Ο πολίτης Σούπερμαν [ Κάτσικας Λουκάς, Ελευθεροτυπία (Κυριακάτικη):7, 03/09/2006 ]

[Bonadrug]

Ο πολίτης Σούπερμαν

 

Του ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΙΚΑ

 

 

Το 1938 ήταν μια εξαιρετικά αντίξοη χρονιά για την αμερικανική κοινωνία, που προσπαθούσε να ορθοποδήσει από τις σαρωτικές συνέπειες του οικονομικού κραχ και την άνθηση του οργανωμένου εγκλήματος.

 

 

 

Τον Ιούνιο εκείνου του δύσκολου καλοκαιριού δυο καλλιτέχνες από το Κλίβελαντ, ο Τζο Σούστερ και ο Τζέρι Σίγκαλ, κυκλοφορούσαν για λογαριασμό των Action Comics την πρώτη περιπέτεια ενός πλάσματος που μετανάστευσε από έναν ετοιμοθάνατο μακρινό πλανήτη κατευθείαν στον δικό μας. Ενα φιλήσυχο ζευγάρι αγροτών αναλάμβανε να το αναθρέψει ως ένα υγιές και ενάρετο επαρχιωτόπαιδο, προτού το αφήσει ελεύθερο να συνειδητοποιήσει την κοσμική αποστολή του και να της αφοσιωθεί.

 

*Εμπνευσμένοι από τον νιτσεϊκό υπεράνθρωπο, οι Σούστερ και Σίγκαλ προίκιζαν τον δικό τους Σούπερμαν με τις θεμελιώδεις αξίες και την ένεση οπτιμισμού που οι συμπατριώτες τους είχαν περισσότερο ανάγκη εκείνη τη στιγμή. Στα μάτια των εκατομμυρίων αναγνωστών του, ο Ανθρωπος από Ατσάλι έμοιαζε με αμερικανό Μεσσία. Ηταν εκείνος που ήρθε από τον ουρανό για να προστατέψει τους αδυνάμους αυτού του κόσμου, ένας «ξένος» που δέχτηκε εξαρχής την αμερικανική υπηκοότητα, φόρεσε στη φανταχτερή στολή του τα χρώματα της αστερόεσσας και κουβάλησε επάξια στις στιβαρές πλάτες του το συλλογικό απωθημένο της επιστροφής του μεγάλου λευκού ήρωα.

 

*Υιοθετώντας τις πολιτικές πεποιθήσεις των πνευματικών του γονέων, ο Σούπερμαν των πρώτων δέκα χρόνων ξεκίνησε τη θητεία του μοιάζοντας λιγότερο με ένα θαρραλέο all American boy και περισσότερο με έναν υπεράνθρωπο Ρούσβελτ, ο οποίος περνά το χρόνο του διασώζοντας ανθρώπους από φυσικές καταστροφές, κοινωνικές ασυδοσίες ή διεφθαρμένους επιχειρηματίες. Αυτός ο απλούστατος «σοσιαλιστικός» ουμανισμός απέκτησε πατριωτική διάσταση τον καιρό του Πολέμου, βλέποντας τον ατσαλένιο ήρωα να εμψυχώνει τον απλό λαό τις φορές που τα έβαζε με όλους όσους θεωρούσε υπαίτιους για την παρεμπόδιση της ειρήνης. Τα ανδραγαθήματά του κρατήθηκαν στην υπηρεσία των βασικότερων γήινων αναγκών για όλη τη διάρκεια της δεκαετίας, προτού μεταμορφωθούν με την έλευση του '50 σε μια επίδειξη ευφάνταστων υπερδυνάμεων.

 

*Οι μεταπολεμικές αλλαγές στην κοινωνία δεν φάνηκε να επιδρούν ιδιαίτερα επάνω στον Σούπερμαν, ο οποίος ξόδεψε τα δέκα χρόνια που ακολούθησαν αντιμετωπίζοντας κοσμικούς κινδύνους και εξωγήινους με εχθρικές διαθέσεις. Είναι η δεκαετία της αμερικανικής αθωότητας, της ανάγκης των ανθρώπων να πιστέψουν πως, έπειτα από μια σφοδρή οικονομική κρίση και έναν παγκόσμιο πόλεμο, είναι πλέον ασφαλείς να ξεδώσουν. Είναι επίσης η εποχή του ρόδινου εφησυχασμού, αλλά και του καλά κρυμμένου σοβινισμού που σέρβιρε η κυβέρνηση του Αϊζενχάουερ στους πολίτες της. Ο Σούπερμαν του '50 είναι μια προέκταση αυτής της λογικής, με τις πατριωτικές κορόνες και το χριστιανικό προφίλ με το οποίο περιπολεί τις στέγες της πόλης να πείθουν τον μέσο αμερικανό πολίτη ότι μπορεί να κοιμάται ήσυχος, αφού ακόμη και ο πιο γενναίος ήρωας στον κόσμο είναι συμπατριώτης του.

 

*Η δεκαετία του '60, με το ζωογόνο κίνημα της αντικουλτούρας, της χίπικης επανάστασης και των κατακλυσμιαίων πολιτικο-κοινωνικών αλλαγών για την Αμερική, ήταν η περίοδος που είδε τη μυθολογία του Ατσαλένιου Ανθρώπου να μπαίνει σε δοκιμασία. Η δημοτικότητά του άρχισε προοδευτικά να φθίνει σε μια εποχή που διάλεγε να ασχοληθεί λιγότερο με εξωγήινα όντα και απειλές από το έξω διάστημα, για να εστιάσει ως επί το πλείστον στον καθημερινό άνθρωπο και τα επίγεια ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει. Ο δημοφιλής χαρακτήρας έμοιαζε αδύνατον να συγχρονιστεί με τις ανησυχίες και τους κοινωνικούς τριγμούς των ημερών γύρω του κι ο μύθος του Σούπερμαν άρχισε σταδιακά να υπερνικάται όχι από γαλαξιακούς κινδύνους, αλλά από πιο επείγοντες και ρεαλιστικούς «εχθρούς», όπως ήταν ο πόλεμος του Βιετνάμ, οι πολιτικές δολοφονίες, τα κυβερνητικά σκάνδαλα, το τέλος των ρομαντικών εξεγέρσεων και ο σταδιακός κομφορμισμός σε μια κοινωνία της κατανάλωσης και της εμπορευματοποίησης των πάντων.

 

*Το τραύμα του πολέμου του Βιετνάμ, η ασυδοσία της διακυβέρνησης Νίξον και η αυξανόμενη δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης έσπρωξαν την κουλτούρα της ψυχαγωγίας σε μια ραγδαία αλλαγή που συντελέστηκε στη δεκαετία του '70. Σε μια εποχή όπου ο Ρόκι Μπαλμπόα του Σιλβέστερ Σταλόνε αναπτέρωνε την ανάγκη του κοινού να πιστέψει ξανά στους ήρωες, οποιουσδήποτε ήρωες, η επιστροφή του θρυλικού υπερανθρώπου έμοιαζε επιβεβλημένη. Γι' αυτό και το 1977, ο Σούπερμαν σημειώνει την πρώτη του κινηματογραφική εξόρμηση, κερδίζοντας ογδόντα εκατομμύρια δολάρια στις αίθουσες των ΗΠΑ και ανοίγοντας το δρόμο στους αμέτρητους χαρακτήρες κόμικ που επρόκειτο να εξορμήσουν επί της οθόνης μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Η φιλμική του περσόνα επιστρέφει τον ήρωα στην απαρχή των κόμικ περιπετειών του, τονίζοντας την αγνή επαρχιώτικη καταγωγή και τις πολιτικά ορθές καταβολές του. Μέχρι το τέλος των seventies, ο Σούπερμαν θα εμφανιστεί άλλη μια φορά για να αντιμετωπίσει τρεις πανίσχυρους συμπατριώτες του από τον Κρύπτον, προτού περάσει στις μέρες του '80 και γίνει μια προέκταση της συντηρητικής πολιτικής του Ρόναλντ Ρέιγκαν και της νεο-ψυχροπολεμικής εποχής που ξημερώνει. Για να αντικατασταθεί συνεπακόλουθα από λιγότερο παλιομοδίτικες και περισσότερο κυνικές περιπτώσεις κινηματογραφικών ηρώων.

 

Τι γυρεύει ένας καλοκάγαθος σωτήρας στην εποχή Μπους;

 

*Ξαναγυρίζοντας φέτος στην οθόνη ύστερα από είκοσι χρόνια, ο Σούπερμαν του Μπράιαν Σίνγκερ μοιάζει εκ πρώτης όψεως περισσότερο με μια μεσσιανική φιγούρα που καλείται μέχρι και να θυσιαστεί για το καλό της ανθρωπότητας, παρά με έναν φορέα και εκφραστή οποιασδήποτε πολιτικής ή κοινωνικής ατζέντας. Εξυπνος σκηνοθέτης, ο Σίνγκερ αναρωτήθηκε τι δουλειά θα μπορούσε να έχει ένας καλοκάγαθος σωτήρας με κόκκινη κάπα στις μέρες όπου η πολιτική ορθότητα είναι ο πιο εύκολος εχθρός. Ισως καμιά, τονίζει ο κοινός νους, αν η συντηρητική μεταστροφή της αμερικανικής κοινωνίας μετά την εκλογή Μπους και οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, που έστρεψαν πολλούς να γυρέψουν καταφύγιο στην πατριωτική έξαρση, δεν θύμιζαν έντονα τις μέρες όπου ο διασημότερος επισκέπτης από τον πλανήτη Κρύπτον έφτανε στη Γη για να πάρει την αμερικανική υπηκοότητα.

 

Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα νεο-συντηρητικής συσπείρωσης και στενόμυαλου πατριωτισμού που υποθάλπει η παράταξη Μπους, η επανεμφάνιση του συμβατικού σούπερ ήρωα φαίνεται πως ταιριάζει γάντι. Ο Σούπερμαν του 21ου αιώνα μπορεί να ιδωθεί ως ένας κοσμικός δικαστής που εφαρμόζει τη δική του απολυταρχική και αυθαίρετη δικαιοσύνη απέναντι στους παρανόμους αυτού του κόσμου. Μπορεί οι προθέσεις του Μπράιαν Σίνγκερ να μην ήταν καθόλου αυτές στο φιλμ, οι καχύποπτοι καιροί στους οποίους ζούμε, ωστόσο, έχουν την τάση να ερμηνεύουν και να βρίσκουν ένοχες σκοπιμότητες στα πάντα. Γιατί όχι και στον γυρισμό του διοπτροφόρου Κλαρκ Κεντ με τις κρυφές δυνάμεις. Για τους λιγότερο καχύποπτους θεατές, ο καινούριος «Σούπερμαν» αντιπροσωπεύει πολύ απλά ό,τι εκπροσωπούσε πάντοτε: Τη δύναμη της φαντασίας να εμβολίσει την αντίξοη πραγματικότητα, έστω και με το αντίτιμο ενός κινηματογραφικού εισιτηρίου. Εστω και για ένα δίωρο. Στο κόμικ σύμπαν όπου κατοικεί ο Σούπερμαν δεν υπάρχουν σκοπιμότητες, πέραν της μίας και μοναδικής που ανατρέχει στο παιδί που κρύβει ο καθένας μέσα τους και στην ανάγκη αυτού του παιδιού να πιστέψει σε ήρωες, όπως τα Χριστούγεννα θέλει να πιστεύει στον Αγιο Βασίλη. Το ζήτημα είναι αν έχουν απομείνει πλέον παιδιά που να πιστεύουν στον Αγιο Βασίλη.

 

 

 

7 - 03/09/2006

[Bonadrug]

Ο Σούπερμαν παντρεύεται και άλλες ιστορίες

 

 

Ο χαρακτήρας του Σούπερμαν «γεννήθηκε» ως κόμικ το 1938 από δύο εφήβους στο Οχάιο: οι Τζο Σάστερ και Τζέρι Σίγκελ χάρισαν σε μια Αμερική ταλανισμένη από το κραχ, που σύντομα θα έμπαινε στην περιπέτεια ενός νέου πολέμου, έναν καθαρά αμερικανικό, ελπιδοφόρο μύθο, που έμελλε να γαλουχήσει γενιές και γενιές. Ακολούθησαν πλήθος σίριαλ, βιβλίων, καρτούν, εικονογραφημένων σκίτσων σε εφημερίδες, και βέβαια ταινιών, αλλά, όπως προκύπτει από τη νέα αναθεωρημένη αγγλόφωνη έκδοση «Superman-The ulitmate guide to the man of steel» (Α Dorling Kindersley Book), τα θρυλικά κόμικς των δύο νεαρών Αμερικανών και της DC Comics έδωσαν τις περισσότερες και πιο χορταστικές λεπτομέρειες για τη ζωή και τη δράση τού πιο δημοφιλούς υπερήρωα. Ιδού μερικές:

 

**Πριν καταστραφεί ολοσχερώς ο πλανήτης Κρίπτον όπου γεννήθηκε ο Σούπερμαν ή αλλιώς Καλ-Ελ (πατέρας του ήταν ο Τζορ-Ελ και μητέρα του η Λάρα Λορ-Βαν), η ζωή των κατοίκων του προηγμένου αυτού τόπου παρετείνετο μέσω της κλωνοποίησης. Γρήγορα όμως, η απάνθρωπη εκμετάλλευση των γενετικών αυτών αντιγράφων που πέθαιναν για να ζήσουν οι Κρυπτονιανοί οδήγησε σε εμφύλιο πόλεμο. Οι τελευταίοι αναγκάστηκαν τελικά να επινοήσουν άλλους τρόπους ώστε να παρατείνουν τη ζωή τους. Κάλυπταν με ειδικά υφάσματα το σώμα τους, απέφευγαν κάθε είδους σωματική επαφή και η αναπαραγωγή γινόταν με άλλους τρόπους. Στη μεγάλη ακμή τους, είχαν πια εξελιχθεί σε μια ψυχρή φυλή, ανίκανη να νιώσει το παραμικρό συναίσθημα.

 

**Λίγες στιγμές πριν από την ολοσχερή καταστροφή, ο μικρός Σούπερμαν, εγκιβωτισμένος σε μια κάψουλα, εκτοξεύθηκε με πρωτοβουλία των γονιών του σ' έναν μυστήριο μακρινό πλανήτη που τον έλουζε ένας θερμός ήλιος. Και εγένετο ο Κλαρκ Κεντ! Οι άτεκνοι Κεντ αγκάλιασαν με αγάπη το μωρό που κατέφθασε... ουρανοκατέβατο στη φάρμα τους στο Σμάλβιλ του Κάνσας. Του εμφύσησαν μάλιστα μια αγάπη στο διάβασμα και το γράψιμο, αλλά και στη δημοσιογραφία. Πρόγονος των Κεντ, άλλωστε, υπήρξε ένας διανοούμενος μαχητής ενάντια στη δουλεία, ο Σίλας, που τελικά δολοφονήθηκε. Οταν η φάρμα του Τζόναθαν Κεντ κάποια στιγμή καταστράφηκε σ' έναν φοβερό πόλεμο (τον Imperiex War), συγκλονισμένος, ο θετός πατέρας του Σούπερμαν έπαθε αμνησία, εξαφανίστηκε κι άρχισε να περιφέρεται άσκοπα στο Κάνσας. Μόνο όταν είδε σε μια εκπομπή στην τηλεόραση τον γιο του τα θυμήθηκε ξαφνικά όλα κι επέστρεψε στην οικογενειακή εστία.

 

**Ο Σούπερμαν σύντομα συνειδητοποίησε πως χάρη στα κρυπτονιανά του κύτταρα (που μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια σε υπερφυσικές ικανότητες) μπορούσε να μετακινήσει βουνά, να αλλάξει τον ρου των ποταμών, και βέβαια να πετάξει (ξεπερνώντας μάλιστα την ταχύτητα του ήχου). Μπορούσε επίσης να δει μέσα από συμπαγή αντικείμενα (με μόνη εξαίρεση τον μόλυβδο) και, αν ήθελε, ακόμα και να υπνωτίσει τον αντίπαλό του. Είχε όμως και την αχίλλειο πτέρνα του: η έλλειψη ηλιακού φωτός τον εξασθενούσε. Ηταν ευάλωτος στις δυνάμεις της μαγείας. Και εντελώς ανίκανος να αντιμετωπίσει τη θανατηφόρα ακτινοβολία του κρυπτονίτη από τον πλανήτη που τον γέννησε, που θα μπορούσε να τον σκοτώσει.

 

**Ο Σούπερμαν είχε ορκιστεί να μη σκοτώσει ποτέ. Αναγκάστηκε όμως να αφαιρέσει τη ζωή τριών κρυπτονιανών εγκληματιών ενός παράλληλου σύμπαντος, που σκότωσαν δισεκατομμύρια αθώους ανθρώπους σε μια εναλλακτική Γη. Για να τους τιμωρήσει γι' αυτήν την απίστευτη γενοκτονία, ο Σούπερμαν τους σκότωσε με κρυπτονίτη, η πράξη του ωστόσο αυτή τον στοιχειώνει έκτοτε.

 

**Ο Σούπερμαν σχεδίασε μόνος του το «S» στην πασίγνωστη στολή του, την οποία έραψε η μητέρα του και επινόησε ο πατέρας του ώστε να αποκτήσει τη μυστική του ταυτότητα και να προστατεύει τα αγαπημένα του πρόσωπα. Οταν όμως έληξε ο τρομακτικός πόλεμος Imperiex War, ο Σούπερμαν, συντετριμμένος για όλους αυτούς που δεν κατάφερε να σώσει, φόρεσε για ένα διάστημα ένα ελαφρώς διαφοροποιημένο κοστούμι που εξέφραζε το πένθος του: σ' αυτό, το κίτρινο φόντο πίσω από το έμβλημα «S» έγινε μαύρο.

 

**Η εφημερίδα «Daily Planet» στην οποία εργάζεται το άλτερ έγκο του Σούπερμαν, ο Κλαρκ Κεντ, ήταν η πρώτη που αποκάλυψε στους κατοίκους της φουτουριστικής Μητρόπολης την ύπαρξη και τη δράση του «ανθρώπου από ατσάλι». Ως θνητός πάντως ο Κλαρκ, που σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Μητρόπολης, λάτρευε το φιστικοβούτυρο, τα σάντουιτς με... πηχτή και τα γλυκά της μαμάς του.

 

**Ο πρώτος έρωτας του Σούπερμαν ήταν η εντυπωσιακή κοκκινομάλλα Λάνα Λανγκ, στενή παιδική του φίλη και απόλυτα εχέμυθη ως προς τη μυστική του ταυτότητα. Η Λάνα τελικά παντρεύτηκε έναν συντοπίτη τους κι έκαναν ένα γιο που χρωστά τη ζωή του στον Σούπερμαν, ο οποίος όταν ήταν μωρό, το έσωσε από τα νύχια του Μπρεϊνιάκ. Ο μεγάλος του έρωτας ωστόσο, υπήρξε η συνάδελφός του Λόις Λέιν, την οποία έσωσε (πρώτη φορά!) όταν κινδύνεψε σε μια δοκιμαστική πτήση του διαστημοπλοίου Constitution. Σύντομα όμως, κατάλαβε πως για να την κερδίσει θα έπρεπε να της αποκαλύψει την αλήθεια για το ποιος πραγματικά είναι.

 

**Η Λόις Λέιν εκτός από σταρ-ρεπόρτερ στην «Daily Planet» υπήρξε και συγγραφέας μυθιστορημάτων μυστηρίου. Μεγάλωσε με αυστηρή πειθαρχία από έναν στρατιωτικό πατέρα που έκανε σαφές πως θα προτιμούσε γιο. Σ' αυτόν χρωστούσε τις ικανότητές της να μάχεται όταν χρειαζόταν. Οταν, για παράδειγμα, αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει έναν σούπερμαν... ρομπότ. Σε κάποια άλλη περιπέτεια η Λόις μολύνθηκε από έναν ιό που την έστρεψε εναντίον της Γης και του Σούπερμαν (ο οποίος φυσικά κατάφερε τελικά να της δώσει το αντίδοτο).

 

**Ο Σούπερμαν εκτός από τον σούπερ κακό Λεξ Λούθορ, τον πανίσχυρο άντρα της Μητρόπολης, αντιμετώπισε στην καριέρα του δεκάδες ακόμα επικίνδυνους εχθρούς. Ανάμεσά τους ήταν και μια σειρά από Μπιζάρο, δηλαδή αποτυχημένους κλώνους του. Ενας τους παραδόξως έδωσε τη ζωή του ώστε η τυφλή αδερφή της Λόις Λέιν να βρει το φως της.

 

**Απίστευτο. Στα κόμικς κάποια στιγμή, ο Σούπερμαν πεθαίνει. Αφού βέβαια σώσει τη Μητρόπολη από το πανίσχυρο τέρας Ντούμσντεϊ. Θάβεται με όλες τις τιμές αλλά, ασφαλώς, θα ξαναζωντανέψει. Και μαζί του θα εμφανιστούν άλλοι τρεις σούπερμαν κι ένα σούπεργκερλ! Δεν θα είναι το μόνο. Κι ένα δεύτερο σούπεργκερλ θα κάνει κάποια στιγμή την εμφάνισή του: κατάγεται κι αυτή από τον πλανήτη Κρίπτον και είναι η ξαδέρφη του Σούπερμαν, η Κάρα Ζορ-Ελ.

 

**Χάπι εντ: ο γάμος του Σούπερμαν και της Λόις, νυν κυρίας Σούπερμαν, θα είναι παραδεισένιος. Θα αποκτήσουν μάλιστα κι έναν σκύλο από τον πλανήτη Κρίπτον. Κι αυτός έχει, φυσικά, υπερφυσικές ικανότητες...

 

 

 

 

7 - 13/08/2006