ΣΧΟΙΝΑ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

[DJO]

 

Η Κατερίνα Σχοινά είναι η πρώτη επαγγελματίας Ελληνίδα γελοιογράφος. Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην Σχολή Καλών Τεχνών, στα εργαστήρια Μυταρά και Τέτση. Αποφοίτησε με τρεις επαίνους: στο γυμνό, στο ημίγυμνο και στη σύνθεση. Αρχικά ασχολήθηκε με το κινούμενο σχέδιο, το 1977 και το 1978 και το 1979 μπήκε μέσα από τα Επίκαιρα στον χώρο της πολιτικοκοινωνικής γελοιογραφίας, με περίσσιο χιούμορ. Το 1980 θα ξεκινήσει μακρόχρονη συνεργασία με την Ελευθεροτυπία, την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και το Έψιλον, η οποία θα διαρκέσει μέχρι το 1995, ενώ παράλληλα θα συνεργαστεί με το Πάνθεον (1982-1991) και θα συμμετάσχει στο Ο Λαβύρινθος της Γνώσης. Το 1995-1997 θα κάνει σκίτσα για το Madame Figaro. Έχει συμμετάσχει και σε εκθέσεις και λευκώματά των, όπως είναι Ο Κόσμος των Κόμικς (και όχι μόνο) του 1987. Είναι μέλος της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων και μόλις έβγαλε το τρίτο άλμπουμ γελοιογραφιών της, από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

 

 

Εργογραφία

 

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΑ και άλλα (1988)

 

χρουτς... (1991)

 

ΕΙΜΑΙ ΣΕ ΚΡΙΣΗ... (2010)

[big vaggos]

Να προσθέσω μία συνέντευξη της Κ. Σχοινά από την Ελευθεροτυπία (23/12/2010):

 

Η λατρεμένη παιδική φαντασία δεν τσαλακώνεται

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

 

Στα σκίτσα της Ελληνίδας Κλερ Μπρετεσέ, οι γυναίκες ταλαιπωρούνται αλλά αυτοσαρκάζονται. Συναντιούνται, άλλωστε, με τους άνδρες στην καταναλωτική μανία. Το νέο της άλμπουμ «Είμαι σε κρίση» βρίσκει τη δημοφιλή γελοιογράφο σε ιδιαίτερη έμπνευση

 

 

«Αγοράκια» ή «κοριτσάκια», τα χάρτινα ανθρωπάκια της γελοιογράφου Κατερίνας Σχοινά είναι θύτες και θύματα της καταναλωτικής κοινωνίας. Ολα τα όνειρά τους, πραγματικά και επινοημένα, καταδυναστεύονται από τα φυλετικά πρότυπα της αγοράς: δεν πρέπει να αποκλίνουν από τον «σκληρό» άντρα και την «υποχωρητική» γυναίκα.

 

Ετσι, το κάθε σκίτσο της είναι μια ζωγραφιστή και κινητική «γροθιά» ενάντια σε μια προκατασκευασμένη ζωή, όπου το χρήμα είναι η μόνη και αποκλειστική αξία και η ηθική εξακολουθητικά απουσιάζει. Η αντίσταση της Κατερίνας Σχοινά έχει σημείο αφετηρίας τον απελευθερωτικό φεμινισμό χωρίς, όμως, να γίνεται φανατικός. Οι φεμινίστριές της έχουν υψηλή αίσθηση αυτοσαρκασμού, δεν είναι «σφιχτές» και «άκαμπτες».

 

Η Κατερίνα Σχοινά στο άλμπουμ «Είμαι σε κρίση» (εκδόσεις Καστανιώτη) συγκεντρώνει κυρίως γελοιογραφίες και κόμικς από το «Εψιλον» της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (1990-1995) και το περιοδικό «Madame Figaro» (1995-1997).

 

- Το κόμικς είναι αποκλειστικά ανδρική υπόθεση; Πώς σας αντιμετώπισαν και πώς σας αντιμετωπίζουν συνήθως οι συνάδελφοί σας;

 

«Το χιούμορ δεν έχει φύλο. Η Bretecher της Γαλλίας, η Maitena της Αργεντινής το αποδεικνύουν. Θεωρώ την Bretecher εκπληκτικού και σπάνιου ταλέντου γελοιογράφο και καλλιτέχνη, που βάζει τα γυαλιά σε πολλούς άνδρες. Οσο για μένα, δεν είχα κανένα πρόβλημα με τους άνδρες συναδέλφους μου».

 

- Στο τελικό αποτέλεσμα, πόσα στοιχεία της πραγματικότητας χωράνε και πόσα της φαντασίας; Πότε επέρχεται η ευτυχισμένη στιγμή που αυτοί οι πόλοι ισορροπούν;

 

«Μ' αρέσει η ερώτηση, τη βρίσκω ποιητική. Στο τελικό αποτέλεσμα χωράνε όλα. Και η πραγματικότητα και η φαντασία. Η φαντασία, η παιδική ελεύθερη λατρεμένη φαντασία, εξακολουθεί να ζει. Δεν τσαλακώθηκε. Στα σκίτσα μου ένα μπαλκόνι κόβεται ξαφνικά, αυτοκίνητα διασχίζουν σαλόνια και τραπεζαρίες ή πετάνε πάνω από ημίτρελους ταξιδιώτες, μια κρέμα προσώπου πέφτει κάτω και ύστερα από λίγο το πάτωμα αποκτά την "τέλεια επιδερμίδα"... Η ευτυχισμένη στιγμή της συνάντησης πραγματικότητας και φαντασίας είναι η κορυφαία ατάκα της γελοιογραφίας».

 

- Τα ανθρωπάκια σας αυτοσαρκάζονται όταν συνειδητοποιούν ότι είναι οι κρίκοι μιας ατελείωτης αλυσίδας κατανάλωσης. Γιατί η κατανάλωση είναι το επαναλαμβανόμενο, σχεδόν με εμμονή, θέμα σας;

 

«Είναι εμμονή μου γιατί είναι και εμμονή του καπιταλιστικού συστήματος, είναι στόχος, είναι η ουσία του. Ο καπιταλισμός έχει αναγάγει την κατανάλωση σε μορφή υπαρξιακής ολοκλήρωσης, κάτι που είναι πλήρης διαστρέβλωση της ανθρώπινης ψυχής και πνευματικότητας, και εμείς εύκολα παραθοδήκαμε σ' αυτήν. Οι αγορές επινοούν διαρκώς ψευδείς ανάγκες. Δημιουργούν επομένως καταναλωτικά αγαθά σκοπίμως εύθραυστα, ώστε να φθείρονται γρήγορα και να ανανεώνονται τάχιστα. Και όσα δεν είναι εύθραυστα, γρήγορα γίνονται "ντεμοντέ". Αρα τα νέα στοκ καλά κρατούν, όπως και τα υπερκέρδη».

 

- Ο φεμινισμός σας είναι φλεγματικός και καυστικός. Το φεμινιστικό σκίτσο εξακολουθεί να είναι επίκαιρο;

 

«Είναι ακόμη επίκαιρο, αλλά διαφορετικό. Διότι έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Οι γυναίκες έχουν κατακτήσει με πολύ κόπο και μεγάλο κόστος αρκετά δικαιώματα. Ζούμε, όμως, σ' έναν ανδρικό πολιτισμό, ο οποίος εξακολουθεί να αναπτύσσεται, πατώντας πάνω στις πλάτες των ανώνυμων γυναικών, της γυναίκας-μητέρας, της γυναίκας-εργαζόμενης νοικοκυράς».

 

- Πάντως, οι άνδρες και οι γυναίκες σας είναι όμηροι ενός σύγχρονου παραμορφωτικού καθρέφτη, που ογκώνει τον εγωισμό και την αυτοαναφορικότητά τους. Οταν τους σχεδιάζετε, αισθάνεσθε κάτι γι' αυτούς;

 

«Υπάρχουν ηρωίδες και ήρωες που έχουν επίγνωση της κατάστασής τους. Και γι' αυτό αυτοσαρκάζονται. Γι' αυτούς νιώθω συμπάθεια, εκτίμηση και αγάπη. Υπάρχουν όμως και άλλοι, οι οποίοι άκριτα και μαζικά αποδέχονται ό,τι τους σερβίρει το σύστημα. Μ' αυτούς θυμώνω. Καθώς όμως το σκίτσο εξελίσσεται, ο θυμός μου γλυκαίνει και μεταμορφώνεται σε κατανόηση και, τελικά, πάλι σε αγάπη. Αυτοί οι ήρωες πιστεύουν ότι δεν μπορούν να είναι "συμμέτοχοι" στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, πως δεν έχουν επιλογές και παραδίδονται αμαχητί στον εγωκεντρισμό τους».

 

- Το ελληνικό κόμικς έχει αποκτήσει τη δική του ιδιαιτερότητα; Μπορούμε, πλέον, να μιλάμε για ένατη τέχνη με ελληνικά χαρακτηριστικά;

 

«Το πολιτικό κόμικς, λόγω της θεματογραφίας του, έχει αναπόφευκτα ελληνικά χαρακτηριστικά. Το κοινωνικό, όμως, είναι κατά κύριο λόγο παγκοσμιοποιημένο. Γι' αυτό και μπορούμε να γελάμε μ' ένα βιβλίο του Altan, της Maitena ή της Bretecher, και αντίστροφα. Οι Ελληνες κομίστες δεν έχουμε δημιουργήσει έναν ήρωα παγκόσμιας εμβέλειας, όπως οι Γάλλοι τον Αστερίξ, οι Βέλγοι τον Τεν Τεν. Σαν γενική διαπίστωση, υπάρχει μια δυσκολία εξαγωγής της νεοελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οσον αφορά τη μορφή των σκίτσων, ο Μποστ θα μπορούσε να πει κανείς πως είχε ελληνικά χαρακτηριστικά. Οι νεότεροι, όμως, γελοιογράφοι νομίζω πως δεν έχουμε δημιουργήσει φιγούρες που να παραπέμπουν σε ελληνικές μνήμες, όπως π.χ. συμβαίνει στη ζωγραφική με τις φιγούρες του Φασιανού ή κάποιες ζωγραφιές του Μόραλη το '58 ή του Μυταρά στα τελευταία του έργα».

 

- Πώς θα περιγράφατε τον καλό σκιτσογράφο; Οι σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπως κάνατε εσείς, είναι αναγκαίες; Τι έχετε να πείτε για τους αυτοδίδακτους;

 

«Ο καλός σκιτσογράφος χρειάζεται να είναι θυμωμένος με τα κακώς κείμενα. Χρειάζεται να έχει χιούμορ. Να ξέρει να σχεδιάζει και να χρωματίζει μ' αυτήν τη δική του, μοναδική και ανεπανάληπτη αίσθηση, που δεν διδάσκεται με τίποτα. Χρειάζεται ένα βαθύ και πλατύ εύρος γνώσεων, κουλτούρα και προπάντων ένα βλέμμα-αντί, αντίθετο από τα δεδομένα. Για μένα οι σπουδές μου στην ΑΣΚΤ ήταν απολύτως αναγκαίες. Για όλα αυτά που έμαθα εκεί, με δασκάλους όπως ο Τέτσης, ο Μυταράς, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα και τόσοι άλλοι. Τους είμαι ευγνώμων. Για τους αυτοδίδακτους γελοιογράφους θα απαντήσω ως απόφοιτος: λατρεύω τον Θεόφιλο».

 

- Ολα αυτά που είχατε ονειρευτεί όταν τραβήξατε την πρώτη γραμμή, έγιναν πραγματικότητα ή απομένει κάτι που ακόμη δεν έχει μεταμορφωθεί σε χάρτινη φιγούρα;

 

«Πάντα θα απομένει κάτι που δεν έχει ολοκληρωθεί ή έχει ακόμη περιθώρια βελτίωσης και θα παλεύεις γι' αυτό μέχρι τελικής πτώσεως. Ναι, θα ήθελα μια χάρτινη φιγούρα περισσότερο ελληνική και λιγότερο παγκοσμιοποιημένη...».