Λένιν, Αρμάνι και Οκτομπριάνα [ Κουκουλάς Γιάννης, Ελευθεροτυπία (Κυριακάτικη):7, 04/11/2007 ]

[lunatic]

Άρθρο του Γιάννη Κουκουλά στο 7 της Ελευθεροτυπίας.

 

 

ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 90 χρόνια μετά

Λένιν, Αρμάνι και Οκτομπριάνα

 

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΚΟΥΛΑ

 

Η ηλικία των κόμικς είναι λίγο μεγαλύτερη από αυτήν της Οκτωβριανής Επανάστασης. Κι αν τη δεύτερη, τουλάχιστον στην εφαρμοσμένη της εκδοχή, κάποιοι την έχουν ήδη ξεχάσει, τα πρώτα είναι και θα είναι εδώ για να μας τη θυμίζουν. Αλλοτε στα σοβαρά και άλλοτε στ' αστεία... Δεν είναι λίγα τα κόμικς εκείνα που αξιοποίησαν τα γεγονότα του Κόκκινου Οκτώβρη και επιστράτευσαν τους πρωταγωνιστές τους, τον Λένιν, τον Τρότσκι, τον Στάλιν, για να σχολιάσουν τα κοσμοϊστορικά γεγονότα που συνέβησαν πριν από 90 χρόνια.

 

Ο Βέλγος Ερζέ, εμπνευστής και δημιουργός του δαιμόνιου δημοσιογράφου Τεν-Τεν, ξεκίνησε την πλούσια καριέρα του στα κόμικς το 1929 με την ιστορία «Ο Τεν-Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ», που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Λα Πετί Βινγκτιέ».

 

Νέος και άγνωστος καλλιτέχνης, ο Ερζέ ακολούθησε στο σενάριο και στο, πρωτόλειο ακόμα, σχεδιαστικό του στυλ όλα τα δυτικά κλισέ της δυτικής προπαγάνδας για τους Σοβιετικούς. Παρουσιάζει τους επαναστάτες αξιωματούχους ως ανόητους, βίαιους, απολίτιστους δολοφόνους, ως υποχθόνιους συνωμότες εναντίον του λαού που δίνουν τρόφιμα στους πολίτες μόνο αν αυτοί δηλώσουν ότι είναι κομμουνιστές, ενώ ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Στάλιν κρατούν για τον εαυτό τους το χαβιάρι και τη βότκα. «Αποκαλύπτει» ότι η Μόσχα βρίσκεται στα όρια της λιμοκτονίας ενώ η νομενκλατούρα καλοπερνάει, ότι όλες οι βιομηχανικές μονάδες είναι ψεύτικα εργοστάσια, ότι οι φυλακίσεις, εκτελέσεις και βασανισμοί αθώων από μέλη παραστρατιωτικών οργανώσεων είναι στην ημερήσια διάταξη. Και ολοκληρώνει αυτό το αντικομμουνιστικό κρεσέντο με το μειράκιο της δημοσιογραφίας, τον μικροκαμωμένο γκαφατζή αλλά καταφερτζή Τεν-Τεν να βγαίνει αλώβητος, να ξεγελά και να κατατροπώνει τους «κόκκινους» και να επιστρέφει στις Βρυξέλλες ως θριαμβευτής.

 

Οι κομμουνιστές προτιμούν τις ξανθές

 

Οχι μόνο λόγω αυτής της ιστορίας του, ο Ερζέ κατηγορήθηκε σφοδρά για τη μονομέρειά του. Ο ίδιος, στα μέσα της δεκαετίας του '30, απέσυρε από την κυκλοφορία τον «Τεν-Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ», δεν ξαναδούλεψε ποτέ αυτή την ιστορία για να την χρωματίσει, όπως έκανε με τις υπόλοιπες, και χρόνια αργότερα δήλωσε ότι δεν αισθάνεται καθόλου περήφανος γι' αυτήν...

 

Στον αντίποδα του Τεν-Τεν, στα τέλη της δεκαετίας του '60 γεννήθηκε μια υπερηρωίδα στρατευμένη στα ιδεώδη και τις αξίες του γνήσιου και ανόθευτου κομμουνισμού, η Οκτομπριάνα. Γύρω από την προέλευση και τους δημιουργούς της πλανάται ένα ανεξιχνίαστο μυστήριο: το 1971 κάποιος Τσέχος που είχε διαφύγει στη Δύση, ονόματι Πίτερ Σαντέτσκι, έγραψε το βιβλίο «Η Οκτομπριάνα και το Ρωσικό Αντεργκράουντ», παρουσιάζοντας μια χυμώδη καυκάσια ηρωίδα με το αστέρι-τατουάζ στο μέτωπο να μάχεται για την εγκαθίδρυση του κομμουνισμού.

 

Ο Σαντέτσκι ισχυριζόταν ότι η Οκτομπριάνα ήταν προϊόν μιας μυστικής καλλιτεχνικής κολεκτίβας με το όνομα Προοδευτική Πολιτική Πορνογραφική Ομάδα που έδρασε τη δεκαετία του '60 και με τα έργα της (υποτίθεται πως) ήθελε να παρακινήσει τους σοβιετικούς πολίτες να επιστρέψουν στις αρχές της Οκτωβριανής Επανάστασης και να καταγγείλει το λανθασμένο δρόμο που ακολουθούσε το σοβιετικό καθεστώς.

 

Η ύπαρξη αυτής της ομάδας δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, αντιθέτως πολλοί ισχυρίζονται ότι δημιουργός της Οκτομπριάνα ήταν ο ίδιος ο Σαντέτσκι, ενώ δύο τσέχοι σκιτσογράφοι τον κατήγγειλαν για κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων και εξαπάτηση με τον ισχυρισμό ότι τους ζήτησε να φτιάξουν μια σειρά από κόμικς με την ξανθιά αμαζόνα και στη συνέχεια υπεξαίρεσε τα έργα και της άλλαξε το όνομα! Οποια κι αν είναι η αλήθεια, η Οκτομπριάνα, μια στιβαρή και ανίκητη κομμουνίστρια -και μάλιστα χωρίς κάτοχο των κοπιράιτ για τη δημιουργία της- ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες στη συνέχεια που σχεδίασαν ιστορίες με αυτήν, μεταξύ των οποίων και ο Μπράιαν Τάλμποτ που της έδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο δίπλα στον εμβληματικό ταξιδευτή των χρόνων και των διαστάσεων, Λούθερ Αρκραϊτ.

 

*Σε πιο κωμικούς ρυθμούς, οι πρωτεργάτες της επανάστασης πρωταγωνίστησαν τη δεκαετία του '80 σε μια σειρά από ξεκαρδιστικές παρωδίες του Ιταλού Ντανιέλε Πανεμπάρκο. Στο «Ο Λένιν και ο Κόσμος της Διαφήμισης» ο μπολσεβίκος ηγέτης διαβάζει περιοδικά ποικίλης ύλης για να χαλυβδώσει τη μαρξιστολενινιστική του συνείδηση, ο Αρμάνι σχεδιάζει τη νέα γραμμή του κόμματος (ένα είναι το κόμμα), ο Σταχάνοφ παρακολουθεί τη «Δυναστεία», ο Φιντέλ Κάστρο υποδύεται τη γυναίκα με τα γένια σ' ένα τσίρκο και ο Τρότσκι είναι πεπεισμένος πως το μόνο που χρειάζεται για να επιστρέψουν οι μάζες είναι μια... καλή διαφήμιση. Τελικά, ιδρύεται το «Ανθρακικό κόμμα για μια Επανάσταση χωρίς ρέψιμο» με σλόγκαν «οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν τίποτα παρά μόνο τη δίψα τους». Ο απογοητευμένος Λένιν από την πολλή Κόκα Κόλα παθαίνει ...γαστρίτιδα.

 

* Στην «Επιστροφή του Θωρηκτού Ποτέμκιν», μια ιστορία γεμάτη ίντριγκες, έρωτες, μίση και πάθη, ο Λένιν, νεαρός διανοούμενος γεμάτος θέληση και πρωτότυπες ιδέες, ζει στο Χόλιγουντ, στο ξενοδοχείο «Η Δευτέρα Διεθνής» γράφοντας σενάρια και περιμένοντας τη στιγμή της εξέγερσης. Σύμφωνα, όμως, με τον παραγωγό του, αυτό που λείπει από τα κείμενά του είναι μια δόση νοσηρής παρακμής.

 

Συμπρωταγωνιστεί ο Τρότσκι, μόνο που η πείνα του έχει θολώσει την ιστορική οπτική των πραγμάτων και από κοντά η ερωτευμένη με τον Λένιν, Ρόζα Λούξεμπουργκ, ο δόλιος Κερένσκι, ο αποστάτης Κάουτσκι, ο Ζντάνοφ, ο Στάλιν, ο Μίστερ Μαρξ (παλιά δόξα του Σάνσετ Μπουλεβάρ!), ο Μεγάλος Τιμονιέρης Μάο και ο κακός Τσάρος.

 

* Τέλος, στο «Ρεντ Μπάδερς» οι Λένιν και Τρότσκι αναζητούν χορηγό για την επανάσταση, η Ρόζα Λούξεμπουργκ πουλάει δίσκους του Ελβις, ο Μαρξ προσπαθεί να σώσει το τομάρι του παρακαλώντας τον Λένιν να αφήσει «να φύγουν τα παιδιά, οι γυναίκες και οι φιλόσοφοι». Ο Πανεμπάρκο, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας, δέχθηκε σκληρή κριτική από τους συντρόφους του που τον χαρακτήριζαν αναιδή και βλάσφημο. Δεν πτοήθηκε ποτέ πιστεύοντας πως η αυτοκριτική, ο αυτοσαρκασμός και το χιούμορ ήταν αυτό που έλειπε από την αριστερά: «Δεν εμπιστεύθηκα ποτέ μου τη γνώμη των σοβαρών και κακών κομμουνιστών που τρώνε τα παιδάκια και δεν ξέρουν να γελούν με τα λάθη τους», συνήθιζε να λέει.

 

* Η «Βαλεντίνα» του Ιταλού Γκουίντο Κρέπαξ, χάρτινη εκδοχή της femme fatale του βωβού κινηματογράφου Λουίζ Μπρουκς, υπήρξε αναμφίβολα η πλέον πολιτικοποιημένη ηρωίδα των κόμικς. Βυθισμένη συχνά στους ονειρικούς κόσμους και τις φαντασιώσεις της ταξίδεψε στα πέρατα του χώρου και του χρόνου για να ζήσει την περιπέτεια και να ικανοποιήσει τον αχαλίνωτο ερωτισμό της. Σε κάποια από τα «ταξίδια» της, βρέθηκε και στην προεπαναστατική Σοβιετική Ρωσία, ενώ δεν δίσταζε συχνά να υποστηρίζει την επανάσταση και να δηλώνει τη συμπάθειά της προς τον Τρότσκι και την απέχθειά της προς τον Στάλιν.

* Κεντρική θέση στο κόρπους του Γαλλογιουγκοσλάβου Ανκί Μπιλάλ έχει η πολιτική και η πορεία προς την παρακμή που ακολούθησαν τα ενταγμένα στο ανατολικό μπλοκ κράτη. Σε ένα από τα πιο σημαντικά έργα του, την «Παρτίδα Κυνηγιού», ο Βασίλι Αλεξάντροβιτς Τσεβτσένκο με το παγερό πρόσωπο, παροπλισμένος απόμαχος της ρωσικής επανάστασης, λίγο πριν από την αυτοκτονία του, θυμάται τα νεανικά του χρόνια, τη συνάντησή του με τον Λένιν και τους μπολσεβίκους στην εξορία, τη συμμετοχή του στο σοβιέτ του Πέτρογκραντ, την κατάληψη των χειμερινών ανακτόρων και το σχηματισμό των πρώτων τμημάτων του Κόκκινου Στρατού.

 

Αν στην Ευρώπη υπήρχε πάντα μια βαθιά πολιτική πλευρά των κόμικς, στις ΗΠΑ στα χρόνια του διπολισμού και του ψυχρού πολέμου οι αναφορές στη Σοβιετική Ενωση και τα ανατολικά καθεστώτα ήταν ελάχιστες έως ανύπαρκτες. Ομως, μετά τη διάλυση του ανατολικού μπλοκ, πολλοί δημιουργοί έστρεψαν το βλέμμα τους προς ανατολάς, άλλες φορές με μια χαιρέκακη και ειρωνική διάθεση και άλλες με μια νοσταλγική γοητεία προς το ανεξερεύνητο, πλην όμως οριστικά χαμένο μοντέλο του υπαρκτού σοσιαλισμού. * Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι το «Superman Red Son» του Μαρκ Μιλάρ, μια εναλλακτική ανάγνωση της σύγχρονης Ιστορίας, με τον υπεράνθρωπο από τον πλανήτη Κρύπτον να καταφθάνει στη Σοβιετική Ενωση, να φορά στο στήθος του το σφυροδρέπανο και να αποτελεί το υπερόπλο του σοβιετικού καθεστώτος, στο πλευρό του Στάλιν!

 

* Αλλοι υπερήρωες, σοβιετικής καταγωγής, ήταν οι «Σοβιετικοί Υπερστρατιώτες» σε σενάριο του Φάμπιαν Νιτσιέζα και οι «Υπέρτατοι Στρατιώτες» που τους διαδέχθηκαν όταν οι πρώτοι αρνήθηκαν να εκτελούν τις εντολές της ΕΣΣΔ, με μέλη μεταξύ άλλων τον Σπούτνικ και τον Κόκκινο Φρουρό.

 

* Ομως στο πλαίσιο της... πολυδιάσπασης της αριστεράς, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης η ομάδα πήρε το όνομα «Λαϊκό Προτεκτοράτο» και στη συνέχεια «Νυχτερινή Φρουρά». Στις πιο πρόσφατες απόπειρες, το «Φάντασμα του Λένιν» είναι ένας από τους εχθρούς του υπερήρωα Torch of Liberty του Τζον Μπερν, ενώ στο The Programme του Πιτ Μίλιγκαν, στην ιστορία με τίτλο «Πράβντα» πρωταγωνιστεί το Πνεύμα του Λένιν!

 

Μπορεί, λοιπόν, τα οράματα (αλλά και τα πορτρέτα και τα αγάλματα) του Λένιν να είναι πια κρυμμένα σε αποθήκες και μουσεία. Το πνεύμα του, όμως, παραμένει ζωντανό. Τουλάχιστον στα κόμικς...

 

 

7 , τεύχος 311, 04/11/2007

 

 

Επεξεργασία Ιανουαρίου 9, 2009 από bonadrug