Μια άσχημη και αφιλόξενη Αμερική [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 15/11/2025]

[ramirez]

30 χρόνια συμπληρώθηκαν από την κυκλοφορία του «America» του Robert Crumb, μιας συλλογής για τη σκοτεινή πλευρά των ΗΠΑ. Από τότε μέχρι σήμερα η πλευρά αυτή σκοτεινιάζει κάθε μέρα και περισσότερο.

 

 

 

 

Αν και το άστρο του ανέτειλε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 με το ξέσπασμα του underground κινήματος και τους έντονους κοινωνικούς αγώνες στους οποίους έπαιρνε μέρος έστω και απρόθυμα, διατηρώντας κριτική απόσταση, ο Robert Crumb (γενν. 1943) δεν μπήκε ποτέ σε καλούπια. Αντιθέτως, ήταν πάντα καχύποπτος και σαρκαστικός απέναντι σε κάθε κυρίαρχη τάση και στάση. Με έδρα του το Σαν Φρανσίσκο, έγινε με τα κόμικς του ένας από τους βασικότερους εκφραστές της ριζοσπαστικής αντικουλτούρας των ’60s. Θέματα που θεωρούνταν απαγορευμένα στα κόμικς όπως η σεξουαλική απελευθέρωση, η χρήση ψυχοτρόπων, η ανεργία, ο καταναλωτισμός και ο ρατσισμός έγιναν το επίκεντρο των μικρών, ασπρόμαυρων underground ιστοριών που δημοσιεύονταν σε έντυπα με φτηνό χαρτί και πωλούνταν ή δίνονταν από χέρι σε χέρι σε πανεπιστήμια, καταλήψεις, διαδηλώσεις και κοινόβια.

 

 

 

 

Ο Robert Crumb, με τη σχεδιαστική του δεινότητα, το ανελέητο χιούμορ του και την πικρή ειρωνεία του, που συνδυαζόταν πάντα με μια ισχυρή δόση αυτοσαρκασμού στα όρια της αυτολύπησης, ήταν, μαζί ίσως με τον Gilbert Shelton (Freak Brothers) και τον Spain Rodriguez (Trashman), ο πιο σκληρός κριτής μιας πραγματικότητας που μετά από δυόμισι δεκαετίες σχετικής κοινωνικής ειρήνης ήταν εύθραυστη και πλέον μύριζε μπαρούτι. Αυτήν την πραγματικότητα επέκρινε στο σύνολο της καριέρας του ο Robert Crumb με την αθυρόστομη γλώσσα του και τα τολμηρά σκίτσα του, με μαύρο χιούμορ που πολλές φορές ξεπερνούσε τα όρια του πολιτικώς ορθού, με αποτέλεσμα να τον θέτει στο στόχαστρο της κριτικής κινημάτων όπως το φεμινιστικό και το αντιρατσιστικό. Παρ’ όλα αυτά, ο Crumb δεν το έβαζε κάτω και απαντούσε με ακόμα πιο δηκτικό χιούμορ και χωρίς ταμπού, μη διστάζοντας να γελοιοποιήσει κάθε κοινωνική σύμβαση και να ισοπεδώσει τον καθωσπρεπισμό και τους καλούς τρόπους της κυρίαρχης μεσοαστικής τάξης, της οποίας ήταν κι αυτός μέλος αλλά με πλήρη επίγνωση της υποκρισίας, της ψυχαναγκαστικής αισιοδοξίας, της υπόγειας βίας και της αυταπάτης της υλικής ευμάρειας που τη χαρακτήριζε.

 

 

 

 

Με ένα διαρκές «κατηγορώ», ο Robert Crumb αποσυνθέτει το αμερικανικό όνειρο και τον μύθο της ελευθερίας και της προόδου ενός τάχα θριαμβευτή καπιταλισμού λόγω της ηθικής του ανωτερότητας, όπως ισχυρίζονται οι νεοφιλελεύθεροι κήρυκες της διατήρησης του εφιάλτη των πολλών εις όφελος των λίγων. Για τον Crumb, πίσω από τη γυαλιστερή επιφάνεια που παρουσιάζουν τα media και οι πολιτικοί, βρίσκονται οι δομικές ανισότητες, το πατριωτικό κιτς, η πολιτισμική οπισθοδρόμηση, ο ρατσισμός, ο σεξισμός, η καταπίεση, η αποξένωση, η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, ο ιμπεριαλισμός, ο μιλιταρισμός. Γι’ αυτό και παρουσιάζει την πλειονότητα των χαρακτήρων των ιστοριών του ως θλιβερές καρικατούρες, ως γκροτέσκες παραμορφωμένες φιγούρες που περνιούνται για σπουδαίοι ενώ αποδεικνύονται τιποτένιοι, βρομιάρηδες, απατεώνες, φοβητσιάρηδες και ψεύτες.

 

 

 

 

Ιστορίες με τέτοιους τύπους, με φόντο μια χώρα αφιλόξενη, εχθρική, βρόμικη, έτοιμη να καταρρεύσει, δημιουργούσε διαρκώς ο Robert Crumb από τη δεκαετία του 1960. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 δεν άντεξε άλλο να βλέπει αυτήν την ασχήμια και αποφάσισε να μεταναστεύσει στην Ευρώπη καταγγέλλοντας τον πολιτικό συντηρητισμό και τον μιλιταρισμό των ΗΠΑ στα χρόνια της προεδρίας του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου (1989-1993). Εγκαταστάθηκε σε ένα μικρό χωριό στη νότια Γαλλία και συνέχισε να φιλοτεχνεί ιστορίες με τα ίδια θέματα.

 

Το 1995 όμως, αποφάσισε να συγκεντρώσει κάποιες από αυτές τις ιστορίες, δημιουργημένες από το 1969 ώς το 1993, και να τις εκδώσει υπό τον τίτλο «America», αν και είχε προηγηθεί μια μικρότερη συλλογή με τον ίδιο τίτλο αλλά με λιγότερες ιστορίες λίγα χρόνια νωρίτερα. Στην πρώτη ιστορία, που δίνει και το στίγμα, με τίτλο «Ας πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους για τούτη δω τη σύγχρονη Αμερική», ο Crumb χαρακτηρίζει τις ΗΠΑ «άκαρδο νταή» και «χώρα της γλουτένης και του λίπους», ενώ δηλώνει ότι μισεί τους «χοντρούς καπιταλιστές», τους «ριζοσπάστες που μιλούν μόνο με σλόγκαν», τις «μοδάτες γυναίκες», τις «πλαστικές επιγραφές», τα «πρόσωπα της σόου μπιζ», τους «καουμπόηδες» και πολλά ακόμη.

 

 

 

 

Σε αυτό το κλίμα εξελίσσεται ολόκληρο το βιβλίο, με κάθε ιστορία να αποτελεί ένα οιονεί μανιφέστο εναντίον της Αμερικής. Με αποκορύφωμα την προτελευταία ιστορία, φιλοτεχνημένη το 1989, στην οποία πρωταγωνιστεί ο Ντόναλντ Τραμπ όταν ακόμα ήταν απλώς ένας μεγιστάνας του real estate. Ακούγοντάς τον να αυτοθαυμάζεται, ο Robert Crumb αηδιάζει και απογοητευμένος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οι ΗΠΑ είναι ακριβώς όπως και η γαμημένη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τίποτα δεν άλλαξε σε 2.000 χρόνια». Δυστυχώς από τότε τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα. Και ο Τραμπ είναι πρόεδρος.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...