Animation και Τρίτο Ράιχ

[Commando Duck]

Aναδημοσίευση από το War of Cartoons

 

Έχοντας κατά νου το λαμπρό παράδειγμα τής Walt Disney, το Τρίτο Ράιχ προώθησε στη Γερμανία την περίοδο 1933-1945 τη βιομηχανία ταινιών κινουμένων σχεδίων. Σκοπός ήταν, αυτή να καταστεί καλύτερη και μεγαλύτερη από τη Disney, αλλά αυτό αποδείχθηκε σύντομα απατηλό. Οι εμπειρίες τού παρελθόντος ήταν πολύ μικρές. Είναι αλήθεια πως στη Γερμανία υπήρχαν ήδη κάποιες επιτυχημένες ταινίες κινουμένων σχεδίων, με κορυφαίες τις ταινίες τής Λότε Ράινιγκερ (με την τεχνική των κινούμενων μαύρων σιλουετών), αλλά μια βιομηχανία animation όπως στις ΗΠΑ δεν υπήρχε.

 

Η άνοδος τού NSDAP στην εξουσία, ήρθε να φέρει μια νέα ώθηση στον συγκεκριμένο τομέα. Λόγω μάλιστα τού προσωπικού ενθουσιασμού τού Χίτλερ για τις ταινίες κινουμένων σχεδίων, η ανερχόμενη βιομηχανία animation επωφελήθηκε καθοριστικά από τη γενναιόδωρη επιδότηση του Ναζιστικού κόμματος.

 

 

Ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο τού Γκαίμπελς δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας γι’ αυτόν τον σαφή ενθουσιασμό τού Χίτλερ για την 8η Τέχνη: «Χάρισα στον Φύρερ ως δώρο για τα Χριστούγεννα δώδεκα ταινίες Μίκυ Μάους! Έχει ικανοποιηθεί πλήρως από αυτό. Είναι απόλυτα ευτυχισμένος γι’ αυτόν τον θησαυρό» (Ημερολόγιο Γκαίμπελς, 20.12.1937).

 

Η ώθηση των ταινιών κινουμένων σχεδίων ξεκίνησε όταν ο Χίτλερ μια μέρα αναρωτήθηκε για ποιους λόγους το γερμανικό Ράιχ δεν ήταν σε θέση να παράγει ταινίες όπως η Disney. Μέχρι τότε, αν εξαιρέσουμε κάποιες αξιοπρεπείς ταινίες που παράγονταν από μικρά στούντιο, δεν υπήρχε μια πραγματική βιομηχανία animation στη Γερμανία. Η δημιουργία αυτής τής βιομηχανίας ήταν αναπόφευκτο ότι θα εξυπηρετούσε τους σκοπούς τής ναζιστικής προπαγάνδας, αλλά ο βασικός σκοπός της ήταν η ψυχαγωγία τού κοινού.

 

Πολλοί animators σε όλη τη Γερμανία έλαβαν την εντολή από την προπαγανδιστική μηχανή τού Γκαίμπελς να δημιουργήσουν μια «γερμανική Walt Disney», προκειμένου το Τρίτο Ράιχ να ανταγωνιστεί αποτελεσματικά το πανίσχυρο μονοπώλιο παραγωγής animation των ΗΠΑ. Οι Γερμανοί animators μελέτησαν λεπτομερώς τις τεχνικές τής Disney, ενώ παράλληλα αναζήτησαν νέες, πρωτότυπες μεθόδους.

 

Για να είμαστε, ωστόσο, ειλικρινείς, η τεχνική των στούντιο Disney είχε επιχειρηθεί να αντιγραφεί από τους Γερμανούς animators πριν την πολιτειακή αλλαγή του 1933. Ήδη το 1931 οι Γερμανοί καλλιτέχνες animation σχεδίαζαν τις φιγούρες τους –κατ’ αναλογίαν με την Walt Disney- με τέσσερα αντί για πέντε δάχτυλα, στοιχείο που προνοούσε μια σημαντική εξοικονόμηση χρόνου κατά την μαζική παραγωγή των σχεδίων.

 

Δύο από τις πρώτες ταινίες μικρού μήκους της προπολεμικής περιόδου ήταν οι: "Mπίζνεσμαν,όχι έμπορος" (Kaufmann, nicht Händler) του 1934 και

του 1937, αμφότερες με αντισημιτικό περιεχόμενο.

 

 

 

Με το ξέσπασμα τού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι ταινίες άρχισαν να υπηρετούν όλο και περισσότερο τους προπαγανδιστικούς σκοπούς τού Τρίτου Ράιχ. Η ταινία κινουμένων σχεδίων Der Störenfried(«Ο ταραχοποιός» ή «Ταραξίας της ειρήνης») που δημιούργησε το 1940 ο Χανς Χελντ, δείχνει πώς όλα τα ζώα του δάσους συνενώνονται, προκειμένου να οδηγήσουν μακριά τον ταραχοποιό -μια αλεπού (η οποία συμβολίζει την Μ. Βρετανία). Στην ταινία αυτή βλέπουμε τους σκαντζόχοιρους με κράνη τής Βέρμαχτ να κινητοποιούνται ενάντια στον εχθρό μαζί με τις σφήκες (Λουφτβάφε). O Γκαίμπελς, όμως, δεν έδειξε μεγάλο ενθουσιασμό με αυτή την αδέξια προσπάθεια πρωτόλειου animation. Τόσο αυτός, όσο και ο Χίτλερ, συνέχισαν να oνειρεύονται ταινίες σαν τής Disney, με την ποιότητα τής «Χιονάτης και των επτά νάνων».

 

Μια μικρής κλίμακας εταιρία παραγωγής animation με έδρα το Ντάλεμ του Βερολίνου, ιδρύθηκε το 1941 από το Υπουργείο Προπαγάνδας. Επικεφαλής της ορίστηκε ο Λούιζ Ζελ, ο οποίος κλήθηκε από το Ρίο στη Γερμανία για να αναλάβει αυτή τη δουλειά. Βασικό καθήκον τής εν λόγω εταιρίας ήταν η παραγωγή μιας ταινίας κινουμένων σχεδίων για το βουνό-φάντασμα Ρύμπετσαλ. Το σχέδιο αυτό ναυάγησε λόγω τής ανεπαρκούς οργάνωσης και τής αδυναμίας τής ηγεσίας να ανταποκριθεί στο εγχείρημα.

 

Μετά από αυτή την αποτυχημένη προσπάθεια, ο Γκαίμπελς ίδρυσε το 1942 τη «Ντώυτσε Τσάιχενφιλμ» (Deutsche Zeichenfilm GmbH). Η καλλιτεχνική διεύθυνση δόθηκε στον Δρα Κρούζε. Ένα πρόχειρο σχεδιάγραμμα εκείνης τής περιόδου αποκαλύπτει τι είδους πράγματα είχαν προγραμματιστεί να παραχθούν μέσα στα επόμενα χρόνια -μεταξύ άλλων, π.χ., είχε προγραμματιστεί η υλοποίηση τής πρώτης ταινίας κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους, για το έτος 1947.

 

 

 

Κατά την έναρξη τής επαγγελματικής παραγωγής ταινιών animation, προσλήφθηκαν ο θεατρικός κριτικός Φρίντριχ Λουφτ και οι animators Χορστ φον Μιέλεντορφτ, Έριχ Όχζεν Πλώιεν και Μάνφρεντ Σχμιντ. Η παραγωγή τής πρώτης ταινίας animation με τον τίτλο Armer Hansi ανατέθηκε σε πέντε ομάδες εργασίας (στούντιο), που έπρεπε να συγκροτήσουν από ένα πλάνο προγραμματισμένης δουλειάς με ανεξάρτητη ευθύνη για την κάθε ομάδα ξεχωριστά.

 

Τα στούντιο ανέλαβαν ένα αναμφίβολα υπερ-φιλόδοξο σχέδιο: επιχείρησαν να δημιουργήσουν εκ τού μηδενός μια γερμανική «σχολή» animation, καλύπτοντας ένα κενό είκοσι ολόκληρων χρόνων (μέσα στα οποία είχε εξελιχθεί θεαματικά η αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία) και όλα αυτά μεσούντος τού πολέμου. Ενός πολέμου που αργά αλλά σταθερά φαινόταν να γέρνει σε βάρος τής ναζιστικής Γερμανίας!

 

Μετά την κατάταξη τού Δρος Κρούζε για τη στρατιωτική του θητεία, την καλλιτεχνική διεύθυνση ανέλαβε ο δραματουργός Φρανκ Λέμπερεχτ. Επειδή υπήρχε έλλειψη ενός μεγάλου αριθμού σχεδιαστών που έπρεπε να σχεδιάζουν μια σειρά από ενδιάμεσα σκίτσα, η εταιρία διόρισε επί πληρωμή αρκετούς Πολωνούς, Γάλλους και Ρώσους αιχμαλώτους.

 

Η 17λεπτη ταινία Armer Hansi απορρόφησε δυο χρόνια δουλειάς και έθεσε νέα πρότυπα, όχι μόνο αναφορικά με τις εικόνες, αλλά και λόγω τής πρωτοποριακής χρήσης ηλεκτρονικής μουσικής. O Γκαίμπελς έγραψε στο ημερολόγιό του: «Είναι αλήθεια, ότι η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που δημιουργήθηκε υπό την παραγωγή του (ενν. τού Φρανκ Λέμπερεχτ) έχει πολλές αδυναμίες, αλλά αποτελεί μια καλή αρχή».

 

 

 

Στο προσκήνιο εμφανίστηκε πολύ σύντομα και το όνομα ενός από τους πιο διακεκριμένους animators τής ναζιστικής περιόδου, τού Χανς Φισσερκόιζεν (Hans Fischer Κoesen). Η ανάγκη για τη συμβολή του προέκυψε κατά την παραγωγή τής μεγάλου μήκους ταινίας με τίτλο Schnuff, der Niesser. Οι ταινίες με τις οποίες διέπρεψε ως ευφάνταστος σκηνοθέτης υπό την αιγίδα τού Υπουργείου Προπαγάνδας ήταν η

(1942),

και

.

 

Λόγω των εξελίξεων τού Πολέμου, τα στούντιο μεταφέρθηκαν στο Μόναχο και στη Βιέννη το 1943, όπου ασχολήθηκαν με τις προετοιμασίες των επόμενων ταινιών. Δε δημιουργήθηκαν, ωστόσο, περισσότερες παραγωγές, μέχρι την διάλυση τής Ντώυτσε Τσάιχενφιλμ τον Οκτώβριο τού 1944.

 

Με το τέλος τού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η γερμανική βιομηχανία animation καταστράφηκε ολοσχερώς, πολλοί σχεδιαστές της όμως επανήλθαν αργότερα, κατά τις δεκαετίες τού ’50 και τού ’60, με τη νέα άνθηση που γνώρισε το είδος. Η εργασία ήταν σκληρή, κρατούσε έξι μέρες την εβδομάδα, συχνά κακοπληρωμένη, ενώ συχνά οι υπερωρίες γίνονταν άνευ αποδοχών. Οι περισσότεροι από αυτούς τους καλλιτέχνες έμειναν στην ανωνυμία.

 

Πηγές: http://www.cyranos.ch/animat-e.htm

http://www.awn.com/mag/issue1.7/articles/moritz1.7.html