Μια έκθεση για τον Μιχάλη Μιχαήλ, τον πολυτάλαντο δημιουργό του Στιβ Μπρίζα, που έφυγε νωρίς [Μποζώνη Αργυρώ, lifo.gr, 20/1/2024]

[Captain Cooper]

Ο Μιχάλης ήταν ένας ιδιαίτερος άνθρωπος. Ιδιαίτερος τόσο ως καλλιτέχνης όσο και ως χαρακτήρας. Πρωτοήρθε στη "Βαβέλ" κάποια μέρα της άνοιξης του 1985, έχοντας στα χέρια του κάποια σχέδιά του δημοσιευμένα στο περιοδικό "Ένα" και ένα ντοσιέ με κόμικς. Ήταν αγχωμένος και φαινόταν δειλός, μέχρι που άρχισε να μας δείχνει και να μας εξηγεί τα κόμικς του, οπότε τα μάτια του πήραν μια έντονη, χαρακτηριστική λάμψη. Ενθουσιαστήκαμε αμέσως, μας αγάπησε και τον αγαπήσαμε, όπως τον αγάπησαν πολύ και οι αναγνώστες μας που τον αναζητούσαν στις σελίδες μας για δύο ολόκληρα χρόνια. Μέχρι εκείνο τον Σεπτέμβριο του 1987, που αποφάσισε να φύγει μόνος του. Μας λείπει πολύ και θα μας λείπει για πάντα», λέει ο Γιώργος Σιούνας, συν-εκδότης της «Βαβέλ», για έναν πολύ ταλαντούχο καλλιτέχνη που έφυγε από τη ζωή στα τριάντα του χρόνια.

Από τις 10 Ιανουαρίου έως τις 11 Φεβρουαρίου η έκθεση στο Ίδρυμα Κακογιάννης παρουσιάζει, τριάντα πέντε χρόνια μετά την αποχώρηση, τη φυγή του, έργα του μετά από επιθυμία της μητέρας του να δείξει άλλη μια φορά τα έργα του γιου της.

«Η δουλειά του Μιχάλη Μιχαήλ είναι πολύπλευρη, αν και έγινε γνωστός κυρίως για τον ήρωά του, τον Στιβ Μπρίζα, που του χάρισε μεγάλη αναγνωσιμότητα. Αλλά έχει κάνει πολλά πράγματα και διαφορετικά, πειραματικά. Νομίζω ότι είναι πολύ εντυπωσιακές αυτές οι πιο πολλές πλευρές που εκφράζουν τη μεγάλη ανησυχία. Την έκθεση τη χωρίζουμε σε ενότητες. Θα υπάρχει μία με τα ζωγραφικά του έργα, μία με τις φωτογραφίες του, τις οποίες επεξεργαζόταν από πάνω, και μία με τα κόμικς και τα γραφιστικά του. Όταν εγώ βρέθηκα στη "Βαβέλ" ήταν κάτι σαν μύθος. Ήταν ένας πολύ ταλαντούχος και ευαίσθητος άνθρωπος που χάθηκε πριν καταφέρει να ωριμάσει και να μας δώσει μεγαλύτερο έργο», μας λέει η συνεπιμελήτρια της έκθεσης Έλενα Παπαδημητρίου.

Είναι η στιγμή να επανασυστηθούμε με έναν πολυεκφραστικό καλλιτέχνη που διά στόματος του ήρωά του Στιβ Μπρίζα μας κλείνει το μάτι, λέγοντας «την τελευταία στιγμή, μωρό μου, θα υπάρχει πάντα ένας ήρωας…», που με τη ζωή και τη δράση του, τη μοναχική δημιουργία του μέσα στο πλήθος εξέφρασε με αφοπλιστική ειλικρίνεια τόσο προσωπικά συναισθήματα, ώστε κάθε θεατής ή αναγνώστης να συναντά τον εαυτό του μέσα στα έργα του.

Ο Μιχάλης Μιχαήλ υπήρξε ένας από πιο σημαντικούς δημιουργούς κόμικς και εικαστικούς της δεκαετίας του ’80.

Γεννήθηκε το 1957 στο Ζαΐρ. Μεγάλωσε στην Αθήνα. Το διάστημα 1979-1981 σπούδασε γραφικές τέχνες (Institut St. Luc - École Supérieure des Arts Plastiques), οπτική επικοινωνία και διαφήμιση (Académie Royale des Beaux-Arts, Βρυξέλλες), φωτογραφία  (INRCI), τεχνική προσχεδίων Layout (CAD) και χαρακτική (Atelier Somville). Υπήρξε μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας Moiet les Autres. Eργάστηκε ως art director στις διαφημιστικές εταιρείες Ikon και First και συνεργάστηκε με τα περιοδικά «Ένα», «Ταχυδρόμος» και «Βαβέλ».

Το 1979, βαθιά επηρεασμένος από το αμερικανικό και κυρίως το ευρωπαϊκό κόμικ, δημοσίευσε το πρώτο του έργο στο τελευταίο τεύχος του ελληνικού περιοδικού κόμικ «Κολούμπρα».

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

Από το 1985 έως το 1987 δημοσίευε στο κορυφαίο περιοδικό κόμικ «Βαβέλ» με τεράστια επιτυχία. Το 1986 συμμετείχε στον τομέα των κόμικ, στην Εικαστική δράση ΙΙ Καλλιδρόμιο, στο πλαίσιο της Μπιενάλε Νέων Μεσογείου, συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις σκίτσου και αφίσας και παρουσίασε τα ζωγραφικά του έργα στην γκαλερί Συν.

Το 1987 (29 Οκτωβρίου-13 Νοεμβρίου) η «Βαβέλ» οργάνωσε στον πολυχώρο τέχνης Εύμαρος την πρώτη Διεθνή Έκθεση Κόμικς με τίτλο «Ο κόσμος των κόμικς και όχι μόνο». Σε αυτή συμμετείχαν σημαντικοί ξένοι δημιουργοί και οι περισσότεροι Έλληνες. Η έκθεση ήταν αφιερωμένη στον σπουδαίο Μιχάλη Μιχαήλ, που λίγο πριν είχε φύγει από κοντά μας.

Το 1988, στον  Εύμαρο, με την άοκνη φροντίδα της μητέρας του Στέλλας και του στενού φίλου και συνεργάτη του, του σεναριογράφου Σταύρου Βιδάλη, πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση στην οποία παρουσιάστηκε όλο το φάσμα της εικαστικής έκφρασης του δημιουργού. Το 1992 κυκλοφόρησε η ολοκληρωμένη μονογραφία με σχεδόν ολόκληρη την καλλιτεχνική παραγωγή του, από τη διαφήμιση, την εικονογραφία, τη ζωγραφική και τα κόμικς μέχρι κείμενα των εγκυρότερων Ελλήνων ιστορικών και κριτικών τέχνης, της Αθηνάς Σχινά, της Ντόρας Ηλιοπούλου-Ρογκάν και του Χάρη Καμπουρίδη. Η παρουσίαση του αφιερωματικού τόμου συνοδεία έκθεσης έγινε στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα. Την ίδια χρονιά η ελληνική συμμετοχή στην Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών στην Μπολόνια ήταν αφιερωμένη σε εκείνον.

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

«Κάποιος είπε πως η τέχνη είναι η αναζήτηση της αλήθειας. Πώς γίνεται αυτή; Καταναλώνοντας ενέργεια. Ενέργεια ίσον δράση ίσον ζωή. Δράση υπάρχει μόνο στη ζωή. Άρα η τέχνη είναι ζωή», έλεγε ο Μιχαήλ.

 

Τρυφερός, ρομαντικός αλλά και άγρια σαρκαστικός, ο Μιχαήλ αποτύπωνε τα αναπάντητα ερωτήματα και τις αδικαίωτες ελπίδες της γενιάς της Μεταπολίτευσης, όπως τις μετέδιδε μέσα από τις εικαστικές του δουλειές, τις «ηλεκτρομαγνητικές δονήσεις», στον θεατή-αναγνώστη. Η καλλιτεχνική του οπτική ξεχείλιζε ταλέντο.

 «Η ζωγραφική για τον Μιχάλη Μιχαήλ ήταν καθαυτή πράξη ζωής, όχι μεταφορά της. Ήταν ουσιαστική πράξη ζωής, με την οποία αναζητούσε την αλήθεια. Η δική του αλήθεια δεν είχε ηθικές, υλικές ή οντολογικές διαστάσεις», έχει γράψει η ιστορικός τέχνης Αθηνά Σχινά.

 

Η τέχνη ήταν ενέργεια ψυχής και ο ίδιος υπήρξε ευαίσθητος δέκτης και ισχυρός πομπός. Τρυφερός, σχεδόν ρομαντικός, αλλά δομικά (αυτο)-σαρκαστικός δημιουργός, εξέφρασε μοναδικά τη σκληρή κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολιτευτικής περιόδου την άγρια δεκαετία του 1980.

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης                                                  

 

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

«Ο Μιχάλης Μιχαήλ μας πήγε βόλτα στην ηλεκτρική σύγχρονη πόλη, χρησιμοποιώντας ακόμα και το χρώμα για να δείξει τα σκοτάδια της, πάντα μέσα από αντιθέσεις και δίπολα σε εύθραυστη ισορροπία: τη φαντασμαγορία και την παρακμή, την εγκατάλειψη· την τρυφερότητα και τη βία· το φως και το σκοτάδι· τον θόρυβο και τη σιωπή· το πάθος, την έκσταση και τη στέρηση. Μας σύστησε τους ήρωες και τους αντιήρωες των δρόμων, τους θύτες και τα θύματα, τους οποίους σεβόταν και αντιμετώπιζε με το ίδιο ακριβώς αξιακό μέτρο. Μας συστήθηκε μέσω του "διπολικού" ήρωά του Στιβ Μπρίζα, ενός σύγχρονου χάρτινου ήρωα, ενός spiderman που χρησιμοποιούσε ως ιστό του την ηλεκτρική καλωδίωση της πόλης. Ενός μοναχικού ήρωα που ήθελε να συνδεθεί με όλους, γι’ αυτό έμπαινε στην μπρίζα.

 

Στη φαρέτρα του είχε, μαζί με το σπάνιο ταλέντο του, την επιστημονική γνώση για τη διαφήμιση, την επικοινωνία και γενικότερα την πoπ κουλτούρα και τα εκφραστικά της μέσα, κυρίως τα εικονοφραστικά. Μπορούσε εκ των έσω να αποδώσει αλλά και να αποδομήσει, να αντιπολιτευθεί την πλαστή, πλαστική, γυαλιστερή αναπαράσταση μιας καταναλωτικής ευφορίας που στοίχειωνε τη γενιά του (…και τον ίδιο) ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Έδωσε σάρκα και οστά στα φαντάσματα της τεχνοκρατούμενης, της αποστερημένης ιδεολογίας της εποχής του και όχι μόνο. Κατέγραψε τα μυστήριά της, επιλέγοντας να αφήσει όλα τα ερωτήματα αναπάντητα. Και κάνοντας το δικό του "υπαρξηκόπημα" (λέξη-δάνειο από τα graffiti που τόσο αγαπούσε, στη γειτονιά των Εξαρχείων) μας άφησε μόνους με το έργο στα τριάντα του χρόνια», λέει η συνεπιμελήτρια της έκθεσης Ντόρα Βυζοβίτου.

 

Το εκφράζει μέσα από τις σκέψεις του σε ένα χειρόγραφο σημείωμα:

«Κάποιος –μου φαίνεται ο Ρίλκε– είπε πως "τέχνη είναι η αναζήτηση της αλήθειας". ΠΩΣ γίνεται αυτή;

 

Απ: Καταναλώνοντας ΕΝΕΡΓΕΙΑ. ΕΝΕΡΓΕΙΑ = ΔΡΑΣΙΣ = ΖΩΗ. Δράσις υπάρχει μόνο στη ζωή. Άρα ΤΕΧΝΗ είναι η ΖΩΗ. – η ζωή μας, η ζωή τριγύρω μας και ότι ζει μαζί μας_».

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

 

 

Έργο του Μιχάλη Μιχαήλ. Ευγενική παραχώρηση: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

 

Πηγή: https://www.lifo.gr/culture/eikastika/mia-ekthesi-gia-ton-mihali-mihail-ton-polytalanto-dimioyrgo-toy-stib-mpriza-poy

 

 

Edited February 29, 2024 by Captain Cooper