Γκιουνερί Ιτσόγλου, ο άνθρωπος της καρδιάς [ SOLOUP, ΩΣ3 τ.79, 5/2008 ]

[rotagiatipino]

ΓΚΙΟΥΝΕΡΙ ΙΤΣΟΓΛΟΥ

Ο άνθρωπος της καρδιάς

 

ΚΕΙΜΕΝΟ/ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: SOLOUP

 

 

«Δεν υπάρχει μέλλον, δεν υπάρχει παρελθόν, υπάρχει μόνο το τώρα. Και ας το απολαύσουμε αυτό».

 

 

«Όπου πάμε εμείς οι σκιτσογράφοι, τα βλέπουμε με διαφορετικό μάτι. Είναι η πιο γοητευτική πλευρά του να σκιτσάρεις. Οι άνθρωποι που γυρίζουν, συνήθως τραβάνε φωτογραφίες. Εμείς... σκιτσάρουμε»

 

Τα αφιερώματα του Ζαπ-ινκ, όλα αυτά τα χρόνια, επικεντρώνονταν στη δουλειά, Ελλήνων σκιτσογράφων. Σ' αυτό το αφιέρωμα, λέω να κάνουμε μια εξαίρεση, για έναν Τούρκο δημιουργό. Έναν άνθρωπο, πραγματικά «της καρδιάς», που όμως, παρ' ότι εξαίρεση των αφιερωμάτων μας..., επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο τον κανόνα. Μιας και ο Γκιουνερί είναι ένας σκιτσογράφος, όπου για το στραβό του το σκουφί, έκανε μια γελοιογραφία για τον Παρθενώνα και μπήκε. φυλακή! Ας πούμε, όμως, δυο σύντομα λόγια πριν συνεχίσουμε στην συνέντευξη που μας έδωσε στα πλαίσια του comicdom con 2008, τον Απρίλη, στην Ελληνοαμερικάνικη Ένωση.

Ο Γκιουνερί Ιτσογλού, γεννήθηκε στην Σεβάστεια της Τουρκίας. Μαθήτευσε, δίπλα στο μεγάλο σκιτσογράφο Ογουζ Αράλ, ιδρυτή του περιοδικού «Girgir». Επίσης, δούλεψε στα περιοδικά Firt, Limon, και Lemanyak. To 1989 καταδικάστηκε σε δεκαετή φυλάκιση, αλλά τη σκαπούλαρε πάνω στο μήνα, με μια γενική αμνηστία. Σήμερα, δουλεύει για το περιοδικό «Leman», όπου έχει και την επίβλεψη, ενός δισέλιδου για νέους σκιτσογράφους. Εκεί, κάνει και τη σειρά, με ήρωα τον Gonul Adami, τον «άνθρωπο της καρδιάς». Μια πολύ όμορφη δουλειά, με ήδη τέσσερα αλμπουμάκια στο ενεργητικό του. Έναν ήρωα, που έχουμε πλέον την ευκαιρία κι εμείς να διαβάσουμε στα ελληνικά, με το ομώνυμο βιβλίο του, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΨΜ. Ο πρώτος Τούρκος σκιτσογράφος στα Ελληνικά! (Αν θυμηθείτε τον «Βιάγκραμαν» των εκδόσεων ΟΞΥ, είναι τούρκος της Γερμανίας).

 

 

Ο Ανταμί, λοιπόν, είναι ένας μουσικός, που παίζει νέι. Μια πολύ ευαίσθητη ύπαρξη, ανάμεσα στις μυριάδες της Ινσταμπούλ. Ένας ήρωας, που πραγματικά με ξάφνιασε για την εικόνα που είχα για τους Τούρκους της Πόλης, με όλους αυτούς τους μπακλαβάδες που κουβαλάμε τόσα χρόνια στα ελληνοθρεμένα κεφάλια μας. Μια ευαισθησία και μια φιλοσοφική διάθεση, όχι με τη «σοφιστική», δυτική μας προσέγγιση, αλλά με τη σκέψη των Σούφι. «Σουφιστίες» που ξαφνιάζουν, με τη λεπτή ισορροπία που στήνει ο Γκιουνερί, ανάμεσα σε μια βαθύτερη αναζήτηση και την πεζή πραγματικότητα, μιας μεγαλούπολης στα όρια Ανατολής και Δύσης. Σημείο αναφοράς του Adami, ο γάλλος φίλος του Ζαν Πιερ, που γίνεται ο άλλος πόλος και η άλλη ματιά, σε ένα σύγχρονο διαπολιτισμικό διάλογο. Το σκίτσο του Γκιουνερί, θα το περιέγραφα κάτι ανάμεσα στον Εντικά και τον ...Μπόστ, όμως, ο ίδιος, όπως μας ανέφερε, ως πρωταρχική επιρροή έχει τον Ούγκο Πράτ. Ένας σκιτσογράφος που όσο πρόλαβα να τον γνωρίσω, διαθέτει μια ιδιαίτερα ευαίσθητη, όσο και πολιτικοποιημένη ματιά για τα πράγματα , εξαιρετικό χιούμορ και μεσογειακό ταμπεραμέντο. Επισκέπτεται από παλιά την Ελλάδα και έχει ιδιαίτερη αγάπη για την μυθολογία, αλλά και τη ...μαστίχα της Χίου.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του, είχαμε την ευκαιρία, να καταγράψουμε την παρακάτω συζήτηση. Την μετάφραση τόσο της συνέντευξης, όσο και του βιβλίου, έκανε η Φραγώ Καράογλαν. Ένας εξίσου εξαιρετικός άνθρωπος από την Πόλη, όπου όσο άκουγα την φωνή της στην απομαγνητοφώνηση, εκτιμούσα όλο και περισσότερο τη διαύγεια, την ευγένεια και την ηρεμία που απέπνεε. Τους ευχαριστώ και τους δυο.

 

 

Αγαπητέ Γκιουνερί, πως ξεκίνησες να σκιτσάρεις;

Την εποχή που άρχισα, η λέξη «trend» δεν περιγράφει απλώς αυτό που συνέβαινε στην Τουρκία πριν από 25 -30 χρόνια. Ήταν κάτι περισσότερο. Όλα τα νέα παιδιά, θέλανε να σκιτσάρουνε, να κάνουνε κόμικς. Έτσι κι εγώ, έμαθα δίπλα σε αυτόν, τον μεγάλο μάστορα, που λεγότανε Ογουζαράλ, που έβγαζε το «Γκιρ Γκιρ» στην Τουρκία. Σε εποχές, μάλιστα, που δεν υπήρχε ούτε τηλεόραση ούτε Ίντερνετ. Ήμουν σαν το «τσιράκι» του.

 

Στην Τουρκία πως αντιμετωπίζονται τα κόμικς; Τα περιοδικά, οι σκιτσογράφοι... Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού;

Είναι πάρα πολύ ισχυρά. Είναι η γλώσσα της αντιπολίτευσης. Το χιούμορ, έχει μια παράδοση πανάρχαια εκεί πέρα. Η διονυσιακή παράδοση, νομίζω ότι συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Υπάρχουν πάρα πολλά περιοδικά. Εξακολουθεί, δηλαδή, αυτή η «γλώσσα», να είναι η γλώσσα, με την οποία μπορεί κανείς να εκφραστεί. Εννοώ, τα σκίτσα και το χιούμορ. Καλύτερα από κάθε άλλη «γλώσσα», στην Τουρκία.

 

Αυτήν την εντύπωση έχουμε κι εμείς. Ότι, δηλαδή, στην Τουρκία, τα σκίτσα έχουν έναν αρκετά δυνατό πολιτικό λόγο.

Ναι. Άλλωστε ,νομίζω, ότι η ουσία αυτής της τέχνης, είναι το να είναι πολιτικοποιημένη. Αν δεν ήταν πολιτικοποιημένη και ήταν κάτι άλλο, θα το λέγαμε «διασκέδαση».

 

 

Διάβασα στο βιογραφικό σου, ότι το 89 είχες φυλακιστεί για μια γελοιογραφία. Και μάλιστα για την ...Ακρόπολη!

Είμαι από πολιτιστική άποψη, κοντά στην Ελλάδα. Στον πολιτισμό όλης της Μεσογείου. Ο δάσκαλός μας, ο Ουζαράν, μας έμαθε ότι ένας σκιτσογράφος, δεν είναι μόνο για να σκιτσάρει. Πρέπει να έχει γνώση, απ' όλες τις πλευρές της ζωής. Να έχουμε γνώση, και να μπορούμε να κριτικάρουμε. Το πρώτο πράγμα που λέω στους μαθητές μου, είναι «διαβάστε μυθολογία». Εγώ, έτσι ξεκίνησα μικρός. Ίσως, να ήταν και η πηγή της έμπνευσής μου. Κοιμόμουν με το Δία, ξυπνούσα με την Ήρα. Ήταν αυτό το μεράκι που μ' έφερε εδώ που είμαι σήμερα. Ήμουν μικρός τότε, είκοσι χρονών. Και ακόμα, πριν αρχίσω να σκιτσάρω, είχα γυρίσει όλη την Ελλάδα. Ήθελα να την επισκεφτώ. Δεν είχα λεφτά και γύριζα με τα πόδια, με οτοστόπ... Και σταματούσα ας πούμε και μάζευα ντομάτες. Έβγαζα ένα μεροκάματο και συνέχιζα. Στην Ολυμπία, μάζεψα ντομάτες, στην Πελοπόννησο. Έτσι είναι. Όπου πάμε εμείς οι σκιτσογράφοι, τα βλέπουμε με διαφορετικό μάτι. Είναι η πιο γοητευτική πλευρά του να σκιτσάρεις. Οι άνθρωποι που γυρίζουν, συνήθως τραβάνε φωτογραφίες. Εμείς .σκιτσάρουμε. Αυτό θέλω να σου πω. Εμείς, το ξέρεις, ποτέ δεν φτάνουμε κάπου. Είμαστε συνεχώς σε εξέλιξη. Πρέπει να αναπτυσσόμαστε συνέχεια.

Κάποια στιγμή λοιπόν, έχοντας πάρει όλα αυτά στο μυαλό μου, σκιτσάρισα την Ακρόπολη. Για το περιοδικό «Λιμόν», που τώρα μετεξελίχθηκε σε «Λεμάν». Έλεγα για τον Μοροζίνι, για το βομβαρδισμό, για το ότι οι Οθωμανοί είχαν φτιάξει τζαμί μέσα και ότι το χρησιμοποιούσαν για πυριτιδαποθήκη. Έβγαζα τον θυμό μου απέναντι σ' αυτό που είχαν κάνει σ' ένα τέτοιο μνημείο. Και κάποιος, θεωρήθηκε αυτό που έλεγα ως προσβολή του Τουρκισμού.

 

Αυτός ο νόμος υπάρχει ακόμα;

Ναι. Υπάρχει. Πήγα στο Δικαστήριο. Καταδικάστηκα σε φυλάκιση ενός έτους. Πραγματικά, είχα σαστίσει μ' αυτή την ιστορία. Δηλαδή, τι θα πει από ένα σκίτσο να βρίσκεσαι στη φυλακή; Ήταν σε κακουργιοδικείο που δικάστηκα. Βγήκα, όμως, σε ένα μήνα, γιατί έτυχε να δοθεί γενική αμνηστία.

 

 

Σήμερα, πως είναι τα πράγματα με τη λογοκρισία στα σκίτσα στην Τουρκία;

Υπάρχει πάντα λογοκρισία, αλλά δεν υπάρχει επίσημα. Ας πούμε το «Λεμάν», διώκεται συνεχώς με μηνύσεις του Ερντογάν, του Γκιούλ. δέχεται μηνύσεις συνέχεια. Δεν είναι όπως παλιά, που ο εισαγγελέας παρενέβαινε. Τώρα, δεν υπάρχει φυλακή. Πληρώνεις. Ήμουν ο πρώτος που πήγε φυλακή.

 

Ακολούθησαν και άλλοι;

Όχι, δε νομίζω ότι μπήκαν άλλοι. Μπορεί να καταδικάστηκαν σε χρηματικό ποσό. Έχω τις πρωτιές. Είμαι ο πρώτος που βγαίνει άλμπουμ του στην Ελλάδα, ίσως να είμαι και ο πρώτος που θα πάει στην γκιλοτίνα (...γέλια).

 

Στο βιβλίο σου, «Ο άνθρωπος της καρδιάς», ο ήρωάς σου, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος. Και μέσα από τις βόλτες του, βλέπουμε και μια εικόνα της σύγχρονης ζωής στην Κωνσταντινούπολη. Πέρα όμως από την κριτική ματιά, τον βλέπουμε, ταυτόχρονα, να την υπερασπίζεται κάποιες στιγμές στον φίλο του Ζαν Πιέρ. Πώς κι έστησες έναν τέτοιο ήρωα που μάλιστα ζει στην ίδια σύγχρονη πόλη που ζεις κι εσύ;

Ασχολήθηκα και με τη μουσική. Παίζω νέι. Όταν, λοιπόν, ασχολιόμουν με τη μουσική, ανακάλυψα ότι υπάρχουν ακόμα τέτοιοι ευαίσθητοι άνθρωποι· που θέλουν να κρατήσουν ένα τρόπο ζωής, που λυπούνται πολύ που η παλιά Πόλη χάνεται. Γνώρισα τέτοιους ανθρώπους, ένοιωσα τέτοιο σεβασμό που υπήρχαν και νόμιζα, ότι έπρεπε να τους αποδώσω κάτι. Κι έτσι, σκέφτηκα να τον κάνω. Είναι άνθρωποι που δεν τους ξέρει κανείς, ωραίοι άνθρωποι γιατί είναι σεμνοί.

 

Μου έκανε εντύπωση το μόνιμο δάκρυ που υπάρχει στο μάτι του. Είναι πολύ ευαίσθητη λεπτομέρεια.

Έχει κάτι από το Σουφισμό, αυτό που επίσης μ' αρέσει. Είναι το δάκρυ της κάθαρσης. Στο Σουφισμό, το κλάμα είναι σημαντικό για την κάθαρση. Πάρα πολλοί απ' αυτούς που ασχολούνται με την παραδοσιακή μουσική, είναι επίσης Σούφι. Εκείνο το δάκρυ, δεν είναι ένα συνηθισμένο δάκρυ που κλαις από πόνο ή από κάτι. Ο Ανταμί, γελάει συγχρόνως. Είναι δάκρυ και γέλιο μαζί -το θεμέλιο, άλλωστε, του χιούμορ. Το γέλιο και το κλάμα είναι ένα πράγμα. Αυτό που λέγανε, κωμωδία και τραγωδία.

 

Ποιες είναι οι επιρροές σου; Από την Τουρκία από το εξωτερικό...

Νομίζω ότι το ξέρεις κι εσύ, όλοι επηρεαζόμαστε απ' όλους. Δηλαδή, όταν βλέπουμε, παίρνουμε κι έτσι θα συνεχίζουμε να κάνουμε. Νομίζω, όμως, ότι εγώ ήθελα να κάνω σκίτσα σαν τον Ούγκο Πράτ. Δούλεψα, επίσης, πάντοτε από το πρωτότυπο. Πάρα πολλές φορές, φωτογραφίζω και δουλεύω μετά τα σκίτσα. Αυτή, είναι μια τεχνική «απόσταξης». Παίρνεις, φωτογραφίζεις, μαζεύεις και μετά αποστάζεις. Έτσι δουλεύω.

 

 

Είσαι σκιτσογράφος στο «Λεμάν» και ταυτόχρονα , αν κατάλαβα, είσαι και δάσκαλος σκίτσου;

Το «Λεμάν», έχει μια σελίδα ερασιτεχνών, οπότε εδώ και μερικούς μήνες, ασχολούμαι με τους ερασιτέχνες, που έρχονται και κάνουν τα σκίτσα τους. Κάποιος, τους διαλέγει τα σκίτσα τους, τους λέει τι να κάνουνε. μ' αυτήν την έννοια είμαι δάσκαλος. Όπως ξέρεις, δεν είσαι ποτέ δάσκαλος. Είσαι δάσκαλος και μαθητής, μαθητής και δάσκαλος. Είναι όμως και μέσα στην παράδοσή μας. Το τούρκικο σκίτσο, έχει μια τέτοια παράδοση. Θα έλεγα όμως, ότι υπάρχει μια γενικότερη «μυστική αδελφότητα σκιτσογράφων», απ' όπου κι αν είσαι. Απ' την Ισπανία. Να, πήγα και είδα τα φανζίν κάτω (στο comicdom con) και εντυπωσιάστηκα. Είδα την αγωνία τους, τον ενθουσιασμό τους και ένοιωσα ότι είναι αδέλφια μου.

 

Στην Τουρκία μπορεί ένας σκιτσογράφος να ζήσει απ' τη δουλειά του.

Ναι. Δε θα γίνει πλούσιος, αλλά ναι, ζει.

 

 

Είσαι Τούρκος, που μάλιστα ταξιδεύεις συχνά στη Χίο, για να προμηθεύεσαι τις μαστίχες σου (γέλια). Εμείς πάλι, είμαστε Έλληνες. Με τόσα χρόνια πολιτισμικής συγκατοίκησης, αλλά και με τόσες εντάσεις στις σχέσεις των χωρών μας, πως βλέπεις την επαφή αυτή;

Θα δώσω την κλασσική απάντηση που δίνουν οι πολιτικοί. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει πρόβλημα, όμως, δημιουργούν πρόβλημα, γιατί οι γύρω από μας, όχι μεταξύ μας, θεωρούν ότι μπορείς να ζήσεις μέσα από την παραγωγή προβλημάτων. Να, είχα πάρει ένα ταξί τη Γλυφάδα και ο ταξιτζής, όταν έμαθε ότι είμαι Τούρκος, με ρώτησε «θα γίνει πόλεμος;» Και του 'πα, όχι δεν θα γίνει. Και μου λέει «Πως; Αφού είναι τόσο τεταμένες οι σχέσεις μας». Του απάντησα ότι, περισσότερο από τον πόλεμο, η ένταση είναι αυτή που κρατάει την κατάσταση όπως τη θέλουνε. Και μου είπε «μπράβο, μου άρεσε η απάντησή σου» και δε μου πήρε λεφτά (...γέλια μπόλικα).

Οι σκιτσογράφοι, δεν αναμειγνύονται σε τέτοια, δεν έχουν μεταξύ τους πρόβλημα γιατί ξέρουν.

 

 

 

Τι θεωρείς ότι είναι πιο σημαντικό στην δουλειά σου; Σ' αυτό που θέλεις να βγει από ένα σκίτσο;

Προς το τέλος, έρχονται πάντα οι δύσκολες ερωτήσεις... Μου φαίνεται ότι ξέρεις κι εσύ την απάντηση. Παίρνεις τη λευκή σελίδα και έχεις κάτι πολύ γενικό στο μυαλό σου. Αλλά, κάτι βγαίνει στη συνέχεια. Και αυτό που θέλεις να βγάλεις, που επιθυμείς, είναι κάτι καλό για τους ανθρώπους. Δεν ξέρεις τι είναι αυτό. Παίρνεις το άσπρο χαρτί και κάθεσαι απέναντί του. Στην παράδοση του Σουφισμού, υπάρχει ένα γνωμικό, που λέει ότι «γίνε μια μέρα χαράς για τους ανθρώπους». Νοιώθω ότι σ' αυτόν τον κόσμο που λειτουργεί με τέτοια ταχύτητα, εγώ, θα ήθελα να τους πω κάτι ενάντια σ' αυτό και να τους δείξω τα πράγματα που μέσα από την ταχύτητα, τους διαφεύγουν. Γιατί, χάριν ενός λαϊκισμού, πολλοί κάνουν αυτό που τους ζητάει η ισχύουσα κατάσταση. Απ' αυτό ξεκινώ, όταν βρίσκομαι μπροστά σ' ένα άσπρο χαρτί.

 

 

 

Στο μέλλον, τι θα ήθελες να κάνεις με τη δουλειά σου;

Θα ήθελα να πω, ότι δεν υπάρχει μέλλον, δεν υπάρχει παρελθόν, υπάρχει μόνο το τώρα. Και ας το απολαύσουμε αυτό.

 

Γκιουνερί, σ' ευχαριστούμε πολύ.

Κι εγώ ευχαριστώ...

 

Από την on-line μορφή του περιοδικού ΩΣ3 www.os3.gr.

Επεξεργασία Αυγούστου 12, 2009 από rotagiatipino