Αναζήτηση στην Κοινότητα

Ενα κόμικ χωρίς λέξεις που άφησε ιστορία Το εξώφυλλο της επανέκδοσης του «Flood!», το οποίο ο Eric Drooker ολοκλήρωσε σε διάστημα επτά ετών. ERIC DROOKER Flood! Thunder’s Mouth Pr Το «Flood!» ξεκίνησε ως αυτοέκδοση από έναν νεαρό καλλιτέχνη με κοινωνικές ανησυχίες που μεγάλωσε στο πολυτάραχο Lower East Side του Μανχάταν, έναν πολιτικό ακτιβιστή που φιλοτεχνούσε αφίσες με ανθρωπιστικά μηνύματα, τα οποία τοιχοκολλούσε στη γειτονιά, για να γίνει ένας αστικός θρύλος της περιοχής, ένας urban ζωγράφος. Αυτό το πρώτο του ολοκληρωμένο βιβλίο ξεκίνησε ως πείραμα, ένα τολμηρό πρότζεκτ εξπρεσιονισμού: μια ιστορία ειπωμένη εξολοκλήρου με εικόνες, χωρίς καθόλου λέξεις. Μια προσπάθεια που στέφθηκε με επιτυχία. Το «Flood!» του 1992, που πρόσφατα επανεκδόθηκε από την Dark Horse σε μια πολυτελή έκδοση που περιλαμβάνει επιπλέον υλικό –προσχέδια, σκίτσα και μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη του δημιουργού, η οποία είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό The Comic Journal το 2003– αποτελεί ένα κόμικ-σταθμό για την εξέλιξη του είδους. Καρέ από το «Flood!» χρησιμοποιήθηκαν σε εξώφυλλα δίσκων των Rage Against the Machine και Faith No More, ενώ η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου το 2006 ενδιαφέρθηκε και απέκτησε πρωτότυπα σχέδια του εν λόγω κόμικ. Το «Flood!» του Eric Drooker ολοκληρώθηκε σε διάστημα επτά ετών. Το πρώτο μέρος με τίτλο «Home» κυκλοφόρησε το 1986 σε 500 αντίτυπα. Διπλώθηκε και σελιδοποιήθηκε στο χέρι και αφέθηκε ως παρακαταθήκη σε κομικσάδικα της πόλης. Οταν δούλευε το πρώτο μέρος, ο Drooker, που μέχρι τότε είχε ολοκληρώσει μόνο ολιγοσέλιδα κόμικς, δεν είχε κατά νου πώς θα ήταν το πρώτο από τα τρία κεφάλαια. Ομοίως χειροποίητο και το δεύτερο μέρος με τίτλο «L», που κυκλοφόρησε το 1990 σε 1.000 αντίτυπα. Και το τρίτο κεφάλαιο με τίτλο «Flood», αυτό που έδωσε και τον τίτλο στο έργο, ήρθε το 1992, όταν το έργο συγκεντρώθηκε και παρουσιάστηκε ως ενιαίο, ένας τόμος 150 περίπου σελίδων που παραξένεψε τότε την αγορά με τη σχεδόν μηδενική παρουσία λέξεων – πολλά βιβλιοπωλεία δεν ήξεραν σε ποια κατηγορία να το κατατάξουν. Είναι κόμικ ή κάτι άλλο; Είναι ένα σπουδαίο κόμικ. Δημιουργημένο από έναν ταλαντούχο εικαστικό, με μια πρωτότυπη για το είδος αυτού του μέσου τεχνοτροπία που λέγεται scratchboard και η οποία «συγγενεύει» με τη χαρακτική. Πρόκειται για μια διαδικασία αφαιρετική: στο «Flood!» το μελάνι προϋπήρχε, και ο Drooker το χάραζε με μια λεπίδα για να φεύγει και να δημιουργεί εικόνες. Εικόνες άσπρου και μαύρου με την περιστασιακή εμφάνιση ενός ονειρικού γαλάζιου, εικόνες που αφηγούνται μια ιστορία σκοτεινή – το μαύρο κυριαρχεί. Τα καρέ είναι άρτια δουλεμένα και ταιριασμένα σε ένα πολύ καλό παράδειγμα sequential art (όπως την όριζε αυτήν τη μορφή ο μεγάλος Will Eisner) που, πέραν του underground χαρακτήρα, είναι στιγμές που φέρνουν στον νου τις απαρχές της, τον βωβό κινηματογράφο, τις σπηλαιογραφίες και τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Απεικονίζονται σκηνές από μια αφιλόξενη Νέα Υόρκη, σκηνές με ανθρώπους μόνους και περιθωριακούς, που βιώνουν συναισθηματικά αδιέξοδα, που συναντούν σκιερούς τοίχους, κλειστές πόρτες και ψυχρούς ανθρώπους. Και ανθρώπους που αναζητούν μέσα σε αυτόν τον εφιάλτη λίγη ελπίδα, λίγη γαλήνη. Μέχρι που μια ασταμάτητη και επίμονη βροχή αρχίζει να πέφτει, και το σκηνικό πλημμυρίζει. Μια βιβλική καταστροφή. Τα κακώς κείμενα πνίγονται. Μια κιβωτός επιπλέει, περισώζει και όλα θα ξαναρχίσουν από την αρχή. Και αυτήν τη φορά ίσως η κοινωνία δομηθεί καλύτερα. O Drooker, που μελέτησε τους Γερμανούς εξπρεσιονιστές, συγκεκριμένα τους Kollwitz, Nolde, και Grosz, και αγάπησε τον παραμυθά και εικονογράφο Dr. Seuss και τον underground κομίστα R. Crumb, ξεκίνησε να δουλεύει το «Flood!» όταν ήταν 27 ετών. Και το βιβλίο αποπνέει τόλμη, όνειρα, νεανικούς προβληματισμούς, άγχη και φοβίες για τον ερχομό της νέας χιλιετίας και την ειλικρινή και πηγαία θέληση του δημιουργού να αλλάξει μέσα από την τέχνη του τον κόσμο. Ή έστω να προβληματίσει. Και τα καταφέρνει με μεγάλη αμεσότητα να προβληματίσει. «Εδιωχνα τις λέξεις και άφηνα μόνο τις εικόνες για να αφηγηθούν την ιστορία. Η πρόκληση για μένα, ως εικαστικός, ήταν να εξερευνήσω το πόσο μακριά μπορούσα να επικοινωνήσω χωρίς να καταφύγω στις λέξεις», αναφέρει για το «Flood!» ο Drooker, και οι «βουβές» εικόνες του φωνάζουν. Πηγή

07/09/14 Τα κόμικς χωρίς λόγια επιστρέφουν Εναν αιώνα μετά τα εξπρεσιονιστικά κόμικς-χαρακτικά χωρίς λόγια του Μεσοπολέμου, πολλοί καλλιτέχνες καταφεύγουν και πάλι στην ίδια τεχνική. Αφαιρούν τα λόγια για να αφηγηθούν τις ιστορίες τους μόνο με εικόνες! ΚΕΙΜΕΝΑ: Γιάννης Κουκουλάς Το ταξίδι χωρίς λόγια ενός εξ ανάγκης μετανάστη στο «The Arrival» του Shaun Tan (2007) Στους περισσότερους ορισμούς των κόμικς, οι λεξικογράφοι, οι θεωρητικοί και οι ιστορικοί του είδους κατά συντριπτική πλειονότητα συμφωνούν: Είναι μια τέχνη που συνδυάζει την εικόνα με τον λόγο. Ωστόσο, αν και όχι πολλά, τα κόμικς χωρίς λόγια αποτελούν μια σημαντική κατηγορία της ένατης τέχνης που διαψεύδουν πανηγυρικά τους κλειστούς και φορμαλιστικούς ορισμούς. Μπορεί να μη χρησιμοποιούν καθόλου κείμενο ή να αρκούνται σε ονοματοποιίες, επιφωνήματα, επιγραφές, ταμπέλες κ.λπ., όμως η αφηγηματικότητα είναι παρούσα και μάλιστα είναι δοσμένη με τέτοια δεξιοτεχνία που υποκαθιστά πλήρως ή σε μεγάλο βαθμό τα λεκτικώς αφηγηματικά και διαλογικά μέρη των συνήθων κόμικς. Ο David Berona στο εξαιρετικό βιβλίο του «Wordless Books» καταγράφει μια σειρά τέτοιων κόμικς του παρελθόντος, τα περισσότερα των οποίων μπορούν να καταγραφούν στο καλλιτεχνικό ρεύμα του εξπρεσιονισμού. Κατά τον Berona, o πρώτος σύγχρονος δημιουργός και μάλιστα χαράκτης που φιλοτέχνησε πολυσέλιδα ολοκληρωμένα έργα μη λεκτικής αφήγησης ήταν ο Βέλγος Frans Masereel που από το 1918, με το εμβληματικό έργο του «25 Images de la Passion d’un Homme», έβαλε τα θεμέλια του είδους. Το έργο του Masereel επί σειρά δεκαετιών υπήρξε πολυεπίπεδο και αλληγορικό, με την εργατική τάξη και τους αγώνες της στο επίκεντρο αλλά και με φιλοσοφικούς προβληματισμούς για την κοινωνική θέση και καταξίωση του καλλιτέχνη. 2. Η απελπισία ενός άνεργου οικογενειάρχη στο εξπρεσιονιστικό «White Collar» του Giacomo Petri (1940) Με την ξυλογραφική μέθοδο καταπιάστηκε και ο Αμερικανός Lynd Ward που το αριστούργημά του θεωρείται το «Vertigo» (1937), αποτελούμενο από 230 χαρακτικά που ο Berona χαρακτηρίζει «σαφή δήλωση του καλλιτέχνη για το θάνατο του καπιταλιστικού συστήματος». Ο Ward με τις τολμηρές πολιτικές του απόψεις και την εικαστική εκφραστικότητα των έργων του θεωρείται σήμερα ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς κόμικς της ιστορίας που έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή σε μεταγενέστερούς του, όπως ο Will Eisner και ο Art Spiegelman. Ο Γερμανός Otto Nückel, η Τσεχοσλοβάκα Helena Bochorakova – Dittrichova, o Ούγγρος Istvan Szegedi Szuts, oι Αμερικανοί William Gropper και Milt Gross και ο Ιταλοαμερικανός Giacomo Patri είναι ορισμένοι μόνο από τους καλλιτέχνες που ακολούθησαν, δημιουργώντας κόμικς χωρίς λόγια πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το έργο του τελευταίου με τίτλο «White Collar» είναι μια κραυγή απόγνωσης κατά την περίοδο του οικονομικού κραχ στις ΗΠΑ, που περιγράφει τη μετατροπή ενός οικονομικά εύρωστου οικογενειάρχη σε άνεργο και άστεγο, συνοψίζοντας έτσι τα δύσκολα χρόνια πριν από το 1940. Παρά την υψηλή ποιότητα των προαναφερθέντων έργων και την επιτυχία που είχαν μέχρι τη δεκαετία του 1940, ακολούθησαν πέντε περίπου δεκαετίες κατά τις οποίες τα έργα αυτά ξεχάστηκαν και μπήκαν στο περιθώριο, ενώ παράλληλα δεν δημιουργήθηκαν σπουδαία κόμικς χωρίς λόγια από νεότερους καλλιτέχνες. Από τη δεκαετία του 1990 όμως εμφανίζονται και πάλι αντίστοιχα έργα που δίνουν μια νέα διάσταση στο είδος. Ο Eric Drooker το 1992 παρουσίασε το «Flood», ένα graphic novel 140 σελίδων χωρίς λόγια, ενώ το 2002 επανέλαβε το εγχείρημα με το άλμπουμ «Blood Song». O Peter Kuper, ένας ενεργός ακτιβιστής για τα πολιτικά δικαιώματα και συνεκδότης του αντιπολεμικού περιοδικού «World War 3», δημιούργησε το 1997 το «The System», που εκδόθηκε μάλιστα από την εταιρεία DC στη σειρά Vertigo. Σε παρόμοιο ύφος και χωρίς λόγια κινείται και το εικαστικά πρωτοπόρο «The Arrival» του Αυστραλού Shaun Tan (2007) αλλά και πολλά από τα κόμικς του Jim Woodring, μεταξύ των οποίων τα Frank και Jim, όπως επίσης και ορισμένα έργα του Νορβηγού Jason. Κοινός παρονομαστής σχεδόν σε όλα αυτά τα κόμικς είναι η ενήλικη θεματολογία (αντιστοίχως δημιουργούνται τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα κόμικς χωρίς λόγια για παιδιά, στα οποία θα επανέλθουμε σε μελλοντικό τεύχος) και μια διάθεση κοινωνικής και πολιτικής κριτικής που προσομοιάζει στον εξπρεσιονισμό του 1920 και του 1930. Πιθανώς γιατί έναν αιώνα αργότερα οι πολιτικοκοινωνικές συνθήκες που οδήγησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιστρέφουν απειλητικά. Και η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αν τότε κατέληξε σε τραγωδία, τώρα θα είναι φάρσα; Ή πιο επώδυνη τραγωδία;