Αναζήτηση στην Κοινότητα

«Θα σου πω ένα παράδειγμα. Ρώτησα ένα φυλακισμένο γιατί υπάρχει αυτή η ηρεμία στα μαθήματα και αυτός ο σεβασμός. Η απάντηση που μου έδωσε ήταν τρομερή. Μου είπε πως αν αυτός δημιουργήσει προβλήματα θα χάσει το σχολείο. Γι αυτόν τον άνθρωπο το σχολείο είναι δύο ώρες ελευθερίας στα 15χρόνια φυλακής». Η φυλακή και η απομόνωση από την κοινωνία για κάποιους θεωρείται σωφρονισμός και γι’ άλλους τιμωρία. Για άλλους είναι και τα δύο ή κάτι από τα δύο. Τι είναι όμως πραγματικά; Τέτοια ερωτήματα πάντα θα γεννιούνται και δύσκολα θα δίνονται εύκολες απαντήσεις. Όμως, ό,τι και να είναι τελικά, το σίγουρο είναι ότι τα κάγκελα της φυλακής δεν συνηθίζονται ποτέ. Οι κρατούμενοι στις φυλακές της Λάρισας όπως και κάθε φυλακισμένος είναι άνθρωποι με πλήρη περιορισμό. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που κατά την διάρκεια της παραμονής τους στο κατάστημα κράτησης έχουν μια και μόνο καθημερινότητα. Μια καθημερινότητα με τις ίδιες επαναλήψεις. Μονοτονία, φόβος, θυμός, αδικία, θλίψη, ντροπή. Και στο βάθος του μυαλού τους πάντα κυριαρχεί μια λέξη. Ελευθερία… Τι κάνουν όμως τα συναισθήματα τους, η ψυχή τους και τα θέλω τους; Είναι ζωντανά όλα αυτά, ή έχουν και αυτά κλειστεί βαθιά στην απομόνωση; Γεννιούνται όνειρα μέσα στις φυλακές ή είναι και αυτά υπό περιορισμό; Κουβαλώντας αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα συνάντησα το Μέλανδρο Γκανά. Τον Λαρισαίο καλλιτέχνη, τον σκιτσογράφο που μιλάει με τις ζωγραφιές του και τα κόμικς του. Ξεκίνησα και τον βρήκα γιατί έμαθα πως έκανε κάτι σπουδαίο, ένα ξεχωριστό μάθημα ζωής, δημιουργίας και αυταπάρνησης. Έμαθα λοιπόν πως βρέθηκε στις φυλακές και συγκεκριμένα στο 2ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών Λάρισας, μαζί με τον σχεδιαστή Θωμά Κεφαλά, για να «διδάξουν» στους κρατούμενους του σχολείου πώς να κάνουν τις ιστορίες τους σε κομικς. «Είμαστε οι αιρετικοί των κόμικς» «Καταρχήν θα σου πω ότι εγώ και η ομάδα είμαστε οι αιρετικοί των κόμικς», μου είπε ο Μέλανδρος πριν μπούμε στο θέμα, τονίζοντας πως για την ομάδα του αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό. «Το κόμικ μπορεί να το κάνει ο καθένας μας. Είναι ένας τρόπος να πει κανείς μια ιστορία. Άρα δεν έχει σημασία πόσο καλά κάνεις ένα σχέδιο, αλλά πόσο καλά λες μια ιστορία. Το σχέδιο εξυπηρετεί το περιεχόμενο» σημείωσε. «Η Ελευθερία, η συντροφικότητα, η φιλία» Μετά από λίγα λεπτά τον ρώτησα να μου πει πως ξεκίνησαν τα μαθήματα στις φυλακές και ποιες ήταν οι θεματικές. «Πήγαμε να κάνουμε κάποια μαθήματα στους μαθητές του 2ου ΣΔΕ των φυλακών της Λάρισας. Το θέμα που θέσαμε στους κρατούμενους ήταν ελεύθερο. Τους είπα να σκεφτούνε ιδέες για κόμικς όπως η φιλία, η συντροφικότητα, η ελευθερία κ.α. Μετά από λίγες ώρες όλα έγιναν πιο εύκολα και γίναμε φίλοι. Αρχίσαμε να μιλάμε για κόμικς, να σχεδιάζουμε και να συζητάμε». Ο Μέλανδρος συνέχιζε να μου περιγράφει τις πρώτες στιγμές που είχε δίπλα στους φυλακισμένους και φαινόταν σαν να το ζούσε ξανά, σαν να επέστρεψε δηλαδή έστω για λίγο δίπλα στους μαθητές στο σχολείο της φυλακής. «Το βασικό ήταν ότι ήθελα να δω τι είχαν βιώσει αυτοί οι άνθρωποι γενικά. Για να τους προσανατολίσω σε θέματα που είχαν να κάνουν όχι με το τι ζούνε μέσα στις φυλακές, αλλά για να περιγράψουν μέσα από τα κόμικς κάποιες έννοιες». «Δυο ώρες ελευθερίας στα 15χρόνια φυλακής» Γρήγορα η κουβέντα με τον Μέλανδρο πήγε σε μια άλλη πλευρά και τον ρώτησα ποια ήταν η σχέση των κρατουμένων μαζί του και πως αντιμετώπισαν το μάθημα. Ο ίδιος είπε: «Εγώ ξεκίνησα με τρία άτομα και ξαφνικά έγιναν δώδεκα. Οι κρατούμενοι ήταν ευτυχισμένοι. Στην αρχή υπήρχε μια απόσταση. Ήταν έτσι η κατάσταση, μέχρι να πάρουμε τα δύο πρώτα χαμόγελα και μετά οι μαθητές »ξεμπλόκαραν». Στο 2ο ΣΔΕ των φυλακών είδα πως υπήρχε σεβασμός από τους φυλακισμένους προς τους καθηγητές του σχολείου και προς τον διευθυντή αλλά και αντίστροφα. Υπήρχε μια αμφίδρομη σχέση και μια ιδανική κατάσταση ακόμη και για την κοινωνία μας ». Έπειτα ρώτησα τον Μέλανδρο να μου φέρει ένα παράδειγμα για να καταλάβω καλύτερα τι εννοούσε. Και έτσι μου είπε: «Θα σου πω ένα παράδειγμα. Ρώτησα ένα φυλακισμένο γιατί υπάρχει αυτή η ηρεμία στα μαθήματα και αυτός ο σεβασμός. Η απάντηση που μου έδωσε ήταν τρομερή. Μου είπε πως αν αυτός δημιουργήσει προβλήματα θα χάσει το σχολείο. Γι αυτόν τον άνθρωπο το σχολείο είναι δύο ώρες ελευθερίας στα 15χρόνια φυλακής». «Σημαντικά τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας» Τελειώνοντας την κουβέντα και λίγο πριν συμφωνήσουμε να βρεθούμε μια άλλη στιγμή, ο Μέλανδρος μου παρουσίασε και την άποψη για τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών, για την σημασία τους και την προσφορά τους, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι: «Είναι πολυ σημαντικά τα ΣΔΕ. Χρειάζεται να επεκταθούν και να λειτουργούν, αν θέλουμε να πούμε ότι πρέπει να υπάρξει επανένταξη αυτών των ανθρώπων στην κοινωνία. Οι άνθρωποι στις φυλακές έχουν πολύ χρόνο που μπορεί να γεμίσει δημιουργικά. Υπάρχουν παράλληλα και πολλοί άνθρωποι που θέλουν να τους διδάξουν αυτούς τους ανθρώπους και να αναδείξουν τα ταλέντα τους, για αυτό πρέπει να υπάρξει μια συνέχεια». ===

Πριν από επτά χρόνια η Κατερίνα Γκουλιώνη βρέθηκε νεκρή μέσα στο πλοίο κατά τη μεταγωγή της από τις Φυλακές της Θήβας στην Κρήτη. Οι συνθήκες του θανάτου της πιθανότατα σχετίζονται με τους ανυποχώρητους αγώνες της για τα δικαιώματα των κρατουμένων. Ένα νέο κόμικς άλμπουμ μιλά για τη βαρβαρότητα ενάντια στις κρατούμενες και είναι αφιερωμένο στη μνήμη της. «Με λένε Κατερίνα… Είναι 3 του Οκτώβρη. Όχι! Είναι 4, νομίζω. Δεν ξέρω… Ξεχνιέμαι. Δεν πρέπει να ξεχάσω! Δεν πρέπει να αφεθώ!». Έτσι ξεκινά η περιπέτεια της Κατερίνας στο «Για μια ανάσα ελευθερίας» (εκδόσεις Ασύμμετρη Απειλή) του Κυριάκου Μαυρίδη. Και αφορά κάθε «Κατερίνα» που βρίσκεται έγκλειστη στις ελληνικές φυλακές υπό συνθήκες που προσβάλλουν βάναυσα κάθε έννοια ανθρωπισμού. Το άλμπουμ δεν αποτελεί βιογραφία καμιάς συγκεκριμένης κρατούμενης ούτε ακολουθεί κατά γράμμα κάποια πραγματικά γεγονότα. Βασίζεται όμως σ' αυτά που όλοι και όλες λίγο-πολύ γνωρίζουμε ότι συμβαίνουν πίσω από τα κάγκελα, σε μαρτυρίες και αφηγήσεις γυναικών που βίωσαν τη βιαιότητα και την εκδικητικότητα του σωφρονιστικού συστήματος και, φυσικά, στις καταγγελίες και τις επιστολές της έγκλειστης Κατερίνας Γκουλιώνη αναφορικά με το όνειδος που λέγεται «ελληνικές φυλακές». Ο Μαυρίδης στο εκτενές επιλογικό του σημείωμα αναφέρεται στις «ειδικές συνθήκης κράτησης» ως θεσμού και μεθόδου των τελευταίων δεκαετιών που προέκυψε ως απότοκο της κρατικής καταστολής των αγώνων και των διεκδικήσεων των κρατουμένων αλλά και ως φόβητρο για τους «ελεύθερους». Η αφόρητη μοναξιά και τα βασανιστήρια στα οποία υποβάλλει την κάθε «Κατερίνα» το εκδικητικό σωφρονιστικό σύστημα, βρίσκονται στο επίκεντρο του βιβλίου του Κυριάκου Μαυρίδη Η πλήρης απομόνωση των καταδικασμένων, η καταρρακωμένη αξιοπρέπεια, τα λευκά κελιά με τον διαρκή φωτισμό, η εικοσιτετράωρη επιτήρηση με ηλεκτρονικά μέσα, η απαγόρευση επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, η στέρηση αδειών, ο ατομικός προαυλισμός, η σωματική και ψυχολογική βία, η επέμβαση όχι μόνο στο πνεύμα και τη σκέψη αλλά και στο σώμα των κρατουμένων μέσω ταπεινωτικών εξετάσεων κ.λπ. αποτελούν τα εργαλεία του τρόμου ενός σωφρονιστικού συστήματος που αντί να «σωφρονίσει» (όσο αμφιλεγόμενο κι αν είναι το νόημα του όρου) επιλέγει να εκδικηθεί και να παραδειγματίσει μέσω του φόβου. «Οι φυλακές, όχι μόνο δεν σωφρονίζουν, αλλά στην ουσία δημιουργούν εγκληματικότητα, διαχωρίζουν χωρικά τον (αστικό κυρίως) πληθυσμό, κατασκευάζουν στο φαντασιακό της κοινωνίας τον εσωτερικό εχθρό, τον “άλλο”, δημιουργούν την ανάγκη για “ασφάλεια”, για περισσότερη αστυνομία, περισσότερες φυλακές. Κι επίσης λειτουργώντας τις περισσότερες φορές μέσα στον αστικό ιστό φροντίζουν για την αυτοπειθάρχηση του πληθυσμού με το παράδειγμά τους, την ύπαρξή τους, την απειλή που θέτουν σε οποιονδήποτε περνά τα όρια της “τάξης”. Ταυτόχρονα θέτουν τα στάνταρ με τα οποία οργανώνονται κι άλλοι χώροι επιτήρησης κι ελέγχου όπως τα σχολεία ή τα εργοστάσια» σημειώνει ο Κυριάκος Μαυρίδης. Επιλέγοντας την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο για την πρωταγωνίστριά του της επιτρέπει να «μοιραστεί» τις δυσοίωνες σκέψεις της και την αφόρητη μοναξιά της αλλά και τη δικαιολογημένη οργή της που όταν συναντιέται με τα κινήματα συμπαράστασης των συντρόφων της μετατρέπονται σε θάρρος και κουράγιο. Τα ασπρόμαυρα σχέδια, η κατάτμηση των σελίδων σε ανομοιόμορφα καρέ, τα πανοραμικά πλάνα, η τοποθέτηση των σκέψεων σε λωρίδες που διαρρηγνύουν τον φυσικό τους χώρο παραπέμπουν στην κόμικς δημοσιογραφία του Joe Sacco. Δεν έχει καμία σημασία το γεγονός ότι το «Για μια ανάσα ελευθερίας» δεν αποτελεί δημοσιογραφία, ρεπορτάζ ή ντοκουμέντο. Αυτά που περιγράφει είναι πέρα για πέρα αληθινά όχι για μια κρατούμενη αλλά για την πλειονότητα των κρατουμένων. Που παλεύουν να επιβιώσουν. Κι όπως λέει η Κατερίνα: «Δεν θα τα παρατήσω. Δεν θα τους κάνω αυτή τη χάρη! Οχι! Δεν είμαι μόνη μου! Ξέρω ποια είμαι. Τι πιστεύω. Με λένε Κατερίνα. Έχω χέρια. Έχω φωνή. Ό,τι κι αν κάνουν δεν θα μπορέσουν ποτέ να μας το πάρουν αυτό. Θα συνεχίσω να παλεύω για τη ζωή. Για την ελευθερία». Και το σχετικό link...