Η πολιτική κληρονομιά ενός μεγάλου γελοιογράφου [Ψαρράς Δημήτρης, efsyn.gr, 13/02/2021]

[ramirez]

Η Αριστερά του Γιάννη Καλαϊτζή στα σκίτσα της «Εφ. Συν.» (2012-2016)

 

 

 

 

Αν κάτι ξεχωρίζει τους μεγάλους πολιτικούς γελοιογράφους κατά τις τελευταίες δεκαετίες από εκείνους που προηγήθηκαν είναι το γεγονός ότι δεν αρκέστηκαν να παρακολουθούν ως σχολιαστές τη γραμμή του εντύπου με το οποίο συνεργάζονταν. Διεκδίκησαν και κατέκτησαν έναν αυτόνομο ρόλο, ακολουθώντας τις δικές τους ιδιαίτερες πολιτικές αρχές, αξίες και τοποθετήσεις, φτάνοντας κάποια στιγμή και στο σημείο να δίνουν αυτοί τον τόνο, ακόμα και να υποσκελίζουν το πολιτικό μήνυμα του πρωτοσέλιδου τίτλου. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουν χωρίς αμφιβολία οι δύο κορυφαίοι γελοιογράφοι της «Εφ. Συν.» που χάσαμε πρόωρα, ο Γιάννης Καλαϊτζής και ο Γιάννης Ιωάννου. Ο Γιάννης Καλαϊτζής βέβαια δεν υπήρξε απλώς ένας πολύτιμος συνεργάτης. Εξ αρχής είχε αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία ενός συνεταιριστικού δημοσιογραφικού εντύπου βασισμένου στον πυρήνα των απολυμένων της «Ελευθεροτυπίας», από τη στιγμή που η εργοδοσία της την είχε οδηγήσει στο κλείσιμο. Αλλά το εγχείρημα αυτό της «Εφ. Συν.» συνέπεσε με την κορύφωση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης στη χώρα και την έως τότε απρόβλεπτη συγκρότηση μιας κυβέρνησης με πυρήνα την Αριστερά. Η ματιά του Καλαϊτζή μέσα από τα σκίτσα του από τον Νοέμβριο του 2012 έως τον Φεβρουάριο του 2016 υπήρξε μια εξαιρετικά διεισδυτική κριτική ερμηνεία των πρωτοφανών αλλαγών στη χώρα, συνδυάζοντας την κοινωνική ευαισθησία και το αδυσώπητο χιούμορ με την επιμονή στις αξίες της Αριστεράς.

 

 

Η κρίση και η τρόικα

 

Ακολουθώντας τη γραμμή που είχε χαράξει από το 2010 στην «Ελευθεροτυπία», ο Καλαϊτζής από τα πρώτα φύλλα της «Εφ. Συν.» (Νοέμβριος 2012) ασκεί σκληρή κριτική στην πολιτική της τρικομματικής μνημονιακής συγκυβέρνησης, στην οποία αποδίδει πλήρη υποταγή στην τρόικα των δανειστών που εικονογραφείται ως τρικέφαλος Κέρβερος. Τα πολιτικά πρόσωπα (κυρίως Σαμαράς και Βενιζέλος) είναι στο στόχαστρό του, αλλά πάντοτε σε σχέση με συγκεκριμένες πράξεις ή δηλώσεις τους και με αναφορά στις σκοτεινές τους διασυνδέσεις με τη διαπλοκή. Αντίθετα με τη λογική του συρμού που αποφεύγει να μιλήσει για τα πρόσωπα αυτής της διαπλοκής, ο Καλαϊτζής δεν διστάζει να λέει τα πράγματα με το όνομά τους (σκίτσο 1, 16.2.2013).

 

 

1. «Εφ. Συν.» 16.2.2013

 

 

Το δεύτερο σημείο που τον διαφοροποιεί από την πλειονότητα των συναδέλφων του είναι πως δεν περιορίζεται στην καταγγελία των μνημονίων (όπου συμφωνούσαν οι πάντες), αλλά τα συνδέει με την πλήρη υποταγή στους τραπεζίτες, τις υπερβολικές αμυντικές δαπάνες, την εγκατάλειψη των νοσοκομείων (σκίτσο 2, 22.7.2013) και των Πανεπιστημίων, τη σκλήρυνση της αστυνομική βίας, προκειμένου να επιβληθούν τα απάνθρωπα μέτρα.

 

 

2. «Εφ. Συν.» 22.7.2013

 

 

Η Αριστερά στην κυβέρνηση

 

Εγκαίρως ο Καλαϊτζής διαβλέπει τις δυσκολίες που θα συναντήσει η ενδεχόμενη κυβέρνηση της Αριστεράς και δεν διστάζει να προβλέψει την απροθυμία των Ευρωπαίων ομοϊδεατών του ΣΥΡΙΖΑ να συμπράξουν μαζί του (σκίτσο 3, 11.6.2014), αλλά και τις δεσμεύσεις που κληρονόμησε από την κυβέρνηση Σαμαρά (σκίτσο 4, 20.11.2014). Την επομένη του δημοψηφίσματος το σκίτσο συνοψίζει με εξαιρετικό τρόπο την πίεση των δανειστών (σκίτσο. 5, 7.7.2015).

 

 

3. «Εφ. Συν.» 11.6.2014

 

 

4. «Εφ. Συν.» 20.11.2014

 

 

5. «Εφ. Συν.» 7.7.2015

 

 

Αλλά η υποχρέωση του ΣΥΡΙΖΑ να υποχωρήσει δεν δικαιολογεί καθόλου στα μάτια του Καλαϊτζή τη στάση αυτών που ονομάζει «πολύ αριστερούς», οι οποίοι υποτίμησαν τη σημασία να στηριχτεί αυτή η πρωτόγνωρη για την ελληνική Αριστερά προσπάθεια (σκίτσο 6, 24.7.2015) Αυτή υπήρξε ίσως μια από τις πιο δύσκολες πολιτικές επιλογές του Καλαϊτζή, εφόσον τον έφερε σε τροχιά σύγκρουσης με φίλους και συντρόφους με τους οποίους συμπορεύτηκε επί δεκαετίες. Αλλά η ανεξαρτησία της σκέψης και η πίστη στις δικές του αριστερές αξίες δεν ήταν γι’ αυτόν διαπραγματεύσιμες.

 

 

6. «Εφ. Συν.» 24.7.2015

 

 

Οι μετανάστες και ο ρατσισμός

Ξεχωριστό κεφάλαιο στην παρέμβαση του Καλαϊτζή αποτελούν τα σκίτσα του για το προσφυγικό και την κριτική στην εφαρμογή ρατσιστικών μέτρων από την κυβέρνηση Σαμαρά (σκίτσο 7, 28.2.2013). Και με την αύξηση των προσφυγικών ροών το 2015 και το 2016 είναι ο Καλαϊτζής εκείνος που θα αντιταχθεί στον δημόσιο ρατσιστικό λόγο (σκίτσο 8, 25.9.2015) και θα στρέψει την προσοχή μας στο πραγματικό ζήτημα, δηλαδή το ανθρώπινο δράμα στις ακτές και τις θάλασσές μας (σκίτσο 9, 28.1.2016).

 

 

7. «Εφ. Συν.» 28.2.2013

 

 

8. «Εφ. Συν.» 25.9.2015

 

 

9. «Εφ. Συν.» 28.1.2016

 

 

Η απειλή του ναζισμού

 

Εξ αρχής ο Καλαϊτζής συλλαμβάνει τον ιδιαίτερο ρόλο που έχει αναλάβει στις συνθήκες της κρίσης να παίζει η Χρυσή Αυγή. Δεν αρκείται – όπως συνέβαινε κατά κανόνα με άλλους πολιτικούς γελοιογράφους την περίοδο εκείνη – στην περιγραφή με ναζιστικά χαρακτηριστικά της διεθνούς επέμβασης στην Ελλάδα, αλλά αποκαλύπτει με τον δικό του τρόπο την ιδιαίτερη σχέση του βαθέος κράτους με τη ναζιστική οργάνωση (σκίτσο 10, 19.1.2015). Αποκαλύπτει την ιδιαίτερη σχέση Σαμαρά-Χρυσής Αυγής έναν ολόκληρο χρόνο προτού αποκαλυφτεί η διασύνδεση στο πρόσωπο του Τ. Μπαλτάκου (σκίτσο 11, 23.5.2013). Και γελοιοποιεί με έναν μοναδικό τρόπο την προσπάθεια των χρυσαυγιτών να κρυφτούν πίσω από τη Σύμβαση του Παλέρμο, ισχυριζόμενοι ότι τα εγκλήματά τους είναι ανύπαρκτα εφόσον δεν προκύπτει οικονομικό κίνητρο στη δράση τους (σκίτσο 12, 1.9.2014).

 

 

10. «Εφ. Συν.» 19.1.2015

 

 

11. «Εφ. Συν.» 23.5.2013

 

 

11. «Εφ. Συν.» 23.5.2013

 

 

Η ευθύνη της Εκκλησίας

 

Από την κριτική ματιά του Καλαϊτζή δεν ξεφεύγουν τα στελέχη της Διοικούσας Εκκλησίας, τα οποία εξάλλου του είχαν δώσει από δεκαετίες πολλές αφορμές να τα σχολιάσει. Στα σκίτσα του Καλαϊτζή το αρκτικόλεξο ΔΙΣ δεν σημαίνει Διαρκής Ιερά Σύνοδος, αλλά δισεκατομμύρια (σκίτσο 13, 29.11.2013). Και κατά τη γνώμη του ορισμένοι εκπρόσωποι της Εκκλησίας μετέχουν στο ρατσιστικό μέτωπο που συγκροτήθηκε στην αρχή της κρίσης (σκίτσο 14, 22.10.2013).

 

 

13. «Εφ. Συν.» 29.11.2013

 

 

14. «Εφ. Συν.» 22.10.2013

 

 

Τα μέσα ενημέρωσης

 

Μια σειρά από τις προφητικές γελοιογραφίες του Καλαϊτζή αναφέρεται στη μονοκρατορία των μέσων ενημέρωσης και στους ιδιοκτήτες τους. Από την πολιορκία και την κατάκτηση της ΕΡΤ, μέχρι την απογοήτευση των στελεχών της τηλεόρασης μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και τον ρόλο τους στη διάδοση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού (σκίτσο 15, 6.3.2015). Και βέβαια στον πυρήνα της κριτικής του στάσης βρίσκεται συνεχώς η ξεχωριστή θέση της συνεταιριστικής «Εφ. Συν.» (σκίτσο 16, 22.7.2014).

 

 

15. «Εφ. Συν.» 6.3.2015

 

 

16. «Εφ. Συν.» 22.7.2014

 

 

Αυτό το συνοπτικό διάγραμμα των παρεμβάσεων του Γιάννη Καλαϊτζή μέσω της «Εφ. Συν.» αποτυπώνει την ιδιαιτερότητα της σχέσης με την πολιτική. Ήταν μέχρι το τέλος στρατευμένος στις αξίες και τις ιδέες της Αριστεράς, χωρίς να διστάζει ακόμα και μπροστά στα «δύσκολα», χωρίς όμως να ταυτίζεται με τις όποιες σκοπιμότητες του πολιτικού παιχνιδιού. Με μια αξιοθαύμαστη ικανότητα – που βέβαια ενισχυόταν από το μοναδικό του ταλέντο – κατόρθωνε να δίνει τον προσωπικό του τόνο χωρίς να προδίδει αυτό που ο ίδιος θεωρούσε συλλογική προσπάθεια. Ένα σπάνιο χάρισμα που καθιστά ακόμα και σήμερα το σύνολο του έργου του ένα πραγματικό μνημείο της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας, αλλά και της εξέλιξης των ιδεών της Αριστεράς.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...

 

 

Επεξεργασία Φεβρουαρίου 15, 2021 από ramirez