Αναζήτηση στην Κοινότητα

Αφορμή για το κείμενο που ακολουθεί στάθηκε ένας από εκείνους τους χαλαρούς απογευματινούς καφέδες με τον φίλο, συμπατριώτη και συμφορουμίτη Ifaisteio. Αναλύοντας ο καθένας μας τις «περιπέτειες» του κατά το «χτίσιμο» των συλλογών μας, καταλήξαμε στη διαπίστωση πως ενώ στην κοινότητα του greekcomics έχουν γίνει εξαντλητικές συζητήσεις όσον αφορά την κοστολόγηση και τη «σπανιότητα» των ελληνικών εκδόσεων Disney, λίγες φορές έχει προσεγγιστεί επί της ουσίας το γεγονός ότι ένας σημαντικός όγκος ελληνικών εκδόσεων είναι πραγματικά δυσεύρετος ή κοστολογείται σχετικά χαμηλά, σε σχέση με κόμικς που εμφανίζονται προς πώληση συχνότερα και τιμώνται πολύ ακριβότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του σκεπτικού μας είναι η περίπτωση του Κόμιξ #1, το οποίο μπορεί να πιάνει «ταβάνι» στο χρηματιστήριο των ελληνικών εκδόσεων κόμικς, αλλά μπορεί να βρεθεί ανά πάσα στιγμή και σίγουρα η πλειοψηφία των μελών του φόρουμ, είτε το έχει ήδη στην κατοχή της είτε το έχει ξεφυλλίσει κάποια στιγμή. Τι γίνεται όμως με κάποια άλλα περιοδικά ή άλμπουμ, τα οποία έχουν εξαφανιστεί εδώ και χρόνια και τα οποία περνάνε σχετικά απαρατήρητα ως συλλεκτικές εκδόσεις; Ή με περιοδικά τα οποία ενώ τυπώθηκαν σε μεγάλο τιράζ και σχετικά πρόσφατα είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν; Εννοείται πως τίποτε στην Ελλάδα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη δημοτικότητα των «παπιών» και των «ποντικιών», αλλά από την άλλη πώς φτάνουμε να χαρακτηρίζουμε ένα έντυπο που τυπώθηκε σε αρκετές δεκάδες χιλιάδες αντίτυπα «συλλεκτικό αντικείμενο» και να αφήνουμε απέξω από τις αναζητήσεις μας πραγματικά δυσεύρετες εκδόσεις, σημαντικές για την ιστορία και την εξέλιξη των ελληνικών εκδόσεων κόμικς; Η έννοια της «συλλεκτικότητας» κατ’εμέ είναι μια αυστηρά προσωπική υπόθεση και καθορίζεται από το τι αρέσκεται να διαβάζει ο καθένας. Από την άλλη, δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς το γεγονός ότι κάποια πράγματα βρίσκονται πολύ δύσκολα και αναγκαστικά για να τα αποκτήσεις θα πρέπει να βάλεις βαθιά το χέρι στην τσέπη. Αν θέλουμε να φανούμε απόλυτα τεχνοκράτες, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι χοντρά λεφτά από την αγοροπωλησία παλαιών κόμικς μπορούν να βγάλουν μόνο όσοι εμπορεύονται πρωτότυπες εκδόσεις (και κυρίως αμερικανικές) καθώς η χρηματιστηριακή αξία των μεταφρασμένων κόμικς περιορίζεται μόνο εντός των συνόρων της χώρας έκδοσης τους. Από την άλλη, η μορφή και ο τρόπος παρουσίασης μιας σειράς κόμικς αντικατοπτρίζει τις οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές συνθήκες της εποχής της και σίγουρα εκείνος που θα επιλέξει να ασχοληθεί με τις ελληνικές εκδόσεις κόμικς θα αποκομίσει ποικίλες εμπειρίες οι οποίες δεν περιορίζονται στην αναγνωστική απόλαυση του πρωτότυπου υλικού. Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Επειδή σκέφτηκα ότι αξίζει να παρουσιασθούν σ’ένα κείμενο μια σειρά από ελληνικές εκδόσεις οι οποίες κατ’εμέ χρίζουν προσοχής και οι οποίες δεν βρίσκονται εύκολα. Η αλήθεια είναι ότι έχω κάποιους ενδοιασμούς για τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει μια τέτοια καταγραφή (βλ. αύξηση τιμών από επιτηδείους, σίγουρα όχι από ενεργά μέλη του φόρουμ) αλλά από την άλλη θεωρώ πως είναι δικαίωμα όλων των μελών αυτής εδώ της κοινότητας να γνωρίζουν ποια πραγματικά κόμικς είναι σπάνια ή δυσεύρετα και ενδεχομένως και για ποιο λόγο. Εννοείται πως αυτή είναι μια σχετικά πρόχειρη καταγραφή με βάση τις δικές μου εμπειρίες από τη συλλογή παλιών κόμικς και δεν διεκδικεί τον χαρακτηρισμό της «εμβριθούς μελέτης» από κάποια αυθεντία του χώρου. Έτσι και αλλιώς έχω σταματήσει να συχνάζω στα παλαιοπωλεία εδώ και χρόνια σε σχέση με άλλα μέλη τα οποία ξεθάβουν απίστευτα πράγματα (Valt, Mel . Γι’αυτό το λόγο, η συμπλήρωση αυτής της προσπάθειας ή και η διόρθωση κάποιων σχολίων, είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτη… Να σημειώσω επίσης ότι η επιλογή των τίτλων που αναφέρονται έγινε κυρίως με προσωπικά κριτήρια και επικεντρώνονται σε σειρές και άλμπουμ που ενδιαφέρουν κυρίως εμένα και που κάποια στιγμή επιχείρησα να συγκεντρώσω ή θα ήθελα κάποια στιγμή να αποκτήσω. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, το δείγμα είναι απλά ενδεικτικό. 1980-1989 Ξεκινώ την καταγραφή αυτή από τη δεκαετία του ’80 και λόγω μεγαλύτερης εξοικείωσης μου με τη συγκεκριμένη περίοδο αλλά κυρίως γιατί θεωρώ λογικό να δυσκολεύεται κάποιος να βρει εκδόσεις που «χάνονται στα βάθη του χρόνου». Όχι ότι η δεκαετία του ’80 είναι κάτι κοντινό για τον σύγχρονο συλλέκτη (στο μυαλό και στην καρδιά πολλών από εμάς ίσως αλλά επί της ουσίας έχει περάσει ανεπιστρεπτί) αλλά θεωρώ ότι ο αντίκτυπος της στην ελληνική παραγωγή αντανακλάται ακόμα στους κύκλους των συλλεκτών (και σε κάποιες περιπτώσεις και στις επιλογές των εκδοτών) και ως ένα βαθμό, οι εκδόσεις αυτής της περιόδου είναι σχετικά προσβάσιμες. Σε γενικές γραμμές, ακόμη μπορεί κάποιος να βρει κόμικς που κυκλοφόρησαν από το 1985 και μετά σχετικά εύκολα, αλλά όσο πηγαίνουμε προς τα πίσω τα πράγματα δυσκολεύουν. Ένα κοινό χαρακτηριστικό των εκδόσεων αυτής της περιόδου ήταν η παρουσία τους κυρίως στα περίπτερα (τα εξειδικευμένα βιβλιοπωλεία ήταν ελάχιστα όπως και τα βιβλιοπωλεία που έβαζαν κόμικς στα ράφια τους) πράγμα που σήμαινε μεγάλο τιράζ (δεν είμαι ειδικός αλλά δεν νομίζω πως υπήρχε περιοδικό που να έφτανε στο περίπτερο και να τυπώνονταν σε λιγότερο από 7000 αντίτυπα εκείνη την εποχή). Επίσης, η εβδομαδιαία ή δεκαπενθήμερη έκδοση ήταν κάτι το συνηθισμένο, γεγονός που οδήγησε τις επιτυχημένες σειρές να φτάσουν σε μεγάλο αριθμό τευχών. Επίσης, η ποιότητα εκτύπωσης των εντύπων ήταν σχετικά χαμηλή και το εναπομείναντα απούλητα τεύχη δένονταν σε τόμους των τριών ή τεσσάρων τευχών και διανέμονταν ξανά. Συνεπώς: Η βασική δυσκολία που αντιμετωπίζει ο συλλέκτης τίτλων εκείνης της εποχής (πέρα από τον ίδιο το χρόνο φυσικά) είναι η κακή κατάσταση των τευχών λόγω της φτηνής ποιότητας εκτύπωσης. Επιπλέον, παρά το μεγάλο τιράζ, είναι δύσκολο να βρεθούν μεμονωμένα τεύχη καθώς τα περισσότερα είχαν δεθεί σε τόμους και στις πραγματικά ενδιαφέρουσες σειρές καλείται να αναζητήσει πολλά «νούμερα». Τελευταίο, αλλά όχι αμελητέο πρόβλημα, αποτέλεσε η παραδοσιακή Ελληνίδα μάνα της εποχής ή οποία κατά καιρούς κατέφευγε σε μαζικές εκκαθαρίσεις της «σαβούρας» από το δωμάτιο του πιτσιρικά με κατεύθυνση τη χωματερή και όχι τη μεταπώληση σε κάποιο παλαιοπωλείο (ευτυχώς η αντιμετώπιση αυτή, με το πέρασμα των χρόνων και με τη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των γονιών έχει σχεδόν εξαφανιστεί). Πιο αναλυτικά: Σειρές Από τα πιο δύσκολα κομμάτια που μπορεί να επιλέξει κάποιος να συγκεντρώσει είναι τα πολεμικά και διαστημικά περιοδικά της εποχής. Τα Δράσις, Κράνος, Πόλεμος, Μάχη, Έφοδος, Κρόνος, Πλανήτης ήταν τίτλοι που είτε μετρούσαν ήδη μια δεκαετία στην πλάτη τους συνεπώς είχαν δημιουργήσει ήδη ένα κοινό που αναζητούσε παλιά τεύχη, είτε διατέθηκαν ξανά με διάφορους τρόπους τα αμέσως επόμενα χρόνια. Επιπλέον, η εβδομαδιαία ή δεκαπενθήμερη έκδοση τους ανανέωνε το αναγνωστικό κοινό το οποίο αναζητούσε και παλιότερα τεύχη. Προσθέστε σε αυτά τον αυτοτελή χαρακτήρα των ιστοριών που πάντα λειτουργεί θετικά στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού (μπορούσε κάποιος να ξεκινήσει να συλλέγει ανά πάσα στιγμή, με οποιαδήποτε σειρά) και ότι καταστρέφονταν εύκολα λόγω ποιότητας και έχετε έναν εκρηκτικό συνδυασμό από λόγους που οδήγησαν στην εξαφάνιση τους από την αγορά των μεταχειρισμένων. Επίσης ο μεγάλος αριθμός τευχών των πολεμικών σειρών καθιστά εξαιρετικά δύσκολο το κλείσιμο τους. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Πρόκειται για περιοδικά που δημοσίευσαν πραγματικά ενδιαφέρον υλικό (αγγλική κυρίως προέλευσης) που δεν βρίσκεται εύκολα σήμερα ούτε σε collected editions του εξωτερικού. Αν και δεν μάζευα ποτέ συστηματικά χιουμοριστικά περιοδικά, θεωρώ πως τίτλοι όπως τα Σεραφίνο, Τιραμόλα και Βαβούρα έχουν το ενδιαφέρον τους και σε μεγάλο βαθμό, παρά την αφέλεια των σεναρίων (όχι πάντα), διαβάζονται ακόμα ευχάριστα. Επίσης, μπορεί κανείς να βγάλει ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την ιδεολογία και την ηθική της εποχής που κυκλοφόρησαν, αν έχει διάθεση να διαβάσει «πίσω από τις γραμμές». Και αυτοί οι τίτλοι έχουν ψιλοεξαφανιστεί και όταν βρίσκονται είναι είτε πιο πρόσφατα νούμερα είτε σε μέτρια έως κακή κατάσταση. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Οι ιστορίες των Σεραφίνο και Τιραμόλα ήταν ιταλικής προέλευσης, συνεπώς θα πρέπει να γνωρίζει κανείς ιταλικά αν θέλει να τις διαβάσει στο πρωτότυπο (οπότε οι πιθανοί Έλληνες αναγνώστες περιορίζονται). Στην περίπτωση της Βαβούρας, επειδή το υλικό που ανθολογείται προέρχεται από διαφορετικά (αγγλικής προέλευσης κυρίως) χιουμοριστικά περιοδικά της εποχής, είναι δύσκολο να το βρει κανείς συγκεντρωμένο με αυτή τη μορφή σε μια ενιαία έκδοση. Άρα η Βαβούρα δεν είναι η ελληνική έκδοση ενός ξένου περιοδικού αλλά ουσιαστικά μια πρωτότυπη έκδοση ειδικά διαμορφωμένη για την ελληνική αγορά (όπως συνέβαινε και με πολλά από τα πολυθεματικά περιοδικά της εποχής). Οι εκδόσεις των περιοδικών του Ηλία Καμπανά αποτέλεσαν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι των ελληνικών εκδόσεων κόμικς και γαλούχησαν την πλειοψηφία των thirty something μελών αυτού εδώ του φόρουμ. Αν και δεν παρακολούθησα ποτέ συστηματικά το μικρό ασπρόμαυρο Σπάιντερμαν που εκδίδονταν καθ’όλη τη διάρκεια της δεκαετίας, αγάπησα ιδιαίτερα τα έγχρωμα τεύχη της τελευταίας του περιόδου (#494-589). Η εκτύπωση μπορεί να ήταν «ότι νάναι» και οι μεταφράσεις «για τα πανηγύρια» αλλά η σειρά αποτέλεσε τον μοναδικό τρόπο ανάγνωσης σύγχρονων ιστοριών της Marvel (η «Σουπερήρωες» της Μαμούθ δημοσίευαν παλαιότερο υλικό), σε μια εποχή που ήταν εξαιρετικά δύσκολο και ακριβό να διαβάσει ένας πιτσιρικάς πρωτότυπα αμερικανικά τεύχη. Δεν γνωρίζω ποια είναι η διαθεσιμότητα των ασπρόμαυρων τευχών, αλλά τα τεύχη της έγχρωμης περιόδου είναι εξαφανισμένα εδώ και πολλά χρόνια. Το ίδιο ισχύει και για τα 14 τεύχη του Captain America που εξέδωσε η εταιρία λίγο πριν κλείσει αλλά και για τα τεύχη του έγχρωμου και σε μεγάλο format Σούπερ Σπαϊντερμαν. Και φυσικά να μη ξεχνάμε και τα 30 τεύχη του Δύναμη Κρούσης που επίσης δεν κυκλοφορούν. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Μόνο από ιστορικό ενδιαφέρον για τις ελληνικές εκδόσεις και για τη στήλη αλληλογραφίας του. Δημοσίευσαν επίσης κάποιες από τις καλύτερες ιστορίες της mainstream αμερικανικής παραγωγής της εποχής (και όχι μόνο). Όλες οι ιστορίες, βέβαια, μπορούν να βρεθούν σήμερα συγκεντρωμένες σε φροντισμένες αμερικανικές επανεκδόσεις αλλά τα ελληνικά τεύχη γενικώς δεν βρίσκονται. Οι σειρά Σουπερήρωες της Μαμούθκόμιξ, αποτέλεσε τη σημαντικότερη έκδοση των Marvel Comics στη χώρα μας. Ο βασικός κορμός αποτελούνταν από τα 4 Φανταστικοί, Χ-Μεν, Σπαϊντερ-Γούμαν και Ιντιάνα Τζοόυνς και εμπλουτίστηκαν με τα Θορ και Άνθρωπος Αράχνη αλλά και με μια σειρά από σπέσιαλ τεύχη με τον γενικό τίτλο Έξτρα Σουπερήρωες. Η ποιότητα έκδοσης ήταν πρωτόγνωρη σε σχέση με τις αντίστοιχες του Καμπανά (και συγκρινόμενη μόνο με εκείνη των υπερηρωϊκών του Ψαρόπουλου) και οι μεταφράσεις αξιοπρεπείς. Τα καλύτερα τεύχη της σειράς είναι εκείνα της τελευταίας περιόδου που επιμελούνταν και μετάφραζε ο Βασίλης Χειλάς. Πέρα από τους δυνατούς πρωταγωνιστικούς τίτλους, φιλοξένησαν και πολύ ενδιαφέροντες συμπληρωματικούς τίτλους και η στήλη αλληλογραφίας ήταν απόλαυση να τη διαβάζεις (και από εκεί μπορεί κανείς να βγάλει πολλά ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τις παθογένειες της ελληνικής κουλτούρας). Τα πρώτα τεύχη των σειρών (κυρίως περιόδου 1986-1988) εμφανίζονται κατά καιρούς, αλλά δύσκολα θα βρει κάποιος μεταγενέστερα τεύχη ακόμη και σε τόμους. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Όπως και παραπάνω: Από ιστορικό ενδιαφέρον για τις ελληνικές εκδόσεις και για τη στήλη αλληλογραφίας του (στην οποία θα βρείτε και επιστολές από γνωστούς, σήμερα, ανθρώπους του χώρου). Όλες οι ιστορίες μπορούν να βρεθούν συγκεντρωμένες σε φροντισμένες αμερικανικές επανεκδόσεις. Αλλά τα ελληνικά τεύχη γενικώς δεν βρίσκονται. Επίσης, είναι όμορφα σαν εκδόσεις. Α! Και επειδή φυσικά έχουν παρουσιάσει αριστουργήματα όπως τα πρώτα τεύχη των Fantastic Four δια χειρός Lee και Kirby, Χ-Μen των Claremont και Byrne και πολλά άλλα. Αν και οριακά εντάσσονται σε αυτή εδώ την έρευνα, τα Σούπερμαν (ξεκίνησε το 1978 και ολοκληρώθηκε το 1983 ) και Batman (1980) του Ψαρόπουλου είναι από τα πιο σπάνια υπερηρωϊκά κόμικς ελληνική κοπής. Οκ, το Batman ήταν βραχύβιο ως έκδοση (μόλις 8 τεύχη) αλλά από τα 105 τύχη του Σούπερμαν έχω δει ελάχιστα να κυκλοφορούν. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Γιατί ήταν όμορφες και φροντισμένες εκδόσεις και δημοσίευσαν κλασσικά silver age κόμικς της DC. Ο Κόναν ο Βάρβαρος αποτελεί έναν από του πλέον αγαπημένους χαρακτήρες κόμικς των Ελλήνων αναγνωστών. Οι εκδόσεις του Conan the Barbarian (σε format περιοδικού) και Super Conan από την Κόμπρα Press αγαπήθηκαν όσο λίγες από του αναγνώστες της εποχής. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος για τον οποίο είναι δύσκολο κανείς να συμπληρώσει αυτές τις σειρές. Αν και κυκλοφορούν σκόρπια τεύχη του Conan the Barbarian (κυρίως της τελευταίας περιόδου), δύσκολα θα πετύχει κάποιος μικρά νούμερα και ακόμα δυσκολότερα θα τα βρει σε καλή κατάσταση λόγω της πολύ φτηνής ποιότητας έκδοσης. Επίσης, το γεγονός ότι κυκλοφόρησαν πολλά τεύχη από κάθε τίτλο, δεν διευκολύνει το «κλείσιμο» των σειρών. Για το Super Conan μάλιστα- αν και δεν είμαι 100% σίγουρος- τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Όπως επίσης και για τα τέσσερα τεύχη του Τιμωρού που κυκλοφόρησαν από την ίδια εταιρία. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή θα διαβάσει πραγματικά όμορφες ιστορίες και επειδή του αρέσει το magazine format το οποίο δεν θα βρει ούτε στα collected editions του εξωτερικού, τα οποία επανεκδίδουν μεν το υλικό το The Savage Sword of Conan, που αποτέλεσε τον βασικό κορμό της ελληνικής έκδοσης, αλλά στο συνηθισμένο comic book format. Η σειρά Star Comics αποτέλεσε σημείο αναφοράς στο χώρο των ελληνικών εκδόσεων. Με τρεις πολύ δυνατούς τίτλους Camelot 3000, Storm και Eric Castel, με υψηλή ποιότητα έκδοσης (έγχρωμο, καλό χαρτί και μεγάλο format) και διαφημίσεις στην τηλεόραση, η σειρά προσέφερε πολύ αξιόλογο υλικό σε μια μορφή που διαφοροποιούνταν εντελώς από τα εκδοτικά στάνταρντ της εποχής. Αν και δεν άντεξε στο χρόνο (η υψηλή τιμή και η μηνιαία συχνότητα έκανε απαγορευτική στο μέσο αναγνώστη της εποχής την παρακολούθηση και των τριών τίτλων) άφησε το στίγμα της στη συνείδηση των αναγνωστών. Τα πρώτα τέσσερα τεύχη κάθε τίτλου βρίσκονται σχετικά εύκολα αλλά από το #5 και μετά, λόγω της μείωσης του τιράζ, τα πράγματα δυσκολεύουν, ιδιαίτερα μάλιστα στα δυο τελευταία τεύχη κάθε τίτλου. Νομίζω πως τα πιο δύσκολα τεύχη είναι αυτά του Eric Castel λόγω της (δημοφιλούς) ποδοσφαιρικής θεματολογίας. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή θα διαβάσει κάποια από τα καλύτερα κόμικς που εκδόθηκαν ποτέ στην Ελλάδα. Αν και δεν παρακολούθησα ποτέ συστηματικά την έκδοση του Τρουένο, το είχα πάντα στο μυαλό μου ως ένα περιοδικό που επικεντρώνονταν στα κόμικς επιστημονικής φαντασίας και κλασικής περιπέτειας, με πολλές σελίδες «καθαρού κόμικ» και γενικότερα value for money. Αν και κυκλοφόρησε πολλά τεύχη, ελάχιστα από αυτά έχω πετύχει να προσφέρονται ακόμα προς πώληση. Δεν γνωρίζω τους λόγους γι’αυτό αλλά θεωρώ πως αποτελεί μια από τις πιο «δύσκολες» σειρές τις ελληνικής αγοράς. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή δημοσίευσε κάποιες πολύ όμορφες σειρές, αρκετές από αυτές ευρωπαϊκής προέλευσης και στην πλειοψηφία τους αυτοτελείς. Η έκδοση των περιοδικών Βαβέλ και ΠαραΠέντε (και των «αδελφών» περιοδικών του) αποτέλεσε, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ελληνική σκηνή των κόμικς. Τα δύο αυτά περιοδικά προσέφεραν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τα σημαντικότερα κόμικς που απευθύνονταν σε ενήλικο κοινό, την ίδια περίπου περίοδο που αναγνωρίζονταν η καλλιτεχνική τους αξία και στο εξωτερικό. Λόγω του ότι δεν απευθύνονταν αποκλειστικά σε αναγνώστες κόμικς αλλά και λόγω του πλούσιου μη κόμικς περιεχομένου τους, συνέβαλαν στην καθιέρωση των κόμικς στην Ελλάδα ως κομμάτι της σύγχρονης πολιτισμικής παραγωγής. Αν και πολλά τεύχη και των δύο σειρών εμφανίζονται ακόμα σε παζάρια και βιβλιοπωλεία, το κλείσιμο τους είναι αρκετά δύσκολη διαδικασία. Αν και τα πρώτα τεύχη της Βαβέλ βρίσκονται σχετικά εύκολα, κάποια από τα μεταγενέστερα νούμερα είναι πιο δυσεύρετα, ειδικά τα νούμερα μεταξύ #60 και #100 τα οποία, λόγω ποιότητας χαρτιού, είναι δύσκολο να βρεθούν σε καλή κατάσταση. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή αποτελούν τα ιδανικά έντυπα ώστε να μυηθεί κάποιος στον κόσμο των ενήλικων κόμικς και επειδή δημοσίευσαν αριστουργήματα της Ένατης Τέχνης που καλύπτουν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ευρωπαϊκής (κυρίως) παραγωγής. Η Συλλογή Τοτέμ της Μαμουθκόμιξ υπήρξε μια από τις πιο ενδιαφέρουσές εκδοτικές απόπειρες, να παρουσιαστούν συστηματικά μια σειρά από διάσημα comic strip της εποχής. Εκδόθηκαν 16 άλμπουμ συνολικά- με πολλά από αυτά να περιέχουν υλικό που αντέχει στον χρόνο- σε όμορφες, φροντισμένες εκδόσεις. Η πλειοψηφία αυτών των άλμπουμ είναι εξαφανισμένη εδώ και χρόνια (με πρώτο-πρώτο το Happy Birthday Donald, λόγω Disney φυσικά) αν και κατά καιρούς εμφανίζονται κάποια κομμάτια. Αντίστοιχης φιλοσοφίας και σπανιότητας ήταν και η σειρά Κλασσική Περιπέτεια (6 άλμπουμ) η οποία επικεντρώνονταν σε κλασσικά περιπετειώδη comic strip, με πιο δύσκολο κομμάτι το τελευταίο άλμπουμ της σειράς (Μυστικός Πράκτορας Κόριγκαν). Δύο ακόμη άλμπουμ με comic strip από τις ίδιες εκδόσεις που ήταν εξαφανισμένα χρόνια (και μόλις πρόσφατα εμφανίστηκαν κάποια κομμάτια) είναι και τα Σνούπι: Ο Άσσος και Γκάρφιλντ: Δίαιτα ενόψει. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Γιατί ανθολογούν υλικό από κλασσικά comic strip που διαβάζονται ευχάριστα και προσφέρουν στον αναγνώστη την ευκαιρία να αποκτήσει μια γενική εικόνα για το συγκεκριμένο είδος κόμικς. Η Συλλογή Zoo των εκδόσεων Μαμούθκόμιξ παρουσίασε σε μια σειρά εννέα άλμπουμ κάποια πολύ αξιόλογα χιουμοριστικά κόμικς από σημαντικούς ευρωπαίους (αλλά όχι μόνο) δημιουργούς, σε όμορφες, φροντισμένες εκδόσεις. Αν και κατά καιρούς όλο και κάποιο εμφανίζεται, σε γενικές γραμμές πρόκειται για δυσεύρετα άλμπουμ. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή το χιούμορ των δημιουργών αντέχει στο χρόνο και περιέχουν υλικό που δεν έχει παρουσιαστεί άλλη φορά στην ελληνική γλώσσα. Αν και ο βασικός κορμός της σειράς Άρτσι κυκλοφόρησε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 το τοποθετώ εδώ μιας και η έκδοση ξεκίνησε το 1989. Δεν την παρακολούθησα ποτέ αλλά από τα 300+ τεύχη που εξέδωσε δεν βλέπω να κυκλοφορεί κάτι πλέον. Ίσως κάποιος ποιο ειδικός να μας διαφωτίσει εδώ… Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Η σειρά μετρά δεκαετίες έκδοσης στην Aμερική και άπειρα spin off series. Αν και ελαφρύ ανάγνωσμα, τα κόμικς του Άρτσι διαβάζονται πάντα ευχάριστα. Και επίσης, που εξαφανίστηκαν τόσα τεύχη; Το κεφάλαιο των fumetti στην Ελλάδα είναι τεράστιο, ιδιαίτερα όσον αφορά το ερωτικό του κομμάτι. Γι’αυτή την έρευνα εστιάζω στα Τεξ, Ζαγκόρ και Διαβολίκ τα οποία θα μ’ενδιέφερε να μαζέψω αλλά δεν έχω πετύχει πουθενά. Ποτέ! Και που να πάμε στα πιο περίεργα… Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Ως κόμικς ιταλικής προέλευσης, για να τα διαβάσει κάποιος στο πρωτότυπο θα πρέπει να γνωρίζει ιταλικά. Και φυσικά γιατί μέσα σε αυτά τα μικρά τομάκια συχνά κρύβονται υπέροχες ιστορίες. Θυμάμαι ότι το πρώτο τεύχος της Κατάκτησης της Δύσης που έπεσε στα χέρια μου (σε τρυφερή ηλικία) με είχε συναρπάσει. Έκτοτε, κατάφερα να μαζέψω κάποια τεύχη αλλά σχεδόν όλα ήταν αποκομμένα από τόμους. Από τα 69 τεύχη της σειράς ελάχιστα πέτυχα να κυκλοφορούν και αυτά όχι σε πολύ καλή κατάσταση. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή πρόκειται για μια από τις κορυφαίες σειρές western comics της εποχής της. Η σειρά Comics Erotica δημοσίευσε κάποια εξαιρετικά ερωτικά κόμικς μεταξύ των οποίων και τις περισσότερες από τις κλασσικές ιστορίες του Guido Crepax και του Pichard, «δύο εκ των ιερών τεράτων» του χώρου. Αν και τα έχω πετύχει κάποιες φορές, θεωρώ ότι πρόκειται για μια δυσεύρετη σειρά που αξίζει να αναζητήσετε. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή πρόκειται για προσεγμένα άλμπουμ σε μεγάλο format στα οποία παρουσιάστηκε πολύ ενδιαφέρον υλικό που δεν δημοσιεύθηκε ποτέ ξανά στην ελληνική γλώσσα (με εξαίρεση τα άλμπουμ Λίζα και Μπέτι του Τζωρτζ Λεβί). Η σειρά Μπόμπυ και Λου και ο «αδελφός» τίτλος Τα Περιπετειώδη Ταξίδια του Ζερόμ αποτελούν ευχάριστα αναγνώσματα που συνδυάζουν το χιούμορ με την περιπέτεια, στο κλασσικό ύφος της ευρωπαϊκής σχολής. Απ’όσο θυμάμαι, διαφημίζονταν και στην τηλεόραση και ήταν όμορφες εκδόσεις αλλά κανένα από τα δύο δεν άντεξε στο χρόνο. Αν και ένα άλμπουμ από κάθε σειρά μπορεί να βρεθεί (το πρώτο κατά κανόνα που πιθανότατα είχε μεγαλύτερο τιράζ), γενικά νομίζω πως- παρά τον μικρό αριθμό άλμπουμ (3 και 4 αντίστοιχα)- πρόκειται για μια σειρά που «κλείνει» δύσκολα. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή πρόκειται για όμορφες, αυτοτελείς εκδόσεις που διαβάζονται ευχάριστα. Δεν μάζεψα ποτέ τη σειρά με το γενικό τίτλο Τα Χρυσά Κόμικς αλλά έχοντας διαβάσει αρκετά από αυτά, τη θεωρώ εξαιρετική για το είδος της. Όμορφη έκδοση και με καλή μετάφραση παρουσίασε αρκετά-όχι και τόσο γνωστά- γαλλοβελγικά κόμικς. Βλέπω κατά καιρούς να κυκλοφορούν κάποια τεύχη αλλά δεν είμαι σίγουρος κατά πόσο είναι εύκολο να «κλείσει» αλλά και για το τι τιμές «παίζουν» στην αγορά. Μάλλον δυσεύρετη σειρά. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Λόγω ποιότητας έκδοσης και επειδή απολαμβάνετε αυτού του είδους χιούμορ. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες σειρές που αξίζει να αναζητήσει κανείς είναι τα Περιπετειώδη Κόμικς. Επρόκειτο για ένα δεκαπενθήμερο πολυθεματικό περιοδικό που συγκέντρωνε κλασσικά περιπετειώδη comic strips. Φιλοξένησε πολλές δημοφιλείς και αντιπροσωπευτικές σειρές του είδους (οι περισσότερες παρουσιάστηκαν σε αυτοτελή επεισόδια) αλλά δεν γνώρισε την αναμενόμενη εμπορική επιτυχία και σταμάτησε στο όγδοο τεύχος. Σήμερα τα τεύχη είναι εξαιρετικά δυσεύρετα. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή τα τεύχη διαβάζονται ευχάριστα ακόμη και σήμερα και το υλικό που παρουσιάστηκε είναι πολύ αξιόλογο. Αυτές είναι πάνω κάτω οι σειρές που μ’ενδιέφεραν από την περίοδο αυτή και που θεωρώ πως παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους συλλέκτες ελληνικών εκδόσεων. Όσον αφορά μεμονωμένα άλμπουμ εκείνης της περιόδου, τα πιο δυσεύρετα θεωρώ πως είναι τα εξής (δεν μπαίνω σε λεπτομέρειες γιατί ελπίζω πως κάποιος καλός άνθρωπος θα βάλει τα links) : Που Πας Αμερική; -. Το είδα μία και μόνη φορά τη μέρα που το αγόρασα Ο Μισθοφόρος - Το είδα μία και μόνη φορά τη μέρα που το αγόρασα Οι Αιθίοπες - Αν και επανεκδόθηκε, όπως και όλα τα άλμπουμ του Κόρτο Μαλτέζε, η πρώτη έκδοση ήταν σπάνια, ήδη από την εποχή που κυκλοφόρησε. Στην επανέκδοση ο τίτλος άλλαξε σε Αιθιοπικά. Η Πόλη Που δεν Υπήρχε- Το έχω δει μόνο μία φορά. Οι Φάλαγγες της Μαύρης Τάξης – Λόγω κακού δεσίματος οι σελίδες φεύγουν εύκολα. Το έχω δει μόνο μία φορά. Σιμμιότο – Μέχρι τη φετινή επανέκδοση, το άλμπουμ το είδα μόνο μία φορά το 1993. Flash Gordon – Το έχω πετύχει κανα-δυο φορές. Όμορφη έκδοση. Ο Μοιραίος Ταγματάρχης – Εντάσσεται στη σειρά «Τοτέμ» αλλά ήταν το μόνο άλμπουμ σε μεγάλο format που κυκλοφόρησε. Στη συνέχεια ο τίτλος χρησιμοποιήθηκε για τη σειρά των comic strip άλμπουμ που έβγαλε η εταιρία. Πολύ όμορφο και πολύ σπάνιο. Η Σεξαιρετικές Περιπέτειες της Ζιζί και του Πήτερ Πανπάν – Αγνοούσα την ύπαρξη του μέχρι τη στιγμή που το αγόρασα. Το παράξενο είναι ότι κυκλοφόρησε από τη Μαμούθ. Το Τυφλό Κοπάδι – Όμορφο άλμπουμ που το έχω δει ελάχιστες φορές. Αda - Όμορφο άλμπουμ που το έχω δει ελάχιστες φορές. Τρελός Στύτης και Άλλα – Έχει επανεκδοθεί αλλά την πρώτη έκδοση δεν την έχω δει ποτέ. Batman Συλλεκτικό Τεύχος – Movie adaption της ταινίας του Tim Burton. Πολύ κακή βιβλιοδεσία. Δύσκολο να βρεθεί σε καλή κατάσταση. Η.P. και Τζουζέπε Μπέργκμαν – Εξαιρετικό άλμπουμ που το είδα μόνο τη φορά που το αγόρασα. Superspace: Μαξ ο Άσσος του 2000 - Όμορφο άλμπουμ που το είδα μόνο τη φορά που το αγόρασα. Torpedo 1936 - Όμορφο άλμπουμ που το είδα μόνο τη φορά που το αγόρασα. Τα Άλμπουμ της Βαβέλ – Όλα έχουν επανεκδοθεί (με εξαίρεση το Τυφλό Κοπάδι) αλλά οι πρωτότυπες εκδόσεις βρίσκονται δύσκολα. Ανθολογία Ερωτικών Κόμικς – Όμορφη σειρά. Τα 110 Χάπια και η Νύχτα των Βαρβάρων έχουν επανεκδοθεί, αλλά οι πρωτότυπες εκδόσεις καθώς και τα άλλα δύο της σειράς βρίσκονται δύσκολα. Οι Ανικανοποίητοι – Δεν το έχω δει ποτέ. Τον μόνο άνθρωπο που γνωρίζω ότι το έχει είναι ο Valtasar. Αστεία Ζωή – Όμορφο άλμπουμ, δύσκολο να βρεθεί. Κάμα Σούτρα- Όμορφο άλμπουμ, δύσκολο να βρεθεί. Ο Κόσμος Ανάποδα - Το είδα μία και μόνη φορά τη μέρα που το αγόρασα Κούκου – Δύο τεύχη που βρίσκονται δύσκολα. Μάπετ Σόου Comic – Δεν το έχω δει ποτέ. Μέρα Οργής 1 και 2 – Εξαιρετικά και δυσεύρετα. Η Μπαλάντα της Αλμυρής Θάλασσας – Την πρώτη έκδοση δεν την έχω δει ποτέ Ο Μπαμπάς Μου – Δυσεύρετο. Morbus Gravis – Την πρώτη έκδοση, η οποία περιλαμβάνει μόνο το πρώτο από τα δύο άλμπουμ δεν την έχω δει ποτέ. Στην επανέκδοση υπήρξαν δύο τόμοι με τον τίτλο Morbus Gravis I και ΙΙ αντίστοιχα. Ντυράνγκο – Δυσεύρετο. Ουπς! - Την πρώτη έκδοση δεν την έχω δει ποτέ. (Μου τη χάρισε μια φίλη πριν από λίγους μήνες). Προσοχή στο Κτήνος- Η πρώτη έκδοση είναι δυσεύρετη. Σνόρκελς – Τρία άλμπουμ, δεν τα έχω δει ποτέ Σομόζα και Γόμορρα – Δυσεύρετο. Τρινό – Δυσεύρετο. Τα Μικρά Πράσινα Ανθρωπάκια- Δυσεύρετο. Άλμπουμ του Mordillo - Γενικά δεν βρίσκονται εύκολα, ιδιαίτερα εκείνα που κυκλοφόρησαν στις αρχές τις δεκαετίας. Philipino Food – Όμορφα σουρεαλιστικά comic strip σ’ένα δύσκολο να βρεθεί άλμπουμ. Ranxerox – Από τα δύο άλμπουμ που έχουν κυκλοφορήσει με τον συγκεκριμένο πρωταγωνιστή, αυτό είναι το πιο δύσκολο να βρεθεί. Α! και το πιο ωραίο. Η Ζωή του Salvador Dali – Μια πολύ όμορφη κόμικς βιογραφία (με σκληρό εξώφυλλο και έγχρωμη) για τον μεγάλο ζωγράφο. Εξαιρετικά δυσεύρετο. Τα Φαινόμενα Απατούν/Το Ημερολόγιο της Σάνταρα Φ. – Δυσεύρετο. 1990-1999 Και φτάνουμε στη δεκαετία του ’90, μια παράξενη δεκαετία για τις ελληνικές εκδόσεις από πολλές απόψεις. Αν έδινα έναν χαρακτηρισμό στο εκδοτικό σκηνικό της εποχής εκείνης, αυτός θα ήταν το «μεταβατικό». Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας χαρακτηρίστηκαν από το κλείσιμο σχεδόν όλων εκείνων των περιοδικών που κυριάρχησαν στον εκδοτικό χώρο την προηγούμενη δεκαετία (πολυθεματικά, υπερηρωϊκά, πολεμικά, εβδομαδιαία χιουμοριστικά) αλλά και εκείνα που επιβίωσαν (Βαβέλ και ΠαραΠέντε) δεν περνούσαν και την καλύτερη τους περίοδο. Παράλληλα, αυξάνεται ο αριθμός των εξειδικευμένων βιβλιοπωλείων κόμικς και για πρώτη φορά ο Έλληνας αναγνώστης μπορεί να έχει άμεση και σταθερή πρόσβαση στις εκδόσεις της αμερικανικής αγοράς (πάντα με μεγάλο κόστος). Η εβδομαδιαία έκδοση, που χαρακτήριζε το μέσο περιοδικό κόμικς που εμφανίζονταν στα περίπτερα, αντικαταστάθηκε από τη μηνιαία αλλά ταυτόχρονα ανέβηκε κατακόρυφα το επίπεδο της μετάφρασης και της εκτύπωσης των εκδόσεων. Τα mainstream βιβλιοπωλεία άρχισαν να φιλοξενούν πιο συστηματικά κόμικς στα ράφια τους και οι αναγνώστες άρχισαν να συνειδητοποιούν τον ρόλο τους τόσο ως «αναγνώστες με απαιτήσεις», όσο και ως συλλέκτες. Και να μη ξεχάσουμε φυσικά και το διαδίκτυο, που άλλαξε τη ζωή του Έλληνα συλλέκτη για πάντα. Οι Σειρές Λίγο καιρό αφότου ολοκληρώθηκε η έκδοση και των τελευταίων ηπερηρωϊκών κόμικς της προηγούμενης δεκαετίας, εμφανίστηκαν τα Batman και Superman των εκδόσεων Πέργαμος (1995). Η πρώτη δημοσίευε τη σειρά Batman Adventures και η δεύτερη ξεκίνησε με το Superman: Man of Steel, στη συνέχεια δημοσίευσε το The Death of Superman Saga και έκλεισε με το Superman Adventures. Και οι δύο τίτλοι είχαν το ίδιο format, υπήρξαν φροντισμένες εκδόσεις και ευτύχησαν και να ολοκληρώσουν τις ιστορίες τους (οι οποίες ήταν καλές) και να βγάλουν αρκετά τεύχη. Δυστυχώς, πέρα από κάποια σκόρπια νούμερα, τα τεύχη δεν βρίσκονται. Προσοχή στα τεύχη #41-43, του Superman τα οποία έχουν το ίδιο ακριβώς εξώφυλλο αλλά διαφορετικό περιεχόμενο. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή πρόκειται για όμορφες εκδόσεις, με ολοκληρωμένο και ενδιαφέρον υλικό. Η περίπτωση της Modern Times υπήρξε ένα από τα πιο παράξενα εκδοτικά συμβάντα στο χώρο των ελληνικών κόμικς. Η εταιρία κυκλοφόρησε δεκάδες τίτλους, οι οποίοι διαδέχονταν άστατα ο ένας τον άλλον και διαφημίζονταν συνεχώς στην τηλεόραση σε prime time. Ουσιαστικά υπήρξε ένας media-κός βομβαρδισμός του αναγνωστικού κοινού με εκδόσεις και τηλεοπτικές διαφημίσεις, πρωτόγνωρος για εκδόσεις κόμικς και για μια επταετία περίπου μονοπώλησε σχεδόν την αγορά στα περίπτερα. Η εταιρία εξέδωσε πολλούς και ενδιαφέροντες τίτλους (και άλλους τόσους αδιάφορους) σε διάφορα format. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες για τον κάθε τίτλο ξεχωριστά απλά θα σημειώσω το παράδοξο της υπόθεσης. Ενώ λοιπόν θα έπρεπε οι τίτλοι της Modern Times, να βρίσκονται πολύ εύκολα και λόγω μεγάλου τιράζ και λόγω μικρού αριθμού τευχών ανά σειρά αλλά και λόγω του ότι δεν έχουν περάσει και τόσα πολλά χρόνια από την έκδοση τους, αυτό δεν συμβαίνει. Δεν γνωρίζω ακριβώς τους λόγους (αν και ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αναφέρουν πως το μεγαλύτερο μέρος του απούλητου υλικού πολτοποιήθηκε) αλλά το σίγουρο είναι πως (πέρα από σκόρπια τεύχη) δύσκολα μπορεί κάποιος να «κλείσει» μια σειρά της εν λόγω εταιρίας. Να σημειώσω, επίσης, πως το Spider-Man Adventures #1 (ο πρώτος τίτλος της Modern Times) εξαντλήθηκε πολύ γρήγορα και δεν επανεκδόθηκε και γι’αυτό το λόγο απουσιάζει και από τον πρώτο τόμο της σειράς. Το ίδιο ισχύει και για το άλμπουμ James Bond: Ο Άντρας με το Χρυσό Περίστροφο. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Η συλλογή των τίτλων της Modern Times ουσιαστικά αφορά μόνο όσους συλλέγουν αποκλειστικά ελληνικές εκδόσεις. Αν και η εταιρία δεν χαίρει εκτίμησης στου κύκλους των συλλεκτών, έχει κυκλοφορήσει και πολύ αξιόλογο υλικό που δεν μεταφράστηκε ποτέ ξανά στην ελληνική γλώσσα. Μας έχει μείνει η εντύπωση πως τα κόμικς της βρίσκονται εύκολα αλλά αυτό δεν ισχύει. Η σειρά Aγόρι Comics διαδέχτηκε την έκδοση του εβδομαδιαίου πολυθεματικού Αγόρι και απευθύνονταν σε νεαρό αναγνωστικό κοινό. Αν και εβδομαδιαία, εξέδωσε μόνο τέσσερα τεύχη και εξαφανίστηκε γρήγορα. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Μόνο λόγω σπανιότητας και από ενδιαφέρον για τις ελληνικές εκδόσεις. Η σειρά Starblazer αποτέλεσε άλλο ένα βραχύβιο εκδοτικό πείραμα. Κυκλοφόρησε πέντε μηνιαία τεύχη με αυτοτελείς ιστορίες επιστημονικής φαντασίας που διαβάζονται ευχάριστα αλλά δυστυχώς δεν βρήκε την απαιτούμενη ανταπόκριση. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Για ιστορικούς λόγους αλλά και γιατί τα τεύχη αξίζουν. Η εταιρία Αλφα-Μι/Oscar Press/FunMedia εξέδωσε μια σειρά από χιουμοριστικά κυρίως περιοδικά που απευθύνονταν σε αναγνώστες όλων των ηλικιών (κυρίως μικρότερων αλλά γιατί να το κάνουμε θέμα , ξεκινώντας από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και φτάνοντας μέχρι τα πρώτα χρόνια αυτής του 2000. Μεταξύ αυτών ήταν τα Ποπάυ, Ντένις ο Τρομερός, Tom and Jerry, Αντιρίξ και Συμφωνίξ, Λεγεώνα των Υπερηρώων (το 2002) και πιθανόν και άλλα. Αν και σε γενικές γραμμές κυκλοφόρησαν αρκετά τεύχη από κάθε σειρά, μετά το κλείσιμο της εκδοτικής τα τεύχη είναι εξαφανισμένα. Σίγουρα βρίσκονται σκόρπια νούμερα από εδώ και από εκεί, αλλά έχω την εντύπωση πως και εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με «εύκολα» τεύχη. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Λόγω του ότι απευθύνονταν σε νεαρούς κυρίως αναγνώστες, το συλλεκτικό ενδιαφέρον περιορίζεται. Από την άλλη, όσοι συνέλλεξαν τις προηγούμενες εκδόσεις αυτών των τίτλων, δεν αποκλείεται να ενδιαφέρονται. Οι εκδόσεις Delta Comics κυκλοφόρησαν μια σειρά τίτλων που ξεχώριζαν για την ποιότητα τους ως εκδόσεις αλλά και για το περιεχόμενο τους. Το περιοδικό MAD, η σειρά Κωδικός ΧΙΙ και το Cyber Force υπήρξαν από τις πιο ενδιαφέρουσες κυκλοφορίες της δεκαετίας. Δυστυχώς η εταιρία έκλεισε (και απ’ότο γνωρίζω το κλείσιμο της δεν είχε να κάνει με τις πωλήσεις των περιοδικών της) και τα τεύχη εξαφανίστηκαν. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Πολύ απλά γιατί αξίζουν. Άλλο ένα χιουμοριστικό περιοδικό που έβρισκε κανείς κατά κόρον στα περίπτερα της εποχής ήταν το Garfield των εκδόσεων Δεληγιώργη. Η έκδοση ήταν φροντισμένη και το υλικό ενδιαφέρον (με την προϋπόθεση βέβαια ότι σας αρέσει ο Garfield) και έβγαλε πολλά τεύχη. Δεν τα συνέλεξα ποτέ αλλά –με μια μικρή επιφύλαξη- δεν νομίζω ότι πρόκειται για τεύχη που βρίσκονται εύκολα. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή παρουσίασε strips και από την τρέχουσα αλλά και από παλαιότερες περιόδους του χαρακτήρα, τα οποία συμπλήρωνε και με άλλες σειρές. Γενικά επρόκειτο για ένα έντυπο που άξιζε τα λεφτά του και διαβάζεται και σήμερα ευχάριστα. Αρκετά χρόνια πριν βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες το πολυσυζητημένο 300 του Frank Miller, η Μαμούθκόμιξ κυκλοφόρησε σε μορφή πέντε μηναίων τευχών το ομώνυμο limited series που ενέπνευσε τη δημιουργία της ταινίας. Μπορεί η συγκεντρωτική, πολυτελής έκδοση της σειράς, λίγο αργότερα σε έναν τόμο να έκλεψε τις εντυπώσεις, αλλά τα πρωτότυπα τεύχη έχουν εξαφανιστεί. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Κυρίως λόγω της σπανιότητας τους και γιατί σας αρέσει να έχετε τις πρώτες εκδόσεις από τα κόμικς που αγαπάτε. Η τελευταία απόπειρα αναβίωσης της σειράς Zagor έγινε από τις εκδόσεις Κόμπρα Press και δυστυχώς υπήρξε βραχύβια. Το χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης έκδοσης ήταν το μεγάλο format, αντίστοιχο με τις προηγούμενες εκδόσεις της συγκεκριμένης εταιρίας γεγονός όμως που επηρέαζε το τελικό αποτέλεσμα στην εκτύπωση. Κυκλοφόρησαν τέσσερα μηνιαία τεύχη και με την ακύρωση της σειράς τα τεύχη εξαφανίστηκαν. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή σας αρέσει ο συγκεκριμένος χαρακτήρας και οι ιστορίες, αν δεν κάνω λάθος, ήταν αδημοσίευτες στην Ελλάδα. Ο Gaston Ο Γκάφας είναι ένας από τους πιο δημοφιλής χαρακτήρες της γαλλοβελγικής σκηνής. Η ελληνική έκδοση κυκλοφόρησε επτά μηνιαία έγχρωμα άλμπουμ στο γνωστό format που κυκλοφορούν οι γαλλοβελγικές εκδόσεις στη χώρα μας, τα οποία υπήρξαν φροντισμένες εκδόσεις που διαβάζονταν ευχάριστα. Θυμάμαι να τα βλέπω να κυκλοφορούν στα περίπτερα αλλά μετά εξαφανίστηκαν. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή το χιούμορ τους αντέχει στο χρόνο και επειδή ο Franquin υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και δημοφιλέστερους ευρωπαίους δημιουργούς. Το Penthouse Comix υπήρξε μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση περιοδικού που προσέγγιζε την αισθητική του Heavy Metal αλλά εστίαζε περισσότερο στο χιούμορ και το σεξ και συγκέντρωνε κόμικς και εικονογραφήσεις γνωστών και σημαντικών Αμερικανών (κυρίως) δημιουργών. Από τα τριάντα τρία τεύχη που κυκλοφόρησαν στην Αμερική, στην Ελλάδα κυκλοφόρησαν πέντε τεύχη, εξαιρετικής εκτυπωτικής ποιότητας, τα οποία όμως δεν ξαναείδαμε μετά την παύση της κυκλοφορίας τους. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή πρόκειται για καλογραμμένα και καλοσχεδιασμένα κόμικς, πικάντικης θεματολογίας που πραγματικά «διαβάζεις και με τα δύο χέρια» όπως έλεγε και η διαφήμιση της έκδοσης. Τα άλμπουμ Σε γενικές γραμμές, τα περισσότερα από τα άλμπουμ που κυκλοφόρησαν μέσα στη συγκεκριμένη δεκαετία βρίσκονται σχετικά εύκολα (ή τουλάχιστον αυτή είναι η εικόνα που έχω) οπότε εδώ η λίστα είναι αρκετά μικρή. Υπάρχει κάποιο θέμα με διάφορα άλμπουμ και σειρές της Μαμούθκόμιξ από αυτή την περίοδο τα οποία έχουν εξαφανιστεί ή η διάθεση τους έχει μειωθεί πολύ. Δεν έχω ακριβή εικόνα για το ποια άλμπουμ είναι αυτά γιατί το υλικό αυτής της περιόδου το είχα συλλέξει την εποχή που κυκλοφορούσε. Απλά ένα φίλος πρόσφατα μου ανέφερε ότι δυσκολεύτηκε πολύ να βρει τα Σπιρού και Φαντάζιο του Franquin που εξέδωσε η εταιρία και κατά καιρούς ακούω αντίστοιχα σχόλια και για άλλες σειρές. Το γεγονός επίσης ότι δύο παλέτες με άλμπουμ της Μαμούθ (αγνώστου περιεχομένου) πολτοποιήθηκαν πριν από λίγα χρόνια, ενδεχομένως να δικαιολογεί την έλλειψη σε κάποιους τίτλους. Πέραν αυτού, όμως, δεν έχω κάποια παραπάνω πληροφορία. Όσον αφορά άλλες εκδόσεις, αυτές που θεωρώ σχετικά δυσεύρετες- όχι όμως απαραιτήτως και ενδιαφέρουσες είναι: Ex Libris Eroticis – Ένα πολύ όμορφο ερωτικό άλμπουμ από τις Εκδόσεις του Ρόδου. Στο εξωτερικό έχει κυκλοφορήσει και ένα δεύτερο άλμπουμ από τον ίδιο δημιουργό. Fido Dido 101 – Δεν το έχω οπότε δεν ξέρω αν αξίζει. Το έχω δει όμως ελάχιστες φορές. Garfield ο Διεθνής – Άλλο ένα αλμπουμάκι με strips του Jim Davis με τον γνωστό γάτο. Δεν το έχω δει ποτέ. Mafalda 25 – Μια όμορφη έκδοση από τις εκδόσεις Βαβέλ που περιέχει υλικό από διάφορες περιόδους της Mafalda που δεν συμπεριλήφθηκαν στα 12 αρχικά τομάκια. Απαραίτητο συμπλήρωμα στη συλλογική πολυσέλιδη και σληρόδετη έκδοση της Μέδουσας και φυσικά για τους fans της συγκεκριμένης «ηρωϊδας». Pinnochia – Μια φροντισμένη έκδοση και μια όμορφη ερωτική παραλλαγή της γνωστής ιστορίας. Οι Περιπέτειες ενός Δον Ζουάν – Ένα από τα δύο τελευταία άλμπουμ του Pichard που εκδόθηκαν στη χώρα μας. Κάρμεν- Και αυτό είναι το δεύτερο. Snoopy: Οι Σκύλοι δεν τρώνε Επιδόρπιο – Ακόμη ένα άλμπουμ με strips από το Peanuts, αυτή τη φορά από τις εκδόσεις Λιβάνη. Δεν το έχω δει ποτέ. 1980-1990: Η Δεκαετία της Αλητείας – Ένα πολύ όμορφο και χορταστικό άλμπουμ από τον Garry Trudeau που συγκεντρώνει άφθονα comic strips της σειράς Doonsbery. Το έχω δει κανα-δυο φορές αλλά γενικά δεν… Andy Cap – Ένα ακόμη comic strip άλμπουμ των εκδόσεων Λιβάνη που δεν έχω δει ποτέ. Αμόκ – Ένα ελαφρώς ερωτικό άλμπουμ του Marcello από τις Εκδόσεις του Ρόδου. Το έχω δει ελάχιστες φορές. Η Γλυκιά Μόνα – Ένα όμορφο ερωτικό άλμπουμ του Leone Frollo από τις εκδόσεις ΠαραΠέντε. Δεν είμαι σίγουρος για το πόσο συχνά βρίσκεται πλέον. Τρελές Αδερφές – Ένα όμορφο και αστείο άλμπουμ από τον Ralf Konig. Δεν είμαι σίγουρος για το πόσο συχνά βρίσκεται πλέον. Ο Χάρτινος Άνθρωπος – Ένα ελαφρώς διαφορετικό άλμπουμ του Milo Manara. Η πρώτη έκδοση από το ΠαραΠέντε είναι δυσεύρετη. Για την επανέκδοση από την Espresso δεν έχω εικόνα. 2000-και πέρα… Η δεκαετία του 2000 υπήρξε η πιο δημιουργική και πλούσια σε παραγωγή περίοδος στην ιστορία των ελληνικών κόμικς. Η εκτεταμένη χρήση του διαδικτύου, το πλήθος των εξειδικευμένων καταστημάτων, η μαζική έκδοση αυτοχρηματοδοτούμενων εκδόσεων, η ελληνική έκδοση σημαντικών τίτλων της παγκόσμιας ιστορίας του μέσου, η εμφάνιση δεκάδων νέων ελλήνων δημιουργών, η καθιέρωση και ο πολλαπλασιασμός εκδηλώσεων και φεστιβάλ για τα κόμικς, οι εξειδικευμένες ιστοσελίδες, fora και blogs και η εμφάνιση μικρών και πλήρως προσανατολισμένων στα κόμικς εκδοτικών οίκων, συνθέτουν ένα πρωτόγνωρο σκηνικό για τις εκδόσεις κόμικς στην Ελλάδα. Δυστυχώς, η άφιξη της οικονομικής κρίσης και ο αντίκτυπος της στον χώρο των εκδόσεων άλλαξε σημαντικά τα δεδομένα αλλά η ιστορία γράφεται παράλληλα με αυτές εδώ τις γραμμές. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, λόγω του πρόσφατου των συγκεκριμένων εκδόσεων, τα «δύσκολα» κομμάτια είναι σαφώς πιο περιορισμένα, παρόλα αυτά υπάρχουν. Για να δούμε λοιπόν: Στο ξεκίνημα της συστηματικής ενασχόλησης τους με τα κόμικς, οι εκδόσεις Anubis παρουσίασαν μια σειρά από πολύ ενδιαφέροντες τίτλους, πολλοί από τους οποίους κυκλοφόρησαν με τη μορφή μηνιαίων τευχών στα περίπτερα. Δεν έχω εικόνα κατά πόσο τα τεύχη της Anubis διατίθενται ακόμα από την κεντρική τους διάθεση, αλλά σίγουρα η εμφάνιση τους στα περίπτερα είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Τα περισσότερα δέθηκαν σε τόμους και κυκλοφορούν γενικώς, αλλά μεμονωμένα τεύχη, ειδικά των πρώτων ετών δεν νομίζω πως βρίσκονται εύκολα. Επίσης, κάποια από τα graphic novel τους κατά καιρούς παρουσιάζονται σε έλλειψη αλλά επειδή αυτό αλλάζει ακόμη, λόγω επιστροφών κτλ. δεν μπορούμε προς το παρόν ν’ αναφέρουμε κάποιους σίγουρα εξαντλημένους τίτλους. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή τα τεύχη τους (μέχρι πρόσφατα) αποτελούσαν φροντισμένες ποιοτικά εκδόσεις και επειδή το δέσιμο τους σε τόμους (καθώς και η γραφιστική επιμέλεια αυτών) αλλοιώνει ένα μέρος της αισθητικής τους (αυτό μπορείτε να το καταλάβετε μόνο αν τοποθετήσετε τα απλά τεύχη δίπλα στα «δεμένα»). Το περιοδικό 9 της Ελευθεροτυπίας αποτέλεσε έκδοση ορόσημο της δεκαετία του 2000 και συνεισέφερε σημαντικά στη διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής σκηνής των κόμικς. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες για το ρόλο και τη συμβολή του περιοδικού στον χώρο, καθώς αυτό είναι θέμα άλλου thread και γενικά σηκώνει συζήτηση. Στο καθαρά συλλεκτικό κομμάτι, σημειώνω πως αν και τα τεύχη του κυκλοφορούν σε πολύ χαμηλές τιμές (της τάξης των 0,50) δεν θεωρώ πως είναι ιδιαίτερα εύκολο να βρεθούν και μάλιστα σε καλή κατάσταση. Το γεγονός ότι το περιοδικό σταμάτησε, ο μεγάλος αριθμός τευχών αλλά και η φτηνή ποιότητα έκδοσης (από ένα σημείο και μετά), δυσκολεύουν κάποιον να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη σειρά του περιοδικού. Ναι μεν το περιοδικό κυκλοφορούσε σε μεγάλο τιράζ, αλλά πόσα από τα τεύχη αυτά βρίσκονται σήμερα όταν μιλάμε για ένα έντυπο που εκδίδονταν σε εβδομαδιαία βάση επί δέκα χρόνια, αντιμετωπίζονταν από πολλούς ως ένα ακόμη ένθετο εφημερίδας που πετάγονταν μαζί με τα υπόλοιπα και χωρίς κεντρικό σημείο διάθεσης πλέον; Το ίδιο ισχύει και για τα άλμπουμ που κυκλοφόρησαν με την υποστήριξη του περιοδικού. Λόγω των δικαστικών διενέξεων μεταξύ εφημερίδας και εργαζομένων το στοκ, προς το παρόν, δεν διατίθεται, ενώ ο πρόωρος θάνατος του Μιχάλη Πρωτοψάλτη των εκδόσεων Βιβλιοπέλαγος, ο οποίος ενώσω λειτουργούσε η εφημερίδα είχε την αποκλειστική διάθεση των άλμπουμ και εξακολουθούσε να διακινεί το στοκ της αποθήκης του και μετά το κλείσιμο της εφημερίδας, αφήνει ερωτηματικά για τη μελλοντική διάθεση του υλικού. Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή- σε μεγάλο βαθμό-στις σελίδες του παρουσιάστηκε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι των ελληνικών και όχι μόνο κόμικς της δεκαετίας και επειδή δημοσίευσε κάποια υπέροχα και κλασσικά κόμικς. Οι εκδόσεις H2O Books, στις αρχές της δεκαετίας, κυκλοφόρησαν τέσσερεις δημοφιλείς τίτλους του περιοδικού 2000AD. Δυστυχώς η έκδοση των Judge Dredd, Sláine, Durham Red και Sinister Dexter υπήρξε βραχύβια και σήμερα τα τεύχη δεν βρίσκονται ιδιαίτερα εύκολα (τουλάχιστον όλα). Γιατί αξίζει να τα συλλέξει κανείς: Επειδή πρόκειται για φροντισμένες εκδόσεις και ιστορίες όπως τα “Necropolis” (Judge Dredd) και “Horned God” (Sláine) που παρουσιάστηκαν στις σελίδες τους, θεωρούνται κλασσικές. Το τέλος της δεκαετίας και η οικονομική κρίση, μας έφερε αντιμέτωπους με διάφορα λουκέτα εκδοτικών οίκων που δραστηριοποιούνταν στον χώρο των κόμικς. Δεν γνωρίζω κατά πόσο το στοκ των συγκεκριμένων εκδοτικών είναι διαθέσιμο αλλά σίγουρα από την ώρα πολύ κλείνει μια επιχείρηση, τα κόμικς της σταδιακά εξαφανίζονται από την αγορά ή διατίθενται κατά περίπτωση. Οπότε, οι συλλέκτες ελληνικών εκδόσεων ας έχουν υπόψη τους ότι οι εκδόσεις από Ελληνικά Γράμματα, Zoobus και Ψυχής τα Λαμπυρίσματα βρίσκονται σε μια κατάσταση που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως “status unknown”, που μεταφράζεται σε «αν σας ενδιαφέρει κάτι από τους συγκεκριμένους εκδότες, σπεύστε, γιατί μπορεί αργότερα να μην το βρείτε…». Για την ιστορία να αναφέρω ότι o πρώτος τόμος του Maus των εκδόσεων Zoobus είχε εξαντληθεί πριν ακόμη αποδραστηριοποιηθεί η εκδοτική. Και κάποια άλμπουμ τα οποία δεν βρίσκονται πλέον εύκολα: Hellboy – Το πρώτο από τα τρία άλμπουμ που εξέδωσε η Jemma Press και μια από τις πρώτες κυκλοφορίες της εταιρίας είναι εξαντλημένο από την εκδοτική. YUS – Περιοδικό σε μορφή άλμπουμ με κόμικς αποκλειστικά από τη Σερβία. Κυκλοφόρησε μόνο ένα τεύχος και έχω πολύ καιρό να το δω. Η Έλσα στον Κόσμο των Μεγάλων – Σκληρόδετη, δίχρωμη έκδοση με χιουμοριστικά στριπ και γελοιογραφίες. Εξαφανίστηκε όσο ξαφνικά εμφανίστηκε. Αν θυμάμαι καλά, η εκδοτική είχε έδρα στη Λάρισα (αλλά δεν μιλάμε για τον «μεγαλοεκδότη του Κάμπου»). Η Καπότα Δολοφόνος – Ένα από τα τελευταία άλμπουμ που εξέδωσαν οι εκδόσεις Βαβέλ. Είχε παρουσιαστεί σε συνέχειες και στις σελίδες του περιοδικού. Έχω καιρό να το δω. Μοιραίο Ραντεβού- Άλλο ένα άλμπουμ του Milo Manara που εμφανίστηκε από το πουθενά. Δεν νομίζω να έχει επανεκδοθεί. Παζολίνι Pig! Pig! Pig! – Μια όμορφη μυθιστορηματική βιογραφία του Pazolini σε υπερπολυτελή έκδοση (μεγάλο format και σκληρόδετο) από μια άγνωστη σε μένα εκδοτική. Εξαφανίστηκε όσο ξαφνικά εμφανίστηκε. Χάμετ - Μια όμορφη μυθιστορηματική βιογραφία του Hammet σε υπερπολυτελή έκδοση (μεγάλο format και σκληρόδετο) από μια άγνωστη σε μένα εκδοτική. Εξαφανίστηκε όσο ξαφνικά εμφανίστηκε. Οι Περιπέτειες του Πινόκιο σε Κόμικ- Δεν το έχω δει ποτέ. Έμαθα ότι κυκλοφόρησε κανα-δυο χρόνια αφότου βγήκε. Έλληνες Δημιουργοί Η συλλογή εκδόσεων κόμικς από Έλληνες δημιουργούς, μέχρι πρόσφατα αποτελούσε ένα ιδιαίτερα δύσκολο «άθλημα» για τους απανταχού συλλέκτες καθώς επρόκειτο ουσιαστικά για «αχαρτογράφητη περιοχή». Η εμφάνιση και η οργανωμένη βάση δεδομένων του greekcomics.gr καθώς και το βιβλίο Τα Ελληνικά Comics του Soloup, προσέφεραν ουσιαστικές απαντήσεις σχετικά με το τι κυκλοφόρησε, πότε και από ποιον. Αυτό φυσικά μόνο για τα άλμπουμ και τα περιοδικά εκείνα που θα χαρακτηρίζαμε «επίσημες» εκδόσεις, γιατί στον τομέα των αυτοεκδόσεων, υπάρχουν ακόμα άφθονα κενά. Τα ελληνικά κόμικς άλμπουμ και περιοδικά φέρουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά έκδοσης και αυτά σε ένα βαθμό κάνουν την όλη αναζήτηση τους ιδιαίτερη. Ο συλλέκτης και αναγνώστης οφείλει να γνωρίζει ότι η έκδοση τους κατά κανόνα υπήρξε ασταθής και καθορίζεται από τους οικονομικούς παράγοντες και τα εκδοτικά χαρακτηριστικά της χρονικής περιόδου που εκδίδονται. Ιδιαίτερα τις δεκαετίες του 1980 και 1990, με εξαίρεση τους εκδοτικούς οίκους που ασχολούνταν συστηματικά με τις εκδόσεις κόμικς, παρουσιάστηκαν διάφορα άλμπουμ ελλήνων δημιουργών από άσχετους με τα κόμικς εκδοτικούς χωρίς κάποια συνέχεια. Επί της ουσίας, αρκούσε κάποιος δημιουργός να έχει «πρόσβαση» σε κάποιον εκδότη για να κυκλοφορήσει η δουλειά του, ακόμα και αν τα υπόλοιπα βιβλία του εκδοτικού ήταν «συνταγές μαγειρικής για εξωγήινους». Επίσης, είναι συχνό το φαινόμενο κάποια από τα ελληνικά άλμπουμ να κινούνται μεταξύ επίσημης έκδοσης και αυτοέκδοσης. Αυτό εξασφάλιζε μεν την έκδοση τους, αλλά η διανομή τους περιορίζονταν από τις δυνατότητες του εκάστοτε δημιουργού και διακόπτονταν τη στιγμή που ο δημιουργός έχανε το ενδιαφέρον του. Το τιράζ το ελληνικών άλμπουμ αρχικά ακολουθούσε τα συνηθισμένα τιράζ των βιβλίων (συνήθως μεταξύ 2000 και 3000 αντίτυπα) αλλά σταδιακά, συνειδητοποιώντας εκδότες και δημιουργοί ότι η ζήτηση είναι πολύ μικρότερη, αυτό περιορίστηκε στα 500-1000 κομμάτια. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο κάποια παλιά άλμπουμ με λίγο ψάξιμο βρίσκονται ακόμα ενώ κάποια πιο πρόσφατα έχουν εξαντληθεί. Επίσης, η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για κάποιους τίτλους και δημιουργούς (αλλά και ο παράγοντας τύχη) ξέθαψε κάποια «εξαντλημένα» άλμπουμ από τις αποθήκες (οι περιπτώσεις των- για πολλά χρόνια εξαφανισμένων- Τσιγγάνικη Ορχήστρα και Παντεχνής). Από τη δεκαετία του 2000 και μετά ο ρυθμός έκδοσης ελληνικών κόμικς αυξήθηκε κατακόρυφα και η παρουσία εκδοτικών οίκων που εξειδικεύονται στα κόμικς ελλήνων δημιουργών, δημιούργησε νέα δεδομένα στο χώρο. Ακολουθούν κάποιοι τίτλοι που θεωρώ ότι αξίζουν να αναζητήσει κάποιος και των οποίων η διαθεσιμότητα είναι περιορισμένη. Η πρώτη εκδοτική εταιρία (που έχω υπόψη μου) η οποία εστίασε αποκλειστικά στα κόμικς Ελλήνων δημιουργών υπήρξαν οι Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις (ΑΣΕ), τη δεκαετία του 1980. Πέρα από τις Κωμωδίες του Αριστοφάνη (Αποστολίδης-Ακκοκαλίδης) οι οποίες επανεκδόθηκαν πολλές φορές (και αποτελούν το πιο επιτυχημένο εμπορικά ελληνικό κόμικ μαζί με τα άλμπουμ του Αρκά και το Logicomix), κυκλοφόρησαν άλλοι τέσσερεις, πιο πειραματικοί πλην όμως ενδιαφέροντες τίτλοι. Τα Άγριοι Άνεμοι (Σωτήρης Αναστασίου), το Ελιξίριο της Νεότητας (Νίκος Μυρίτης), Μια Άθλια Ιστορία (Αντώνης Φωτόπουλος) και Στον Ύψιστο Ένταυθα (Γρηγόρης Παπαδογιάννης) αποτελούν αξιοπρεπέστατα δείγματα μιας ιδιαίτερης για την εξέλιξη των ελληνικών κόμικς περιόδου, τα οποία αξίζει να διαβαστούν και θα δυσκολευτείτε να βρείτε. Τα άλμπουμ της σειράς Ο Τρίτος Δρόμος του Γιάννης Ιωάννου, θεωρούνται για πολλούς μελετητές κάποια από τα σημαντικότερα ελληνικά κόμικς που εμφανίστηκαν ποτέ. Έχοντας διαβάσει μόνο ένα άλμπουμ της σειράς, σημειώνω πως πρόκειται για ένα ευφυέστατο και άρτιο στην εκτέλεση του πόνημα που ακροβατεί με ιδανικό τρόπο μεταξύ γελοιογραφίας και κόμικς. Η καταγραφή της επικαιρότητας της εποχής, καθιστά την επανέκδοση του μάλλον ανέφικτη και είναι αλήθεια ότι δύσκολα θα μιλήσει σε νεώτερους ηλικιακά αναγνώστες. Παρόλα αυτά, η σειρά αποτελεί μια υπέροχη καταγραφή της ελληνική κοινωνίας της δεκαετίας του ’80 και η σχολιαστική ματιά του δημιουργού είναι διαχρονική. Αξίζει να διαβάσετε τα άλμπουμ (ιδιαίτερα οι άνω των τριάντα) αφού πρώτα τα βρείτε βέβαια, σε μια νορμάλ τιμή. Οι πρώτες δουλειές του Soloup, Ο Ανθρωπόλυκος και τα δύο άλμπουμ του Μήτσου Κυκλάμινου, φαίνεται να κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Κομμούνα και Εναλλακτικές Εκδόσεις αλλά επί της ουσίας επρόκειτο για αυτοεκδόσεις. Πολύ αξιόλογα και τα τρία- τόσο ως εκδόσεις όσο και ως περιεχόμενο- αντέχουν στον χρόνο και έχουν εξαφανιστεί από την αγορά. Και οι δύο τίτλοι επανεκδόθηκαν σε πολύ φροντισμένες εκδόσεις από το ΚΨΜ (με έξτρα υλικό, εισαγωγές και σημειώσεις) αλλά η πρώτη έκδοση έχει πάντα άλλη χάρη. Οι διασκευή σε κόμικς της Ελληνικής Μυθολογίας του Νίκου Τσιφόρου που κυκλοφόρησε το 1986, παρουσιάστηκε σε τρία όμορφα άλμπουμ (Θησέας, Ηρακλής, Ιάσονας). Πρόκειται για μία από τις πιο επιτυχημένες καλλιτεχνικά διασκευές ελληνικής μυθολογίας σε κόμικς, τα οποία επανεκδόθηκαν το 2013 ως ένθετα της εφημερίδας Το Βήμα, αλλά οι πρωτότυπες εκδόσεις βρίσκονται σχετικά δύσκολα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, ο Τάσος Αποστολίδης, υπεύθυνος της σειράς κόμικς των ΑΣΕ τη δεκαετία του ’80, επανέρχεται στον ίδιο ρόλο για τις εκδόσεις Κώμος. Πέρα από την επανέκδοση των Κωμωδιών του Αριστοφάνη, οι εκδοτική παρουσίασε τρία ακόμη άλμπουμ. Ο Τυφών του Γιάννη Καλαϊτζή, αποτελεί κατ’εμέ το σημαντικότερο και αρτιότερο ελληνικό κόμικ στην ιστορία του μέσου και κάτι που αξίζει να διαβαστεί απ’όλους. Επίσης πολύ αξιόλογο είναι το Χαμένο Φάσμα των Τάσου Αποστολίδη και Μαρίας- Ηλέκτρας Ζογλοπίτου, ενώ όμορφο- αλλά λιγότερο ενδιαφέρον- είναι το Rock ’N Roll Fantasy της Σόνιας Παπαϊωάννου. Μετά το κλείσιμο της εκδοτικής τα άλμπουμ είναι ιδιαίτερα δύσκολο να βρεθούν. Το Χαμένο Φάσμα επανεκδόθηκε από το Μεταίχμιο πριν από λίγα χρόνια, αλλά ο Τυφών δυστυχώς είναι εξαφανισμένος. Κάποια ελάχιστα αντίτυπα εμφανίστηκαν στο Comicdom Con 2014 στο περίπτερο του Βιβλιοπέλαγος, αλλά παραδόξως ο κόσμος δεν ασχολήθηκε. Η εκδόσεις futura επίσης έκαναν ένα σύντομο πέρασμα από τον χώρο των ελληνικών κόμικς. Ο Γιάπωνας (Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος), το Τέντυμπερ και το Όταν Φάνηκαν τα Φτερά της (και τα δύο από τον Νίκο Μηλιώρη) αποτελούν όμορφα δείγματα ελληνικών κόμικς τα οποία δεν διατίθενται πλέον ευρέως. Το ίδιο ισχύει και για την όμορφη ανθολογία Αποχρώσεις Δύο Κόσμων: Κόμικς και Επιστημονική Φαντασία (κατάλογος της έκθεσης που συνόδευσε το ομώνυμο συνέδριο κόμικς που διοργάνωσε το Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου το 2005). Με εξαίρεση τον Γιάπωνα, τα υπόλοιπα άλμπουμ όλο και κάπου εμφανίζονται αλλά μάλλον θα χρειαστεί να τα ψάξετε. Τα τέσσερα άλμπουμ του Φανούρη Άπλα (των Δημήτρη Βανέλλη, Δημήτρη Καλαϊτζή και Σπύρου Δερβενιώτη) των εκδόσεων Μαμουθκόμιξ είναι από τα πιο έξυπνα, αστεία και παράξενα κόμικς ελληνικής παραγωγής. Αν και δεν είναι εξαντλημένα, η διανομή τους είναι εξαιρετικά περιορισμένη καθώς κανείς δεν τα παραγγέλνει. Υπάρχουν στα εξειδικευμένα καταστήματα, αλλά δύσκολα θα τα βρείτε κάπου αλλού. Θεωρώ τον Γιώργο Τσούκη τον σημαντικότερο δημιουργό της γενιάς του για μια σειρά από λόγους που δεν θα αναπτύξω εδώ. Έχουν κυκλοφορήσει 14 (ή μήπως 15;) άλμπουμ του σε δύο φάσεις: Ότι κυκλοφόρησε μέχρι το 2005 είχε τη σφραγίδα της Η2Ο Books και από εκεί και πέρα ο Τσούκης έφτιαξε τη δική του εκδοτική και ανέλαβε μόνος του τη διάθεση των άλμπουμ του. Με την απόσυρση του από το χώρο των κόμικς εδώ και λίγα χρόνια και με την αποκήρυξη από τον ίδιο κάποιων εξ αυτών (περίπου τα μισά), η διάθεση τους είναι ιδιαίτερα προβληματική. Κάποια από αυτά έχουν εξαντληθεί κάποια, εμφανίζονται κατά καιρούς αλλά γενικώς δεν υπάρχει κεντρική διάθεση. Σε κάθε περίπτωση πάντως αξίζει να τα αναζητήσετε. Το 1997 οι εκδόσεις Selector κυκλοφόρησαν δύο σκληρόδετα, έγχρωμα άλμπουμ του Κώστα Βιτάλη και της Έλενας Ναβροζίδου. Η Ανοιξιάτικη Νύχτα και Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου κυκλοφόρησαν και τα δύο ταυτόχρονα και αποτυπώνουν το ιδιαίτερο εικαστικό ύφος των δημιουργών, οι οποίοι για χρόνια συνεργάζονταν στην παραγωγή «περίεργων» ιστοριών κόμικς. Και τα δύο άλμπουμ είναι εντυπωσιακά στο εικαστικό τους κομμάτι (όσον αφορά το σενάριο οι αντιδράσεις ποικίλουν) και αν και σίγουρα δεν είναι εξαντλημένα, η διαθεσιμότητα τους είναι περιορισμένη. Τρία από τα πιο παράξενα αλλά αναμφισβήτητα ενδιαφέροντα κόμικ άλμπουμ που κυκλοφόρησαν τη δεκαετία του 1980 είναι τα Ποιος Ήταν ο Μιχάλης Αμοιράς; (Θόδωρος Υφαντίδης, 1985), Χριστίνα: Υπερβολική Δόση (Ηλίας Πολίτης, 1985) και Αρχέγονος Τρόμος (Ηλίας Πολίτης, δεν αναγράφεται ημερομηνία έκδοσης, πιθανότατα κάπου μεταξύ 1989 -1991). Και τα τρία κινούνται κάπου μεταξύ επίσημης και αυτοχρηματοδοτούμενης έκδοσης, είναι πολύ ιδιαίτερα τόσο στο εικαστικό όσο και στο σεναριακό τους κομμάτι, κινούνται στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας και, κατά τη γνώμη μου, αντανακλούν τις ιδιαιτερότητες και τους πειραματισμούς των ελληνικών κόμικς της εποχής. Κανένα από τα τρία δεν βρίσκεται εύκολα αν και σίγουρα κυκλοφόρησαν σε τιράζ μεγαλύτερο των 1000 αντιτύπων. Το ετήσιο φεστιβάλ Comicdom Cοn αποτελεί την αφορμή και την ευκαιρία για την εμφάνιση ενός μεγάλου αριθμού εκδόσεων, τόσο επίσημων, όσο και αυτοχρηματοδοτούμενων. Σε αυτό παρουσιάζονται, κατά καιρούς κάποιες εκδόσεις σε περιορισμένα αντίτυπα, ειδικά για τις ημέρες του φεστιβάλ, οι οποίες δεν βρίσκουν το δρόμο τους στα βιβλιοπωλεία αλλά διατίθενται απευθείας από τους εκδότες. Κάποια ενδιαφέροντα Comicdom Exclusives τα οποία δεν βρίσκονται πλέον είναι η τριλογία του Γαβριήλ Τομπαλίδη Οι 3 Απέθαντοι Μπάσταρδοι (Jemma Press), To Πολύσπορο Ζυμάρι από την Κόλαση (Comicdom Press), Το Έπος των Ανελέητων Παλιοτόμαρων (Comicdom Press), τα σπέσιαλ τεύχη των κατσαρίδων του Γιώργου Μελισσαρόπουλου Samurai Τέζα και Κρίση και Τέζα (και τα δύο από τη Jemma Press) και το βραβευμένο με Comicdom Award H Αράχωβα (Ένατη Διάσταση) των Τάσου Ζαφειριάδη και Παναγιώτη Πανταζή. Και κλείνω (επιτέλους) με κάποια ακόμη- μάλλον-δυσεύρετα άλμπουμ που παρουσιάζουν ενδιαφέρον: Cafeteria's Bikes του Θανάση Τουμπίδη – Δύο χιουμοριστικά άλμπουμ για μηχανόβιους, στο ύφος του Joe Bar Team. Δεν γνωρίζω σε ποιο βαθμό είναι διαθέσιμα. Pit Bull: Αδίστακτοι Performers – Ένα πολύ όμορφο και παράξενο άλμπουμ, «εναλλακτικής» αισθητικής, με κόμικς, comic strips και κείμενα του γνωστού εικαστικού Αλέξανδρου Ψυχούλη. Έχω καιρό να το δω. Products of Love and Chaos – Κόμικς και εικονογραφήσεις από την- πρόωρα χαμένη- Μαρία-Ηλέκτρα Ζογλοπίτου. Ένα πολύ όμορφο άλμπουμ από την Ink Illusions (εκδοτική του ιστορικού κομιξάδικου Σπηλιά των Comics). Μετά το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου, δεν γνωρίζω σε ποιο βαθμό διατίθεται. Astro Boy & the Skylegs – Δύο πολύ όμορφα, σουρεαλιστικά και ονειρικά άλμπουμ από τον Γιώργο Τραγάκη. Το πρώτο βγήκε από την Ink Illusions, το δεύτερο από την H2O Books. Καμία από τις δύο εκδοτικές δεν δραστηριοποιείται πλέον. Τα Άγρια Μωρά του Κώστα Μητρόπουλου - Μια όμορφη σειρά άλμπουμ με comic strips που κινούνται μεταξύ κοινωνικού και πολιτικού σχολιασμού. Δεν είμαι σίγουρος για τη διαθεσιμότητα τους αλλά δεν τα βλέπω συχνά. Οι Άθλοι του Βούγδουπου των Τάσου Αποστολίδη και Μάκη Αδαμτζίλογλου – Δυο χιουμοριστικά άλμπουμ γαλλοβελγικής αισθητικής. Διαβάζονται ευχάριστα αλλά δεν πολυβρίσκονται. Ο Βασιλιάς Μύγας του Soloup – Μια αστεία διασκευή του μύθου του Βασιλιά Μίδα, στο γνωστό καυστικό ύφος του δημιουργού. Δεν το βλέπω συχνά, δεν ξέρω κατά πόσο διατίθεται. Δεν Θέλω να Ξυπνήσω, Δεν Θέλω να Ονειρεύομαι του Σπύρου Βερύκιου – Ένα σκοτεινό άλμπουμ φαντασίας και τρόμου. Λίγο δύσκολο στην ανάγνωση αλλά όμορφο. Δεν το βλέπω συχνά, δεν ξέρω κατά πόσο διατίθεται. Εθελούσια Έξοδος του Βασίλης Παπαγεωργίου – Για κάποιο λόγο δεν το αγόρασα όταν βγήκε, δεν το έχω διαβάσει αλλά πάντα μου φαινόταν ενδιαφέρον. Το έχω δει ελάχιστες φορές. Κωστίκας και Γιωρίκας των Λευτέρης Κασκαμανίδης, Βαγγέλης Δρόση και Μ. Λουκιανού – Δεν γνώριζα αυτή τη σειρά και την ανακάλυψα κάνοντας την έρευνα μου γι’αυτό εδώ το κείμενο. Πρόκειται για πέντε χιουμοριστικά αλμπουμάκια γαλλοβελγικής αισθητικής που μου φαίνονται μάλλον ενδιαφέροντα. Μήδεια του Νίκου Γιαμαλάκη – Ο γνωστός μας Malk (βλ.Ο Φαβορίτης) είχε κάνει την πρώτη του εμφάνιση με αυτή εδώ τη διασκευή της γνωστής αρχαίας τραγωδίας. Είναι όμορφο και αξίζει να το διαβάσετε. Θέλει όμως λίγο ψάξιμο. Ελένη του Ευριπίδη των Βασίλη Αναστασιάδη και Γιάννης Αντωνόπουλου – Μια χιουμοριστική διασκευή της γνωστής τραγωδίας. Συμπαθητικό σαν ανάγνωσμα το οποίο αν και κυκλοφόρησε το 2009 δεν γνωρίζω κατά πόσο κυκλοφορεί ευρέως. Μπλοκάκιος του Αντώνη Κυριαζάνου – Ένα άλμπουμ με comic strips που παραπέμπουν στην αισθητική του Jules Feiffer. Δεν το έχω δει ποτέ αλλά θυμάμαι τον Γιώργο Τσούκη να μου μιλά με τα καλύτερα λόγια γι’αυτό. Μύθος του Κώστα Φραγκιαδάκη – Μια ιδιαίτερη και αμφιλεγόμενη σειρά ξίφους και μαγείας που παρουσιάζει ενδιαφέρον (ιδιαίτερα) για τους φίλους του συγκεκριμένου αφηγηματικού είδους. Τα έξι πρώτα τεύχη (Α΄ Κύκλος) κυκλοφόρησαν από την Κόμπρα Press και τα υπόλοιπα πέντε από τις εκδόσεις Ψυχής τα Λαμπυρίσματα. Τα τεύχη της Κόμπρα Press τα είδα μόνο την εποχή που κυκλοφόρησαν. Η ΨΤΛ τα συγκέντρωσε σε δύο τόμους (τρία τεύχη έκαστος) και εξέδωσε τα τεύχη του Β΄Κύκλου, αλλά μετά την παύση των δραστηριοτήτων της δεν είμαι σίγουρος για τη διαθεσιμότητα τους. Οι Ξανθιές το Γλεντάνε των Σωτήρη Κακίση και Πέτρου Ζερβού – Μια όμορφη ανθολογία ερωτικών ιστοριών που εμφανίζεται κατά καιρούς αλλά δεν είναι αυτό που θα λέγαμε «εύκολο κομμάτι». Ο Παρίας του Λέανδρου – Αυτό είναι το πρώτο άλμπουμ του δημιουργού και αποτελεί όλο μια ενιαία ιστορία. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε αρκετά γρήγορα. Επανεκδόθηκε κάποια χρόνια αργότερα αλλά δεν γνωρίζω κατά πόσο είναι διαθέσιμο. Όμορφο άλμπουμ. Πέρα από το Είναι της Λυδίας Βενιέρη – Δεν θα το χαρακτήριζα “must read” καθώς είναι πολύ παράξενο και ιδιαίτερο. Παρόλα αυτά είναι εντυπωσιακό ως έκδοση (πολυσέλιδο, έγχρωμο και σκληρόδετο) οπότε αν το βρείτε σε καλή τιμή, αξίζει να το σκεφτείτε. Πάντως δεν βρίσκεται εύκολα. Προμηθέας του Mark Weinstein – Ο Weinstein είναι Γερμανός που ζει εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Ο Προμηθέας είναι ένα όμορφο και αστείο comics-strip άλμπουμ που αξίζει να διαβάσετε, το οποίο όμως, αν και κυκλοφόρησε μόλις το 2010, δεν το βλέπω να κυκλοφορεί (ίσως να κάνω και λάθος) Σπιφ και Σπαφ του Τάσου Ζαφειριάδη – Αν και επανεκδόθηκε από τη Jemma Press με έξτρα υλικό, σημειώνω εδώ πως η πρώτη έκδοση (του 2005) από τη futura εξαντλήθηκε πολύ γρήγορα. Τήνελλα Καλλίνικε των Τάσου Αποστολίδη και Νάσου Βακάλη – Αν και κυκλοφόρησε το 2004 σε τρεις διαφορετικές εκδόσεις (ελληνόφωνη, αγγλόφωνη και γερμανόφωνη) και με μεγάλο τιράζ, η ελληνική έκδοση δεν βρίσκεται εύκολα. Έγραψα και παραπάνω ότι το status quo των εκδόσεων των Ελληνικών Γραμμάτων και της Ψυχής τα Λαμπυρίσματα δεν είναι ακριβώς ξεκάθαρο. Συνεπώς αν πετύχετε πουθενά τα άλμπουμ των Αταίριαστων (Σπύρος Δερβενιώτης) και του Φωτογράφου (Βαβαγιάννης-Δερβενιώτης) ή του Ύψιλον (Χειλάς-Κόλλιας) και του Εκ των Υστέρων (Γιώργος Μαλισσιόβας), τσιμπήστε τα. Μπορεί η μίνι σειρά Στρατιώτης Κέιν του Κώστα Μπαντούλα να μην ευδοκίμησε να ολοκληρωθεί (εκκρεμεί το τελευταίο τεύχος) αλλά αποτελεί μια αξιόλογη εκδοτική προσπάθεια (με διανομή μέσω περιπτέρου) που αξίζει να διαβάσετε. Δυστυχώς, τα τεύχη είναι εξαφανισμένα. Γεννήτρια του Βασίλη Λώλου – Ένα πολύ όμορφο άλμπουμ από τις εκδόσεις Giganto το οποίο εξαντλήθηκε πολύ γρήγορα. Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και δυσεύρετα (πλέον) άλμπουμ της ελληνικής σκηνής. Κρίστοφερ των Χριστόφορου Γούση (Κρίστοφερ) και Σπύρου Κόντη – Δύο κόμικς άλμπουμ ευρωπαϊκής αισθητικής, με χιουμοριστικό περιεχόμενο και μάλλον παιδικό προσανατολισμό. Αν και κυκλοφόρησαν μόλις το 2000 είναι εξαιρετικά δυσεύρετα, με το δεύτερο να είχε πάρει διαστάσεις «αστικού μύθου». Τελικά όντως κυκλοφόρησε και δεύτερο άλμπουμ (που πιθανότατα τυπώθηκε ταυτόχρονα με το πρώτο) το οποίο, όμως δεν είχε κανονική διανομή (το πρώτο άλμπουμ το είχα δει και σε περίπτερα) αλλά στέλνονταν (μάλλον δωρεάν) μόνο στα βιβλιοπωλεία που παράγγελλαν αντίτυπα από το Κρίστοφερ #1 (πιθανότατα επρόκειτο για κάποιο ιδιόμορφο είδος promotion της σειράς.) Είναι όμορφα αισθητικά και λόγω σπανιότητας μην τα αφήσετε σε περίπτωση που τα βρείτε. Ιστορίες με τον Αδάμ και την Εύα του Νίκου Μαρουλάκη – Μια ιδιαιτέρως φροντισμένη (έγχρωμη και σκληρόδετη) σατιρική εκδοχή της γνωστής ιστορίας. Αν και πρόκειται για ένα άλμπουμ που κυκλοφόρησε από μεγάλη εκδοτική εταιρία και που σίγουρα αξίζει να διαβαστεί (είμαι σίγουρος πως θα άρεσε σε πολύ κόσμο), θεωρώ πως είναι από τα πλέον δυσεύρετα ελληνικά κόμικς. Και λίγα λόγια για το τέλος… Όπως ανέφερα και στην αρχή αυτού εδώ του κειμένου, η παρούσα καταγραφή δεν φιλοδοξεί να εξαντλήσει τη λίστα με τις σπάνιες ή δυσεύρετες ελληνικές εκδόσεις. Περισσότερο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν «μπούσουλα» για εν ενεργεία ή μελλοντικούς συλλέκτες. Η καταγραφή ξεκίνησε περισσότερο με βάση προσωπικά κριτήρια αλλά στην πορεία προσπάθησα να ενσωματώσω και τίτλους που παρουσιάζουν ένα γενικότερο ενδιαφέρον. Σε κάθε περίπτωση, οι προσθήκες, οι διορθώσεις και κάθε είδους άποψη που θα μπορούσε να βελτιώσει αυτήν εδώ τη λίστα είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτες. Καλές αναζητήσεις λοιπόν…