Αναζήτηση στην Κοινότητα

Στο τελευταίο Comicdom Con είχαμε και τα προηγούμενο διάστημα είχαμε τα Ελληνικά Βραβεία Κόμικ, έναν θεσμό που προωθείται για την διάδοση της καλλιτεχνικής πλευράς των κόμικ και των δημιουργών τους, αλλά και την διεύρυνση του κοινού! Αποκορύφωμα της διαδικασίας και της τελετής στάθηκε η βράβευση της Δημοκρατίας από τις Εκδόσεις Ίκαρος, το κόμικ με σενάριο του Αβραάμ Κάουα, σχέδιο των Αλέκου Παπαδάτου και Αnna Di Donna. Κατά την γνώμη μας το αποτέλεσμα αυτό ήταν κάτι παραπάνω από δίκαιο, όχι γιατί οι υπόλοιπες συμμετοχές ((Γυρνώ σαν Νυχτερίδα, Η Μεγάλη βδομάδα του Πρεζάκη,Σκορποχώρι,Übermensch) ήταν κακές, κάθε άλλο. Όμως η Δημοκρατία κατάφερε να παρουσιάσει με εξαιρετικό τρόπο ένα μεγάλο εύρος θεμάτων με αξιοθαύμαστο βάθος που αξίζουν την προσοχή μας. Για το έργο αυτό, αλλά και για πιο γενικά και πάντα ενδιαφέροντα ζητήματα, επικοινωνήσαμε με τον Αβραάμ Κάουα, έναν σπουδαίο συγγραφέα, μεταφραστή και θεωρητικό που μας έχει απασχολήσει πολλές φορές στο παρελθόν, τόσο με μεταφράσεις (Σούπερκραχ κ.α) όσο και με τρομερά έργα, διασκευασμένα (Übermensch κ.α) αλλά και πρωτότυπα (Ο Προσκεκλημένος κ.α). Παρακάτω η κουβέντα μας! Έχετε ασχοληθεί με διασκευές ιστοριών από βιβλία, μεταφράσεις και πρωτότυπες ιστορίες. Ποιες είναι οι δυσκολίες του κάθε χώρου, και ποιες οι χαρές που προσφέρει σε έναν δημιουργό; Σε μια διασκευή, η κύρια δυσκολία είναι να διατηρήσεις το πνεύμα και τα νοήματα του πρωτοτύπου, προσδίδοντας συνάμα κάτι μοναδικά «δικό σου» αλλά και που να συνδέεται με τη νέα φόρμα στην οποία προσαρμόζεις την ιστορία. Κοινώς, πρέπει να μην χαλάσεις ό,τι είναι καλό, και να το κάνεις κάτι άλλο όσο καλύτερα γίνεται. Η ίδια δυσκολία υπάρχει και στη μετάφραση σε ό,τι αφορά το πέρασμα στη νέα γλώσσα, και η χαρά και στις δύο περιπτώσεις βγαίνει όταν ξεπερνάς επιτυχώς τη δυσκολία αυτή. Η χαρά της πρωτότυπης ιστορίας, από την άλλη, είναι απλά να την τελειώσεις και αυτή να προσφέρει απόλαυση στο κοινό. Η χαρά της οποιασδήποτε δημιουργίας, με άλλα λόγια. Η ελληνική κόμικ σκηνή έχει γνωρίσει μια μεγάλη άνοδο τα τελευταία χρόνια.Τι νομίζετε ότι είναι αυτό που σπρώχνει τους δημιουργούς να συνεχίζουν εν μέσω κρίσης και το κοινό να στηρίζει τους καλλιτέχνες, οικονομικά και κοινωνικά; Άσχετα με τις συνθήκες κρίσης ή τις περιοδικές φάσεις ανόδου της σκηνής, το μόνο που σπρώχνει τους δημιουργούς να συνεχίζουν να δημιουργούν είναι η ίδια η δημιουργία, και αυτό θα έκαναν, πιστεύω, σε κάθε εποχή. Σίγουρα δεν εξαρτάται αυτό από κάποια στήριξη του κοινού, γιατί τις πιο πολλές φορές το κοινό δεν είναι αρκετά μεγάλο για να συντηρήσει τους δημιουργούς παρά την καλή του διάθεση. Και ό,τι πιστεύω για τους δημιουργούς, μπορεί να ειπωθεί και για το κοινό. Όποιοι γουστάρουν να διαβάζουν, θα το κάνουν, γι’ αυτό και μόνο το λόγο. Έχετε γράψει πολλά βιβλία και συλλογές διηγημάτων. Δημιουργικά, κατά πόσο διαφέρουν από το σενάριο ενός κόμικ; Νιώθετε περιορισμό από την φόρμα, σας πιέζει η εικόνα; Όλες οι ιστορίες γράφονται για να διαβαστούν από τους άλλους, από το κοινό. Στο σενάριο, γράφεις πιο άμεσα για κάποιον άλλον, τον σχεδιαστή, που θα λειτουργήσει ως ο σκηνοθέτης ή ως ο διευθυντής φωτογραφίας που μέσα από τον φακό του θα φιλτράρει την ιστορία για το κοινό. Πρέπει να συναρπάσεις αυτόν πρώτα, να τον εμπνεύσεις για να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη. Ίσως πασχίζεις σε πιο μικρό καμβά και με λιγότερο κείμενο από όσο σε ένα διήγημα ή μυθιστόρημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο κόπος στη δημιουργία μιας σειράς ποιημάτων χαϊκού είναι λιγότερο σημαντικός από εκείνον για τη δημιουργία ενός ομηρικού έπους. Όσο για τη φόρμα, υπάρχουν πράγματα για τα οποία τα κόμικς, σαν το σινεμά, είναι ιδανικά, και υπάρχουν άλλα τα οποία είναι πιο ιδανικά για πρόζα. Πάντα εξαρτάται από το πώς θα προσεγγίσεις μια ιστορία, αλλά όλες οι φόρμες έχουν η καθεμιά τη χάρη ή τη δυσκολία τους ανάλογα. Ο Λέανδρος είναι καλλιτέχνης, αλλά όταν έρχεται η ώρα πολεμά ενάντια στους Σπαρτιάτες και μετά τους Πέρσες. Τι θα έπρεπε να καταλάβουν από αυτό οι σημερινοί καλλιτέχνες; Τίποτε. Ναι, ο Λέανδρος είναι καλλιτέχνης, αλλά πριν από αυτό είναι άνθρωπος και κοινωνικό ον. Δεν είναι μια προτροπή ή ένα κήρυγμα για τη θέση του καλλιτέχνη ως πεφωτισμένου οραματιστή ή πρωτοπόρου κοινωνικού αγωνιστή ή κάτι άλλο, είναι ένας άνθρωπος με τους δικούς μας δισταγμούς, τις αδυναμίες και τα πιστεύω μας, ο οποίος αντιδρά στις συνθήκες και στον κόσμο στον οποίο ζει. Από αυτό οι αναγνώστες θα πάρουν αυτό που θέλουν, όχι κάτι που θα τους επιβάλλουμε εμείς. Πως νομίζετε πως θα ήταν η ιστορία του Λέανδρου αν εξελισσόταν σήμερα; Θα υπήρχε Κλεισθένης; Αν θεωρήσουμε ότι η ιστορία του Λέανδρου είναι η ιστορία της δημοκρατίας, η ιστορία του ανθρώπου μέσα στο σύνολο και του σύστημα, τότε εξελίσσεται και σήμερα, γύρω μας, κάθε μέρα, με τον ίδιο τρόπο. Όσο για το αν θα υπήρχε Κλεισθένης, είναι μεγάλο θέμα, όπως είναι στην ιστορία μας μεγάλο θέμα το αν και τότε υπήρξε Κλεισθένης. Είναι ο Κλεισθένης κάποιος με σαφή κίνητρα, πράξεις και επιρροή, ή κάποιος που τον αντιλαμβανόμαστε όπως θέλουμε σύμφωνα με τις προσδοκίες και τις προκαταλήψεις μας; Πως προέκυψε η Δημοκρατία ως ιδέα και πόσο άλλαξε στην πορεία της δημιουργίας της; Η ιδέα ήταν στο μυαλό του Αλέκου Παπαδάτου χρόνια πριν συνεργαστούμε, και γεννήθηκε από την επιθυμία του να κάνει μια ιστορία πολιτικής και ιδεών, όπου το φόντο των μεταρρυθμίσεων του Κλεισθένη θα αναδείκνυε έναν διαχρονικό προβληματισμό για την ανθρώπινη κατάσταση. Αυτό ήταν πάντα το πλαίσιο στο οποίο μείναμε πιστοί δουλεύοντας μαζί, άσχετα από τις πολλές λεπτομέρειες που τροποποιήθηκαν και εξελίχτηκαν στην πορεία, όπως γίνεται σε κάθε ιστορία. Κάποια πράγματα, ας πούμε, τα οποία προστέθηκαν ενώ δουλεύαμε, ήταν η Ηρώ, ο ρόλος της Αθηνάς και των θεών και η σχέση του Λέανδρου με το θείο, η Μέδουσα και ο συμβολισμός της, αλλά και η εμφάνιση του Αισχύλου και του Κυνέγειρου στην ιστορία. Τι αποκομίσατε από την συνεργασία με έναν τόσο διακεκριμένο κομίστα όπως τον Αλέκο Παπαδάτο δημιουργικά, ποια στοιχεία που πριν δεν υπήρχαν στην γραφή σας θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε από εδώ και πέρα; Ο Αλέκος με τίμησε και με τιμά με τη φιλία και την εμπιστοσύνη του. Είναι ένας εξαίρετος δημιουργός και αφηγητής, που τόνωσε στο έπακρο την πεποίθηση μου ότι μπορώ να δώσω και το πιο «δύσκολο» πράγμα σε έναν σχεδιαστή του ταλέντου του και αυτός να βρει έναν τρόπο όχι μόνο να το αποδώσει, αλλά να το κάνει ολότελα κόμικ, μια οπτική αφήγηση σε πλήρη συζυγία με το κείμενο. Αυτά θέλω να τα κουβαλήσω μαζί μου σε ό,τι κάνω στο μέλλον, μαζί με την ενισχυμένη από εκείνον θέληση να προσπαθώ να «πω» κάτι διαφορετικό σε κάθε ιστορία και να ανοίξω τα φτερά μου σε όλα τα είδη ιστοριών που θα ήθελα να πω. Ήταν πιο εύκολη η προώθηση της Δημοκρατίας στο εξωτερικό ή εδώ; Δεν μπορώ να ξεχωρίσω το τι έγινε στην κάθε περίπτωση. Η Δημοκρατία ξεκίνησε από την αρχή ως μια διεθνής πρόταση, προορισμένη να γίνει στα αγγλικά και να πλασαριστεί σε διεθνείς εκδοτικούς οίκους, πολλοί από τους οποίους πίστεψαν αρκετά σε αυτήν ώστε να υπογράψουν συμβόλαιο μαζί μας βάσει της πρότασης αυτής, σε συνδυασμό βέβαια με το γεγονός ότι το έδαφος είχε προετοιμαστεί από την επιτυχία του Logicomix. Χωρίς αυτήν, δεν νομίζω ότι θα είχαμε την ίδια θετική ανταπόκριση από εκδότες, αν και κριτικοί και κοινό αντιμετωπίζουν τη Δημοκρατία πιο πολύ ως αυθύπαρκτη οντότητα, όπως και θα έπρεπε. Στην Ελλάδα, ναι, αγκαλιάστηκε με μια ζεστασιά που μας συγκινεί, είναι άλλωστε κάτι που αγγίζει μια οικεία χορδή, αλλά και πάλι, μεγάλο μέρος της προώθησης της είναι το ντόμινο της αποδοχής στο εξωτερικό. Εκτός από σεναριογράφος και συγγραφέας έχετε ασχοληθεί και ακαδημαϊκά με τα κόμικ και την συνεισφορά τους. Θεωρείτε πως, εκτός από το κοινό, είναι έτοιμο και το πολιτιστικό κατεστημένο να αναγνωρίσει την συνεισφορά τους στην Ελλάδα; Για πόσο καιρό ακόμα προβλέπετε πως θα έχουν την ταμπέλα του παιδικού; Βάσει της εμπειρίας μου, τόσο το ευρύ κοινό όσο και η πλειοψηφία ακαδημαϊκών και πολιτιστικών παραγόντων ανθίστανται στην ιδέα των κόμικς ως ένα μέσο εξίσου πολύπλευρο και για όλες τις ηλικίες όσο το σινεμά ή η λογοτεχνία. Οι νεότεροι πάντως πείθονται σίγουρα πιο εύκολα, εν μέρει λόγω του ότι ο πολιτισμός μας είναι πλέον αμιγώς οπτικός. Έχετε δηλώσει πως η αρχική ιδέα για την Δημοκρατία υπήρχε ήδη όταν κληθήκατε να συμμετάσχετε ως σεναριογράφος. Εάν σας είχαν καλέσει από την αρχή τι θα αλλάζατε στα πιο βασικά χαρακτηριστικά της ιστορίας; Αυτό, όπως λέμε στην επιστημονική φαντασία, είναι μια εναλλακτική πραγματικότητα. Και όπως θα απαντούσα στην ερώτηση «Τι θα γινόταν αν η Γερμανία κέρδιζε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;», θα ήταν μια άλλη ιστορία. Ειλικρινά, δεν ξέρω. Μπορεί τίποτα. Μπορεί πολλά. Για μένα, πάντως, το ζητούμενο όταν ανέλαβα να γράψω το σενάριο ήταν να κάνω την ιστορία «δική μου» όσο ήταν και του Αλέκου, και νιώθω ότι το πέτυχα. Αγαπημένος σας χαρακτήρας στην Δημοκρατία, εκτός από τον Λέανδρο; Όλοι τους έχουν κάτι προσωπικό και οικείο, αλλά αν έπρεπε να διαλέξω έναν; Ο Κλεισθένης. Χάρηκα αφάνταστα να τον γράφω, εν μέρει γιατί ήταν ο πιο γκρίζος και πολύπλευρος χαρακτήρας στην ιστορία, και τόσο γι’ αυτό, όσο και λόγω της αινιγματικής του φύσης, του έδωσα την περιπαικτική διάθεση και την ικανότητα να χειραγωγεί καταστάσεις και συνομιλητές που έχει ένας αγαπημένος μου ήρωας κόμικς, ο John Constantine. Μιας και είναι της επικαιρότητας το Civil War, εσείς ποια πλευρά διαλέγετε; Στα πρωτότυπα κόμικς της Marvel, μου ήταν αγόγγυστα εύκολο να διαλέξω την πλευρά του Captain America – ήταν αυτός που υποστήριζε τα ατομικά δικαιώματα, την ελευθερία έκφρασης και σκέψης, την αντίθεση στον περιορισμό τους που αντιπροσώπευε η κυβέρνηση και ο Iron Man στο όνομα μιας υποτιθέμενης ασφάλειας, σε μια ξεκάθαρη αναφορά στα μετά την 11η Σεπτεμβρίου μέτρα που πήρε η κυβέρνηση Μπους. Ένα πράγμα που αποπειράται όμως η κινηματογραφική μεταφορά της ιστορίας (πολύ έξυπνα, και βάσει της αρχής που λέγαμε παραπάνω, ότι μια προσαρμογή πρέπει να έχει κάτι δικό της και ιδανικό για τη νέα της φόρμα) είναι η εξίσωση των υπερηρώων με όπλα μαζικής καταστροφής, καθώς και η εμφατική τοποθέτηση της ιστορίας σε έναν κόσμο όπου η κρίση τους, η αξιοπιστία και η ηθική τους ανωτερότητα συχνά είναι ελαττωματικές και λαθεμένες, ενώ οι ίδιοι πέφτουν συχνότατα θύματα πλάνης, με καταστροφικά αποτελέσματα. Είναι ένα πιο ηθικά περίπλοκο σύμπαν, αντιπροσωπεύει την σημερινή Αμερική του τέλους της προεδρίας Ομπάμα, και κάνει πιο δύσκολο να διαλέξεις ξεκάθαρα μια πλευρά. Μπαίνω λοιπόν στην ταινία προσκείμενος στην «Team Cap», εφόσον όμως οι δημιουργοί έχουν κάνει τη δουλειά τους όσο καλά δείχνουν, θα δυσκολευτώ να μην αναγνωρίσω τα δίκια της «Team Iron Man». Τι μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον; Κάποια άμεσα σχέδια; Έχω δύο μίνι σειρές κόμικς που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην Αμερική, το Queen of Vampires και το Arhian: Head Huntress, και ανάλογα με το πώς θα πάνε ελπίζω να συνεχίσω τόσο με κάποιες ακόμα τέτοιες σειρές όπως και με προσωπικά projects. Καιρού επιτρέποντος, έχω κι ένα νέο μυθιστόρημα που έχω αρχίσει να δουλεύω, ένα αστυνομικό θρίλερ με κάποια στοιχεία φανταστικού που διαδραματίζεται στη δεκαετία του 1960. Πηγή

Κάνοντας για το 2014 έναν εγχώριο εκδοτικό απολογισμό για τον χώρο των κόμικς, θυμόμαστε τις ελληνικές δημιουργίες. Η χρονιά που μας πέρασε άφησε δουλειές όμορφες, ενδιαφέρουσες και ολοκληρωμένες. Από αυτές επιλέξαμε τις αγαπημένες μας πέντε (κι ένα bonus track). Είναι ξεκάθαρο: το επίπεδο των δημιουργών στη χώρα μας έχει ανέβει. Το «Αϊβαλί» (εκδ. Κέδρος), το οδοιπορικό του Soloup στη μικρασιατική πόλη, ήταν μια μεγάλη έκπληξη, ιδίως αν αναλογιστούμε το μέχρι πρότινος γελοιογραφικό ύφος του δημιουργού. Ο Soloup αλλάζει το σχέδιο σε σχέση με ό,τι τον είχαμε συνηθίσει, ερευνά, διαβάζει, φωτογραφίζει, παντρεύει την παράδοση με τη σύγχρονη σκιτσογραφία, ακροβατεί ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν και, θέτοντας πρωταγωνιστές τρεις Ελληνες Αϊβαλιώτες συγγραφείς, τον Φώτη Κόντογλου, τον Ηλία Βενέζη, την Αγάπη Βενέζη–Μολυβιάτη κι έναν Τούρκο, τον Αχμέτ Γιορουλμάζ, και με φόντο ματωμένα κεφάλαια της ιστορίας, εστιάζει στο ανθρώπινο δράμα και συνθέτει ένα γκράφικ νόβελ (448 σελίδων!) που γοητεύει. Τα «Χαρακώματα – ιστορίες από την οδό Γάγγραινας» (εκδ. Jemma) των Τάσου Ζαφειριάδη και Πέτρου Χριστούλια έρχονται 100 χρόνια μετά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι ένα κόμικς άλμπουμ που συλλέγει ολοσέλιδα στριπ με ιστορίες των Γάλλων στρατιωτών στο Δυτικό Μέτωπο. Εκεί, οι εγκλωβισμένοι στρατιώτες προσπαθούν να συμφιλιωθούν, όσο τους επιτρέπεται, με την εφιαλτική καθημερινότητα, έχοντας στο πλευρό τους έναν ισχυρό σύμμαχο: το χιούμορ. Καρτουνίστικο σχέδιο, διακωμώδηση της τραγικότητας, λεπτή ειρωνεία, αιφνιδιαστικές ατάκες και στο βάθος βομβαρδισμένα τοπία, αδέσποτες σφαίρες και λάσπες. Μικρά ανέκδοτα, βασισμένα σε ιστορικά ντοκουμέντα. Οι αναμετρήσεις με τους απέναντι, τους «Ξινολάχανους», διασκεδάζουν. Η «Παναγιά η Χελιδονού» (εκδ. Comicdom Press) είναι η διασκευή σε γκράφικ νόβελ του ομώνυμου διηγήματος της Γαλλίδας συγγραφέως Marguerite Yourcenar από τον Γιώργο Τσιαμάντα. Μέσα από τα όμορφα, γήινα και εναρμονισμένα με το ύφος της ιστορίας σχέδια του δημιουργού, ακολουθούμε τον καλόγερο Θεράπων που εγκαθίσταται κάπου μεταξύ Αχαρνών και Κηφισιάς και εξοργίζεται όταν βλέπει ότι οι κάτοικοι καλούν τους παλιούς θεούς. Καίει τις ελιές που ο κουφαλιασμένος κορμός τους κρύβει δαίμονες, γκρεμίζει αιωνόβια πλατάνια στη σκιά των οποίων στήνονται παγανιστικές γιορτές. Και αποφασισμένος να φυλακίσει μια για πάντα τις Νύμφες, χτίζει στην είσοδο της σπηλιάς τους μία εκκλησία. Η «Θαυμαστή καμήλα» (εκδ. Ικαρος) είναι ένα κόμικς παραμύθι του διάσημου Ευγένιου Τριβιζά όπως το σχεδίασε ο Νίκος Κούτσης, όπου η αιώνια παιδική αφέλεια του πρώτου ταίριαξε με το έντονο σχεδιαστικό ταμπεραμέντο του δεύτερου. Ο Νίκος Κούτσης αγαπάει και σχεδιάζει τους σούπερ ήρωες, όμως η προσγείωσή του στον παραμυθένιο κόσμο μοιάζει ομαλή και είναι ξεκάθαρο πως απόλαυσε τη συνεργασία. Μέσα από ζωντανά σχέδια, ζωηρούς χρωματισμούς και ανατολίτικες μυρωδιές, ακολουθούμε τη σύντομη και διδακτική ιστορία μιας όμορφης, ντελικάτης και ματαιόδοξης καμήλας που ήθελε να γίνει πιο όμορφη, με οποιοδήποτε κόστος. Τα «Κουραφέλκυθρα» του Αντώνη Βαβαγιάννη (εκδ. Jemma) με την πρώτη ματιά, τουλάχιστον στο σχεδιαστικό τους κομμάτι, δεν σου γεμίζουν το μάτι. Απλοϊκές γραμμές, ναΐφ χαρακτήρες, άγαρμπο στήσιμο που θυμίζουν ένα κακέκτυπο του Southpark. Και όμως, αυτό το βιβλίο συλλέγει κάποια από τα πιο έξυπνα στριπάκια που έχουμε διαβάσει εδώ και καιρό. Αποστομωτικά λογοπαίγνια, γελοιογραφίες, υπερβολές, ανέκδοτα και χοντράδες. Ο θείος Αιμίλιος όταν ανοίγει το στόμα του δεν λέει να το κλείσει, η μαθήτρια δημοτικού Ζοζεφίνα έχει εξωπραγματικές απορίες (ο Βαβαγιάννης στο επάγγελμα είναι δάσκαλος), ο πελάτης εστιατορίου βρίσκει συνεχώς κάτι στη σούπα του (ένας φόρος τιμής στον παλιό, καλό Αρκά). Ενα πανηγύρι παρωδίας τραγελαφικών καταστάσεων και τελικής ατάκας. Τέλος, και εμβόλιμα σε αυτή την πεντάδα των ελληνικών κόμικς, τη χρονιά που πέρασε, ήρθε μία σημαντική έκδοση που μας βοηθά να κατανοήσουμε τη μαγεία, αλλά και το θεωρητικό υπόβαθρο αυτής της αφηγηματικής τέχνης. Στα ελληνικά είδαμε το σημαντικό «Κατανοώντας τα κόμικς» του Scott McCloud (εκδ. Webcomics, μτφ. Νίκος Καμπουρόπουλος, πρώτη έκδοση 1993), ντοκιμαντέρ με τη μορφή κόμικς που προσδιορίζει, αναλύει και αποδομεί… τα κόμικς. Στημένο με ιδιοφυή και θαρραλέο τρόπο, είναι ένα ανάγνωσμα που αφήνει να φανούν νέα δεδομένα στον τρόπο που διαβάζουμε και αξιολογούμε μια κόμικς ιστορία, ένα εγχειρίδιο για νέους δημιουργούς, ένα εργαλείο για όσους διδάσκουν το κόμικς (αποτελεί βασική βιβλιογραφία στο σχετικό τμήμα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών) και μια υπενθύμιση πως οι δυνατότητες των κόμικς είναι απεριόριστες. Ιδού και το σχετικό λινκ.