Tα ελληνικά κόμικς του φανταστικού [ Ταρλαντέζος Λευτέρης, kathimerini.gr, 21/08/2005 ]

[germanicus]

Αλιευμένο από το ηλεκτρονικό αρχείο της Καθημερινής

---

Tα ελληνικά κόμικς του φανταστικού
Δύο εκδόσεις καταγράφουν την κατάσταση στο χώρο από το 1978 μέχρι και σήμερα και αναλύουν το έργο των δημιουργών

Του Λευτερη Ταρλαντεζου*

Πάνος Κρητικός - Εύη Σαμπανίκου

Επιμέλεια - πρόλογος: Αβραάμ Κάουα

Ιχνηλατώντας το Φανταστικό: Τα Ελληνικά Κόμικς του Φανταστικού 1978-2004

Εκδ. Futura, σελ. 95

Αποχρώσεις Δύο Κόσμων: Κόμικς και [Επιστημονική] Φαντασία

Εκδ. Futura, σελ. 236

Σ’ αυτούς τους παράξενους καιρούς που ζούμε ένας άνεμος αλλαγής αρχίζει να φυσά γυροφέρνοντας την υπόθεση κόμικς στην Ελλάδα. Εκδοτικοί οίκοι εκδίδουν κόμικς, νέα άτομα αποκτούν καλλιτεχνική φωνή μέσα από την Eνατη Τέχνη, εκδίδονται φανζίν ή περιοδικά εικόνας, η τηλεόραση προβάλλει κομίστες και στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας (Πανεπιστήμιο Αιγαίου) διδάσκεται το κόμικ από τα μέλη μιας ομάδας κόμικς που ακούει στο παράξενο όνομα Iconotopia. Η Iconotopia, που φιλοδοξία της είναι ο κόσμος των κόμικς στην Ελλάδα να μην είναι ποτέ πια ο ίδιος, απαρτίζεται από τους: Εύη Σαμπανίκου, Επίκουρο Καθηγήτρια ΤΠΤΕ, Αβραάμ Κάουα, Εντεταλμένο Λέκτορα ΤΠΤΕ. Παναγιώτη Κρητικό, Υποψήφιο Διδάκτoρα ΤΠΤΕ και Μυρτώ Τσελέντη, τελειόφοιτo ΤΠΤΕ.

Η πρώτη επιτυχία της ομάδας ήταν η επιστημονική διημερίδα που διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου: «Κόμικς: Μια Δημιουργική Διαδρομή Μεταξύ Φαντασίας και Πραγματικότητας», το Μάιο του 2003. Από τις 20 έως και τις 22 Μαΐου 2005 έλαβε χώρα στο αμφιθέατρο και στους χώρους του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης ένα πολύ σημαντικό γεγονός για την Eνατη Τέχνη: Το Πρώτο Διεθνές Συνέδριο για τη Μελέτη της Θεωρίας και Ιστορίας των Κόμικς: «Αποχρώσεις Δύο Κόσμων: Κόμικς και [Επιστημονική] Φαντασία», με θέμα το σύνολο των εκφράσεων του φανταστικού (fantasy, επιστημονική φαντασία, τρόμος κ.λπ). Μια έκθεση πρωτότυπων Ελλήνων και ξένων δημιουργών λειτούργησε στους χώρους και ακούστηκαν ενδιαφέρουσες διαλέξεις. Οι επίσημοι προσκεκλημένοι, καταξιωμένοι δημιουργοί, Brian Bolland (Camelot 3000, Batman: The Killing Joke), Jeff Smith (Bone, Captain Marvel) και Bryan Talbot (The Adventures of Luther Arkwright) μίλησαν για τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν τα κόμικς τους και φυσικά συνομίλησαν με το κοινό.

Ο κατάλογος της έκθεσης «Αποχρώσεις Δύο Κόσμων: Κόμικς και [Επιστημονική] Φαντασία» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Futura. Μια καλαίσθητη και καλοτυπωμένη έκδοση που περιλαμβάνει βιογραφικά στοιχεία (στα ελληνικά και αγγλικά) και δείγματα κόμικς έργων των δημιουργών που συμμετείχαν: Brian Bolland, Jeff Smith, Bryan Talbot, Τάσος Αναστασιάδης, Δημήτρης Βιτάλης, Χριστίνα Γεωργιάδου, Βασίλης Γκοκτζίλας, Σπύρος Δερβενιώτης, Τάσος Ζαφειριάδης, Πασχάλης Ζέρβας/Δημήτρης Καμπουρίδης/Φάνης Παπαχριστόπουλος, Πέτρος Ζερβός, Θοδωρής Ιώβης, Γιάννης Καλαϊτζής, Γεωργία Καρύδη/Σταύρος Ντίλιος, Σταύρος Κιουτσιούκης, Βίκτωρ Κοέν, Θάνος Κόλλιας/Βασίλης Χειλάς, Γιώργος Κωνσταντίνου, Κώστας Μανιατόπουλος, Τάσος Μαραγκός (Tasmar), Βαγγέλης Ματζίρης/Δημήτρης Σαβαΐδης/Ρ. Μουστακάτου, Νίκος Μηλιώρης, Αβραάμ Κάουα/Alex Naylor, Κώστας Βιτάλης/Eλενα Ναβροζίδου, Γαβριήλ Παγώνης, Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, Δημήτρης Παπαστάμος, Μάριος Πασχάλης (με δύο κατασκευές από ανοξείδωτο ατσάλι), Θανάσης Πέτρου/Γιάννης Στάγκος, Soloup, Johnny Sapillas, Χρήστος Σταμπουλής, Zένια Στρατικοπούλου, Γιάννης Τέξης/Πέτρος Χριστούλιας, Κωστής Τζωρτζακάκης, Εύη Τσακνιά, Γιώργος Τσούκης και Ωρυνός Χαμπίδης.

Καταγραφή της μνήμης

Μέσα σ’ αυτό το σύνολο έργων καταγράφεται για μια ακόμη φορά η κατάσταση της ελληνικής σκηνής κόμικς σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή (2004/2005). Εκδόσεις καταλόγων παλαιότερων εκθέσεων κόμικς ως γνωστόν υπάρχουν αρκετοί (Βαβέλ, Νέο Επίπεδο κ.λπ.). Παρά τις απουσίες αρκετών «ταλέντων» ο κατάλογος είναι πολύ χρήσιμος σε βασικές διαπιστώσεις. Δυστυχώς η σύγκριση της ποιότητας των Ελλήνων (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων) με τους τρεις ξένους γίγαντες Bolland, Smith και Talbot (έστω και αν η εκτύπωση των έργων τους στον κατάλογο ήταν κακή, κυρίως επειδή επρόκειτο για εικόνες που τραβήχτηκαν από το internet) καταδεικνύει την τεράστια απόσταση που έχει να διανύσει το ελληνικό κόμικ για να προσεγγίσει κάποια στιγμή το επίπεδο το επαγγελματισμού. Δυστυχώς ο –πολλές φορές κακός– ερασιτεχνισμός των Ελλήνων κομιστών είναι κραυγαλέα φανερός. Oπως επίσης η παντελής έλλειψη κάποιου καλού σεναρίου. Οι αιτίες είναι πολλές, δεν είναι όμως τώρα η κατάλληλη στιγμή για μια εξέταση, ανάλυση και εξήγηση.

Ο Χρήστος Σταμπουλής με το κόμικ του «Oσο Κρατά Μια Τσιρίδα» αποδεικνύει για ακόμη μία φορά ότι αποτελεί ένα από τα καλύτερα νέα ταλέντα του κόμικ, ο Δημήτρης Βιτάλης διατηρεί πάντα την ποιότητα στα κόμικς του, ο Βασίλης Γκογκτζίλας βαθιά επηρεασμένος από την αμερικανική σχολή, στην ιστορία τρόμου του είναι εμπνευσμένος από τα στυλ των Walter Simonson και Bill Sienkiewicz, ο Γιάννης Καλαϊτζής δίκαια θεωρείται ο «πάπας» του ελληνικού κόμικ, ο Θανάσης Πέτρου στον «Ερχομό του Εξαδάκτυλου» αποδεικνύει πως κατέχει την τέχνη. Φυσικά το πιο ευχάριστο γεγονός του καταλόγου αποτελεί η παρουσία της Εύης Τσακνιά, που έχει συλλάβει το Zeitgeist της μορφής του κόμικ.

Φως στο παρελθόν

Συμπληρωματικά με τον κατάλογο κυκλοφόρησε και η πολύ σημαντική μελέτη «Ιχνηλατώντας το Φανταστικό: Τα Ελληνικά Κόμικς του Φανταστικού 1978 - 2004», που αποτελεί μία σημαντική ιστορική πηγή για έναν μεγάλο αριθμό κόμικς Ελλήνων καλλιτεχνών που ασχολήθηκαν με το φανταστικό. Πρόκειται για μια καταγραφή των κόμικς φαντασίας που δημοσιεύθηκαν στα ελληνικά ενήλικα περιοδικά (Κολούμπρα, Μαμούθ Comix, Tarkidi Magazine, Βαβέλ, Πράσινη Γάτα, Παρά Πέντε, Μικρό Παρά Πέντε, Επόμενη Μέρα, Κούκου, 9) ή κυκλοφόρησαν σε άλμπουμ το χρονικό διάστημα 1978 - 2004. Eχοντας ως αφετηρία τα κόμικς επιστημονικής φαντασίας του Πάνου Κουτρουμπούση από το 1975 οι συγγραφείς αναλύουν το έργο αρκετών δημιουργών: Γ. Καλαϊτζή, Αρκά ή Αντώνη Ευδαίμων, Θόδωρου Υφαντίδη, Νικόλαου Μυρίτη, Ηλία Πολίτη, Δημήτρη Βιτάλη, Κώστα Τζεβελέκου, Ηλία Ταμπακέα, Ανδρέα Ζαφειράτου και αρκετών άλλων.

Το βιβλίο κλείνει με έναν χρήσιμο κατάλογο ιστοριών κόμικς δημιουργών που κινούνται στον χώρο του φανταστικού. Παραβλέποντας την επιφανειακή προσέγγιση των συγγραφέων σε κάποια κόμικς, πιστεύουμε πως η έκδοση είναι πολύ σημαντική διότι φωτίζει (έστω και με αρκετές παραλείψεις) ένα μέχρι πρότινος σκοτεινό παρελθόν των ελληνικών κόμικς του φανταστικού. Βέβαια οι γνώστες της Eνατης Τέχνης γνωρίζουν πως ελληνικά κόμικς του φανταστικού υπήρχαν και πριν από το 1978 [Μπαρμπαρέλλο «X-17» Από τον Πλανήτη «FF-001» του ΛΟΓΟ (Γιάννης Λογοθέτης) στο περιοδικό Αστερίξ το 1968 κ.ά.].

Υπάρχουν κάποιες πολύ σημαντικές παραλείψεις σημαντικότατων κόμικς, θα αρκεστώ σε μερικές αναφορές: το κόμικ άλμπουμ «Ο Εχθρός του κ. Humanth» (Oμβρος, 1995) των Γιώργου Λαναρά και Μιχάλη Κόκκινου, τα κόμικς σκληρής και ατόφιας επιστημονικής φαντασίας «Ο Αρχηγός και Εφιάλτης» του Δημήτρη Αποστολόπουλου που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Αγόρι», το κόμικ «Οι Κυρίαρχοι του Σύμπαντος» (El Greco) των Κώστα Τζεβελέκου και Λ. Ολυμπίου, καθώς και πολλά άλλα κόμικς που δημοσιεύθηκαν στην Τρύπα, το Νέο Επίπεδο και το Cine 7. Και δυστυχώς έμεινε απ’ έξω και το φανταστικό μονοσέλιδο «Βοήθεια» (δημοσιεύθηκε στην Κολούμπρα) του Γιάννη Γεωργαρίου, που το θεωρώ ένα αριστούργημα υπαρξιακής ανησυχίας.

Ξέχωρα πάντως από τις όποιες επισημάνσεις, το βιβλίο είναι ένα από τα καλύτερα πάνω στην έρευνα των ελληνικών κόμικς και βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Τα μόνα τρανταχτά αρνητικά στην έκδοση είναι το κακό εξώφυλλο και το λιγοστό φωτογραφικό υλικό (που για ένα τέτοιο θέμα έπρεπε να είναι πιο πλήρες).

O χώρος του φανταστικού

Eνα βασικό ερώτημα είναι πότε ένα κόμικ μπορεί να χαρακτηριστεί φανταστικό. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου οι συγγραφείς αναφέρουν: «H μελέτη αυτή αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια συστηματοποιημένης καταγραφής των ιστοριών κόμικς Ελλήνων δημιουργών που κινούνται στο χώρο του φανταστικού. Περιλαμβάνει δημιουργούς που οι ιστορίες τους αγγίζουν το φανταστικό σε όλες του τις αποχρώσεις, από τα ονειρικά οράματα έως τη σκληροπυρηνική επιστημονική φαντασία. Oταν μιλάμε για ελληνικά κόμικς επιστημονικής φαντασίας, αναφερόμαστε σε έναν πολύ περιορισμένο αριθμό ιστοριών και άλμπουμ, από τα οποία ελάχιστα θα μπορούσαν να αποδεχθούν 100% τον όρο «sf», και αυτό γιατί οι επιρροές από το χώρο του fantasy, της ευρύτερης λογοτεχνίας του φανταστικού, και των παραδοσιακών ευρωπαϊκών κόμικς είναι ιδιαίτερα έντονες.

»Αρκετά μεγάλος όμως είναι ο αριθμός των κόμικς ιστοριών που κινούνται στον ευρύτερο χώρο του φανταστικού, στα είδη του υπερφυσικού τρόμου, του σουρεαλιστικού ενυπνίου και της ανοίκειας αφήγησης λόγου χάρη, ή υβριδικές ιστορίες που συνδυάζουν fantasy και επιστημονική φαντασία σε διάφορες και εκλεκτικές αναλογίες και συγγένειες, με μόνο γνώμονα τις επιρροές και καταβολές του κάθε δημιουργού. Η ανάμειξη των ειδών αποτελεί βέβαια σύνηθες φαινόμενο στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, των κόμικς, αλλά και των μεταμοντέρνων τεχνών γενικότερα, αλλά στην Ελλάδα σίγουρα δεν μπορούμε να μιλήσουμε για οργανωμένο κίνημα δημιουργών κόμικς του φανταστικού, μιας και όλοι οι δημιουργοί, λίγο έως πολύ, καταπιάνονται με διάφορα θέματα και τεχνοτροπίες. Οι ιδιαιτερότητες της χώρας μας στον εκδοτικό τομέα, εξάλλου, θα καθιστούσαν καταστροφικό τον ενδεχόμενο αυτο - εγκλωβισμό των δημιουργών σε αυστηρώς συγκεκριμένες θεματικές ενότητες». Μια αξιέπαινη προσπάθεια που αξίζει συνέχειας…

* O Λ. Ταρλαντέζος είναι ερευνητής κόμικς.

Hμερομηνία : 21-08-2005
Copyright: http://www.kathimerini.gr

---