Αναζήτηση στην Κοινότητα

Εκατό χρόνια μετά τη γέννηση της Ζωρζ Σαρή, ο «Θησαυρός της Βαγίας» γίνεται γκράφικ νόβελ από τον Kanellos Cob. Η στιγμή που το καράβι φτάνει στο λιμάνι της Αίγινας, στην αρχή της ιστορίας. Mια σκηνή όπου ο Kanellos Cob μοιάζει να έχει γίνει ναυπηγός και αρχιτέκτονας, «χτίζοντας» με λεπτομέρεια και την πόλη του νησιού και το καράβι της γραμμής. Ο «Θησαυρός της Βαγίας», το πρώτο βιβλίο που έγραψε η Ζωρζ Σαρή στα τέλη του ’60, ήταν μια συνοπτική απεικόνιση του καλοκαιριού όπως λίγο-πολύ το έζησαν τα παιδιά στην Ελλάδα κατά τις δεκαετίες του ’60, ’70 και ’80. Και όπως συμβαίνει με κάθε σημαντικό, κλασικό έργο πολιτισμού, εκείνη η καλοκαιρινή περιπέτεια μιας παρέας παιδιών στο νησί της Αίγινας επιβίωσε θριαμβευτικά μέσα στις δεκαετίες και τις γενιές, και εκφράστηκε από την καθεμιά με τα δικά της κυρίαρχα και δημοφιλή μέσα: όταν γράφτηκε στα τέλη του ’60 έγινε βιβλίο, στις αρχές του ’80 τηλεοπτική σειρά και σήμερα, ακριβώς εκατό χρόνια μετά τη γέννηση της συγγραφέως γίνεται γκράφικ νόβελ, ζωγραφισμένο από έναν κορυφαίο εικονογράφο και εκ των πρωταγωνιστών της εντυπωσιακής άνθησης των κόμικς στην Ελλάδα τα τελευταία λίγα χρόνια, τον Kanellos Cob. Στη σύντομη κουβέντα που κάναμε μαζί του μας διηγείται πως η ίδια η συγγραφέας είχε εμφανιστεί κάποτε στη ζωή του, και με μια της μόνο φράση όρισε άθελά της κατά πολύ το ήθος της δουλειάς του: «Πρέπει να ήμουν στην πέμπτη ή την έκτη δημοτικού», μας λέει, «όταν η Ζωρζ Σαρή είχε έρθει στο σχολείο να μας μιλήσει, έπειτα από κάλεσμα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων. Και αφού έκανε την παρουσίασή της, θυμάμαι να της κάνω μια “περίεργη” ερώτηση: “Αυτό που κάνετε, το κάνετε επειδή σας αρέσει ή για τα λεφτά;”. Εκείνη μου απάντησε κάτι που μπήκε για πάντα στο μυαλό μου: “Αυτές οι δουλειές δεν γίνονται για τα λεφτά, αλλά επειδή τις αγαπάς”. Έτσι συνδέθηκα μαζί της όχι μόνο λόγω του ότι είχα διαβάσει τα βιβλία της ως παιδί, αλλά κι επειδή μου έδωσε κάτι σαν πρώτη συμβουλή για τη δουλειά του εικονογράφου που θα ασκούσα στο μέλλον». «Έργο αγάπης» Πράγματι, ξεφυλλίζοντας τον «Θησαυρό της Βαγίας» του Kanellos Cob που εξέδωσε ο Πατάκης το φθινόπωρο της χρονιάς που πέρασε, θαυμάζουμε ένα «έργο αγάπης» που κάθε καρέ του, κάθε γωνιά του, μαρτυρά μια αυθεντική και βαθιά σύνδεση με το θρυλικό πρωτότυπο υλικό. Εκείνη η σκηνή πάνω στο κατάστρωμα του πλοίου της γραμμής που έβαλε πλώρη για την Αίγινα, ένα ζεστό πρωινό χαμένο κάπου στον χρόνο (στο βιβλίο, κάπου στα μέσα του ’60, στην τηλεοπτική σειρά, κάπου στις αρχές του ’80), με τους δύο μικρούς πρωταγωνιστές να μιλούν για το καλοκαίρι που ξεκινάει, αποτελούν το προλόγισμα αυτού του μικρού καλοκαιρινού έπους που η Σαρή είχε αποδώσει με τον πιο ηλεκτρισμένο και ζωντανό τρόπο. Ένα προλόγισμα που μέσα στις εικόνες του Kanellos Cob και τον εντυπωσιακό τρόπο που αποδίδει το φως και τις σκιές, γίνεται φόρος τιμής όχι μόνο στην ίδια τη συγγραφέα αλλά και στο μικρό τηλεοπτικό αριστούργημα που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Δημογεροντάκης για την ΕΡΤ το 1984. Λάμψη και χρώμα από τη δεκαετία του ’60 Το ποστάλι που εμφανίζεται στο βιβλίο, ο θρυλικός «Πορτοκαλής Ήλιος», αντικαθίσταται στην τηλεοπτική μεταφορά από έναν άλλο θρύλο της ακτοπλοΐας μας, το θρυλικό «Μυκήναι», και όπως έγραφε και η Ζωρζ Σαρή, έπλεε εκείνο το ζεστό πρωί σε μια «θάλασσα ασάλευτη», που θα έμοιαζε με γυαλί «αν δεν ήταν οι άσπροι αφροί που ξεσήκωνε το καράβι χαράζοντάς την». Το γκράφικ νόβελ όμως μένει πιστό στον «Πορτοκαλή Ήλιο» που αναφέρεται στο μυθιστόρημα, το πλοίο που πριν το κάνει επιβατηγό ο Κώστας Λάτσης ήταν καζίνο και που το εντυπωσιακό του όνομα συνδέθηκε με τις κρουαζιέρες του Αργοσαρωνικού από τη δεκαετία του ’60 έως και το ’80 και που, δυστυχώς, έγινε παλιοσίδερα το 2020. Ο εικονογράφος το ανασταίνει δημιουργικά, δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον στις ναυπηγικές του λεπτομέρειες και στην αυθεντική πολυτελή του ατμόσφαιρα, που είναι λες και γίνεται ο ίδιος ναυπηγός του. Μέχρι και τις πορτοκαλιές τέντες του αναβιώνει, ενώ στη σκηνή που το αποθεώνει (αυτήν κατά την οποία καταπλέει στην Αίγινα) εκτός από ναυπηγός γίνεται και αρχιτέκτων, «κατασκευάζοντας» με το πενάκι του με τον πιο τρυφερό τρόπο το λιμάνι του νησιού. Τα αρχοντικά της ιστορικής ναυτικής πολιτείας σμιλεύονται από τον Kanellos Cob ένα ένα, λες και αληθινά χτίζονται από το πενάκι του, λες και κάθε παράθυρο, κάθε μαρμάρινο μπαλκόνι έχει σημασία, ενώ δεσπόζει ανάμεσά τους ο Άγιος Νικόλαος ο «Στεριανός» με τα επιβλητικά καμπαναριά του. Όπως μας είπε ο ίδιος, «μου είναι απαραίτητο να αποτυπώνω με λεπτομέρεια τον χώρο και τον τόπο στον οποίο διαδραματίζεται η ιστορία που έχω να πω. Θέλω να πάρω τον αναγνώστη από το χέρι και να του πω “να, έτσι ήταν αυτός ο τόπος”. Επιπλέον, το αρχιτεκτονικό στοιχείο μου είναι πολύ ελκυστικό, ίσως και παραπάνω από το ανθρώπινο», θα μας πει ο εικονογράφος, και όμως στη δουλειά του αυτή, παράγει εξίσου παραστατικά και ζωντανά και ανθρώπινα πορτρέτα. Η παρέα των παιδιών-πρωταγωνιστών που γέννησε η φαντασία της Ζωρζ Σαρή πατώντας σε αυτοβιογραφικά στοιχεία, εδώ μοιάζει απόλυτα κινηματογραφική, λες και αποκτά μια δεύτερη ζωή μέσα στο θαυμαστό βασίλειο των κόμικς. Και ενώ στην τηλεοπτική σειρά ο Σταμάτης Σπανουδάκης ντύνει τη δράση με ένα ακαταμάχητα συγκινητικό σάουντρακ, στο γκράφικ νόβελ ο Kanellos Cob ασκεί τη μεγάλη του μαγεία με το χρώμα. Το χρώμα μαζί με τη λεπτομέρεια, αυτό είναι το ακαταμάχητο όπλο της τεχνικής του. Ένα όπλο που επιστρατεύει περίτεχνα όχι μόνο για να γεννήσει συναισθήματα, αλλά και για να αποδώσει την αίσθηση του χώρου και της προοπτικής. Επιπλέον, έχοντας επισκεφθεί την Αίγινα και έχοντας δει από κοντά όλες τις σκηνές της «δράσης», στα καρέ του την καθιστά πρωταγωνίστρια εξίσου σημαντική με τους ανθρώπινους πρωταγωνιστές της ιστορίας. Μάλιστα παντρεύοντας πραγματικότητα και φαντασία, την απεικονίζει σαν τόπο υπερβατικό, λες και η Γαλλοβελγική σχολή των κόμικς είχε ανέκαθεν γεννηθεί στην Αθήνα και στα νερά του Σαρωνικού. Η χρωματική του παλέτα, επίσης, δεν είναι καθόλου τυχαία: έχει μελετηθεί για να μυρίζει νοσταλγία και δεκαετία του ’60. Κληρονομιά Ο «Θησαυρός της Βαγίας» του Kanellos Cob είναι η μεταφορά ενός αριστουργήματος του πρόσφατου παρελθόντος μας σε μια αριστουργηματική παρακαταθήκη για τους νέους του μέλλοντος. Ο κορυφαίος εικονογράφος σήκωσε με άνεση το βάρος της ιστορίας στους ώμους του και τα κατάφερε περίφημα διοχετεύοντας στο έργο του όχι μόνο την απαράμιλλης σαγήνης τέχνη του, αλλά, πρωτίστως πολλή αγάπη. Η ίδια η Ζωρζ Σαρή είναι βέβαιο πως, λουσμένη από έναν «πορτοκαλή ήλιο» του Σαρωνικού, τον κοιτάει χαμογελώντας. Και το σχετικό link...

Ο Kanellos CΟΒ, με την επιμέλεια του Γιώργου Γούση, μεταφέρει σε κόμικς ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα παιδικά λογοτεχνικά αριστουργήματα της Ζωρζ Σαρή, τον «Θησαυρό της Βαγίας». Αντικρίζοντας το όνομα της Ζωρζ Σαρή δύσκολα μένεις ασυγκίνητος/η. Πρόκειται για ένα όνομα ταυτισμένο με κάποια από τα πιο σημαντικά έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, καθώς η Ζωρζ Σαρή εκτός από ηθοποιός και παιδί της Αντίστασης, υπήρξε πρωτοπόρα συγγραφέας παιδικών και νεανικών βιβλίων. Πολλές γενιές παιδιών έχουν ανατραφεί και συνεχίζουν να ανατρέφονται πνευματικά από τα βιβλία της. Αντικρίζοντας το όνομα του Kanellos COB, έστω και λίγη επαφή να έχεις με την ελληνική σκηνή των κόμικς, γνωρίζεις ότι εδώ και περίπου μία δεκαετία πρόκειται για έναν από τους πιο ταλαντούχους Έλληνες εικονογράφους με εγχώρια και διεθνή αναγνώριση. Δουλειές του έχουν εκδοθεί σε Γαλλία και Καναδά, ενώ στο ελληνικό κοινό είναι γνωστός κυρίως από την εικονογράφηση των κόμικς «Αντίο Μπάτμαν» του Τάσου Θεοφίλου (εκδ. Red n’ Noir), «Ο ζητιάνος» του Ανδρέα Καρκαβίτσα και «Γυμνά Οστά» του Δημοσθένη Παπαμάρκου (εκδ. Polaris). Όταν μάλιστα αντικρίζεις αυτά τα δύο ονόματα στο ίδιο εξώφυλλο βιβλίου, γνωρίζεις ήδη ότι έχεις να κάνεις με μια άκρως ποιοτική δουλειά που μεταφέρει στη γλώσσα των κόμικς ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και πολυμεταφρασμένα έργα της μεγάλης λογοτέχνιδας: τον «Θησαυρό της Βαγίας», που κυκλοφορεί εδώ και μερικούς μήνες σε κόμικς από τις εκδόσεις Πατάκη. Πριν όμως από την πνευματική «συνάντηση» των δύο ονομάτων – μιας και ο Kanellos ανέλαβε να εικονογραφήσει το πρώτο μυθιστόρημα της Σαρή δέκα χρόνια μετά τον θάνατό της – είχε υπάρξει και μια πραγματική συνάντηση. Το αποκάλυψε ο δημιουργός, λέγοντας ότι σε μία από τις σχολικές περιοδείες της συγγραφέως κατά τη δεκαετία του 1990 την είχε ρωτήσει ο ίδιος, ως μαθητής, αν κάνει αυτή τη δουλειά για τα χρήματα ή επειδή της αρέσει: «Μου είχε απαντήσει ότι αυτές τις δουλειές δεν μπορείς να τις κάνεις αν δεν σου αρέσουν. Πρώτα έρχεται το πάθος και ύστερα τα χρήματα. Αυτό με ακολούθησε στη μετέπειτα πορεία μου… Η συγγραφή και το σχέδιο άλλωστε, είναι αυτό που οι Γάλλοι ονομάζουν επαγγέλματα πάθους» (περιοδικό «Κ» της «Καθημερινής», 12/4/2023). Ο «Θησαυρός της Βαγίας» είναι το πρώτο λογοτεχνικό έργο της Ζωρζ Σαρή. Γράφτηκε το καλοκαίρι του 1969 και αφηγείται την ιστορία μιας παρέας παιδιών που, στη διάρκεια των θερινών τους διακοπών στην Αίγινα, αναζητούν έναν χαμένο θησαυρό από τα χρόνια της Κατοχής. Κομβικό γεγονός στην πλοκή του έργου αποτελεί η επίσκεψη μιας οικογενειακής φίλης από τη Γαλλία που, ως βοηθός ψυχιάτρου στο Παρίσι, προσπαθεί να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω από κάποιες λέξεις που επαναλαμβάνει ένας Γερμανός ασθενής, ο οποίος πάσχει από αμνησία λόγω μιας έκρηξης νάρκης που πάτησε στην Αίγινα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα παιδιά προσπαθούν να βγάλουν νόημα από τη σύνδεση των λέξεων και στην έρευνά τους μαθαίνουν ότι ο τότε νεαρός στρατιώτης Χανς είχε κλέψει χρυσές λίρες από μια οικογένεια του νησιού. Εκεί ξεκινάει μια συναρπαστική αναζήτηση θησαυρού που οδηγεί τους νεαρούς πρωταγωνιστές στις μέρες της γερμανικής κατοχής. Το συγκεκριμένο βιβλίο η συγγραφέας το έγραψε πράγματι στην Αίγινα, όπου φιλοξενούσε τα παιδιά της και τους φίλους τους έχοντας αποσυρθεί από το θέατρο ως πράξη αντίστασης στη χούντα. Προσπαθώντας να βρει μια άλλη μορφή έκφρασης, κατέφυγε στο γράψιμο (αποδεικνύοντας στους κάθε λογής δογματικούς πως οι ποικίλες μορφές τέχνης δεν έχουν στεγανά ανάμεσά τους αλλά αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία): «Στο γράψιμο», είχε πει η ίδια, «βρήκα ό,τι δεν μπορούσα να βρω στο θέατρο, ίσως γιατί δεν ήμουν πρωταγωνίστρια και ίσως γιατί δεν ήμουν σε θέση να διαλέξω τους ρόλους που ο θιασάρχης ή ο σκηνοθέτης διάλεγαν για μένα. Τώρα φέρω ακέραιη την ευθύνη των βιβλίων μου. Κάνω αυτό που θέλω, αυτό που μπορώ». Σεβόμενος ένα κείμενο που διαπνέεται από ανθρωπιά και αμνησικακία, ο Kanellos COB κατάφερε, με τα όμορφα σχέδια και τα υπέροχα χρώματά του, να δημιουργήσει εικόνες βγαλμένες από οικείες παιδικές αναμνήσεις ξέγνοιαστων ελληνικών καλοκαιριών. Ένα κόμικς που διαβάζεται, κατά προτίμηση, υπό τη σκιά πεύκου ή αρμυρικιού και «μουσική» υπόκρουση τους ήχους των τζιτζικιών και των παφλαζόντων κυμάτων. Και το σχετικό link...