Αναζήτηση στην Κοινότητα

Η απαρχή των υπολογιστών Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς Λένε πως οι μαθηματικοί είναι παράξενοι άνθρωποι. Ιδιαίτερα οι πρωτοπόροι της θεωρίας. Ενας από αυτούς ήταν και ο Αλαν Τιούρινγκ. Πέθανε μόλις 42 χρόνων. Αλλά με το υπέροχο μυαλό του πρόλαβε να συμβάλει καθοριστικά στην επιστήμη των υπολογιστών, στην τεχνητή νοημοσύνη, στην αποκωδικοποίηση. Και στη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου «Θα πρέπει να διαβάσετε λοιπόν το δικό μας “Παιχνίδι της Μίμησης” ως καθαρή και αντικειμενική ιστορία; Μάλλον όχι. […] Είναι, λοιπόν, αληθοφανή τα όσα παραθέσαμε στο βιβλίο αυτό; Πιστεύω πως ναι…» αναφέρει ο Jim Ottaviani, σεναριογράφος μιας εξαιρετικής βιογραφίας, σε ελεύθερη απόδοση, ενός από τους σημαντικότερους μαθηματικούς της Ιστορίας. Το «Παιχνίδι της Μίμησης» (εκδόσεις Κριτική, μετάφραση Στάμος Τσιτσώνης), σε σχέδια του Leland Purvis, ωστόσο, δεν αξιώνει και δεν διεκδικεί να θεωρηθεί μια ακριβής και λεπτομερής βιογραφία. Και το κάνει απολύτως συνειδητά και με την απόλυτη ειλικρίνεια των δημιουργών του. Αλλωστε, θα ήταν αδύνατη η «ακρίβεια» στη βιογραφία ενός ανθρώπου που καταπιάστηκε με θέματα ακατανόητα στη συντριπτική πλειονότητα των αναγνωστών, μεγάλο μέρος της έρευνάς του διεξήχθη σε μυστικά εργαστήρια και κρυφές εγκαταστάσεις του Στρατού, ενώ η προσωπική του ζωή λόγω της ομοφυλοφιλίας του –που με θάρρος, ποτέ δεν έκρυψε– έμεινε πάντα στη σκιά λόγω του συντηρητικού κλίματος της εποχής και της υποκριτικής αυστηρότητας των θεσμών με τους οποίους συνεργαζόταν. Παρ’ όλα αυτά, οι Ottaviani (συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των βιογραφιών σε κόμικς των φυσικών Richard Feynman και Niels Bohr) και Purvis (υποψήφιος για βραβεία Ignatz και Eisner κατά το παρελθόν) προσπαθούν –και το επιτυγχάνουν– να είναι ακριβείς στα αντικειμενικά στοιχεία (π.χ. την επίσκεψη του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ στις εγκαταστάσεις που εργαζόταν ο Τιούρινγκ κατά τη διάρκεια του πολέμου, το πώς ήταν σχεδιασμένες και πώς λειτουργούσαν αυτές, τη στελέχωσή τους από επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό, τη διασφάλιση του άκρως απόρρητου περιεχομένου των εργασιών κ.λπ.) και πάνω σ' αυτά προσθέτουν λεπτομέρειες που δεν μπορούν να εξακριβωθούν χωρίς αυτό να έχει μεγάλη σημασία, καθώς τους ενδιαφέρει πρωτίστως να αποδώσουν το πνεύμα της εποχής. Ως προς αυτό, το βιβλίο τους χαρακτηρίζεται από πληρότητα και αληθοφάνεια. Οπως επισημαίνει εύστοχα ο μεταφραστής του βιβλίου στο επίμετρό του: «Η σημαντική αυτή βιογραφική αναπαράσταση του Αλαν Μάθισον Τιούρινγκ από τους Jim Ottaviani και Leland Purvis δεν διεκδικεί στοιχεία αντικειμενικότητας. Αντιθέτως, οι δημιουργοί δηλώνουν ευθαρσώς και παραστατικά τη θέση τους, δεν διστάζουν να συνάψουν σε ορισμένες περιγραφές τους με δόκιμο τρόπο φανταστικά στοιχεία ενώ παράλληλα προσφέρουν μια διαφορετική οπτική (κυριολεκτικά και μεταφορικά) στη ζωή αυτού του πρωτοπόρου θεωρητικού, του οποίου οι ιδέες συνέβαλαν και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και των υπολογιστών». Ο Αγγλος Αλαν Τιούρινγκ (1912–1954), ιδιοφυΐα στα μαθηματικά και ιδιαίτερα στους τομείς της Λογικής, της Κρυπτογραφίας και της Επιστήμης των Υπολογιστών, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην έρευνα της τεχνητής νοημοσύνης και την κατασκευή των πρώιμων υπολογιστών μηχανών, ενώ υπήρξε κορυφαίο στέλεχος της επιστημονικής ομάδας της βρετανικής κυβέρνησης που αποκωδικοποιούσε και αποκρυπτογραφούσε τα σήματα των ναζί κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η πρωτοποριακή του έρευνα, όμως, και τα εντυπωσιακά αποτελέσματά της, λόγω του απορρήτου της φύσης τους, δεν αποκαλύφθηκαν παρά δεκαετίες αργότερα. Μεταπολεμικά, βάσει ενός απάνθρωπου και αναχρονιστικού νόμου, κατηγορήθηκε το 1952, δικάστηκε και καταδικάστηκε για «σεξουαλική διαστροφή» απλώς επειδή ήταν ομοφυλόφιλος χωρίς να προσπαθήσει καν να υπερασπίσει τον εαυτό του απέναντι στον πουριτανισμό και στην ποινικοποίηση του έρωτα. Στην ποινή φυλάκισης που αντιμετώπιζε, του προσφέρθηκε ως εναλλακτική λύση η ορμονική «θεραπεία» για τη μείωση της λίμπιντο. Επέλεξε να υποστεί το βασανιστήριο των ενέσεων με οιστρογόνα με καταστροφικές συνέπειες στο σώμα του, στη ζωή του και το έργο του. Το 1954 βρέθηκε νεκρός, με τις πιθανότητες να αυτοκτόνησε και να έπεσε θύμα δηλητηρίασης από χημικές ουσίες που χρησιμοποιούσε στο οικιακό του εργαστήριο να είναι μοιρασμένες. Δίπλα του βρέθηκε ένα μισοφαγωμένο μήλο που οδήγησε ορισμένους από τους βιογράφους του στην υπόθεση ότι σκηνοθέτησε τον θάνατό του έτσι ώστε να παραπέμπει στη δηλητηρίαση της Χιονάτης από την κακιά μάγισσα, μια και η Χιονάτη ήταν το αγαπημένο του παραμύθι. Τις επόμενες δεκαετίες το έργο του έτυχε καθολικής αναγνώρισης και το 2009, έπειτα από πίεση μιας ad hoc επιτροπής για την αποκατάσταση της μνήμης του, ο τότε πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης («Λυπούμαστε. Σου άξιζαν πολύ περισσότερα» ήταν η κατακλείδα της δήλωσής του), ενώ η βασίλισσα Ελισάβετ του απένειμε χάρη το 2013, σχεδόν εξήντα χρόνια μετά τον θάνατό του με το ακόλουθο κείμενο που βασίζεται στο Βασιλικό Προνόμιο Χάριτος (Royal Prerogative of Mercy): «Τώρα γνωρίζετε ότι εμείς, εξετάζοντας τα περιστατικά τα οποία ταπεινά παρουσιάστηκαν σε Εμάς, Είμαστε στην ευχάριστη θέση να επεκτείνουμε τη Χάρη και το Ελεός Μας προς τον προαναφερθέντα Αλαν Μάθισον Τιούρινγκ και να του απονείμουμε τη μετά θάνατον Απεριόριστη Χάρη Μας, σε σχέση με τις αναφερθείσες καταδίκες». Βιογραφίες όπως αυτή των Ottaviani και Purvis, με την εκτενή βιβλιογραφία και τις πλούσιες σημειώσεις, όχι μόνο ρίχνουν φως στο έργο ενός σπουδαίου επιστήμονα και το κάνουν προσιτό στο ευρύ και ανεξοικείωτο με τα μαθηματικά κοινό αλλά –κι αυτό είναι πιο σημαντικό– αναπλάθουν και υπενθυμίζουν με τον πιο ευσύνοπτο και παραστατικό τρόπο μια πολύ πρόσφατη περίοδο της Ευρώπης γεμάτη πολέμους και βία. Και με την ομοφυλοφιλία να θεωρείται έγκλημα. Πηγή Η ταινία - Το Παιχνίδι της Μίμησης (2014) Jim Ottaviani: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Ο κρυπτογράφος που «παίζει» ακόμη, άρθρο του Σάκη Ιωαννίδη

Ο κρυπτογράφος που «παίζει» ακόμη ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΤΖΙΜ ΟΤΑΒΙΑΝΙ Το παιχνίδι της μίμησης - Ο Αλαν Τιούρινγκ αποκωδικοποιείται σχέδιο: Λίλαντ Πέρβις μτφρ.: Στάμος Τσιτσώνης εκδ. Κριτική, σελ. 248 «Το παιχνίδι παίζεται με τρεις παίκτες. Εναν άνδρα, μια γυναίκα και έναν κριτή σε ένα χώρο μακριά από τους άλλους δύο». «Στο δωμάτιο κάποιου σπιτιού;». «Για παράδειγμα». Ετσι ξεκινάει το βιογραφικό graphic novel «Το παιχνίδι της μίμησης», που επιχειρεί να «αποκωδικοποιήσει» τη ζωή και την προσωπικότητα του σπουδαίου μαθηματικού και κρυπτογράφου Αλαν Τιούρινγκ και κυκλοφορεί εδώ και λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Κριτική. Επιστρέφοντας από το Μπλέτσλεϊ Παρκ το 2007, που αποτέλεσε το μυστικό στρατηγείο των Bρετανών κρυπτογράφων και αναλυτών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και σπίτι του Τιούρινγκ για αρκετά χρόνια, ο βραβευμένος συγγραφέας Τζιμ Οταβιάνι αποφάσισε να μεταφέρει καρέ καρέ την αινιγματική ζωή του μεγάλου επιστήμονα. «Αρχισα να γράφω τις πρώτες ιδέες στην πτήση της επιστροφής και όταν προσγειώθηκα είπα στον ατζέντη μου ότι το επόμενο βιβλίο μου θα είναι για τον Τιούρινγκ, ασχέτως εάν θα ήθελε κάποιος να το εκδώσει», τονίζει στην «Κ». Aν και στους περισσότερους ο Βρετανός επιστήμονας είναι γνωστός για την εργασία του στην αποκωδικοποίηση των μυστικών μηνυμάτων που αντήλλασσαν οι γερμανικές δυνάμεις στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μεγαλύτερη ίσως συνεισφορά του είναι στην ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης. Αλλωστε, το «Παιχνίδι της μίμησης» δεν είναι παρά ένας τρόπος για να διαπιστωθεί πόσο κοντά στην ανθρώπινη σκέψη είναι η τεχνητή νοημοσύνη των υπολογιστών. Στο πολυσέλιδο κόμικς παρακολουθούμε τη ζωή του Αλαν Τιούρινγκ πριν από την κήρυξη του πολέμου, κατά τη διάρκεια και μετά τη λήξη του με αναδρομές στην παιδική του ηλικία, μέσα από «συνεντεύξεις» των ανθρώπων που τον γνώρισαν και φυσικά της μητέρας του. «Χρησιμοποίησα αυτήν την τεχνική αφήγησης ώστε εκείνος που κάνει τις συνεντεύξεις να προσπαθεί να βγάλει την αλήθεια για το ποιος ήταν ο Τιούρινγκ, όπως θα γινόταν στο πραγματικό “Παιχνίδι της μίμησης”. Ολοι είχαν την προσωπική τους άποψη για το ποιος ήταν και για έναν σύγχρονο αναγνώστη ο Τιούρινγκ είναι περισσότερο μια κατασκευή αναμνήσεων που έχουν άλλοι για εκείνον παρά ένας πραγματικός άνθρωπος», τονίζει ο κ. Οταβιάνι. Ο συγγραφέας σκιαγραφεί έναν άνθρωπο με χιούμορ, παθιασμένο με την επιστήμη του, δρομέα μεγάλων αποστάσεων που δεν φοβόταν να διεκδικήσει το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής σεξουαλικού προσανατολισμού, το οποίο πλήρωσε με τη ζωή του. «Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι και θα είναι υπό απειλή όσο δεν φερόμαστε σωστά ως κοινωνία ή όσο εκλέγουμε ηγέτες που πιστεύουν ότι τα τα προνόμια που απολαμβάνουν δεν πρέπει να μοιράζονται με όλους. Αυτή είναι η κατάσταση στην Αμερική σήμερα», σημειώνει ο συγγραφέας. Το εικαστικό κομμάτι ανέλαβε να υλοποιήσει ο διακεκριμένος εικονογράφος Λίλαντ Πέρβις. Σε ένα κόμικς ο σκιτσογράφος έχει ταυτόχρονα τους ρόλους του σκηνοθέτη, του χορογράφου, του αρχιτέκτονα και του σκηνογράφου ισορροπώντας, όπως επισημαίνει, μεταξύ ρεαλισμού και εκφραστικότητας. «Η ιστορική ακρίβεια έχει μεγάλη σημασία. Για κάθε μικρή αναφορά που γίνεται πρέπει να “σκάψω” δύο φορές βαθύτερα για να συμπληρώσω τα κομμάτια της πληροφορίας που χρειάζομαι. Οπως για τις στολές, τη μόδα, τα αυτοκίνητα, τις πινακίδες, ακόμη και το χτένισμα των χαρακτήρων», επισημαίνει ο κ. Πέρβις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο ο Τζιμ Οταβιάνι περιγράφει τις συνθήκες και τον τρόπο με τον οποίο ο σπουδαίος μαθηματικός έφυγε από τη ζωή. Ηταν ατύχημα ή αυτοκτονία; Κατά την εκτίμηση του συγγραφέα, η αλήθεια είναι πιο κοντά στη δεύτερη εκδοχή, αν και το τέλος του βιβλίου αφήνει αρκετά ενδεχόμενα ανοιχτά. «Noμίζω πως ο Τιούρινγκ ήταν αρκετά έξυπνος για να καταλάβει ότι είχε παγιδευτεί σε μια απίστευτη κατάσταση και τόσο αποφασιστικός ώστε να επιλέξει μια λύση, αν και τραγική», σημειώνει. Το 2009, ο τότε Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν εξέδωσε μια δήλωση απολογίας προς τον Αλαν Τιούρινγκ εκ μέρους της κυβέρνησης και μόλις το 2013 η βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ απένειμε χάρη μετά θάνατον για τις καταδίκες του. Πάντως, το μισοφαγωμένο μήλο που βρέθηκε δίπλα στο κρεβάτι του ενισχύει το μυστήριο και τον θρύλο που το συνδέει με το λογότυπο της γνωστής Apple. Αν και ο σχεδιαστής του αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση, ο Τζιμ Οταβιάνι εκτιμά πως καμιά φορά τα πράγματα λειτουργούν στο υποσυνείδητό μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Ισως ήταν το τελευταίο παιχνίδι που ακόμη παίζει μαζί μας ο μεγάλος κρυπτογράφος. Πηγή