Κίτρινη δημοσιογραφία, πολύχρωμα κόμικς [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 11/12/2016]

[leonidio]

Κίτρινη δημοσιογραφία, πολύχρωμα κόμικς

 

Οι Joseph Pulitzer και William Randolph Hearst, ντυμένοι με τα ρούχα του Yellow Kid, μονομαχούν για την εκδοτική πίτα αλλά και συμμαχούν ετοιμάζοντας τον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο (σκίτσο του Leon Barritt, 1898)

 

Στο πρώτο μέρος του άρθρου (26 Νοεμβρίου) περιγράψαμε την πρώτη εμφάνιση του Yellow Kid στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και τις επιρροές του δημιουργού του, Richard Outcault, από τις συγκλονιστικές φωτογραφίες του Jacob Riis στο βιβλίο του «How the Other Half Lives» (1890). Οι περιπέτειες του Κίτρινου (ορφανού Παιδιού στα βρόμικα και αφιλόξενα σοκάκια της Νέα Υόρκης που σόκαραν την αστική τάξη είχαν μικρή διάρκεια. Αλλά ανυπολόγιστη επίδραση

 

Οταν ο Richard Outcault, μέσα σε λίγους μόνο μήνες στα τέλη του 1896 και μέσω των ιστοριών με πρωταγωνιστή το Yellow Kid, είχε κατορθώσει να γίνει ευρύτερα γνωστός, βρέθηκε στο επίκεντρο της σύγκρουσης μεταξύ του μεγιστάνα του Τύπου Joseph Pulitzer και του ανερχόμενου εκδότη William Randolph Hearst. Η εφημερίδα «New York World» του Pulitzer, που κόστιζε μόλις δύο σεντς, φιλοξενούσε το Yellow Kid μέχρι τις 4 Οκτωβρίου του 1896 σε μια σειρά γελοιογραφιών υπό τον γενικό τίτλο «Hogan’s Alley». Οπως επισημαίνει και ο Roger Sabin στο «Comics, Comix and Graphic Novels», το Yellow Kid με την αθυρόστομη αργκό του και τις πλημμυρισμένες βία γελοιογραφίες του είχε καταφέρει να εκφράσει τον πόνο, τις αγωνίες και τα βάσανα της εργατικής τάξης και των μεταναστών που συνωστίζονταν στις παραγκουπόλεις και τις φτωχογειτονιές της Νέας Υόρκης. Είχε συμβάλει καθοριστικά, επίσης, στην κυκλοφοριακή έκρηξη της εφημερίδας, που αποκτούσε καθημερινά όλο και περισσότερους αναγνώστες, κυρίως προερχόμενους από τις ίδιες τάξεις από τις οποίες προερχόταν το Κίτρινο Παιδί. Ωστόσο, η ανταγωνιστική, επιθετική εμπορική πολιτική του Hearst και η πολυετής προσπάθειά του να αναρριχηθεί στον εκδοτικό κόσμο τον οδήγησαν σε δυο κινήσεις που άναψαν το φιτίλι μιας ανελέητης σύγκρουσης.

 

Αριστερά, το τελευταίο έργο του Outcault στη New York World (4-10-1896) και δεξιά το πρώτο στη New York Journal (18-10-1896)

 

Αρχικά μείωσε την τιμή της εφημερίδας του «New York Journal» στο ένα σεντ, δηλαδή στη μισή τιμή από αυτήν του Pulitzer, και ακολούθως πρότεινε σε πολλούς συνεργάτες-δημοσιογράφους των εφημερίδων του Pulitzer να εγκαταλείψουν τον έως τότε εργοδότη τους και να τους προσλάβει με πολύ υψηλότερες αμοιβές. Ενας από αυτούς, αναμφίβολα ο πιο διάσημος, ήταν και ο Richard Outcault, που τον Οκτώβριο του 1896 άλλαξε «στρατόπεδο» και ξεκίνησε να δημοσιεύει τα έργα του στη «New York Journal» του Hearst, εξοργίζοντας τον Pulitzer.

 

Η πολύκροτη «μεταγραφή» είχε ανακοινωθεί και διαφημιστεί αρκετές ημέρες πριν από τη 18η Οκτωβρίου, όταν και κυκλοφόρησε ως κυριακάτικο ένθετο στην εφημερίδα του Hearst ένα οκτασέλιδο με τέσσερις έγχρωμες σελίδες και το Yellow Kid στο εξώφυλλο. Ο τίτλος του ήταν «The American Humorist» και περιελάμβανε γελοιογραφίες και χιουμοριστικά άρθρα όπως ακριβώς και το αντίστοιχο ένθετο της «New York World». Η ποιότητά του, ωστόσο, ως προς τα τεχνικά χαρακτηριστικά (χρώμα, χαρτί, εκτύπωση, σχεδιασμός) ήταν υποδεέστερη αυτής της «New York World», κάτι που δεν φαίνεται να απασχολούσε ιδιαίτερα τους αναγνώστες. Τους αρκούσε το Yellow Kid. Ετσι, την πρώτη Κυριακή η εφημερίδα ξεπούλησε από τις 10 το πρωί, ενώ και τις επόμενες εβδομάδες αύξανε σταδιακά τις πωλήσεις της.

 

Ο Pulitzer δεν έμεινε με σταυρωμένα τα χέρια. Εχοντας κατοχυρώσει τα πνευματικά δικαιώματα του ονόματος της σειράς «Hogan’s Alley», ανέθεσε σε έναν άλλο εξαιρετικό σκιτσογράφο της εποχής, τον George Luks, να συνεχίσει τις περιπέτειες με το Κίτρινο Παιδί.

 

Τα παιδιά των φτωχογειτονιών υποδύονται τα μέλη ενός αυτοσχέδιου Freak Show

 

Ως προς τα πνευματικά δικαιώματα, ο Outcault, έχοντας πιθανώς προβλέψει τις εξελίξεις, είχε φροντίσει έναν μήνα νωρίτερα να κατοχυρώσει τα πνευματικά δικαιώματα του χαρακτήρα του, του ονόματός του, της ενδυμασίας και των χαρακτηριστικών του, ακόμα και των δύο δοντιών του που εξέχουν από το στόμα του, όχι όμως και του τίτλου της σειράς. Μέσα στην ατυχία του (απώλεια του τίτλου «Hogan’s Alley» από έναν μεγιστάνα του Τύπου) στάθηκε τυχερός κρατώντας το όνομα «Yellow Kid» για τον εαυτό του. Οταν λοιπόν σε συνεργασία με τον Hearst αναγκάστηκαν να επινοήσουν έναν νέο τίτλο, καθιέρωσαν το πολύ απλό αλλά μεστό νοήματος Yellow Kid με διάφορους υπότιτλους που ποίκιλλαν από τεύχος σε τεύχος.

 

Το αποτέλεσμα ήταν να κυκλοφορούν ταυτόχρονα στις δύο μεγαλύτερες εφημερίδες ιστορίες με το ίδιο θέμα (αποδίδοντας χιουμοριστικά καθημερινές περιπέτειες επιβίωσης των προλετάριων στο κοινωνικό περιθώριο με επίκεντρο τα παιδιά) και πρωταγωνιστή τον ίδιο χαρακτήρα αλλά φιλοτεχνημένες από διαφορετικούς δημιουργούς και με διαφορετικό τίτλο. Η «κίτρινη μανία» είχε καταλάβει ολοκληρωτικά τους Νεοϋορκέζους και θα διαρκούσε για μερικά χρόνια ακόμη.

 

Από την άλλη είχε αρχίσει να καθιερώνεται ο όρος «κίτρινη δημοσιογραφία», για λόγους κατ' αρχάς άσχετους με το Yellow Kid, όπως αποδεικνύει ο Bill Blackbeard στο εξαιρετικό βιβλίο του «Yellow Kid - A Centennial Celebration of the Kid who Started the Comics». Ενας όρος, όμως, του οποίου η χρήση για την περιγραφή της δημοσιογραφίας χαμηλού επιπέδου ενισχύθηκε από τις γελοιογραφίες και τα κόμικς με το Yellow Kid και από τις αποχρώσεις των σελίδων των χιουμοριστικών ενθέτων.

 

Ατέλειωτα κουκλάκια με τη φιγούρα του Yellow Kid κατέκλυσαν τη Νέα Υόρκη μετά το 1896 (από τη συλλογή του Mel Birnkrant) 

 

Η τεράστια απήχηση που είχαν στους αμέτρητους «απόκληρους» και τους μετανάστες των πυκνοκατοικημένων γειτονιών της Νέας Υόρκης οι ολοσέλιδες γελοιογραφίες του Outcault έστρεψαν τον δημιουργό τους στα κόμικς μέσω των οποίων μπορούσε να αφηγηθεί μεγαλύτερες ιστορίες και σε ακόμα πιο χιουμοριστικούς τόνους. Τα αξιοθέατα μεγάλων πόλεων του κόσμου, η τέχνη, η μουσική, η πυγμαχία έγιναν κεντρικά και επαναλαμβανόμενα θεματικά μοτίβα στα στριπ του Outcault και αγκαλιάστηκαν εξίσου από το αναγνωστικό κοινό.

 

Παράλληλα, η τεράστια δημοφιλία του Yellow Kid και η καθιέρωση της εικόνας του ως λαϊκού συμβόλου για τις κατώτερες οικονομικά τάξεις το μετέτρεψε στο πιο ισχυρό brand name για αμέτρητα merchandising προϊόντα. Παζλ, ταμπακέρες, πιζάμες, τρόφιμα κ.ά. αύξαναν κατακόρυφα τις πωλήσεις τους αν έφεραν τη μορφή του Yellow Kid, γεγονός που δικαιώνει όσους το χαρακτηρίζουν ως το πρώτο κόμικς της Ιστορίας που αξιοποιήθηκε για αλλότριους, εμπορικούς σκοπούς (γιατί «πρώτο κόμικς» της Ιστορίας δεν ήταν καθώς είχαν προηγηθεί αυτά του Ελβετού Rodolphe Topffer, του Αυστριακού Joseph Franz Von Goez, τα γαλλικά Epinal κ.ά.). Ενας πόλεμος, όμως, θα διέκοπτε απότομα αυτή την ξέφρενη πορεία…

 

Την επόμενη εβδομάδα θα δούμε το τρίτο και τελευταίο μέρος της ιστορίας του Yellow Kid.

 

Παζλ με το Yellow Kid, με τα δικαιώματα εμπορικής χρήσης να έχουν κατοχυρωθεί στον Richard Outcault

 

Πηγή

 

Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων: στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας, δεν αναφέρεται όνομα συντάκτη. Επειδή όμως στην έντυπη έκδοση αναφέρεται ότι τα κείμενα τα έχει γράψει ο Γιάννης Κουκουλάς, ο οποίος εξάλλου έγραψε και το πρώτο μέρος του άρθρου (ακολουθήστε το λινκ στην πρώτη σειρά), το άρθρο καταχωρείται με το όνομά του. Εάν υπάρξει άλλη πληροφορία, θα διορθωθεί η καταχώρηση.