Paper women: Κόμικς με άρωμα γυναίκας [ Παπαδημητρίου Μαρία, Ελεύθερος Τύπος, 1/7/2007 ]

[erma jaguar]

Από τη Μικρή Λουλού μέχρι τη σέξι Ντρούνα και από τη σαρκαστική Μαφάλντα ως την υπερδραστήρια Λάρα

 

Aπό ένα ράφι της βιβλιοθήκης έπεσε μια «Μαφάλντα». «Φρικτό το πολιτικό κλίμα» ήταν η -μάλλον… διαχρονική- διαπίστωση της μικράς. Με ταξίδεψε για λίγο, ύστερα θέλησα να βρω κι άλλα. Ντοπαρισμένη με το αίσθημα της νοσταλγίας αποφάσισα να περάσω μια μέρα σε ειδικά βιβλιοπωλεία στο κέντρο της Αθήνας, αναζητώντας παλιά, αγαπημένα κόμικς που χάθηκαν ή πετάχτηκαν, άγνωστο πώς. Ενα σαββατιάτικο πρωινό άρχισα, κάπου στη Σόλωνος, το ξεφύλλισμα των σφραγισμένωνμε γυναικεία γοητεία εικονογραφημένων ιστοριών ανάποδα, από το κοντινό και συχνά τρομακτικό μέλλον στο μακρινό παρελθόν, αρχές του περασμένου αιώνα. Ερωτικές και μυστηριώδεις, γατούλες ή αγριόγατες, αμαζόνες, υπερφυσικές, πνευματώδεις, σκανταλιάρες, γυναίκες σε ιστορίες πάθους ή σε μοτίβα επιστημονικής φαντασίας. Αμέτρητες έχουν παρελάσει από τις σελίδες των κόμικς, χρωματίζοντας τα παιδικά μας χρόνια, αλλά και τις ελεύθερες ώρες μας δεκαετίες μετά. Και καθεμία έχει τη δική της γοητεία, από τα ανθρωπόμορφα θηλυκά ζωάκια του Ντίσνεϊ μέχρι τις αισθησιακές φιγούρες των Μπιλάλ και Σερπιέρι.

 

Αν ο Θεός έπλασε πρώτα τον Αδάμ και μετά την Εύα, ο Αμερικανός κομίστας Ελτζι Σίγκαρ προτίμησε το αντίστροφο. Το 1919 δημιούργησε την Ολιβ Οϊλ και έπειτα από μια ολόκληρη δεκαετία σχεδίασε το έτερόν της ήμισυ, τον Ποπάι. Η ψιλόλιγνη φιγούρα της Ολιβ βασίστηκε σε υπαρκτό πρόσωπο. Επρόκειτο για την Ντόρα Πάσκελ, ιδιοκτήτρια πολυκαταστήματος στο Τσέστερ, από την οποία ο Σίγκαρ αντέγραψε το ντύσιμο, το χτένισμα και το όλο στιλ. Ο έρωτας της

Ολιβ και του Ποπάι υπήρξε ίσως ο διασημότερος στην ιστορία των κόμικς. Οσο για το σκίτσο της, εξωραΐστηκε σε μεταγενέστερες version κινουμένων σχεδίων, αποκτώντας καμπύλες και δίνοντας έμπνευση για το μπουκάλι κολόνιας γνωστού οίκου μόδας.

 

Αν και… πάπια, η δημοφιλής Νταίζη διέθετε πολλά γυναικεία γνωρίσματα. Το ναζιάρικο κορίτσι του Ντόναλντ Ντακ, που σχεδιάστηκε το 1940, έβαλε κάποτε σε μπελάδες τους εκδότες των εικονογραφημένων ιστοριών του Ντίσνεϊ. Ηταν το 1952 -εποχή διώξεων των κόμικς-, όταν η αμερικανική κρατική επιτροπή αξιολόγησής τους έκρινε ακατάλληλη προς δημοσίευση την ιστορία του Καρλ Μπαρκς «Τα χρυσά μήλα». Αιτία η άποψη που πρόβαλε το συγκεκριμένο τεύχος ότι η Νταίζη φερόταν με τρόπο που δεν άρμοζε σε μια κυρία, εξαιτίας της παθολογικής της ζήλιας για τον Ντόναλντ! Κλασική φιγούρα του Ντίσνεϊ υπήρξε και η προγενέστερη Μίνι. Η χαριτωμένη ποντικίνα, πιστή σύντροφος του Μίκι Μάους, εμφανίστηκε για πρώτη φορά μαζί του το 1928. Σήμερα κυκλοφορεί και… σόλο, με δικά της κόμικς. Η μορφή της διαχρονική. Ωστόσο, από τις σύγχρονες ιστορίες της λείπει η μαγεία του πρωτότυπου.

 

Τα γέλια και τις χαρούμενες φωνές των παιδιών που άλλοτε έπαιζαν ξένοιαστα στις αλάνες και στα πεζοδρόμια της γειτονιάς αντηχούν οι περιπέτειες της Μικρής Λουλούς. Το δυναμικό και πεισματάρικο κοριτσάκι, με την αστεία φατσούλα και τις παλιομοδίτικες μπούκλες δεν έχει χάσει ακόμη την ικανότητα να ψυχαγωγεί, κατατροπώνοντας τ’ αγόρια. Η Μικρή Λουλού δημιουργήθηκε το 1935, από την πρώτη γυναίκα που ασχολήθηκε με τα κόμικς, τη Μάρτζορι Χέντερσον, γνωστή ως Μάρτζι.

 

Και ώριμες γυναίκες, καμωμένες από χαρτί

Παράλληλα με τις ιστορίες που απευθύνονταν κυρίως σε παιδιά, άρχισαν σιγά σιγά να ανθούν και τα κόμικς για μεγαλύτερες ηλικίες. Οι πρώτες «ώριμες» γυναίκες καμωμένες από χαρτί εμφανίστηκαν στη δεκαετία του ’30. Ηταν αθώες και ντελικάτες. Η προστασία τους βρισκόταν στα χέρια του «σούπερ» άντρα κάθε ιστορίας, το πρότυπο του οποίου ακολουθούσε βέβαια το πνεύμα της εποχής.

Το 1938 έκανε πρεμιέρα η Λόις Λέιν, girlfriend του διάσημου Σούπερμαν. Είναι η μοναδική ηρωίδα που προσαρμόστηκε απόλυτα στις κοινωνικές αλλαγές μέσα από τις δεκαετίες. Επιτυχημένη ρεπόρτερ της «Ντέιλι Πλάνετ» στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, νοικοκυρά με χάπια για τον πονοκέφαλο μετά την επιστροφή των ανδρών από το μέτωπο, φεμινίστρια στη δεκαετία του ’70. Το 1942 έφερε το ντεμπούτο της υπερ-ηρωίδας Γουόντερ Γούμαν, με χαρακτηριστικά άκρως εντυπωσιακά: όμορφη σαν την Αφροδίτη, σοφή σαν την Αθηνά, πιο δυνατή από τον Ηρακλή και πιο γρήγορη από τον Ερμή!

 

Εκτός από τα «καλά κορίτσια» (Λόις, Γουόντερ Γούμαν, Σίνα, Λαίδη Φάντασμα, Γουόντερ Γκερλ είναι μερικές από τις θρυλικές γυναικείες χάρτινες φιγούρες), υπήρξαν και τα «κακά κορίτσια», όπως η Κατ Γούμαν (εχθρός του Μπάτμαν), η Τσίτα (πολέμια της Γουόντερ Γούμαν), η Πόιζον Αϊβι, η Ηλέκτρα, η Λαίδη Θάνατος κ.ά. Στη διάρκεια της ψυχροπολεμικής δεκαετίας του ’50 τα κόμικς υπέστησαν φοβερές διώξεις. Το σεξ απίλ των χάρτινων γυναικών δεν έπρεπε να τονίζεται! Ακόμη και η Wonder Woman κατηγορήθηκε για… εγκληματικά ιδεώδη από τον ανεκδιήγητο δόκτορα Φρέντρικ Γουέρθαμ, διευθυντή ψυχιατρικής κλινικής στο Χάρλεμ – στην οποία, προφανώς, έχρηζε νοσηλείας ο ίδιος… Το φιλελεύθερο πνεύμα της δεκαετίας του ’60, ωστόσο, νίκησε το συντηρητισμό, στέλνοντας σταδιακά στο παρελθόν τις απαγορεύσεις και τη λογοκρισία.

 

Την ίδια εποχή εμφανίστηκαν μαζικά τα άντεργκραουντ κόμικς και οι πρώτες πρωταγωνίστριες με απελευθερωμένο αρχικά και στη συνέχεια αχαλίνωτο ερωτισμό. Εκτός από ερωτικό αντικείμενο, η γυναίκα των κόμικς υπήρξε και διανοούμενη – έστω και σε προεφηβική ακόμη ηλικία. Το 1964 ο βραβευμένος Αργεντινός Κουίνο δημιουργεί την εκπληκτική Μαφάλντα, πανέξυπνη, σαρκαστική και αμετανόητα απαισιόδοξη, μια ανήλικη ηρωίδα για ενήλικες αναγνώστες.

 

Εν τω μεταξύ, μια άλλη χάρτινη γυναίκα, με τρεις μόνο εμφανίσεις της, κατάφερε να κάνει αισθητή την παρουσία της στις περιπέτειες του Αστερίξ, του κόμικ με το οποίο σφράγισαν τη δεκαετία του ’60 οι Ρενέ Γκοσινί και Αλμπέρ Ουντερζό. Ο λόγος, φυσικά, για τη Φραμπάλα, την καμπυλόγραμμη μοιραία γυναίκα με τα πλούσια ξανθά μαλλιά, στην οποία κανένα αρσενικό δεν αντιστέκεται, ούτε καν ο περίφημος Γαλάτης. Την εποχή των ερωτικών κόμικς σφράγισε και ο Ζορζ Πισάρ – σε συνεργασία με τον Ζορζ Βολίνσκι – φτιάχνοντας, το 1970, την Πολέτ, τη δημοφιλέστερη από τις καλοσχηματισμένες φιγούρες του με το χαρακτηριστικό γκόθικ λουκ. Εντελώς διαφορετικές, εξωτικές, απλές, αλλά και μυστηριώδεις –με μια ψυχολογία άξια προς διερεύνηση– είναι οι ηρωίδες ενός από τους μεγαλύτερους σχεδιαστές κόμικς, του κοσμογυρισμένου Ιταλού Ούγκο Πρατ. Τις συναντάμε στις περιπέτειες του ρομαντικού του ήρωα, Κόρτο Μαλτέζε, όπου μέσα από παράδοξες ιστορίες και παράξενους τόπους, η φιλολογία αναμιγνύεται με την περιπέτεια και η πραγματικότητα

εναλλάσσεται με το όνειρο.

 

Τα θηλυκά του μέλλοντος

Την τελευταία εικοσιπενταετία τα χάρτινα θηλυκά στις περιπέτειές τους δεν ενσωματώνουν μόνο τις κοινωνικές αλλαγές, αλλά και μια ζοφερή συχνά εικόνα του μέλλοντος. Δυναμικές και σέξι όσο ποτέ στο παρελθόν, δίνουν το δικό τους μοναχικό αγώνα επιβίωσης στα σκοτεινά τοπία ενός κατεστραμμένου πλανήτη ή ενός άγνωστου σύμπαντος.

 

Σ’ έναν εφιαλτικό κόσμο μεταλλαγμένων ηρώων, στα βάθη του χωροχρόνου, τοποθέτησε το 1985 ο μεγάλος Πάολο Σερπιέρι την ακαταμάχητα ερωτική ηρωίδα του Ντρούνα, που παλεύει απεγνωσμένα για τη σωτηρία του αγαπημένου της. Την ίδια δεκαετία ο κορυφαίος καλλιτέχνης των κόμικς από το Βελιγράδι, ο Ενκί Μπιλάλ, μας δίνει την πολυβραβευμένη τριλογία του, μέρος της οποίας είναι η αριστουργηματική «Γυναίκα Παγίδα». Το ρόλο κατέχει η υπέροχη, αινιγματική ρεπόρτερ Τζιλ, με μαλλιά, μάτια και νύχια σε μπλε χρώμα κι ένα αλλόκοτα χλομό πρόσωπο. Τα συναρπαστικά και βίαια γεγονότα της ιστορίας διαδραματίζονται στο Διάστημα το 2025. Το σκοτεινό, σκιώδες, μελαγχολικό στιλ του, μαζί με τα παράδοξα κείμενα, καθώς και η ίδια η Τζιλ εικονογραφούν τους φόβους του –που ίσως να είναι και δικοί μας– για το μέλλον.

 

Αντίθετα μάλλον ανώδυνη για την ψυχική διάθεση πολλών είναι η πανέμορφη αρχαιολόγος με τις ιδανικές αναλογίες, η Λάρα Κροφτ του Τόμπι Γκαρντ. Σχεδιάστηκε το 1996, ως χαρακτήρας του επιτυχημένου βίντεο γκέιμ «Τομπ Ρέιντερ», για να περάσει στη συνέχεια και σε κόμικς. Τις άγριες, μεταφυσικές περιπέτειές της τις επιλέγει η ίδια, αφήνοντας πίσω ένα ασφαλές παρόν, στο οποίο και επιστρέφει.

 

Οσο για τις απόλυτα σεξουαλικές γυναίκες του Μίλο Μανάρα, εμπνευσμένες από τον Φελίνι και την ελληνική αρχαιότητα, αποπνέουν έντονα τη μεσογειακή αύρα. Τα γυμνά του Ιταλού καλλιτέχνη, που ταξιδεύουν στις αντρικές φαντασιώσεις, έχουν θεωρηθεί και… χυδαία από μέρος του γυναικείου κοινού. Ζήλια, προκατάληψη ή απλώς αρρωστημένα συντηρητικό πνεύμα…