Αναζήτηση στην Κοινότητα

Πάνω από εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του Βρετανού μυθιστοριογράφου Τζορτζ Όργουελ, μαθαίνουμε για τη ζωή του και ξαναδιαβάζουμε τα εμβληματικά έργα του μέσα από εξαιρετικά καλαίσθητα κόμικς. Υπήρξε φοιτητής στο Ίτον, αστυνομικός στη Βιρμανία και εθελοντής κατά του Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο. Ήταν σοσιαλιστής και επαναστάτης αλλά και εχθρός του σταλινισμού. Και βέβαια, ήταν δημοσιογράφος και μυθιστοριογράφος, ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Πάνω απ’ όλα όμως, ήταν οραματιστής. Ένας άνθρωπος πολύ μπροστά από την εποχή του. O Τζορτζ Όργουελ (συγγραφικό ψευδώνυμο του Έρικ Άρθουρ Μπλερ) απέδειξε ότι και στην εποχή μας συνεχίζουν να βγαίνουν προφήτες. Το ψευδώνυμο που υιοθέτησε έγινε πολιτικός όρος, για να περιγράψει την εξουσιαστική διαστρέβλωση της πραγματικότητας, την απολυταρχία, τη δυστοπία. Ενώ τα βιβλία του έχουν εμπνεύσει ταινίες, θεατρικές παραστάσεις, animation και τηλεοπτικές σειρές. Το «1984» διά χειρός Fido Nesti Από την 1η Ιανουαρίου του 2021 και αφού έχουν συμπληρωθεί 70 χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα, τα πνευματικά δικαιώματα των βιβλίων του έπαψαν να ισχύουν. Το γεγονός αυτό πυροδότησε έναν (αναμενόμενο) εκδοτικό οργασμό παγκοσμίως. Μόνο στην ελληνική αγορά, κατά τη διετία 2020-2021, το δημοφιλές «Χίλια εννιακόσια ογδόντα τέσσερα» κυκλοφόρησε σε δώδεκα διαφορετικές μεταφράσεις! Ανάμεσα στις πάμπολλες αυτές εκδόσεις, ξεχωρίζουμε κάποια κόμικς μέσα από τα οποία οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες μπορούν να έρθουν σε επαφή με τη ζωή και τα μυθιστορήματα ενός σπουδαίου συγγραφέα, ο οποίος δεν διαβάζεται απλά ως fiction novelist αλλά ως πολιτικός στοχαστής… Μια συναρπαστική ζωή «Η ζωή του ήταν εξίσου συναρπαστική με τα βιβλία του», μας προδιαθέτει η παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του κόμικς «Όργουελ». Και πράγματι, η ανάγνωση αυτού του εξαιρετικά καλοσχεδιασμένου βιογραφικού έργου (σε σενάριο Πιερ Κριστέν και σχέδιο Σεμπαστιέν Βερντέ) επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές: «Απόφοιτος του Ίτον, αστυνομικός, προλετάριος, δανδής, πολιτοφύλακας, δημοσιογράφος, επαναστάτης, μυθιστοριογράφος, εκκεντρικός, σοσιαλιστής, πατριώτης, κηπουρός, ερημίτης, προφητικός» είναι οι ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο που έζησε μόλις 47 χρόνια· αλλά τι χρόνια! Μιλάμε για το πρώτο μισό του 20ού αιώνα: μια εποχή πυρός και σιδήρου, που άφησε το αποτύπωμά της στον νεαρό Έρικ Μπλερ, γεννημένο στη Βεγγάλη της βρετανοκρατούμενης Ινδίας, γιο Βρετανού αξιωματούχου της αποικιακής διοίκησης και μιας ιδιαίτερα καλλιεργημένης Γαλλίδας. Το «1984» διά χειρός Τορεγκροσά Το κόμικς περιγράφει όλη τη ζωή του Έρικ πίσω από τον… Όργουελ. Του θλιμμένου μοναχικού αγοριού που «βυθιζόταν» παιδιόθεν στα βιβλία. Του μαθητή στο σχολείο του Αγίου Κυπριανού και φοιτητή στο Ίτον. Του μετέπειτα αστυνομικού στη Βιρμανία που, μέσα από την υπηρεσία του στην Αυτοκρατορική Αστυνομία, αντιλήφθηκε τις ταξικές διαφορές και αποστράφηκε τον ιμπεριαλισμό. Του «συντηρητικού» ως προς την αισθητική, αλλά αναρχικού ως προς τον τρόπο ζωής. Του αυτοδίδακτου και επίμονου γραφιά, που επέλεξε το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο από το όνομα του ποταμού στον οποίο ψάρευε. Του μαχητή των Διεθνών Ταξιαρχιών που, μέσα από την εμπειρία του στην Καταλονία (αλλά και εξαιτίας των νέων που κατέφθασαν αργότερα για τις Δίκες της Μόσχας), ένιωσε περιφρόνηση για τον σταλινισμό και το σοβιετικό μοντέλο. Του εθελοντή της Εθνοφρουράς στη διάρκεια των γερμανικών βομβαρδισμών του Λονδίνου. Του θετού πατέρα, που πέθανε από φυματίωση. Ο «Όργουελ» των Κριστέν και Βερντέ εκδόθηκε πρώτη φορά στα γαλλικά το 2019 από τις παριζιάνικες εκδόσεις Dargaud. Κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2020 από τις εκδόσεις Μίνωας. Η Φάρμα των Ζώων «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τ’ άλλα» είναι η περίφημη φράση που μας παραπέμπει απευθείας στη «Φάρμα των ζώων». Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1945 και έγινε αμέσως επιτυχία, αποφέροντας στον συγγραφέα του δόξα και χρήματα. Και μόνο η έκδοσή του θα αρκούσε να προσδώσει στον Όργουελ τον χαρακτηρισμό ενός από τους σημαντικότερους Βρετανούς συγγραφείς όλων των εποχών – αν τη δόξα του δεν «επισκίαζε» στη συνέχεια το «1984». Γραμμένη εν μέσω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η διάσημη αυτή μυθοπλασία αποτελεί μια διαχρονική πολιτική αλληγορία για τους μηχανισμούς της εξουσίας, την εξέγερση ενάντια σε ένα καθεστώς καταπίεσης, καθώς και τις αδυναμίες που οδηγούν στη διάβρωση και στον εκφυλισμό των επαναστατικών ιδεών. Μεταφέροντας τη «Φάρμα των Ζώων» σε μορφή κόμικς (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάκτος), ο Βραζιλιάνος εικονογράφος Bernardi Odyr κατάφερε με τα ακρυλικά μελάνια του να μετατρέψει αυτό το «αγροτικό παραμύθι» σε αληθινό έργο τέχνης. 1984 «Ο πόλεμος είναι ειρήνη. Η ελευθερία είναι σκλαβιά. Η άγνοια είναι δύναμη». Η παραπάνω φράση συνοψίζει τα τρία συνθήματα του κόμματος στο κράτος της Ωκεανίας. Εκεί, ο Γουίνστον Σμιθ, υπάλληλος επιφορτισμένος να αναθεωρεί την Ιστορία, προσπαθεί να επιβιώσει κάτω από το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, το οποίο παρακολουθεί τους πάντες και τα πάντα, μέσα από αμέτρητες τηλεοθόνες, ασκώντας τον απόλυτο έλεγχο στις συνειδήσεις και τις πράξεις των ανθρώπων. Το Κόμμα κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Είναι ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου η ακλόνητη πηγή ισχύος είναι ο έλεγχος του παρελθόντος και, δι’ αυτού, ο έλεγχος του μέλλοντος. Αναμφίβολα, η μεγαλύτερη προσφορά του οργουελικού έργου στη σύγχρονη πολιτική σκέψη είναι η σύλληψη της περίφημης Newspeak, αποδιδόμενης ως «Νέας Ομιλίας» ή «Νεογλώσσας». Για παράδειγμα, στο «1984» η λέξη «ελευθερία» μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο σε φράσεις όπως «ο δρόμος είναι ελεύθερος», αλλά όχι με τις παλαιές έννοιες της πολιτικής ή της διανοητικής ελευθερίας. Τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας αποδίδονται στη Νεογλώσσα ως «κατασκηνώσεις χαράς», το υπουργείο Πολέμου ως «υπουργείο Ειρήνης». Κάθε παρέκκλιση από αυτό το σύστημα χαρακτηρίζεται ως «έγκλημα σκέψης». Σε αυτό το θανάσιμο αμάρτημα υποπίπτει ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, μέχρι που συλλαμβάνεται και περνάει μέσα από μια επώδυνη διαδικασία αναμόρφωσης, μέχρι να αγαπήσει τον Μεγάλο Αδελφό. Αν και καμία άλλη μορφή τέχνης δεν μπορεί να υποκαταστήσει την απόλαυση της ανάγνωσης αυτού του τόσο συγκλονιστικού βιβλίου, γεγονός είναι ότι και τα δύο κόμικς, που κυκλοφόρησαν το 2021 στα ελληνικά, αποδίδουν με μεγάλο σεβασμό την ατμόσφαιρα και τους κραδασμούς του κειμένου. H διασκευή του Fido Nesti, εικονογράφου από το Sao Paolo, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος. Η λιτότητα και η καθαρότητα της γραμμής, σε συνδυασμό με τις μονόχρωμες και τις δίχρωμες παλέτες των εικόνων, δίνουν άπλετο χώρο στη ροή του πρωτότυπου κειμένου. Ενώ η γαλλική διασκευή του Ζαν-Κριστόφ Ντεριέν, σε εικονογράφηση Ρεμί Τορεγκροσά (κυκλοφορεί από τις εκδ. Μίνωας) υιοθετεί πιο ρεαλιστική σχεδίαση και τόνους του γκρίζου, παραπέμποντας στον ζόφο του οργουελικού έργου. Ο Όργουελ σε σχέδιο Βερντέ Η σύγχρονη εκδοχή της Newspeak Στο «1984» η Newspeak επινοήθηκε για να εκφράσει την κοσμοθεωρία του ΑΓΓΣΟΣ ή Αγγλικού Σοσιαλισμού, αλλά και για να καταργήσει κάθε άλλον «αιρετικό» τρόπο σκέψης περιορίζοντας τον διανοητικό ορίζοντα των υπηκόων του. Στην εποχή μας, η Newspeak έχει περάσει σε level που θα ξάφνιαζε ακόμη και τον Όργουελ. Π.χ. η παραμορφωτική προπαγάνδα βαφτίζεται «επικοινωνιακή διαχείριση», οι μαζικές απολύσεις «εξορθολογισμός» και η υποδούλωση σε μαφιόζικα κέντρα εξουσίας «συνεργασία με τους θεσμούς». Σχεδόν μια ολόκληρη δεκαετία πίσω, στα τέλη Νοεμβρίου του 2013, μια εξαιρετική έκθεση γελοιογραφίας των Τάσου Αναστασίου και Σπύρου Δερβενιώτη είχε ακριβώς αυτόν τον τίτλο: Newspeak. Μέσα στην καρδιά του μνημονιακού «χειμώνα», οι δύο γνωστοί δημιουργοί σε συνεργασία με τη facebook σελίδα «Λεξικό Ελληνικής Νεογλώσσας», εμπνεύστηκαν από τον Όργουελ και εξέθεσαν γελοιογραφίες που είχαν φτιάξει από την αρχή της κρίσης «για να εκθέσουν τη νεογλώσσα της εξουσίας». Μότο της έκθεσης: «Όταν η νεογλώσσα επικρατήσει, κάθε αιρετική σκέψη θα είναι αδύνατη». Δέκα χρόνια μετά, η νεογλώσσα της εξουσίας φαίνεται να έχει επικρατήσει για τα καλά στους υπηκόους. Μένει να δούμε εάν, στο μέλλον, και ο τελευταίος αιρετικός «θα κερδίσει τη μάχη ενάντια στον εαυτό του», αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό… Και το σχετικό link...