Αναζήτηση στην Κοινότητα

Η νέα σειρά επιστημονικής φαντασίας «El Eternauta – Ο Κοσμοναύτης του Απείρου» στο Netflix, βασισμένη στο ομώνυμο κόμικς των Oesterheld – Lopez, υπενθυμίζει την ανάγκη του συλλογικού αγώνα ενάντια στην εξουσία που επιχειρεί να κυριεύσει όχι μόνο το σώμα αλλά κυρίως, το μυαλό. Από το 1957 ως το 1959 δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Hora Cero Semanal της Αργεντινής κι από τότε μέχρι σήμερα έχει αναδημοσιευτεί, αποσπασματικά ή ολοκληρωμένο, σε δεκάδες γλώσσες. Θεωρείται, όχι άδικα, ένα από τα σημαντικότερα και πιο επιδραστικά κόμικς της ιστορίας λόγω κυρίως του πολιτικού περιεχομένου με το οποίο οι δημιουργοί του, Hector Oesterheld και Francisco Lopez, μπόλιασαν μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας. Το El Eternauta που κυκλοφορεί στα ελληνικά σε δύο τόμους από την Jemma Press με υπότιτλο «Ο Κοσμοναύτης του Απείρου», αποτελεί ένα εμβληματικό και πολυεπίπεδο έργο με βαθιά νοήματα που αποκαλύπτονται σελίδα σελίδα μέχρι το συγκλονιστικό τέλος. Ο Oesterheld άλλωστε, ήταν ανέκαθεν ένας στρατευμένος στην Αριστερά συγγραφέας και σεναριογράφος που είχε φιλοτεχνήσει το αντιπολεμικό «Ερνι Πάικ» με τη συνεργασία του Hugo Pratt, ενώ το 1968 έγραψε το σενάριο μιας υπέροχης βιογραφίας του Τσε Γκεβάρα έναν μόλις χρόνο μετά τη δολοφονία του, την οποία σχεδίασαν οι Enrique και Alberto Breccia. Το έργο και η πολιτική του δράση ήταν και οι λόγοι για τους οποίους απήχθη από παρακρατικές ομάδες συνεργαζόμενες με το δικτατορικό καθεστώς το 1977 και κατά τα φαινόμενα δολοφονήθηκε λίγο αργότερα, ενώ το ίδιο τραγικό τέλος είχαν και οι τέσσερις κόρες του. Η υπόθεση του Eternauta αρχικά φαίνεται απλή και, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί επαναλαμβανόμενη συνταγή στην επιστημονική φαντασία. Σταδιακά όμως, γίνεται όλο και πιο σύνθετη και συνεχώς προκύπτουν ερωτήματα και προβληματισμοί γύρω από την έννοια της ελευθερίας της βούλησης, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, του αγώνα ενάντια στην εξουσία και τους σκοπούς της. Μια παράξενη χιονόπτωση στην Αργεντινή αποδεικνύεται πολύ γρήγορα ότι έχει θανατηφόρες συνέπειες σε όσους εκτεθούν στις νιφάδες της. Οι τρομαγμένοι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια τους αλλά σύντομα αντιλαμβάνονται ότι αν θέλουν να επιβιώσουν πρέπει να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, να προστατεύσουν τους εαυτούς τους και τους οικείους τους και να βγουν αναζητώντας τρόφιμα και άλλους επιζώντες. Τότε θα καταλάβουν ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, καθώς στους δρόμους κυκλοφορούν ατέλειωτα αποκρουστικά πλάσματα που σπέρνουν το θάνατο καθοδηγούμενα από μια μεγαλύτερη δύναμη εξωγήινης προέλευσης. Κι ενώ η ήττα της ανθρωπότητας μοιάζει προδιαγεγραμμένη, η αλληλεγγύη, η αγάπη, η κατανόηση, η συλλογικότητα, η ενσυναίσθηση ακόμα και απέναντι στον εχθρό, αρχίζουν να αναπτερώνουν τις ελπίδες. Με αυτήν την κεντρική ιδέα προχώρησε ο Bruno Stagnaro στη σκηνοθεσία της σειράς El Eternauta για λογαριασμό του Netflix. Η υπόθεση μεταφέρθηκε στη σύγχρονη εποχή και τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν καθ’ ολοκληρίαν σε σημαντικά σημεία του Μπουένος Άϊρες όπως η Plaza Italia, το Στάδιο Monumental της ποδοσφαιρικής Ρίβερ Πλέιτ και η Plaza del Congreso που μεταμορφώθηκαν σε μετααποκαλυπτικές τοποθεσίες, καλυμμένες από χιόνι και πτώματα. Η επιτυχία των έξι επεισοδίων της πρώτης σεζόν ήταν μεγάλη με αποτέλεσμα να ανακοινωθεί ήδη η δεύτερη σεζόν με οκτώ επεισόδια στα οποία θα ολοκληρώνεται η σειρά. Μια σειρά γεμάτη αλληγορίες και συμβολισμούς που σέβεται σε μεγάλο βαθμό τις ιδέες του Oesterheld και την αισθητική του Lopez και υπενθυμίζει ότι η εξουσία είναι απάνθρωπη και αμείλικτη, αλλά όχι ανίκητη. Και το σχετικό link...

«Ο κοσμοναύτης του απείρου» έκανε πρεμιέρα πριν από μερικές μέρες, σε μια μεταφορά αντάξια του θρύλου που συνοδεύει τόσο το έργο όσο και τον δημιουργό του, ο οποίος βρήκε τραγικό τέλος στα χέρια της αργεντινής χούντας. Ένα από τα πιο σημαντικά κόμικς όλων των εποχών, και σίγουρα το πιο διάσημο στην Αργεντινή – μια χώρα με πολύ σοβαρή και βαθιά παράδοση στο είδος – αν όχι σε ολόκληρη τη Νότιο Αμερική, βρήκε τον δρόμο προς την μυθοπλασία της οθόνης, έξι δεκαετίες έστω μετά την πρώτη κυκλοφορία του. Το μνημειώδες αυτό έπος επιστημονικής φαντασίας (και πολιτικής αλληγορίας) γράφτηκε από τον Έκτορ Έστερχελντ και εικονογραφήθηκε από τον Φρανσίσκο Σολάνο Λόπες και είχε εμφανιστεί και στη χώρα μας σε βραχύβια περιοδικά κόμικς της δεκαετίας του ’80 όπως το «Σκαθάρι» και ο «Σκορπιός» – τίτλοι που χάθηκαν στην εκδοτική λήθη ή στην αιωνιότητα, σύμφωνα και με τον τίτλο του έργου: El Eternauta. Τελικά κυκλοφόρησε ολόκληρο στα ελληνικά σε δύο τόμους το 2008 και το 2009 από τον μικρό εκδοτικό οίκο Jemma, με τον (ιδανικά επεξηγηματικό) τίτλο «El Eternauta: Ο κοσμοναύτης του απείρου». Η μεταφορά του βιβλίου από το Netflix με πρωταγωνιστή τον γνωστό Αργεντινό ηθοποιό Ρικάρντο Νταρίν αποτελεί μια σύγχρονη και φιλόδοξη υπερπαραγωγή που κρατάει τα βασικά στοιχεία της δομής, της πλοκής και της ατμόσφαιρας του «ιερού» αυτού για τους Αργεντινούς έργου, μεταφέροντας την δράση στο σήμερα, ο θεατής όμως θα πρέπει να περιμένει μέχρι το τελευταίο από τα έξι επεισόδια του πρώτου κύκλου της σειράς, για να υποψιαστεί σε τι ή σε ποιον αναφέρεται ο τίτλος. (Αμέσως μετά την πρεμιέρα της σειράς, ανακοινώθηκε ότι θα υπάρξει και δεύτερος κύκλος όπου θα αναπτυχθούν περαιτέρω τα φιλοσοφικά / «χωροχρονικά» θέματα του έργου). Χρειάζεται συνεπώς μια κάποια υπομονή εκ μέρους του κοινού μέχρι να αποκαλυφθούν οι διαστάσεις του οράματος του Έκτορ Έστερχελντ, ο οποίος μέσω των ιστοριών του έβρισκε τον τρόπο να στηλιτεύει τις χούντες που ταλάνιζαν την πατρίδα του, στάση που πλήρωσε με την ίδια του την ζωή. Το 1977, και ενώ κυκλοφορούσε κρυφά από το ένα κρησφύγετο στο άλλο, υπαγορεύοντας τα σενάριά του από τηλεφωνικούς θαλάμους, απήχθη από το στυγνό καθεστώς του Στρατηγού Βιδέλα, και έκτοτε δεν τον ξαναείδε κανείς ποτέ. Την ίδια τραγική μοίρα είχαν και οι τέσσερις κόρες του. Ήδη όμως ο «Κοσμοναύτης του απείρου» είχε γίνει στην κοινή συνείδηση ένας «συλλογικός ήρωας», ένα σύμβολο αντίστασης ενάντια στον ολοκληρωτισμό και την καταπίεση. Η ιστορία ξεκινάει μια χριστουγεννιάτικη (δηλαδή ζεστή για το νότιο ημισφαίριο) μέρα στο Μπουένος Άιρες – που είναι ο αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής τόσο του κόμικ όσο και της σειράς, έστω και στην «μετα-αποκαλυπτική» εκδοχή του – όταν ξαφνικά μια μυστηριώδης τοξική χιονοθύελλα καλύπτει τα πάντα φονεύοντας ακαριαία οποιονδήποτε κυκλοφορεί στο δρόμο χωρίς πλήρη εξάρτηση προστασίας. Πώς συνέβη αυτό; Πρόκειται για ακραίο μετεωρολογικό φαινόμενο ή για κάτι άλλο ακόμα πιο απειλητικό; Τότε είναι που ξεκινάει η περιπλάνηση του κεντρικού ήρωα, του μεσόκοπου Χουάν Σάλβο – που βασανίζεται από οράματα ολέθρου και από έντονα déjà vu – και των οικείων του, σε μια υποβλητική όσο και τρομακτική αρένα επιβίωσης. Η σειρά φέρνει στο μυαλό μια αλληλουχία από γνωστά έργα επιστημονικής φαντασίας, από τον «Πόλεμο των κόσμων» του Χ.Τζ. Γουέλς και τα αμερικάνικα B-movies επιστημονικής φαντασίας του ’50 – φιλτραρισμένα τα περισσότερα από το κλίμα της ψυχροπολεμικής παράνοιας που επικρατούσε τότε – μέχρι τις σύγχρονες σειρές με φόντο έναν κόσμο «μετά την καταστροφή», όπως το The Last of Us. Διατηρεί όμως αυτούσια σχεδόν την ειδική του υπόσταση και την αργεντινή του ταυτότητα. Και το σχετικό link...

Φέτος το Netflix αποφάσισε να ζωντανέψει έναν ήρωα κόμικ και με την ευκαιρία να μας υπενθυμίσει μια ιστορία που δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ. Μιλάμε για τη σειρά (6 επεισοδίων) «El Eternauta: ο Κοσμοναύτης του Απείρου» ή ο «Αειναύτης» όπως εναλλακτικά θα μπορούσε να μεταφραστεί, αφού το «eternal» έχει σχέση με το αιώνιο και όχι το άπειρο (infinite). Η πλοκή της σειράς βασίζεται στο κόμικ επιστημονικής φαντασίας του Αργεντινού συγγραφέα Έκτορ Γερμάν Έστερχελντ, «The Eternaut» που κυκλοφόρησε το 1957, με εικονογράφηση του Φρανσίσκο Σολάνο Λόπεζ. Ο κεντρικός ήρωας, Χουάν Σάλβο, ένας μεσήλικας με γυναίκα και μια κόρη, παίζει χαρτιά στο σπίτι φίλων του στο Μπουένος Άιρες, όταν αρχίζει ξαφνικά να πέφτει χιόνι. Όλοι απορούν, αφού είναι καλοκαίρι, και θαυμάζουν – με κάποια αμηχανία βέβαια – το παράδοξο φυσικό φαινόμενο. Γρήγορα όμως καταλαβαίνουν ότι το χιόνι αυτό σκοτώνει όποιον ακουμπήσει. Σε λίγη ώρα, όσοι κυκλοφορούσαν στους δρόμους της πόλης είναι όλοι νεκροί. Ζωντανοί μένουν όσοι βρίσκονταν σε κλειστούς χώρους. Σε λίγες ώρες τα πάντα παραλύουν. Οι επιζήσαντες συνειδητοποιούν πως η «βασική συνθήκη της ζωής» έχει αλλάξει απότομα. Δεν υπάρχει μόνο ο εξωτερικός κίνδυνος, αλλά και οι άνθρωποι που όταν βρίσκονται σε κατάσταση αστάθειας γίνονται επικίνδυνοι για τους ίδιους. Μελέτες δείχνουν πως πέντε (5) ώρες κοινωνικής αστάθειας, ασχέτως αν η αιτία είναι γνωστή ή άγνωστη, είναι αρκετές για να διαλύσουν τον κοινωνικό ιστό κάθε συντεταγμένης χώρας. Κάθε απότομη μεταβολή στο «κοινωνικό συνεχές», είτε λόγω μιας πανδημίας, είτε λόγω μιας γενικευμένης διακοπής ρεύματος (Black Out), είτε λόγω πτώσης των επικοινωνιών, είτε λόγω εισβολής από εχθρό, είτε λόγω εισβολής εξωγήινων, οδηγεί αναπόφευκτα σε κοινωνικές ταραχές. Η Αργεντινή περνά απότομα σε μια κατάσταση γενικευμένης αναρχίας. Οι λίγοι επιζήσαντες φτιάχνουν στολές για να προστατευτούν από το θανατηφόρο άγγιγμα του χιονιού, μαζεύουν προμήθειες και εξοπλίζονται. Τελικά αντιλαμβάνονται ότι δεν πρόκειται για φυσικό φαινόμενο, αλλά για εισβολή εξωγήινων όντων, που με τον τρόπο αυτό καταλαμβάνουν την εξουσία του πλανήτη. To 1969, το κόμικ επιστρέφει με μια πιο πολιτικοποιημένη δεύτερη ιστορία. Τα σχέδια κάνει ο Αλμπέρτο Μπρέτσια. Εδώ, ο Όστερχελντ κριτικάρει τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και τις χούντες της Λατινικής Αμερικής. Η ιστορία διηγείται πως οι ΗΠΑ και οι «Μεγάλες Δυνάμεις» συνθηκολογούν με τον «εχθρό», και παραχωρούν τη Λ. Αμερική στους εξωγήινους με αντάλλαγμα τη δική τους ασφάλεια. Το 1975, κυκλοφορεί το «El Eternauta: secunda parte», πάλι σε σχέδια του Σολάνο Λόπεζ. Την εποχή εκείνη ο συγγραφέας, Όστερχελντ, έχει γίνει πλέον εκπρόσωπος των Αργεντινών ανταρτών «Μοντονέρος» και αναγκάζεται να διαφύγει κυνηγημένος από το Μπουένος Άιρες, και να ολοκληρώσει την ιστορία του κρυμμένος στα βουνά. Η ιστορία αυτή περιγράφει τον αγώνα των «Μοντονέρος» και ο Όστερχελντ εμφανίζεται σαν αφηγητής στην αρχή και το τέλος της ιστορίας. Το 1976, ο αιμοσταγής στρατηγός Χόρχε Ραφαέλ Βιντέλα κάνει πραξικόπημα και κηρύσσει δικτατορία στην Αργεντινή. Στο κόμικ οι εξωγήινοι σκοτώνουν τον πληθυσμό του Μπουένος Άιρες, τώρα τη θέση τους έχουν πάρει οι δικτάτορες και οι παραστρατιωτικές ομάδες που σκοτώνουν τους σαστισμένους κατοίκους. Ένα χρόνο αργότερα, το 1977, ο Όστερχελντ θα πέσει θύμα «απαγωγής και εξαφάνισης» από Αργεντινούς παρακρατικούς και το πτώμα του δεν θα βρεθεί ποτέ. Ήταν ένας από τους δεκάδες χιλιάδες «desaparecidos», δηλαδή εξαφανισμένους της Αργεντινής. Τον επόμενο χρόνο απήχθησαν και οι τέσσερεις (4) κόρες του Όστερχελντ, Εστέλα (25), Νταϊάνα (23), Μπέατρις (19) και Μαρίνα (18), από τις δυνάμεις του δικτατορικού στρατού. Δεν τις ξαναείδε ποτέ κανείς. Η ιστορία επαναλαμβάνεται όπως στο κόμικ. Η εισβολή και η επιβολή μιας «ξένης ανώτερης δύναμης», ομάδες πολιτών που αντιστέκονται για να κρατήσουν την ανθρωπιά τους, αιχμαλωσία, στρατόπεδα και βασανιστήρια, εξαφανίσεις πολιτών. Ο ήρωας, Χουάν Σάλβο, είναι ένας άνθρωπος αποστεγνωμένος, μόνος κι έρημος. Είναι καταδικασμένος να μάχεται και να αναζητά την οικογένειά του μέσα στο Χώρο και το Χρόνο. Καταδικασμένος να αναζητά τη ζωή μέσα στον Αιώνα του θανάτου. Δεν πρόκειται για μια απλή ιστορία κόμικ, αλλά για τη βιωμένη μας δυστοπία. Και το σχετικό link...

Το βιβλίο που τιτλοφορείται Héctor αφηγείται τη μοίρα του Héctor Oesterheld, ενός συγγραφέα κόμικς που δολοφονήθηκε από τη δικτατορία της Αργεντινής το 1978. Αντί όμως να "ποιήσει μνήμα", ο Léo Henry ανοίγει το βιβλίο του σε κάθε δυνητική φαντασία που θα μπορούσε να καλύψει το κενό που δημιούργησε ο μυστικός πόλεμος, χωρίς δίκες ή επίσημες συλλήψεις, που διεξήγαγαν οι στρατηγοί. Επισημαίνεται εδώ η δυσκολία να ορίσεις μια πραγματικότητα που η ίδια έχει μεταμφιεστεί σε μυθοπλασία, ενώ ταυτόχρονα δείχνει πώς οι μυθοπλασίες είναι σε θέση να την αφηγηθούν – οι μυθοπλασίες του Όστερχελντ και εκείνες που συνδέονται με το Μπουένος Άιρες, την πόλη της λογοτεχνίας όσο και την πραγματική πόλη. Ο Μπόρχες και ο Κόρτο Μαλτέζε, ο Σαμπάτο και η Μαφάλντα καλούνται να φωτίσουν ό,τι ήταν κρυμμένο μεταξύ 1976 και 1978. Αυτό καθιστά το Héctor ένα βιβλίο του οποίου η νηφαλιότητα και η ομορφιά συναγωνίζονται την ειλικρίνειά του, ένα βιβλίο που επιτυγχάνει τη λεπτότητα ενός σχισμένου ιστού αράχνης για να πει αυτό που η τυραννία προσπάθησε να σβήσει. El Eternauta. Ο πλανόβιος του απείρου. Ο Έκτωρ Όστερχελντ ήταν ο σεναριογράφος των πρώτων έργων του Ούγκο Πρατ (Sargento Kirk, Ernie Pike, Ticonderaga Flint, μεταξύ 1953 και 1962) και κυρίως του El Eternauta, ενός κόμικ επιστημονικής φαντασίας που έγινε καλτ στην Αργεντινή. Ο Όστερχελντ παρουσίασε τρεις εκδοχές του, κάθε μία από τις οποίες ήταν όλο και πιο πολιτική καθώς ο αυταρχισμός κέρδιζε έδαφος. Κατά τη διάρκεια μιας εξωγήινης εισβολής, λίγοι επιζώντες αντιστέκονται μέσα σε ένα φανταστικό Μπουένος Άιρες. Μία αβέβαιη και απειλητική ατμόσφαιρα πλανάται γύρω τους, αόρατοι "Αυτοί" παίρνουν τον έλεγχο του μυαλού τους, ο φίλος μπορεί να αποδειχτεί προδότης. Προσπαθώντας να ξεφύγει, ο πρωταγωνιστής χάνεται στο λαβύρινθο του χωροχρόνου: γίνεται ο Eternauta. Ο Léo Henry δείχνει πώς αυτό το κόμικ κατάφερε και απήχησε την καθημερινή ζωή μιας χώρας που υπέστη μια σειρά από στρατιωτικές δικτατορίες μεταξύ 1955 και 1983. Η ιστορία ξεκινά στο προαστιακό σπίτι του ήρωα, του Juan Salvo. Ο Francisco Solano López εμπνεύστηκε από το σπίτι του Όστερχελντ για να το σχεδιάσει. Ένα ραδιενεργό χιόνι πέφτει πάνω στο Μπουένος Άιρες: "Εκ των υστέρων, αυτή η nevada mortal που πέφτει αθόρυβα πάνω στο σπίτι του Όστερχελντ έγινε meme στην εθνική φαντασία. Μία συντόμευση για τα χρόνια της δικτατορίας. Μια μεσοαστική διανοούμενη οικογένεια που την σκεπάζει ο λευκός μανδύας της φρίκης. 'Οπως και στον El Eternauta, ο Leo Henry βλέπει στην ταινία Invasión (1969) του Hugo Santiago μια πιθανή μεταφορά για τη δικτατορία. Ο συν-σεναριογράφος της, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, την περιγράφει ως εξής: "Το Invasión είναι ο μύθος μιας πόλης, φανταστικής ή πραγματικής, που πολιορκείται από ισχυρούς εχθρούς και υπερασπίζεται από λίγους άνδρες που, ίσως, δεν είναι ήρωες. Θα πολεμήσουν μέχρι τέλους, χωρίς να υποψιάζονται ότι η μάχη τους είναι ατέρμονη". Ο Μπόρχες θα αποδεχτεί τις τιμές της δικτατορίας και θα δηλώσει το 1976, όταν αναγορεύτηκε από τον Πινοσέτ doctor honoris causa στο Πανεπιστήμιο της Χιλής: "Δηλώνω ότι προτιμώ το σπαθί, το καθαρό σπαθί, από τον ύπουλο δυναμίτη". Μετά τη δικτατορία, θα πει στα γαλλικά: "Μπορείς να αλλάξεις το παρελθόν, το αλλάζεις συνέχεια. Κάθε φορά που το θυμόμαστε. Όλες οι αναμνήσεις που έχω από το παρελθόν μου είναι ψεύτικες". Το El Eternauta αναμειγνύει τη μυθοπλασία με την πραγματικότητα: ο Juan Salvo επισκέπτεται έναν συγγραφέα κόμικς που έχει τα χαρακτηριστικά του Όστερχελντ και του διηγείται την ιστορία του. Η ίδια διαπερατότητα χαρακτηρίζει και το Héctor, μέχρι που γίνεται η φύση του βιβλίου. Ο Leo Henry ταξιδεύει στο πραγματικό Μπουένος Άιρες, προσπαθώντας να συλλάβει το πνεύμα του, επισκεπτόμενος τους χώρους των μυστικών φυλακών όπου κρατούνταν ο Όστερχελντ, αλλά σε άλλα κεφάλαια εμφανίζονται χαρακτήρες από το κόμικ ή το Invasión. Τα τέσσερα μικρά κορίτσια του Έκτωρ Όστερχελντ περπατούν μέχρι την άκρη της πόλης, σε μια ιστορία που συνδυάζει την ταινία, τον Eternauta και μια επίσκεψη στον Μπόρχες, όλα αυτά σε μια σκοτεινή εκδοχή της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων. Ο Héctor και η Elsa, με τις τέσσερις μικρές κόρες τους, την Diana, την Beatriz, την Estela και την Marina, που δολοφόνησε η χούντα. Στο εξώφυλλο του βιβλίου "Los Oesterheld", των δημοσιογράφων Fernanda Nicolini και Alicia Beltrami. Μέσα από μια λεπτή κατασκευή, τα γεγονότα συγκεντρώνονται στο τέλος, καθώς ο Léo Henry έχει ήδη αφιερώσει τα τρία τέταρτα του βιβλίου του στην αναζήτηση, για να δείξει πόσο δύσκολο είναι να αφηγηθεί κανείς την πορεία του Όστερχελντ στην παρανομία και στις φυλακές, εφόσον τόσοι πολλοί μάρτυρες έχουν αφανιστεί, και τα ίχνη έχουν σκόπιμα σβηστεί. Ο Héctor, η Elsa, και οι κόρες τους. Φωτ. Los Oesterheld (Ed. Sudamericana) Ακολουθώντας τα βήματα των τεσσάρων θυγατέρων του, ο Όστερχελντ εντάχθηκε στους Montoneros, ένα αριστερό περονιστικό παράνομο κίνημα. Στο Héctor τονίζεται πώς ο ίδιος ο περονισμός ήταν μια ασαφής, διφορούμενη, απατηλή ιδεολογία, ένας μη μαρξιστικός σοσιαλισμός μπολιασμένος από έναν λαϊκισμό που έτεινε προς την ακροδεξιά. Εξάλλου, κατά τη διάρκεια της σύντομης επιστροφής τους στην εξουσία μεταξύ 1973 και 1976, οι δεξιοί Περονιστές προσπάθησαν να εξαλείψουν τους αριστερούς. Συγκέντρωση-επίδειξη δύναμης των Montoneros. Φωτ. CEDOC 'Ετσι, ο Έκτωρ Όστερχελντ κυκλοφορούσε κρυφά από το ένα κρησφύγετο στο άλλο, υπαγορεύοντας τα σενάριά του από τηλεφωνικούς θαλάμους. Στις 20 Απριλίου 1977, απήχθη στη μέση του δρόμου. Βασανίστηκε σε διάφορα μυστικά κέντρα κράτησης. Τον Ιανουάριο του 1978, τον κλώτσησαν μέχρι θανάτου. Πριν από αυτόν, είχαν απαχθεί δύο από τις κόρες του. Το πτώμα της 21χρονης Beatriz βρέθηκε στο δρόμο. Η τύχη της 23χρονης Diana είναι άγνωστη. Λίγους μήνες μετά τη σύλληψη του Héctor, οι δύο άλλες κόρες του, η εικοσάχρονη Miranda, και η εικοσιπεντάχρονη Estela, εξαφανίστηκαν υπό άγνωστες συνθήκες. Το τελευταίο μέλος της οικογένειάς του που είδε τον Héctor ήταν ο εγγονός του Martín, ο οποίος συνελήφθη στο κρησφύγετο όπου ζούσε η μητέρα του, η Estela. Αντί να τον παραδώσει στα ορφανοτροφεία της δικτατορίας, ο επικεφαλής της "ομάδας εργασίας", ο οποίος μάλλον διάβαζε κόμικς, τον πήγε στον παππού του στη φυλακή για να του πει σε ποιον να εμπιστευτεί το παιδί. Το αγόρι, ηλικίας τεσσάρων ετών, περιέγραψε τον τόπο της συνέντευξης ο οποίος έμοιαζε περισσότερο με κάτι βγαλμένο από ταινία του Ντέιβιντ Λιντς παρά με την πραγματική ζωή: ένα δωμάτιο εξ ολοκλήρου καλυμμένο με μπλε λάτεξ με ένα τραπέζι και μια καρέκλα. Το περιοδικό Hora Cero ('Ωρα μηδέν), όπου δημοσιεύτηκε σε σειρές το El Eternauta. Ο Léo Henry δεν στέκεται πολύ στις δίκες, στις μετέπειτα μαρτυρίες: "Τα λόγια των επιζώντων είναι τρομερά. Δεν θέλω να ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο", ούτε "θέλει να μιλήσει για τα θύματα", ή τους δολοφόνους. Το Héctor μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο οι ιστορίες αφηγούνται την Ιστορία, μερικές φορές καλύτερα από τις ίδιες τις λέξεις. Επικεντρώνεται στη γλώσσα, η οποία συσκοτίζει την αλήθεια αλλά και την αποκαλύπτει, ενώ οι δύο αυτές λειτουργίες συνδυάζονται σε ένα ποίημα της Angela Urundo Raboy, το Caer no es caer, το οποίο ο Léo Henry ενσωματώνει στην Aquilea, τη φανταστική πόλη του Invasión. "Caer no es caer [...] Desaparecer no es desaparecer [...] Muerte no es muerte": Το να πέφτεις δεν είναι να πέφτεις, το να εξαφανίζεσαι δεν είναι να εξαφανίζεσαι, ο θάνατος δεν είναι θάνατος. "Που είναι ο Έκτωρ Όστερχελντ;" Πολύτιμο, ευαίσθητο και λεπτό βιβλίο, σωτήριο σε μια εποχή που η ακροδεξιά γίνεται όλο και πιο προβεβλημένη, το Héctor ζωντανεύει την παρουσία ενός παλιού συγγραφέα κόμικς που αρνήθηκε να εγκαταλείψει τον αγώνα που έδινε με τις κόρες του. Θα μπορούσε να το είχε κάνει: όταν επανεκδόθηκαν τα κοινά τους έργα με το δικό του μόνο όνομα, ο Ούγκο Πρατ αναγνώρισε τι χρωστούσε στον Όστερχεντ και προσπάθησε να τον πείσει να καταφύγει στην Ευρώπη. Ένας ήρωας τον οποίο ο Léo Henry καλεί για ένα νυχτερινό απεριτίφ με τον ίδιο και τους φίλους του για να του δώσει τον λόγο: "Να τι είναι οι ιστορίες: κομμάτια της πραγματικότητας που είναι νεκρά και σαβανωμένα, που η συναρπαστική τους εμφάνιση σε κάνει να θέλεις να πιστέψεις αμέσως. [Τα] μόνα εργαλεία για να σιγουρευτούμε για τον κόσμο που υπάρχει μεταξύ μας. [...] Δεν υπάρχει το πραγματικό από τη μια πλευρά και το φανταστικό από την άλλη, αλλά ένα γιγαντιαίο συνεχές, ένα ανεξιχνίαστο σκοτάδι μέσα στο οποίο λάμπουν δισεκατομμύρια αντικείμενα, ημίγνωστα, φευγαλέα, στα μισά του δρόμου ανάμεσα στην επιθυμία και την παραίσθηση". Η Plaza de Mayo στο Buenos Aires, πλήρως καλυμμένη από το λευκό χιόνι τον Ιούνιο του 1918. Αυτή ήταν και η μοναδική χιονόπτωση στην πόλη κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Η πλατεία χρησίμευσε ως σκηνικό στις πρώτες σελίδες του El Eternauta. Στην ίδια πλατεία, την Πρωτομαγιά του 1974, επήλθε η ρήξη ανάμεσα στον στρατηγό Περόν και τους Montoneros που φώναζαν: "Τι συμβαίνει, τι συμβαίνει, τι συμβαίνει, τι συμβαίνει, τι συμβαίνει, στρατηγέ, η κυβέρνηση του λαού είναι γεμάτη γορίλες!". Φωτ. Archivo General de la Nación/Wikimedia - Είσαι... – είπα, ενθουσιασμένος. - Ναι, εγώ είμαι, ο Juan Salvo, ο Eternauta. - Σε θαυμάζω πολύ. Ξέρω για τη θανατηφόρα χιονόπτωση, για την εισβολή των Αυτών και... - Σ' ευχαριστώ για την αγάπη σου, αλλά βιάζομαι λιγάκι. Πρέπει να συνεχίσω να ταξιδεύω στο χώρο και στο χρόνο, πρέπει να συνεχίσω να ψάχνω για τους αγαπημένους μου – αλλά πρώτα, θα ήθελα να σου ζητήσω κάτι... - Ό,τι θέλεις, Juan. - Θέλω να πεις την ιστορία μου. Όλοι πρέπει να τη μάθουν. - Μείνε ήσυχος. Θα το φροντίσω εγώ. - Θέλω να τους πεις και για τον φίλο μου τον Germán. Και για την οικογένειά του... - ...όπως θέλεις. Daniel Riera (αναγνώστης του El Eternauta από 12 ετών) Και το σχετικό link...

Ένας ταξιδιώτης στην Αργεντινή μιλούσε με ενθουσιασμό -και απορία- λίγα χρόνια πριν, για ένα εντυπωσιακό γκραφίτι που απεικόνιζε έναν «παράξενο αυτοδύτη-αστροναύτη». Υπήρχε σε τοίχους της χώρας, υπήρχε στο μετρό. Λίγες μέρες μετά τη συμπλήρωση 40 χρόνων από την επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας στην Αργεντινή, ο Χουάν Σάλβο, ο «κοσμοναύτης του απείρου», παραμένει πιο ζωντανός παρά ποτέ. Αυτή είναι η ιστορία του, και η συγκλονιστική ιστορία της οικογένειας, και του ίδιου του δημιουργού του. Του Έκτορ Έστερχελντ. Η «εισβολή» στο Μπουένος Άιρες Τοξικό χιόνι πέφτει στην πρωτεύουσα της Αργεντινής. Το στέλνουν οι εισβολείς-εξωγήινοι. Ο Χουάν είναι ένας απλός κατασκευαστής ηλεκτρικών συσκευών. Μέχρι αυτή τη στιγμή, περνά τις νύχτες παίζοντας χαρτιά με τους φίλους του. Αλλά όταν έρχεται το «χιόνι», όλα αλλάζουν. «Η ιστορία του Ετερνάουτα είναι η ιστορία του ανθρώπου που έρχεται αντιμέτωπος με τη μοίρα. Ή, καλύτερα, με την εξουσία. Του ανθρώπου που βλέπει να αλλάζει η ζωή του σε ένα λεπτό. Που φοβάται, που νιώθει αδύναμος να αντιδράσει, που πρέπει να παλέψει για να επιβιώσει αλλά δεν ξέρει πώς. Τα καταφέρνει, όμως, επειδή έχει αρχές, επειδή έχει ευθύνη απέναντι στο είδος του, στην οικογένειά του, στους φίλους του, στον εαυτό του. Επειδή το ένστικτο τον οδηγεί άνευ όρων να περισώσει όπως μπορεί το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης ύπαρξης: την ελευθερία.» Αυτά γράφει στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του Eternauta, από τις εκδόσεις Jemma, ο ιστορικός Τέχνης και συνεργάτης της Εφημερίδας των Συντακτών, Γιάννης Κουκουλάς. Οι εξωγήινοι που εισβάλλουν στο Μπουένος Άιρες, παραμένουν κρυμμένοι. Στόχος τους είναι να κατακτήσουν τη σκέψη των ανθρώπων. «Μα κάθε “μοντέρνα” και μεταμοντέρνα εξουσία αυτό δεν επιδιώκει; Με ένα πλέγμα επάλληλων και αυστηρά καθορισμένων, πλήρως ελεγχόμενων και ιεραρχημένων εξουσιαστικών δομών σκοπεύει στη συναίνεση, την παραίτηση, τη συνθηκολόγηση. Δεν της αρκεί να νικήσει αλλά να επιβληθεί επεμβαίνοντας όχι στο σώμα αλλά στο πνεύμα. Στην απόπειρά της θα βρει πολλούς συμπαραστάτες, πάντα έβρισκε. Προδότες, δειλούς, λιπόψυχους, Εφιάλτες. Αυτούς που θα εξοντώσει πρώτους όταν πια δεν τους χρειάζεται. Θα βρει όμως πάντα απέναντί της και κάποιους ανυπότακτους, τους Προμηθείς και Σπάρτακους, τους Τσε Γκεβάρα και Ζαπάτα, τους Έστερχελντ και Ετερνάουτα κάθε εποχής. Αυτούς που θα οργανωθούν και θα πολεμήσουν. Αυτούς που θα αντισταθούν ομαδικά και μέχρι τέλους.» Ο Hector Oesterheld, και η ιστορία της οικογένειάς του Ο Έκτορ Έστερχελντ 20 σχεδόν χρόνια μετά τη δημοσίευση του κόμικ, στρατιωτική δικτατορία πήρε την εξουσία στην Αργεντινή. Ο Έστερχελντ, όπως και ο ήρωας που είχε δημιουργήσει, έγινε μέλος αριστερής αντιστασιακής οργάνωσης. «Ο Hector Oesterheld ήταν ένας συνεπής αγωνιστής για την ελευθερία και τη δημοκρατία που πλήρωσε με τη ζωή του το θάρρος του… Και η χούντα της Αργεντινής το 1977 – 1978, με την επικουρία ακροδεξιών παραστρατιωτικών οργανώσεων, δεν εκδικήθηκε μόνο τον Oesterheld αλλά τον χρησιμοποίησε για παραδειγματισμό. Ο Oesterheld απήχθη από αγνώστους, “εξαφανίστηκε” και ακολούθησαν και οι τέσσερις κόρες του αλλά και οι τέσσερις σύζυγοί τους, ως συμπαθούντες ή μέλη ακροαριστερών οργανώσεων, κατά βάση όμως, ως συγγενικά πρόσωπα ενός “ενοχλητικού” καλλιτέχνη. Κανείς δεν έμαθε τίποτε πια για αυτούς. Ούτε τα πτώματά τους δεν εντοπίστηκαν.» Ρωτάμε τον Γιάννη Κουκουλά για τις ομοιότητες της ιστορίας του Eternauta με όσα ακολούθησαν -στη χώρα, αλλά και στη ζωή του δημιουργού του. Και φαίνεται ότι ο Έκτορ Έστερχελντ βρισκόταν ήδη στη «μαύρη λίστα» της χούντας. «Δεν είναι τυχαίο ότι λίγα χρόνια πριν ο Hector Oesterheld είχε συγγράψει μια εκπληκτική βιογραφία του Τσε Γκεβάρα, σε σχέδια του Alberto Breccia. Λέγεται ότι αξιωματούχοι της χούντας απέδιδαν σε αυτό το έργο και φυσικά στο Eternauta την “προγραφή” του και το τέλος του.» «Ωστόσο στο Eternauta δεν «προέβλεψε» τίποτε. Μιλούσε για το παρόν της χώρας του και της νότιας και λατινικής Αμερικής εν γένει που τελούσε υπό την ασφυκτική πίεση των ΗΠΑ. Και μιλούσε, επίσης, για την αντίσταση απέναντι στην εξουσία. Για τον μεμονωμένο άνθρωπο που αποφασίζει να ρισκάρει τη ζωή του διεκδικώντας την ελευθερία του. Αλλά δε μπορεί να μετατραπεί σε Ήρωα όσο είναι μόνος. Ως εκ τούτου σχηματίζει ομάδα, αναζητά συντρόφους, δημιουργεί κοινότητες. Και αντεπιτίθεται.» Οι «εξαφανισμένοι» της στρατιωτικής δικτατορίας Η χήρα του Έκτορ Έστερχελντ, Έλσα, με την τότε πρόεδρο της Αργεντινής Κριστίνα Φερνάντες, σε έκθεση βιβλίου στη Γερμανία, το 2010 Ο Έστερχελντ και οι κόρες του έγιναν πέντε από τους 30.000 «desaparecidos», τους ανθρώπους που «εξαφανίστηκαν» στη διάρκεια της χούντας. «Η τελευταία φορά που κάποιος τον είδε ζωντανό ήταν στα τέλη του 1977, βασανισμένο και ετοιμοθάνατο, στο μυστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων El Vesubio. Το ίδιο έτος συνελήφθησαν από το στρατό της Αργεντινής οι τέσσερις κόρες του. Από τότε κανείς ποτέ δεν έμαθε τίποτα για τον Έκτορ Έστερχελντ, την Ντιάνα, την Μπεατρίς, την Εστέλα και τη Μαρίνα. Ο Ιταλός δημοσιογράφος Alberto Ongaro αναζητώντας την τύχη του Έστερχελντ, έχει αναφέρει ότι από κυβερνητικές ανώνυμες πηγές πήρε την απάντηση «Τον ξεφορτωθήκαμε γιατί έγραψε την πιο όμορφη ιστορία για τον Τσε Γκεβάρα που γράφτηκε ποτέ». Η εξουσία είχε κατορθώσει να του κλείσει το στόμα. Όχι, όμως και του ήρωά του, του αιώνιου ταξιδευτή Eternauta. Ο Eternauta καταλήγει εκτοπισμένος στο διάστημα. Μόνος, αιώνιος ταξιδιώτης, «κοσμοναύτης του απείρου». Αλλά, η αίσθηση ελπίδας που διατρέχει υπόγεια την ιστορία, δε χάνεται. Ο άνθρωπος γίνεται ενεργό υποκείμενο και αντιστέκεται. Έκθεση με φωτογραφίες «εξαφανισμένων» ανθρώπων Γιατί ο Eternauta εμπνέει ακόμα «Το μήνυμα του Eternauta, αν μπορούμε να μιλήσουμε με τέτοιους απλοποιημένους όρους για ένα τόσο πολυδιάστατο έργο τέχνης, είναι διαχρονικό και παγκόσμιο», μας λέει ο Γιάννης Κουκουλάς. «Το υποτιθέμενο Τέλος της Ιστορίας που επικαλούνται οι απολογητές και θιασώτες της ασυδοσίας και αυθαιρεσίας της εξουσίας για να προπαγανδίσουν μια -τάχα- ουδέτερη κοινωνική ειρήνη υποκρύπτει την άνευ όρων συνθηκολόγηση με το υπάρχον. Ο Eternauta δεν συνθηκολόγησε. Πολέμησε με νύχια και δόντια απέναντι στον απάνθρωπο εισβολέα. Όπως και ο Oesterheld. Που ως καλλιτέχνης και δημιουργός δεν αρκέστηκε σε δακρύβρεχτες ιερεμιάδες. Και ως άνθρωπος έκανε πράξη τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Στην πλειονότητα των έργων εσχατολογικής θεματολογίας της επιστημονικής φαντασίας της σύγχρονης εποχής απουσιάζει επιδεικτικά το πολιτικό στοιχείο. Αντιθέτως, παρουσιάζεται ως αρετή o μοναχικός αγώνας για επιβίωση με κάθε μέσο. Στο Eternauta, ο αγώνας είναι υπό την ευρεία έννοια πολιτικός και επ’ ουδενί ατομικός. Γι΄ αυτό και εξακολουθεί να εμπνέει. Είτε στην Αργεντινή, είτε στην Ελλάδα.» Τα σχέδια στην ιστορία του Eternauta είναι του Francisco Solano Lopez. Στο στόχαστρο της δικτατορίας και ο ίδιος, μετακόμισε με την οικογένειά του στην Ισπανία. Αυτές τις μέρες, στη Στουτγκάρδη της Γερμανίας γίνεται έκθεση κόμικ, με τίτλο «Ο μύθος του Eternauta - Héctor Germán Oesterheld». Και το σχετικό link...