Νικόλαος Δραγούμης). Η αποχώρηση σημαντικών συνεργατών, ο περιορισμός του αναγνωστικού κοινού και το υψηλό κόστος έκδοσης οδήγησαν στην οριστική παύση της το 1855.

ΚΩΣΤΗΣ ΚΑΡΠΟΖΗΛΟΣ, Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, 1784-1974, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2008.

 

ΟΛΑ τα τεύχη διαθέσιμα για κατέβασμα ΕΔΩ

Επεξεργασία Μαρτίου 29, 2015 από dionik