Η τέχνη του δικαστικού σκιτσορεπορτάζ [Αντωνόπουλος Γιάννης, efsyn.gr, 12/11/2022]

[ramirez]

Δύο παράλληλες νέες κυκλοφορίες από τις εκδόσεις Red n’ Noir αναδεικνύουν την τέχνη της καλλιτεχνικής απεικόνισης των δικαστικών διαδικασιών.

 

 

 

 

Το δικαστικό σκιτσορεπορτάζ είναι η καλλιτεχνική απεικόνιση μιας δίκης με σκίτσα. Πρόκειται για ένα είδος δημοσιογραφικής καταγραφής των διαδικασιών εντός μιας δικαστικής αίθουσας που διατηρεί μια ιδιαίτερη αισθητική αξία, καθώς είναι διαμεσολαβημένη από την καλλιτεχνική οπτική του/της δημιουργού. Η καταγραφή μέσω σκίτσων των προσώπων, των στιγμιότυπων και της εν γένει ατμόσφαιρας στη διάρκεια δικών έχει τη δική της ιστορία. Ειδικά στα αμερικανικά δικαστήρια η παράδοση του λεγόμενου courtroom sketch διατρέχει ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Χιλιάδες δίκες με δημόσιο ποινικό, κοινωνικό και πολιτικό ενδιαφέρον, μεταξύ των οποίων του Τσαρλς Μάνσον, των εμπλεκόμενων στο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, των βετεράνων του Βιετνάμ που αντιτίθεντο στον πόλεμο, των αστυνομικών του Λος Άντζελες, του πρώην ζεύγους Γούντι Άλεν και Μία Φάροου, του Μάικλ Τζάκσον, του διαβόητου Έπσταϊν κ.ά., έχουν καλυφθεί και συνεχίζουν να καλύπτονται από επαγγελματίες σκιτσογράφους.

 

Στην Ελλάδα, μεγάλες δίκες με πολιτική και κοινωνική σημασία που απασχόλησαν την εγχώρια και τη διεθνή κοινή γνώμη, διαθέτουν το δικό τους οπτικό υλικό από το πενάκι επαγγελματιών σκιτσογράφων που προσήλθαν στις αίθουσες των δικαστηρίων και τις κατέγραψαν από κοντά. Τέτοιες είναι η περίφημη Δίκη των Εξ, των πρωταιτίων της χούντας τού 1967, του σκανδάλου Κοσκωτά, της 17N και της Χρυσής Αυγής (για την τελευταία, σκίτσα περιλαμβάνονται στο παράρτημα του τόμου «Βάλ’ τους Χ» των εκδόσεων Τόπος). Αφορμή για την ενασχόληση στο παρόν άρθρο με το συγκεκριμένο είδος δημοσιογραφικής τέχνης ή καλλιτεχνικής δημοσιογραφίας αποτελεί η σχεδόν ταυτόχρονη έκδοση, από το Red n’ Noir, δύο λευκωμάτων με σκίτσα από τις δίκες για δύο εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους υποθέσεις: η πρώτη για τη δολοφονία του εργολάβου Μίμη Αθανασόπουλου στην Καλλιθέα τον Ιανουάριο του 1931 και η δεύτερη για τον φονικό ξυλοδαρμό του ακτιβιστή Ζακ Κωστόπουλου στη Γλάδστωνος τον Σεπτέμβριο του 2018.

 

 

Η φονική τριάς
Το δικαστικό σκιτσορεπορτάζ της δίκης του εγκλήματος στου Χαροκόπου

 

 

 

 

Στις 18 Φεβρουαρίου 1932 ξεκίνησε στην αίθουσα του Πλημμελειοδικείου Αθηνών η πρώτη συνεδρίαση της δίκης για μία από τις πιο πολύκροτες υποθέσεις στα εγκληματολογικά χρονικά του ελληνικού κράτους. Πρόκειται για την υπόθεση της δολοφονίας και του τεμαχισμού του Μίμη Αθανασόπουλου, που έμεινε μέχρι σήμερα γνωστή και ως η υπόθεση του «εγκλήματος στου Χαροκόπου» ή της «κακούργας πεθεράς» ή του «καημένου Αθανασόπουλου». Στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθισαν ως ηθικές αυτουργοί η εν διαστάσει σύζυγος του θύματος Φούλα Αθανασοπούλου, η μητέρα της, Άρτεμις Κάστρου, η υπηρέτρια Γιαννούλα Μπέλλου και ως φυσικός αυτουργός ο 19χρονος εξάδελφος της Κάστρου, Δημήτρης Μοσκιός. Ελλείψει, ακόμη, οπτικοακουστικών μέσων καταγραφής, αναλυτικές πληροφορίες για τις 30 μέρες διάρκειας της δίκης αντλούμε αποκλειστικά από τις δημοσιεύσεις των εφημερίδων. Το κομμάτι του δικαστικού ρεπορτάζ, που αφορούσε την αρθρογραφία, αποδελτίωσε, προσάρμοσε και συνέθεσε ο Τάσος Θεοφίλου, προσφέροντάς μας μια συναρπαστική και ευανάγνωστη crime non fiction νουβέλα με το βιβλίο του «Καημένε Αθανασόπουλε;» (εκδ. Red n’ Noir, Μάρτιος 2022).

 

 

Η φονική τριάς, «Ελεύθερος Άνθρωπος», 18.2.1932. Σκίτσο του Μάριου Αγγελόπουλου

 

 

Συλλέγοντας το υλικό του παραπάνω βιβλίου, ο Θεοφίλου συγκέντρωνε παράλληλα τις φωτογραφίες και τα σκίτσα από εφημερίδες όπως η «Ακρόπολις», η «Βραδυνή», ο «Ελεύθερος Άνθρωπος», η «Ελληνική», η «Εσπερινή» και η «Πατρίς». Συνολικά συγκέντρωσε 129 σκίτσα, τα οποία δημοσιεύονται για πρώτη φορά μετά από 90 χρόνια στον τόμο «Η φονική τριάς». Πρόκειται για την καλλιτεχνική αποτύπωση της διαδικασίας που έφεραν σε πέρας τα πενάκια σκιτσογράφων της εποχής – ανώνυμων επί το πλείστον, αλλά και με τις υπογραφές ονομάτων όπως του Αγγελόπουλου, της Γεωργιάδου και του Καστανάκη. Τα σκίτσα του τόμου είναι αντιπροσωπευτικά της ηθογραφικής διάστασης που επικρατούσε στη γελοιογραφία του Μεσοπολέμου. Σε αυτά παρατηρούμε, με εξπρεσιονιστική σκιαγράφηση, τα πρόσωπα των βασικών κατηγορουμένων, αλλά και των λοιπών παραγόντων της δίκης: προέδρου, εισαγγελέα, συνηγόρων, μαρτύρων, ενόρκων, αστυφυλάκων κ.ά.

 

 

Βλέπουμε με τα χέρια τους
Το δικαστικό σκιτσορεπορτάζ από τη δίκη

για τον φονικό ξυλοδαρμό της Zackie Oh / του Ζακ Κωστόπουλου

 

 

 

 

Η υπόθεση του φονικού ξυλοδαρμού του 33χρονου Ζακ Κωστόπουλου με κατηγορούμενους έναν ιδιοκτήτη κοσμηματοπωλείου, έναν μεσίτη και τέσσερις αστυνομικούς ξεκίνησε να εκδικάζεται στις 20 Οκτωβρίου 2021. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε στις 3 Μαΐου 2022 με την αθώωση των τεσσάρων αστυνομικών και την καταδίκη του κοσμηματοπώλη Δημόπουλου και του μεσίτη Χορταριά.

 

 

Η έδρα του δικαστηρίου, της Αλέξιας Οθωναίου, 15.3.2022

 

 

Παρά το έντονο κοινωνικό ενδιαφέρον για τη δημοσιότητα της δίκης, η παρουσία φωτορεπόρτερ στην αίθουσα απαγορεύτηκε λόγω των αντιρρήσεων της υπεράσπισης. Αυτή η απαγόρευση οδήγησε το Παρατηρητήριο της δίκης στη λύση της απεικόνισης της διαδικασίας μέσω του δικαστικού σκιτσορεπορτάζ. Έτσι γεννήθηκε η πρωτοβουλία «Βλέπουμε με τα Χέρια τους», η οποία κάλυψε οκτώ από τις συνολικά δεκαεφτά δικασίμους.

 

 

Οι τέσσερις κατηγορούμενοι αστυνομικοί, του Παναγιώτη Μητσομπόνου, 15.2.2022

 

 

Στις συνεδριάσεις παρευρέθηκαν οι σκιτσογράφοι Αλέξια Οθωναίου, Παναγιώτης Μητσομπόνος, Crispy Shift, Kanellos Cob και John Antono, καταγράφοντας ο καθένας/η καθεμιά τη διαδικασία με το δικό του/της καλλιτεχνικό ύφος. Το «Βλέπουμε με τα Χέρια τους» τυπώθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ και όλα τα έσοδα έκδοσης θα διατεθούν στα δικαστικά έξοδα του εφετείου.

 

---

 

📌 Παρακολουθήστε πλούσιο υλικό δικαστικού σκιτσορεπορτάζ στο #courtroomsketch και τον λογαριασμό courtroom_art στο instagram

 

 

 

 

Και το σχετικό link...

 

[Kurdy Malloy]

Να πούμε ότι αυτή η τέχνη γεννήθηκε λόγω της απαγόρευσης χρήσης φωτογραφικών μηχανών εντός της αίθουσας. Δεν ξέρω αν ακόμα ισχύει γιατί βλέπουμε πλέον φωτογραφίες ή μπαίνουν οι φωτογράφοι για λίγα συγκεκριμένα σημεία.