ΚΟΥΜΕΤΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ [ (1889-1979) ]

[NetGhost]

 

Ο Ηλίας Κουμετάκης γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1889 και μεγάλωσε στην Κέρκυρα. Ο ίδιος δήλωνε Κερκυραίος (ή θεωρούσε τον εαυτό του Κερκυραίο). Αυτοδίδακτος δημοσίευσε τις πρώτες γελοιογραφίες του το 1909 στις εφημερίδες Χρόνος και Αθήνα και στο Ημερολόγιο του Σκόκου.

 

Οι συνεργασίες αυτές, που διεκόπησαν από αλλεπάλληλες επιστρατεύσεις, σταθεροποιήθηκαν από το 1914, που εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Το 1915 διορίστηκε στην Εθνική Τράπεζα.

 

Συνεργάστηκε με τον Ρωμιό του Σουρή, το Κερκυραϊκό Ημερολόγιο, τα Παναθήναια και τον Σατανά, ενώ το 1926 άρχισε τακτική συνεργασία με την εφημερίδα Πρωία.

 

Ταυτόχρονα ασχολήθηκε με τη διαφήμιση, πειραματίστηκε με τα κόμικς και συμμετείχε επανειλημμένως σε Εκθέσεις Σκιτσογράφων με τις υδατογραφίες του.

 

Αν και βενιζελικός, εργάστηκε σχεδόν πάντα σε αντιφρονούντα φύλλα, στο πλαίσιο ωστόσο του καλού γούστου.

 

Με τη δικτατορία του Μεταξά εγκατέλειψε την πολιτική γελοιογραφία.

 

Στην υπόλοιπη ζωή του κρατήθηκε μακριά από πολιτικές και κοινωνικές εκδηλώσεις. Πέθανε το 1979.

 

Πηγή: Εκδόσεις "’γρα"

 

 

Βιβλίο: Ο Σκιτσογράφος Ηλίας Κουμετάκης (ΑΓΡΑ - Ε.Λ.Ι.Α., 1998)

[esperos]

Ευχαριστω φιλε NetGhost.

Εχω να μαθω πολλα ακομη.

Ειναι καλο να γυρναμε καπου-καπου στα παλια.

Οφειλουμε το παρον μας και στους ανθρωπους αυτους. :clap: :clap:

Να 'σαι καλα

[DrTroy]

Παραθέτω ένα σκίτσο του Ηλία Κουμετάκη που απεικονίζει τον Ελευθέριο Βενιζέλο από την εφημερίδα «Ο Ρωμηός» της 3ης Ιανουαρίου 1915. Η λεζάντα αναφέρει: «Διώχνει Τούρκους και Βουλγάρους, κωμικούς καλλικαντζάρους»

 

Τη βιογραφία του καθώς και άλλα σκίτσα του μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο "Ο σκιτσογράφος Ηλίας Κουμετάκης"

Συγγραφέας Πόρτολος, Δημήτρης Εκδόσεις Άγρα

[rotagiatipino]

Σύμφωνα με το Λεξικό Ελλήνων καλλιτεχνών (Αθήνα: Μέλισσα, 1997) (λήμμα του ιστορικού Τέχνης Δημήτρη Παυλόπουλου):

 

Φιλοτέχνησε εικονογραφήματα (κόμικς) και διαφημίσεις (την πρώτη το 1914 για την καπνοβιομηχανία Γιαννουκάκη).

Συμμετείχε σε εκθέσεις του Συνδέσμου Σκιτσογράφων (1927, 1932, 1936). Μετά θάνατον εκτέθηκαν γελοιογραφίες του στην ομαδική έκθεση που διοργάνωσε το Κέντρο Σκίτσου Δήμου Αθηναίων το 1995. Υπήρξε μέλος της ΕΣΗΕΑ, του Συνδέσμου Σκιτσογράφων και του Επιμελητηρίου Εικαστικών

Τεχνών Ελλάδος

 

-χρονολογικά συμπληρώματα στο 1ο ποστ- εφημερίδα Χρόνος 1909, Εθνικόν Ημερολόγιον Σκόκου έως το 1910, Αι Αθήναι (Πωπ) από το 1914, Ρωμηός (Γ. Σουρή). Πρωία (1927-1930), Πολιτεία (1931-1932). Επίσης Σατυρικόν Πυρ, Βάτραχοι, Σατανάς, Παναθήναια, Κερκυραίκή Ανθολογία, Αθήνα. Το 1915 προσλήφθηκε στην Εθνική Τράπεζα, από όπου αποχώρησε ως υποδιευθυντής το 1951.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Φ. Γιοφύλλη: "Οι υπάλληλοι της Εθνικής Τραπέζης ως ζωγράφοι, μουσικοί..." (Δημοκρατία, 18/5/1924).

Φ. Γιοφύλλη: "Η χιουμοριστική έκθεσις" (Κυριακή Ελευθέρου Βήματος, 8/5/1927).

Φ. Γιοφύλλη: "Η τρίτη χιουμοριστική έκθεση" (Δελτίο Κριτικής, τ. 3-4, 1932).

Φ. Γιοφύλλη: "Η χιουμοριστική έκθεσις του Συνδέσμου Σκιτσογράφων" (Εθνική, 14/12/1936).

Φ. Γιοφύλλη: Ιστορία της νεοελληνικής τέχνης 1821-1941 (Αθήνα: [χ.ο.], 1963-τ. Β΄, σ. 448).

Α. Παπαδοπούλου-Κουμετάκη: "Ηλίας Κουμετάκης" (Αθηναϊκό ημερολόγιο 1995, Αθήνα: Φιλιππότης, 1995-σ. 97-110).

Η.΄Ταμπακέα: "Τα πρώτα βήματα" (Καθημερινή-Επτά Ημέρες, 19/2/1995).

"Πρόσωπα του Μεσοπολέμου" (Καθημερινή-Επτά Ημέρες, 19/2/1995).

κατάλογος ομαδικής έκθεσης "Μεσοπόλεμος" (Αθήνα: Κέντρο Σκίτσου Δήμου Αθηναίων, 1995).

[DJO]

Από τη Γαλέρα #35, κείμενο Soloup:

 

Ακάκιε, και µην ξεχάσεις… το πρώτο σκίτσο σου ήταν του Κουµετάκη!

 

Από τη λεζάντα τής πιο γνωστής ελληνικής διαφήµισης απουσιάζει το όνοµα του πραγµατικού δηµιουργού της.

 

Το πρωτότυπο σκίτσο του 1915. Από το βιβλίο «Ο σκιτσογράφος Ηλίας Κουµετάκης» που κυκλοφόρησε από το Ε.Λ.Ι.Α. και τις εκδόσεις «Άγρα».

 

 

Τη διαφήµιση µε τον Ακάκιο τη θυµάστε; Τον µοναχό µε το γαϊδουράκι που φεύγει για τα ψώνια του µοναστηριού; Κι έναν άλλο στην πύλη να του θυµίζει…«τα µακαρόνια να είναι Μίσκο!» Τεράστια επιτυχία. Και εξίσου µεγάλη ιστορία, όχι µόνο της διαφήµισης αλλά και του σκίτσου της. Δηµιουργός της ένας µεγάλος σκιτσογράφος τού Μεσοπολέµου, ο Ηλίας Κουµετάκης, όπου σε ένα από τα πρώιµα διαφηµιστικά του σχέδια στήνει την περίφηµη εικόνα έξω από το µοναστήρι.

Το σχέδιο υπογράφεται από τον ίδιο, µε χρονολογία 1915. Όµως αρχικά, στη λεζάντα της διαφήµισης δεν ήταν ο Ακάκιος αλλά ο…Ονούφριος! Σύµφωνα µάλιστα µε την «Ιστορία του ελληνικού τσιγάρου» (Ε.Λ.Ι.Α. 1998) αλλά και ένα αφιέρωµα του Άρη Μαλανδράκη (για τις ελληνικές διαφηµίσεις στο «Ε» της «Ελευθεροτυπίας» που βρήκα στο αρχείο µου), η ακριβής ατάκα ήταν «και µην ξεχάσεις, Ονούφριε, τα σιγάρα να είναι Γιαννουκάκη»! Πώς όµως από τα …σιγάρα και τον Ονούφριο, περάσαµε στα ζυµαρικά;

 

Η διαφήµιση για τα γνωστά µακαρόνια στήθηκε αρκετά αργότερα, γύρω στο ’30. Και στην αρχή, µάλλον εν αγνοία τού δηµιουργού της. Στη συνέχεια φαίνεται όµως πως υπήρχε επικοινωνία µε τον σκιτσογράφο, και άρα η πατρότητα του σκίτσου και της ιδέας ήταν γνωστά στην εταιρεία. Πραγµατικό ντοκουµέντο, η ιδιόχειρη σηµείωση του Κουµετάκη πάνω στην εικόνα τής διαφήµισης: «Κακότεχνη αντιγραφή τού σκίτσου µου για τα σιγαρέτα Γιαννουκάκη». Και µάλιστα γραµµένη σε δελτάριο της εταιρείας που του είχε αποσταλεί –όπως διαβάζουµε– στο σπίτι όπου έµενε περίπου µέχρι το 1970, στην Καλλιθέα. Παρ’ όλα αυτά, κι ενώ κάποια στιγµή υπήρξε επαφή µε τους τότε ιδιοκτήτες τής εταιρείας, ο Κουµετάκης ουδέποτε διεκδίκησε κάτι παραπάνω. Πού τότε καιροί για συζητήσεις και… κλοπιράιτ! Αυτό σήµερα δεν πρέπει να δικαιολογεί τη λήθη στο δηµιούργηµα ενός τόσο σηµαντικού σκιτσογράφου. Στο βιβλίο «Ο σκιτσογράφος Ηλίας Κουµετάκης» («Άγρα»/ Ε.Λ.Ι.Α.1998), οι γελοιογραφίες στις οποίες αναφερόµαστε, υπάρχουν. Όπως υπάρχει και µια σχετική εισαγωγική αναφορά στη διαφήµιση ενός άλλου µεγάλου γελοιογράφου, του Αρχέλαου.

 

Τι να πεις όµως όταν η λήθη κόβει βόλτες µε την ξαδέλφη της, την παραποίηση; Γιατί στις µέρες µας, µε τις τρελές ταχύτητες στις συνδέσεις, φαίνεται ότι το «χαλασµένο τηλέφωνο» έχει δώσει πλέον τη θέση του στο … «χαλασµένο ιντερνέρι». Γκουγκλάροντας πάνω στο «Κουµετάκης» και στο «Ακάκιος», ουδεµία σύνδεση θα βρείτε. Αντίθετα αλλού µπορείτε να διαβάσετε για την …έµπνευση τού τότε ιδιοκτήτη τής εταιρείας όταν επισκέφθηκε ο ίδιος ένα µοναστήρι των Μετεώρων γύρω στο ’50, ή ακόµα ότι υπήρξε πράγµατι ο µοναχός Ακάκιος σε κάποιο µοναστήρι τού Αγίου Όρους! Και ακόµα παραπέρα, ότι κάποιος ανιψιός τού Ακάκιου, επίσης Ακάκιος, µονάζει σήµερα κάπου στην Παιανία και είναι 75 ετών!

Ακατανόητη είναι επίσης και η επετειακή έκδοση για τα 80 χρόνια της ΜΙΣΚΟ στην οποία, ενώ υπάρχει ευρύτατη αναφορά στο σκίτσο τής διαφήµισης, απουσιάζει εντελώς οποιαδήποτε αναφορά στον αρχικό εµπνευστή της. Φτάνοντας µάλιστα ν’ αντιστρέφει και τις… σκιτσαρισµένες εντυπώσεις µας, αναφέροντας ότι «η επιτυχία τού Ακάκιου… γρήγορα έγινε πηγή έµπνευσης για τους σκιτσογράφους της εποχής…»! Ακατανόητη και άδικη, γιατί µια τέτοια δηµιουργική καταγωγή µόνο να προσθέσει θα µπορούσε στο µύθο τής διαφήµισης και τίποτα άλλο.

Με αφορµή την ιστορία τού «Ακάκιου» συναντηθήκαµε µε την Αγγελική Κουµετάκη-Παπαδοπούλου, την κόρη τού σκιτσογράφου, στα γραφεία του Ε.Λ.Ι.Α. στην Πλάκα. Εκεί βρίσκονται σήµερα και τα περισσότερα από τα σωζόµενα σχέδια του σκιτσογράφου, και η κουβέντα µας έγινε αγκαλιά µε έναν… τεράστιο τόµο. Μια πραγµατική κιβωτό όπου το αυθεντικό υλικό των σκίτσων και των προσχεδίων της το είχε επιµεληθεί ο ίδιος ο δηµιουργός τους.

 

 

-Κυρία Κουµετάκη, πείτε µας τι µνήµες έχετε απ’ αυτό το σκίτσο;

-Την ιστορία τής ΜΙΣΚΟ και του Ακάκιου την έχω κατευθείαν από το σπίτι µου. Από τις διηγήσεις τού πατέρα µου και της µητέρας µου. Ο πατέρας µου είχε φυλάξει πάρα πολλά από τα σκίτσα του σε εφηµερίδες, σε περιοδικά και από αλλού. Τις διαφηµίσεις τις είχε µόνο σε σχέδιο. Είχε κάνει πάρα πολλές διαφηµίσεις στον «Γιαννουκάκη - Πρωτόπαπα». Και υπάρχουν όλες στο βιβλίο που τις είχε κολλήσει σε προσχέδια. Την ιστορία τού Ακάκιου εκτός από την οικογένεια την άκουσα και από τον Πατρίκιο, τον παλιό δηµοσιογράφο και διευθυντή –αν δεν κάνω λάθος– της «Ελευθερίας», και από άλλους. Ο ίδιος ο Κουµετάκης αποδέχτηκε σιωπηρά τη χρησιµοποίησή της σε δεύτερη φάση από τη ΜΙΣΚΟ, τον οποίο δεν τον ρώτησε γι’ αυτό.

 

-Η πρωτότυπη γελοιογραφία πότε περίπου έγινε;

-Είναι του ’15. [Ο Κουµετάκης] µάλιστα, είχε περάσει δυο φάσεις σκίτσου. Στην πρώτη εποχή ήταν επηρεασµένος από τη γαλλική γελοιογραφία. Έχω βρει κι ένα σωρό γαλλικά περιοδικά που ασφαλώς συνέβαλαν κάπως στη γραµµή του, και αυτό κράτησε µέχρι περίπου το 1920-1922. Από ένα σηµείο και ύστερα γίνεται πιο «Ρωµιός». Κάνει τους ανθρώπους λιγότερο κοµψούς, πιο καθηµερινούς… Οπότε, η γελοιογραφία της ΜΙΣΚΟ ανήκει ουσιαστικά στην πρώτη γενιά, του ’15. Σ’ αυτήν τη γραµµή.

 

-Η πρωτότυπη ατάκα πώς ήταν; Έχω διαβάσει ότι αρχικά ο µοναχός δεν λεγόταν Ακάκιος. Ήταν ο... Ονούφριος;

-Νοµίζω: «Ονούφριε, τα τσιγάρα να είναι Γιαννουκάκη»... Αυτό µπήκε και στο λεύκωµα του σκιτσογράφου Κουµετάκη που έβγαλε το Ε.Λ.Ι.Α. µε τον Σταύρο Πετσόπουλο της «Άγρας». Και υπάρχει υποσηµείωση, η οποία βέβαια αγνοήθηκε.

Από κει και πέρα πειστήριο για την ιστορία είναι αυτό το χαρτί που έστειλε η ΜΙΣΚΟ, το οποίο θα είναι πριν το ’70, όσο καιρό ζούσε ακόµα στην Καλλιθέα. Και όταν πήγε [σε άλλο σπίτι στη] Φερρών, τον επισκέφτηκε ο τότε ιδιοκτήτης τής ΜΙΣΚΟ φέρνοντάς του µάλιστα ένα κιβώτιο… µακαρόνια! Αυτό δεν έγινε τυχαία. Τον πήρε ένας φίλος τού µπαµπά, δικηγόρος, και του είπε, ξέρετε, η διαφήµισή σας ήταν έργο τού Κουµετάκη. Αυτός πήγε στο σπίτι του στη Φερρών µε ένα κιβώτιο µακαρόνια, τον φίλησε και τον κάλεσε σε µια κρουαζιέρα...

 

-Αυτό πότε περίπου έγινε;

-Το 1972, κάπου εκεί. Τώρα βγήκε και το βιβλίο [της ΜΙΣΚΟ] και είχε καλή υποδοχή από τον Τύπο. Έγραψαν δυο - τρεις εφηµερίδες µε πολύ κέφι για το βιβλίο και τη διαφήµιση η οποία θεωρείται η πιο µακροχρόνια.

 

-Δηµοφιλής, επιτυχηµένη…

-Ακριβώς. Έχει γίνει σλόγκαν.

 

-Κι έχει καταγραφεί σε γελοιογραφίες, σε κείµενα…

-Ναι! Την έχω δει σε πάρα πολλές γελοιογραφίες σχετικά µε άλλα πράγµατα, αλλά τελικά καµία εφηµερίδα δεν ανέφερε, ακόµα κι όσοι ξέρανε, τον πρώτο σκιτσογράφο.

 

-Ξέρετε, ψάχνοντας στο internet δεν βρήκα καµία αναφορά που να συνδέει τον Κουµετάκη µε τον Ακάκιο.

-Στο βιβλίο της ΜΙΣΚΟ δεν υπάρχει. Στο βιβλίο τού Κουµετάκη υπάρχει.

Γι’ αυτό κι εγώ ενοχλήθηκα. Για µένα, δεν θα έβλαπτε τη ΜΙΣΚΟ να αναφερόταν. Δεν έχουµε φυσικά κανένα απολύτως (οικονοµικό) ενδιαφέρον. Αυτό θα ήταν φαιδρό, θα ήταν παράλογο.

 

-Μάλιστα βρήκα αναφορές ότι υπήρχε πράγµατι ο Ακάκιος. Διάβασα ακόµα ότι ζει ακόµα ένας ανιψιός του συνονόµατος, επίσης µοναχός…

-Αυτά είναι παραµύθια. Γιατί από το ’15 που έκανε τη γελοιογραφία µέχρι τώρα πάει πάρα πολύ µακριά για να βρούµε τον Ακάκιο. Βεβαίως µπορεί να υπάρχουν πολλοί Ακάκιοι και πολλοί ανιψιοί Ακάκιοι. Δεν σηµαίνει αυτό ότι έχει σχέση µε το σκίτσο. Αυτό είναι αστείο.

 

-Το σκίτσο τής διαφήµισης µε τα µακαρόνια πότε εµφανίστηκε πρώτη φορά;

-Νοµίζω γύρω στο ’30. Το γράφει και το βιβλίο. Ξέρετε, ο Κουµετάκης ήταν ένας πολύ αξιοπρεπής άνθρωπος. Τα πρώτα χρόνια στο «Ηµερολόγιο του Σκόκου» δεν είχε πάρει ποτέ χρήµατα. Ήταν άλλης κατηγορίας άνθρωπος, πολύ ροµαντικός, των βιβλίων. Δεν θα κυνηγούσε τη δεκάρα τότε. Ούτε και τη φήµη του αργότερα.

 

Ευχαριστούµε την Αγγελική και την Τζούλια, τις κόρες τού Ηλία Κουµετάκη, για την κουβέντα µας και για την παραχώρηση του υλικού.