Αναζήτηση στην Κοινότητα

Οι εικονογράφοι Γκαετάν και Πολ Μπριζί, με την καθοδήγηση του ποιητή Βιργιλίου, μας ταξιδεύουν στην Κόλαση του μεσαιωνικού έπους του Δάντη «Θεία Κωμωδία». Κόλαση. Ποιος άνθρωπος δεν ριγεί στο άκουσμα αυτής της λέξης; Είτε τη χρησιμοποιούμε με τη θρησκευτική της έννοια, για να περιγράψουμε τον μεταθανάτιο «κολασμό» των ψυχών, είτε με την αλληγορική, για να χαρακτηρίσουμε κάποια αφόρητη επίγεια κατάσταση, οι συνδηλώσεις της είναι οι ίδιες: φόβος, πόνος, αιώνια τιμωρία. Συνδεδεμένη, επί το εγκοσμιώτερον, με τη χρήση της ως φόβητρου εκ μέρους της δυτικής μεσαιωνικής Εκκλησίας προς όσους αρνούνταν την (απόλυτα κοσμική) εξουσία της, η ιδέα της Κόλασης δεν έπαψε ποτέ να γεννάει πλούσιες καλλιτεχνικές δημιουργίες. Ειδικά η ρωμαιοκαθολική εικονογραφία έχει δώσει τα «ρέστα» της στις απεικονίσεις της Κόλασης, του Καθαρτηρίου και της Μέλλουσας Κρίσης: καζάνια στη φωτιά και λίμνες από καυτό θειάφι να τσουρουφλίζουν τα κορμιά όσων υπέπεσαν αμετανόητοι στα θανάσιμα αμαρτήματα, ενώ σατανάδες τούς προκαλούν κι από πάνω πλήγματα με τις τρίαινες. Στο διηνεκές. Οι μορφωμένοι θεολόγοι θα καγχάσουν με τέτοιες απλοϊκές και φαντασιόπληκτες απεικονίσεις και θα σου εξηγήσουν ότι τόσο η Κόλαση, όσο και ο Παράδεισος, κατά τη βιβλική θεώρηση δεν είναι κυριολεκτικοί τόποι, αλλά μάλλον τρόποι με τους οποίους εκλαμβάνεται η αγάπη του Θεού: ως το ίδιο άκτιστο πυρ που άλλους τους δροσίζει και άλλους τους καίει, ανάλογα με την πνευματική κατάσταση η οποία απορρέει από την οικειοθελή αποδοχή ή απόρριψη αυτής της αγάπης. Αυτά τα «ξενέρωτα» θεολογικά όμως δεν εμπνέουν την Τέχνη, είτε μιλάμε για τοιχογραφίες σε ναούς είτε για βιντεοκλίπ black metal συγκροτημάτων. Και βέβαια δεν θα μπορούσαν να εμπνεύσουν το λογοτεχνικό αριστούργημα του ύστερου Μεσαίωνα, γνωστό ως η «Κόλαση» – το πρώτο από τα τρία μέρη του ποιητικού έργου «Θεία Κωμωδία» («La Divina Commedia»), γραμμένου από τον Δάντη Αλιγκιέρι μεταξύ 1303 και 1321. Ο σπουδαίος αυτός Ιταλός ποιητής κατάφερε στα τελευταία χρόνια της ζωής του να δημιουργήσει ένα έμμετρο έπος που μέχρι σήμερα κατατάσσεται στα μνημεία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Δεν ήταν ο πρώτος φυσικά που στοχάστηκε την ιδέα ενός ταξιδιού στον Κάτω Κόσμο, καθώς είχαν προηγηθεί στην αρχαιότητα ο Όμηρος (με τον Οδυσσέα) και ο Βιργίλιος (με τον Αινεία). Η δική του περιπλάνηση όμως αντανακλά το χριστιανικό κοσμοείδωλο. Στη «Θεία Κωμωδία», ο Δάντης αφηγείται το φανταστικό ταξίδι του στα τρία μεταθανάτια βασίλεια: της Κόλασης (Inferno), του Καθαρτηρίου (Purgatorio) και του Παραδείσου (Paradiso). Το πρώτο μέρος αυτής της αλληγορίας ενέπνευσε τους αδελφούς Γκαετάν και Πολ Μπριζί (σκηνοθέτες ταινιών κινουμένων σχεδίων, ζωγράφους και εικονογράφους) να το μεταφέρουν σε μορφή κόμικς. Τα δίδυμα αδέλφια ανήκουν στους ελάχιστους Γάλλους που στο παρελθόν δούλεψαν για την Disney και διηύθυναν στούντιό της. Είναι γνωστοί, μεταξύ άλλων, για το «Ο Αστερίξ λεγεωνάριος μονομάχος», για τη διεύθυνση σεκάνς της «Παναγίας των Παρισίων» και το «Πουλί της Φωτιάς» από τη «Φαντασία 2000». Η Κατά Μπριζί «Κόλαση του Δάντη» είναι γνήσιο «τέκνο» της πανδημίας του 2020. Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, οι δύο καταξιωμένοι καλλιτέχνες έκαναν το απίστευτο: αναμετρήθηκαν με το ογκώδες έργο 33 ωδών, δημιουργώντας μια επιβλητική ασπρόμαυρη εικονογράφηση, εφάμιλλη της δραματικής έντασης του πρωτοτύπου και σεβαστική απέναντι στην ποιητική μεγαλοφυΐα του συγγραφέα. Στα τέλη του 2023 υποδεχτήκαμε με χαρά την ελληνική έκδοση της «Κόλασης» (Οξύ / Brainfood Εκδοτική, μτφρ. Χαράς Σκιαδέλλη). Στις 156 χοντρές σελίδες του ευμεγέθους χαρτόδετου βιβλίου διαστάσεων 24 x 34 εκ., παρακολουθούμε με δέος την προσπάθεια του 33χρονου Δάντη να ξαναβρεί την αγαπημένη του Βεατρίκη στον Παράδεισο. Με την καθοδήγηση του Βιργιλίου, τον βλέπουμε να περνάει μέσα από τους εννέα κύκλους της Κόλασης: των ενάρετων ειδωλολατρών, των φιλήδονων, των λαίμαργων, των άπληστων, των μνησίκακων, των αιρετικών, των βίαιων, των πάσης φύσεως απατεώνων και των προδοτών, αντιμετωπίζοντας αυτοπροσώπως τον ίδιο τον Διάβολο. Δεν μπορείς παρά να θαυμάζεις την υπομονή των αδερφών Μπριζί, οι οποίοι φιλοτέχνησαν αυτό το έπος «κεντώντας» με τα μολύβια τους καρέ το καρέ, σελίδα τη σελίδα, σαλόνι το σαλόνι. Και η τελευταία τους σχεδιαστική «σταυροβελονιά» αποδίδει άψογα και την τελευταία λεπτομέρεια, ενώ η τεχνοτροπία τους συνδυάζει εικονογράφηση 19ου αιώνα με σκηνοθετική ματιά 21ου. Κάθε σελίδα είναι και γκραβούρα, κάθε γύρισμα σελίδας αποκαλύπτει και ένα νέο έργο τέχνης. Η «Κόλαση» του Δάντη αναδεικνύει την πίστη και την ελπίδα ως τις πραγματικές δυνάμεις του χριστιανού απέναντι στις αλλεπάλληλες δοκιμασίες του πόνου, του ζόφου και της ασχήμιας. Όμως το ομώνυμο εικονογραφημένο κομψοτέχνημα των Γκαετάν και Πολ Μπριζί πάει ένα βήμα παραπέρα, αποκαλύπτοντας πόση ομορφιά μπορεί να κρύβει ακόμη και το γκροτέσκο, όταν η Τέχνη αποσκοπεί στην αναζήτηση της Αλήθειας – αν υφίσταται πλέον κάτι τέτοιο στους μεταμοντέρνους, σχετικοποιημένους καιρούς μας. Και το σχετικό link...