Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τσιγάρο; Μόνο ζωγραφιστό! [ Κουκουλάς Γιάννης, Ελευθεροτυπία (Κυριακάτικη):7, 21/6/2009 ]


Bonadrug

Προτεινόμενες Καταχωρήσεις


  • Member ID:  1271
  • Group:  Veterans
  • Topic Count:  715
  • Content Count:  3477
  • Reputation:   20239
  • Achievement Points:  3534
  • Days Won:  16
  • With Us For:  6259 Days
  • Status:  Offline
  • Last Seen:  

Τσιγάρο; Μόνο ζωγραφιστό !

 

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΚΟΥΛΑ

 

luckyluke001j.gif

 

Σε εποχές που η πολιτική ορθότητα και η αγωγή υγείας δεν είχαν στρέψει ακόμα τα πυρά τους κατά του καπνού, το μάσημα του ταμπάκου, τα τσιγάρα, η πίπα, ο ναργιλές, ενδείξεις συχνά μιας μποέμικης ζωής, συνόδευαν τους εικαστικούς καλλιτέχνες που, αγνοώντας τις βλαβερές συνέπειες και τους κινδύνους εθισμού, απαθανάτισαν το, δαιμονοποιημένο σήμερα, πάθος τους στα έργα τους.

 

* Το 18ο αιώνα, ο άγγλος σατιρικός ηθογράφος και γελοιογράφος Τόμας Ρόουλαντσον έδειξε επανειλημμένα τους πρωταγωνιστές των κωμικών πινάκων του να καπνίζουν. Σε ένα από τα γνωστότερα έργα του, μάλιστα, δεν διστάζει να παρουσιάσει έναν άντρα να καπνίζει και να πίνει τη στιγμή της ερωτικής συνεύρεσης με τη στρουμπουλή παρτενέρ του. Από τις αρχές του 19ου αιώνα, κυρίως οι ναργιλέδες είχαν χρησιμοποιηθεί από τους ζωγράφους του οριενταλισμού και ειδικότερα από τον Ευγένιο Ντελακρουά.

 

Στα καμπαρέ του Τουλούζ-Λοτρέκ

 

* Ακόμα νωρίτερα, τον 17ο αι., ο Ιρανός Μουχαμάντ Κασίμ είχε παρουσιάσει μια νεαρή Περσίδα να ρουφά τον καπνό του ναργιλέ, ο Ολλανδός Χέντρικ Γιαντζ, το 1621, δείχνει ένα μικρό αγόρι να ανάβει την πίπα του και ο Μισέλ Γκομπέν, το 1681, έναν νεαρό Ανατολίτη σε στιγμές περισυλλογής παρέα με την πίπα του.

 

* Το 1627, ο Φλαμανδός Αντριααν Μπράουερ είχε ζωγραφίσει το έργο «Οι καπνιστές», με μια παρέα χωρικών να απολαμβάνουν τις πίπες τους, ενώ μια αντίστοιχη σκηνή φιλοτεχνεί και ο Κονσταντίν Χάνσεν το 1837 στο έργο του «Μια ομάδα δανών καλλιτεχνών στη Ρώμη».

 

* Οι γάλλοι ιμπρεσιονιστές τίμησαν ιδιαίτερα το κάπνισμα. Ανάμεσα στα πολλά έργα του Εντουάρ Μανέ με σκηνές της καθημερινής ζωής ξεχωρίζει η «Σερβιτόρα» με έναν καπνιστή πίπας σε πρώτο πλάνο, μια αυτοπροσωπογραφία του 1858, ο «Καπνιστής» του 1866 αλλά και το «Πορτρέτο του Στεφάν Μαλαρμέ» να κρατά σκεπτικός το πούρο του.

 

* Την ίδια εποχή ο Γκιστάβ Κουρμπέ ζωγραφίζει τον Μποντλέρ βυθισμένο σ' ένα βιβλίο με την πίπα του.

 

* Ο μεταϊμπρεσιονιστής Πολ Σεζάν είχε ως αγαπημένη του πρακτική την αποτύπωση πορτρέτων συνηθισμένων καθημερινών ανθρώπων που συχνά κάπνιζαν την πίπα ή τα τσιγάρα τους όπως στο έργο «Ανδρας με πίπα» του 1895 και ακόμα περισσότερο στους πέντε πίνακες με τον τίτλο «Χαρτοπαίκτες».

 

* Αλλά και ο εξπρεσιονιστής Νορβηγός Εντβαρ Μουνκ έχει σχεδιάσει τον εαυτό του σε νεαρή ηλικία, με τον καπνό του τσιγάρου να θολώνει ακόμα περισσότερο τη μουντή ατμόσφαιρα.

 

* Στο ίδιο ρεύμα και ο επίσης εξπρεσιονιστής και ιδρυτής της Γέφυρας, Λούντβιχ Κίρχνερ, με το έργο του «Σκηνή από δρόμο του Βερολίνου» με έναν γερμανό αστό να κάνει τη βόλτα του με το τσιγάρο στο στόμα.

 

* Ο Τουλούζ Λοτρέκ, που αναπαρέστησε συχνά την πολύβουη παριζιάνικη νύχτα και τα γεμάτα καπνό καμπαρέ, έχει σχεδιάσει ένα ολοζώντανο, σχεδόν φωτογραφικό «Πορτρέτο του Λουί Πασκάλ», φυσικά με το τσιγάρο στα χείλη.

 

* Ο Ανρί Ρουσό, με τη ναΐφ αντισυμβατικότητα που τον διέκρινε, έχει αποδώσει την «Προσωπογραφία του Πιέρ Λοτί» με έναν άκρως ασυνήθιστο τρόπο για το 1891. Ο συνειρμός που προκαλεί το τσιγάρο σε πρώτο πλάνο με τις υψικαμίνους που καπνίζουν στο φόντο θα ήταν σήμερα πολύτιμο εργαλείο στα επιχειρήματα της αντικαπνιστικής καμπάνιας.

 

* Νεαρός δανδής στα 17 του, ο πρώιμος Σαλβαντόρ Νταλί, πριν ακόμα επιδοθεί στα σουρεαλιστικά όργια της αχαλίνωτης φαντασίας του, δημιούργησε μια εντυπωσιακή αυτοπροσωπογραφία του με πίπα, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1925, φιλοτέχνησε δύο πορτρέτα του πατέρα του, στο ένα εκ των οποίων καπνίζει πίπα και στο άλλο τσιγάρο.

 

Πενήντα χρόνια αργότερα, το 1973, επανέρχεται στο τσιγάρο και δημιουργεί μια σειρά στερεοσκοπικών πινάκων με τίτλο «Ο κοιμώμενος καπνιστής».

 

Ομως, πλέον, είχε σταματήσει το κάπνισμα και είχε υποκαταστήσει τη συνήθεια με τη φροντίδα του μουστακιού του. Ελεγε: «Από τότε που έκοψα το κάπνισμα, αποφάσισα να αφήσω μουστάκι - είναι καλύτερο για την υγεία. Εντούτοις, πάντα συνήθιζα να έχω μαζί μου μια διακοσμητική ταμπακέρα στην οποία αντί για καπνό, είχα τοποθετημένα μερικά μουστάκια σαν αυτό του Adolphe Menjou (σ.σ.: αμερικανός ηθοποιός). Τα προσέφερα ευγενικά στους φίλους μου λέγοντας: "Μουστάκι; μουστάκι;" Κανείς δεν τολμούσε να τα αγγίξει».

 

* Ο Γερμανός Οτο Ντιξ που συμμετείχε σε πολλά πρωτοποριακά ρεύματα των αρχών του 20ού αιώνα σχεδίασε διάφορα πορτρέτα διογκώνοντας τις ανθρώπινες ατέλειες. Στο πιο διάσημο, ίσως, από αυτά φιλοτεχνεί τη δημοσιογράφο και ποιήτρια Σίλβια Φον Χάρντεν να απολαμβάνει το τσιγάρο της.

 

* Και ο μεγάλος Πάμπλο Πικάσο, όμως, που συνέχισε να καπνίζει μέχρι τα γεράματά του, συχνά στα έργα όλων των περιόδων του χρησιμοποίησε τσιγάρα και πίπες. Εξάλλου, μια από τις πιο γνωστές φωτογραφίες του ισπανού καλλιτέχνη είναι αυτή που ποζάρει κρατώντας ένα πιστόλι και φορώντας ένα καουμπόικο καπέλο που του δώρισε ο Γκάρι Κούπερ. Φυσικά, καπνίζοντας!

 

* Στο πλαίσιο των οπτικών και λεκτικών παραδόξων του Ρενέ Μαγκρίτ εντάσσεται και η γνωστή πίπα του 1928 που συνοδεύεται από τη φράση «Αυτή δεν είναι μια πίπα»! Ο Μαγκρίτ έλεγε: «Η περίφημη πίπα... Με έχουν κατηγορήσει πολύ γι' αυτή! Και όμως... μπορείτε να τη γεμίσετε με καπνό; Οχι, γιατί είναι απλώς μια εικόνα και τίποτε περισσότερο. Εάν είχα γράψει "Αυτή είναι μια πίπα" θα έλεγα ψέματα!»

 

* Από τους πιο σύγχρονους καλλιτέχνες, ο Τομ Γουέσελμαν, στους ποπ πίνακές του και ιδιαίτερα στη σειρά 100 έργων με τίτλο «Μεγάλο αμερικανικό γυμνό», χρησιμοποιεί πολλές φορές τσιγάρα σε πολύχρωμες συνθέσεις και συνήθως δίπλα σε γυναίκες που τα απολαμβάνουν ηδυπαθώς, ενώ ο Κολομβιανός Φερνάντο Μποτέρο με τις γνωστές γκροτέσκες και παραμορφωμένες εικόνες του παρεμβάλλει συχνά τσιγάρα στα χέρια των προσώπων των έργων του.

 

* Η πιο ιδιάζουσα περίπτωση, όμως, είναι αυτή του Βίνσεντ Βαν Γκογκ που το 1885 δημιουργεί και έναν παράξενο, μακάβριο, τρομακτικό και προφητικό πίνακα που εκατό χρόνια αργότερα έγινε αφίσα σε εκστρατείες κατά του καπνίσματος: Το «Κρανίο με αναμμένο τσιγάρο» συμπίπτει με το θάνατο του πατέρα του καλλιτέχνη και είναι αποτέλεσμα της ήδη επιβαρυμένης υγείας του αλλά και των ψυχολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει.

 

Το 1889, μετά το πρώτο αυτοκαταστροφικό κρούσμα που οδήγησε στο κόψιμο του αφτιού του, ο Βαν Γκογκ θα ζωγραφίσει την «Αυτοπροσωπογραφία με μπανταρισμένο αφτί», ένα πορτρέτο στο οποίο η πίπα είναι το μόνο σημάδι θέρμης και αισιοδοξίας, ενώ λίγο αργότερα θα δημιουργήσει την περίφημη «Καρέκλα με πίπα», όπου πλέον ο ίδιος ο καλλιτέχνης είναι πια απών.

 

Ενα χρόνο μετά, θα πεθάνει από επιπλοκές που προκλήθηκαν λόγω του αυτοπυροβολισμού του στην καρδιά. Λέγεται ότι στο νεκροκρέβατό του είχε δίπλα του μόνο την πίπα του.

 

* Ο κόσμος της ένατης τέχνης των κόμικς, σε αντίθεση με αυτόν της ζωγραφικής, ήταν κατά κανόνα αμόλυντος από τσιγάρα και άλλες εξαρτήσεις.

 

Οι συνήθεις καπνιστές ήταν οι νουάρ αστυνομικοί παλαιών δεκαετιών, οι «κακοί» όπως ο ντισνεϊκός Μαύρος Πιτ και οι γραφικοί όπως ο παθιασμένος οπαδός της πίπας Κάπτεν Χάντοκ στις περιπέτειες του Τεν-Τεν. Τομή στον αντικαπνιστικό άγραφο νόμο αποτέλεσε η δεκαετία του '60 με την εμφάνιση των σατιρικών αντεργκράουντ κόμικς που είχαν ως βασικό συστατικό τους τη χρήση ψυχοτρόπων και ψυχεδελικών ουσιών. Δημιουργοί όπως ο Γκίλμπερτ Σέλτον με τους Φρικ Μπράδερς και ο Ρόμπερτ Κραμπ με τον Φριτς το Γάτο, χρησιμοποίησαν τσιγάρα και άλλες... σκόνες στις ιστορίες τους.

 

Στα κόμικς το 'κοψαν

 

Η εμφάνιση των εναλλακτικών κόμικς για ενήλικους αναγνώστες νομιμοποίησε ακόμα περισσότερο το τσιγάρο, σε αντιδιαστολή με τα υπερηρωικά κόμικς στα οποία το τσιγάρο απουσίαζε και ουσιαστικά εξαφανίστηκε μετά το 1989.

 

* Τότε, η Comics Code Authority, ο οργανισμός που εγκρίνει με τη σφραγίδα καταλληλότητας τη συντριπτική πλειονότητα των κόμικς στις ΗΠΑ, αποφάσισε να συστήσει σε δημιουργούς και εκδότες να μην παρουσιάζουν τσιγάρα στις ιστορίες τους, αλλά και όταν το κάνουν «ο χρήστης πρέπει να φαίνεται ότι πληρώνει το τίμημα με συνέπειες στην υγεία του, τη φυσική του κατάσταση και την κοινωνική του θέση».

post-1271-1245592576_thumb.jpg

 

wolvie.jpg

 

Η εταιρεία που πειθάρχησε περισσότερο από κάθε άλλη ήταν η Μάρβελ. Ετσι, φανατικοί φίλοι του καπνού όπως ο Γούλβεριν έκοψαν το τσιγάρο, ωστόσο κάποιοι άλλοι όπως ο Νικ Φιούρι εξακολουθούν σε κάποιους τίτλους να καπνίζουν, ενώ σε όσους απευθύνονται σε νεαρότερους αναγνώστες απέχουν της βλαβερής συνήθειας ως ένδειξη παραδειγματισμού.

 

* Χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιας μεταμόρφωσης είναι και ο «ευρωπαίος» καουμπόι Λούκι Λουκ που, ενώ για πολλές δεκαετίες πυροβολούσε πιο γρήγορα κι απ' τη σκιά του πάντα με το τσιγάρο κολλημένο στα χείλη, πλέον αναγκάζεται να μασουλάει ένα φυλλαράκι.

 

constantinem.jpg

 

Κάποιοι άλλοι, όμως, όπως ο «αιρετικός» ιερέας Τζέσε Κάστερ του Preacher και ο Τζον Κόνσταντιν του Hellblazer, δεν θα το κόψουν ποτέ. *

Σύνδεσμος για σχολιασμό
Μοιραστείτε με άλλους ιστότοπους

Join the conversation

You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.

Επισκέπτης
Απάντηση σε αυτό το θέμα ...

×   Έχετε επικολλήσει περιεχόμενο με μορφοποίηση.   Κατάργηση μορφοποίησης

  Επιτρέπονται μόνο 75 emoticons maximum.

×   Ο σύνδεσμός σας έχει ενσωματωθεί αυτόματα.   Εμφάνιση ως σύνδεσμος

×   Το προηγούμενο περιεχόμενό σας έχει αποκατασταθεί.   Διαγραφή εκδότη

×   Δεν μπορείτε να επικολλήσετε εικόνες απευθείας. Ανεβάστε ή εισάγετε εικόνες από URL

×
×
  • Δημιουργία νέου...

Σημαντικές πληροφορίες

Χρησιμοποιώντας αυτή τη σελίδα, αποδέχεστε τις Όρους χρήσης μας.