Ταξίδι στο φλεγόμενο αρχιπέλαγος [Ιατρού Γιάννης, efsyn.gr, 24/03/2023]

[ramirez]

Όταν ο Ιούλιος Βερν αποφάσισε να τοποθετήσει την ιστορία του στο υπόβαθρο της Ελληνικής Επανάστασης, δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι αιώνες αργότερα το μυθιστόρημά του «Το Αιγαίο στις φλόγες» (L’Archipel en feu) θα αποτελούσε αντικείμενο διασκευής από Έλληνες δημιουργούς, σε μία τέχνη οριακά άγνωστη εκείνη την εποχή: αυτήν των κόμικς.

 

 

 

 

Τα περισσότερα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν έχουν ένα κοινό γνώρισμα: η δράση, η πλοκή, ολόκληρη εν τέλει η αφήγηση περιστρέφεται γύρω από ένα διαφορετικό κάθε φορά ταξίδι. Αυτό είναι το όχημά του για να εξερευνήσει μια μεγάλη ποικιλία ερεθισμάτων που εξάπτουν το ενδιαφέρον του, μεταδίδοντας τις γνώσεις του και το αποτέλεσμα της εξαντλητικής μελέτης του στο νεανικό αναγνωστικό κοινό, όπου κυρίως απευθύνεται. Άλλοτε μας ταξιδεύει με την πένα του στον πυρήνα του πλανήτη («Ταξίδι στο κέντρο της Γης», 1864), άλλοτε στο διάστημα («Από τη Γη στη Σελήνη», 1865), άλλοτε στον βυθό της θάλασσας («20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα», 1869) και άλλοτε σε έναν αγώνα ενάντια στον χρόνο περιμετρικά της υδρογείου («Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες», 1873).

 

Παρ’ όλο που είναι περισσότερο γνωστός για την επίδραση του έργου του στο είδος της επιστημονικής φαντασίας, καθώς αγαπούσε να γράφει για αεροπορικά και διαστημικά ταξίδια, πολύ πριν από την εφεύρεση του αεροπλάνου και πόσο μάλλον του διαστημόπλοιου, συχνά οι περιπέτειές του τοποθετούνταν σε γεωγραφικά και ιστορικά πλαίσια πέρα για πέρα αληθινά. Μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι και το μυθιστόρημα που έγραψε το 1884 και, όπως προδίδει ο τίτλος του, τοποθετείται στην πατρίδα μας, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης.

 

 

 

 

Ο λόγος για τη νουβέλα «Το Αιγαίο στις φλόγες» (πρωτότυπος γαλλικός τίτλος: L’Archipel en feu), που διαδραματίζεται λίγο πριν και λίγο μετά την εμβληματική ναυμαχία του Ναβαρίνου, η οποία έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1827 και έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην έκβαση του αγώνα για την ανεξάρτητη Ελλάδα. Ωστόσο, δεν εστιάζει ιδιαίτερα στην ίδια τη ναυμαχία, παρά τη χρησιμοποιεί για να εξυπηρετήσει την υπόλοιπη αφήγηση και να επηρεάσει εμμέσως την εξέλιξη της πλοκής. «Όπως όλα τα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν, ντύνει και σ’ αυτό την πλοκή του με ακριβείς ιστορικές, γεωγραφικές και τεχνικές πληροφορίες, αν και σε σύγκριση με άλλα μυθιστορήματά του μάλλον φτωχικές σε πλήθος θα μπορούσαν να θεωρηθούν», σημειώνει στην εισαγωγή της πρόσφατης διασκευής σε κόμικς ο σεναριογράφος Γιώργος Βλάχος.

 

Ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως ακόμη μία πληροφορία που συνοδεύει την αρχική δημοσίευση του πρωτότυπου έργου στα ελληνικά: «Το “Αιγαίο στις φλόγες”, αμέσως μετά τη δημοσίευσή του στη Γαλλία, δημοσιεύτηκε πρώτη φορά και στα ελληνικά σε συνέχειες από τον Ιούλιο 1884 έως τον Ιανουάριο 1885 σε καθημερινή εφημερίδα των Αθηνών […] “Καιροί”. Οι κάτοικοι του Οίτυλου συνέταξαν μανιφέστο ζητώντας τη διακοπή της δημοσίευσης και το “σκάνδαλο” προκάλεσε τη δημοσίευση πολλών άρθρων σε εφημερίδες, ειδικά αντιπολιτευόμενες τον Τρικούπη. Ο Βερν υποχρεώθηκε να δικαιολογηθεί επικαλούμενος την ιστορική αλήθεια των ντοκουμέντων και τον δεδηλωμένο ένθερμο φιλελληνισμό του». Ποια η σύνδεση του μυθιστορήματος με το Οίτυλο, έναν παραδοσιακό οικισμό στην ανατολική Μάνη, και γιατί το μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν προκάλεσε τη μήνη των κατοίκων του; Τις απαντήσεις μάς δίνει η πλοκή του βιβλίου.

 

 

Ιστορική μυθοπλασία

 

Όπως προαναφέρθηκε, αν και έργο μυθοπλασίας, το έργο χαρακτηρίζεται από ιστορική ακρίβεια στις αναφορές του. Μία ενδιαφέρουσα ιστορία γεμάτη ίντριγκα, οικογενειακά δράματα, πάθη, έρωτες και πόλεμο, συντίθεται με λεπτομέρειες που ο Βερν αντλεί από προσεκτική μελέτη για την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Δεν γνωρίζει μόνο το γενικό πλαίσιο και τα σημαντικά γεγονότα του Αγώνα, αλλά δείχνει να έχει μελετήσει σε βάθος τη γεωγραφία της περιοχής, τις ιδιαιτερότητες των περιοχών του ελλαδικού χώρου στις οποίες τοποθετεί τη δράση, αλλά και τα πολυποίκιλα αντικρουόμενα συμφέροντα.

 

Με βάση τα παραπάνω, οι χαρακτήρες που πλάθει, αν και φανταστικοί, θα μπορούσαν να έχουν υπάρξει στην πραγματικότητα. Καθοριστικό πρόσωπο του έργου αποτελεί ο Μανιάτης πειρατής και εξωμότης με καταγωγή από το Οίτυλο της Μάνης, ο Νικόλας Στάρκος, που δεν διστάζει να προδώσει τον αγώνα των συμπατριωτών του για την ανεξαρτησία, προκειμένου ο ίδιος να κερδίσει πλούτη, δόξα και μια όμορφη γυναίκα. Αυτό φαίνεται να προκάλεσε την αντίδραση των κατοίκων της περιοχής, παρ’ όλο που ιστορικά οι Μανιάτες αναδείχτηκαν σε εξαιρετικής αγριότητας πειρατές, με αποτέλεσμα τον 18ο αιώνα η Μάνη να ζει αποκλειστικά από τις πειρατικές επιδρομές. Άλλωστε το Οίτυλο συνήθιζαν να το ονομάζουν «Μεγάλο Αλγέρι», γιατί στα παζάρια του πραγματοποιούνταν αγοραπωλησίες λαφύρων αλλά και δουλεμπόριο.

 

 

 

 

Ο προσεκτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει ότι, παραμένοντας πιστός στην ιστορική πραγματικότητα, ο Βερν δεν επιθυμεί να στερήσει από τους ντόπιους το χαρακτηριστικό του πατριωτισμού. Γι’ αυτό – αλλά και για λόγους πλοκής – επιλέγει να δώσει ξεχωριστή θέση στην ιστορία του και στη μητέρα του αδίστακτου πειρατή, αναδεικνύοντας μάλιστα τη σημασία των ιδανικών της Ελληνικής Επανάστασης, αφού η Ανδρονίκη Στάρκου απαρνείται τον γιο της αδυνατώντας να δεχτεί τις επιλογές του, και ρίχνεται με αυταπάρνηση στον Αγώνα.

 

Τα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας συνεχίζονται. Ο Γάλλος αξιωματικός του Ναυτικού υποπλοίαρχος Ανρί ντ’ Αλμπαρέ, επιφανής φιλέλληνας, πολέμησε ως εθελοντής για την Ελληνική Ανεξαρτησία και διακρίθηκε για τον ηρωισμό του. Ερωτεύτηκε και αρραβωνιάστηκε στην Κέρκυρα την Αντζελίνα Ελιζούντο, όμορφη και δυναμική κόρη ενός πάμπλουτου Δαλματού τραπεζίτη. Το γεγονός όμως ότι η μεγάλη του περιουσία οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στις σκοτεινές και ύποπτες συναλλαγές του με τον πειρατή Στάρκο, πυροδοτεί σειρά από εξελίξεις που επηρεάζουν την εξέλιξη του έρωτα τον δύο νεαρών. Ο Στάρκος εκβίαζε τον πατέρα της Αντζελίνας πως θα αποκαλύψει σε όλους την προέλευση της περιουσίας του αν δεν συμφωνήσει να του δώσει την κόρη του σε γάμο. Τέλος, σημαντικός είναι και ο ρόλος του Κωνσταντή, ομογάλακτου αδελφού της μητέρας της Αντζελίνας, ενός γιγαντόσωμου νησιώτη και αφοσιωμένου φύλακα-αγγέλου της κοπέλας και ταυτόχρονα βοηθού του πατέρα της, αλλά και του πειρατή Σακρατίφ, της μυστηριώδους πειρατικής υπερδύναμης που κινεί τα νήματα στο πέλαγος.

 

 

Από τη λογοτεχνία στα κόμικς

 

Στη διασκευή τους, η οποία κυκλοφόρησε σε δύο συνέχειες (2021-2022) από τις Εκδόσεις Μικρός Ήρως, οι Γιώργος Βλάχος (σενάριο) και Θανάσης Καραμπάλιος (σχέδιο/χρώμα) καταφέρνουν να μεταφέρουν με έναν ολόφρεσκο τρόπο μια ιστορία γραμμένη σχεδόν δύο αιώνες πριν σε ένα διαφορετικό μέσο, σεβόμενοι ταυτόχρονα και το πρωτότυπο υλικό και τους κανόνες της γλώσσας των κόμικς. Εκτός από τον φυσικό τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η πλοκή και οι διάλογοι, αξιοποιώντας στο έπακρο το επιπλέον εργαλείο της εικόνας, διανθίζεται με πινελιές όπως η χρήση των διαφορετικών ανά περιοχή ντοπιολαλιών, δίχως όμως να γίνεται γραφικό ή παλιομοδίτικο. Η χρήση διαλέκτων που απαντούν στην επί μακρόν ενετοκρατούμενη Κέρκυρα, στη Μάνη, στα νησιά του Αιγαίου, αλλά και όρων ναυτικής ορολογίας, σέβεται την ιστορική ακρίβεια χωρίς να λειτουργεί εις βάρος του αναγνώστη, ενώ τακτικά εξηγούνται με υποσημειώσεις.

 

 

 

 

Σε ότι αφορά το σχέδιο, ο Θανάσης Καραμπάλιος δεν θα μπορούσε παρά να είναι η καταλληλότερη επιλογή, δεδομένου ότι έγινε γνωστός από την πρώτη του μεγάλη επιτυχία με τη σειρά «1800» (Εκδόσεις Jemma Press), η οποία αναφέρεται στο ίδιο περίπου χρονικό και ιστορικό πλαίσιο. Ειδικότερα, το σχέδιο του Καραμπάλιου χαρακτηρίζεται από έντονο δυναμισμό και λεπτομέρεια, τόσο στα χαρακτηριστικά των ηρώων όσο και στο περιβάλλον τους. Εκτός από σκηνοθέτης είναι ταυτόχρονα και ενδυματολόγος – πράγμα που προϋποθέτει μπόλικη μελέτη, αν λάβει κανείς υπόψη την εποχή και τους πολλούς διαφορετικούς ρόλους με ιδιαίτερες φορεσιές που συναντάμε στο έργο, όπως την υψηλή κοινωνία και τους ναυτικούς της υπό βρετανική κατοχή Κέρκυρας ή τους Μανιάτες πειρατές. Το ίδιο ισχύει και για τις υπόλοιπες ιδιαίτερες γνώσεις που απαιτούνται για να αποδοθούν πιστά οι εναλλασσόμενες υπαρκτές γεωγραφικές τοποθεσίες, οι διαφορετικές αρχιτεκτονικές τεχνικές της εκάστοτε περιοχής, οι διαφορετικοί τύποι πλοίων σε μια αμιγώς υδάτινη περιπέτεια. Ήδη η συγκεκριμένη διασκευή κερδίζει μία ξεχωριστή θέση στη διαρκώς αυξανόμενη παραγωγή ελληνικών κόμικς που αντλούν την έμπνευσή τους από κλασικά έργα λογοτεχνίας.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...