Τανκς στην Ιθάκη [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 20/04/2019]

[ramirez]

52 χρόνια κλείνουν αύριο από το πραξικόπημα που έβαλε τη χώρα στον γύψο για μια επταετία. Μία από τις προτεραιότητες των συνταγματαρχών ήταν η λογοκρισία και η κατάπνιξη του χιούμορ μέσω του Τύπου. Οι γελοιογράφοι αντιστάθηκαν όσο μπορούσαν. Αλλά με την πτώση της χούντας ξεσπάθωσαν. Με τη σειρά κόμικς «Πραξικόπημα στην Ιθάκη» ο Κυρ πήρε την εκδίκησή του.

 

 

 

 

Ο Πιττακός ο Ρεθύμνιος, ο Αρχίλοχος ο Κλεισοσπίτης και ο Νίκων ο Αχαιός με τις περικεφαλαίες τους και τα βλοσυρά τους βλέμματα ήταν οι τρεις μνηστήρες-συνταγματάρχες που κατά τον Κυρ έκαναν το πραξικόπημα στην αρχαία Ιθάκη. Φυσικά, τα πρόσωπα παραπέμπουν στους αρχιπραξικοπηματίες Στυλιανό Παττακό, Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο αντιστοίχως και η Ιθάκη είναι η Ελλάδα της επταετίας. Ο Κυρ δημιούργησε την απολαυστική σειρά κόμικς με τίτλο «Πραξικόπημα στην Ιθάκη» αμέσως μετά την πτώση της χούντας και τη δημοσίευσε σε συνέχειες στο περιοδικό «Επίκαιρα». Η σειρά αποτελείται από 38 πυκνές σελίδες και κυκλοφόρησε στο σύνολό της στο βιβλίο του Κυρ με τίτλο «Πυρ» το 1977 (εκδόσεις Γρηγόρη). Με το γνωστό χιούμορ του, ο Κυρ χρησιμοποιεί αμέτρητους συμβολισμούς και πολλές αλληγορίες για να καυτηριάσει την επταετία της χούντας αλλά και για να μιλήσει για την Ελλάδα στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.

 

 

 

 

 

Οι αναχρονισμοί του είναι απολαυστικοί με την αρχαία Ελλάδα να γίνεται το θέατρο των πολιτικών εξελίξεων της μετά το 1974 εποχής και τους τρεις μνηστήρες να μεταμορφώνονται ακόμα και στους τρεις μάγους με τα δώρα για να δελεάσουν τη Δημοκρατία. «Είμαστε οι μάγοι και ήρθαμε να σας σώσουμε!» λένε χτυπώντας την πόρτα της πολύπαθης Δημοκρατίας. Αυτή δεν υποκύπτει και οργισμένη τούς απαντά: «Βρε, δεν πάτε στο διάολο πρωί πρωί», «Από κει ερχόμαστε! Η CIA μας έστειλε! Εμείς θα σας σώσουμε! Μια ημέρα η Ιστορία θα μας γράψει με χρυσά γράμματα!» της λένε αυτάρεσκα. Και αυτή τελειώνει την κουβέντα με μια πρόσκληση: «Επειδή μας διαβάζουν μικρά παιδιά… περάστε μέσα να σας πω πού θα σας γράψει η Ιστορία».

 

Όπως επισημαίνει ο Ηλίας Ταμπακέας, «κατά τη διάρκεια της κωμικοτραγικής χούντας, όλοι οι πολιτικοί γελοιογράφοι έβρισκαν τεχνάσματα, παρά τη σκληρή λογοκρισία, να αντισταθούν, όπως π.χ. με τον λυράρη του Βασίλη Χριστοδούλου στη “Βραδυνή” και το σπαρταριστό κόμικ Οδύσσεια του Κυρ στις “Εικόνες”» (Ηλίας Ταμπακέας, «Το Σκίτσο μετά τον Πόλεμο – Από τον Θησαυρό και το Ρομάντζο στα κόμικ», εφημερίδα «Καθημερινή», 19 Φεβρουαρίου 1995). Ο Κυρ, έχοντας αισθανθεί στο πετσί του τη λογοκρισία της χούντας, είχε πολλούς λόγους να αντιστέκεται υπόγεια αλλά αρκούντως υπονομευτικά μέχρι το 1974 και ευθύτατα αμέσως μετά.

 

 

 

 

Όταν έκλεισε η «Μεσημβρινή» από τη χούντα, έμεινε χωρίς δουλειά, αλλά η εκδότρια Ελένη Βλάχου τού πρότεινε να δημοσιεύσει έργα του σε έντυπα του εξωτερικού με το ψευδώνυμο Mac Papa («Mac» από το Μακαρέζος, «Pa pa» από τους Παπαδόπουλο και Παττακό). Στη μεταπολίτευση δημιούργησε λιγοστά κόμικς μια και ήταν κατ’ εξοχήν γελοιογράφος της απλής, καθαρής, ασπρόμαυρης γραμμής, επηρεασμένος από το πενάκι του Saul Steinberg. Για τις ανάγκες του «Τρωικού Πολέμου» και του «Πραξικοπήματος στην Ιθάκη» χρειαζόταν περισσότερες αφηγηματικές δυνατότητες και έτσι επέλεξε τα κόμικς. Πάντρεψε την τέχνη της γελοιογραφίας με τα κόμικς και δημιούργησε μοναδικές πολιτικές σάτιρες. Η γελοιογραφία και τα κόμικς «παντρεύτηκαν λόγω χούντας. Επειδή τότε δεν μπορούσες να πεις κανένα υπονοούμενο, νομίζω ότι τα κόμικς βοηθούσαν. Πήρα μια γνωστή ιστορία, την Οδύσσεια, όπου υπάρχει η κατεχομένη “υπό των μνηστήρων-συνταγματαρχών Ιθάκη”, υπήρχε η Πηνελόπη (η Δημοκρατία), η οποία περίμενε, και ο Οδυσσέας, ο οποίος ερχότανε. Σε κάθε επεισόδιο υπήρχε η ελπίδα ότι έρχεται. Είχε μια φοβερή ανταπόκριση αυτό, διότι είχαν πιάσει όλοι το νόημα της αλληγορίας». («Δεν εμπιστεύομαι τους τιμονιέρηδες», συνέντευξη του Κυρ στον Soloup, εφημερίδα «Ποντίκι», 14 Αυγούστου 2011).

 

 

 

 

Στο «Πραξικόπημα στην Ιθάκη», ο Παπαδόπουλος εμφανίζεται ως ο πιο αποφασιστικός και αδιάλλακτος των δικτατόρων, ο Μακαρέζος συνήθως ακολουθεί άβουλα και ο Παττακός παρουσιάζεται ως βλάκας που απαγγέλλει διαρκώς χαζά τραγουδάκια. Με ένα άρμα με την επιγραφή «Made in USA» εισβάλλουν στην Ιθάκη ισχυριζόμενοι ότι «Η Επανάστασις Αρχίζει». Καταφθάνουν στα ανάκτορα και η Πηνελόπη τούς υποδέχεται βγάζοντας τα ρούχα της. Όταν της λένε ότι πρόκειται για «επανάσταση», λιποθυμά. Και ο «ηρωικός, Ιθακίσιος λαός λέει όχι στη δικτατορία. Αντάξιος των αρχαίων προγόνων του που ποτέ ζυγό δεν υπομένουν, κατέρχεται στους δρόμους της Ιθάκης για να αντισταθεί στην ξενόδουλη χούντα!», κατά τον Κυρ, με μια σαφή, όμως, δόση ειρωνείας και πικρίας για την ουδέτερη και απαθή στάση μεγάλης μερίδας Ελλήνων κατά την επταετία.

 

 

 

 

Ταυτόχρονα με τα τεκταινόμενα στη χουντοκρατούμενη Ιθάκη, οι αναγνώστες σε μια παράλληλη αφήγηση παρακολουθούν και την περιπέτεια του Οδυσσέα στον Τρωικό Πόλεμο και κατά την επιστροφή του. Τα βάζει με τον αρχηγό των θεών όταν μαθαίνει τα νέα για τους μνηστήρες και την πατρίδα του («Δία φασίστα, κατέβα κάτω ρε αν είσαι άντρας»), γράφει συνθήματα σε τοίχους («Κάτω ο φασισμός – Η Ιθάκη Ζει»), τον συλλαμβάνει ένας χωροφύλακας από το Αλιβέρι, αρπάζει ένα τανκ και ετοιμάζεται να εισβάλει στην Τροία όπου οι Τρώες είναι αμπαρωμένοι φωνάζοντας «Συμπαράστασις Λαέ» και γράφοντας συνθήματα στους τοίχους του κάστρου τους («Hellines Go Home», «ΝΑΤΟ - Δία, προδοσία»). Οι Έλληνες νικούν και ο Οδυσσέας αρχίζει το ταξίδι της επιστροφής κατά τη διάρκεια του οποίου θα έρθει αντιμέτωπος με τον Κύκλωπα Πολύφημο, με τον θεό Ποσειδώνα, με τους Τούρκους που έχουν βγάλει τις τριήρεις τους για σεισμογραφικές έρευνες στο Αιγαίο, θα ζητήσει πολιτικό άσυλο από τον Αίολο, θα προκαλέσει πολιτική αναστάτωση στη Βουλή των Λαιστρυγόνων, θα φτάσει στο νησί της Κίρκης («Κίρκη είναι η Αμερική αλλά τη λέμε έτσι για να μη θίξουμε τους συμμάχους μας», σχολιάζει σαρκαστικά ο Κυρ), θα περάσει από τις Σειρήνες, τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Κάποτε, όμως, θα γυρίσει και θα κατατροπώσει τους φασίστες που συνωστίζονται στο κρεβάτι της γυναίκας του. Θα τους κλείσει όλους σε έναν δεύτερο Δούρειο Ίππο-πλυντήριο και θα κάνει επιτέλους την πολυπόθητη κάθαρση.

 

Σε ένα κόμικς που τελειώνει στο κρεβάτι της Πηνελόπης, αλλά με παρτενέρ τον Οδυσσέα, ανίκανο να ανταποκριθεί στα συζυγικά του καθήκοντα μέχρι η γυναίκα του να φορέσει ένα νυχτικό με την αμερικανική σημαία και το σήμα του ΝΑΤΟ για να τον ανάψει. Και τον Κυρ να αποχαιρετά τους αναγνώστες λέγοντας: «Εδώ, αγαπητέ αναγνώστη, τελείωσε το κόμικς Πραξικόπημα στην Ιθάκη. Κι αν πτωχικό το βρήκες η Ιθάκη δε σε γέλασε! Έτσι σοφός που έγινες με τόση πείρα, ήδη θα κατάλαβες Ιθάκες τι σημαίνουν».

 

 

 

 

Και το σχετικό link...